دگردیسی اسطوره‌ها در سروده‌های بدر شاکر السیّاب

محورهای موضوعی : اسطوره

معصومه مهدوی ¹ , سید بابک فرزانه ² , لیلا قاسمی حاجی آبادی ³

1 - دانشجوی زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات
2 - استاد زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات
3 - استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

تاریخ دریافت : 1396/08/06 تاریخ پذیرش : 1398/04/03 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه: اسطوره, سیّاب, دگردیسی, بازآفرینی تلفیقی, مضامین سیاسی ـ اجتماعی,

چکیده مقاله :

باززایی، بازآفرینی و دگردیسی اسطوره، از شیوه‌های استفادۀ شاعران معاصر از اسطوره است؛ بدین معنا که شاعران، متناسب با مقتضیات زمانه و مضامین مد نظر خویش، به تغییر در جزء یا اجزایی از یک اسطوره و دخل و تصرّف در آن می‌پردازند. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن نشان دادن اسطوره‌های دگردیسی شده و شیوه‌های این دگردیسی در اشعار سیّاب، به بررسی زمینه‌ها و اهدافی می‌پردازد که موجب دگرگونی اسطوره‌ها در سروده‌های این شاعر شده‌اند. با توجّه به پیشگامی سیّاب در شعر آزاد عرب و بهره‌گیری فراوان او از اسطوره‌ها، این بررسی می‌تواند علاوه بر نمایاندن جنبه‌های جدیدی از رویکرد شاعری سیّاب، بخش مهمّی از شیوه‌ها و دلایل دگردیسی اسطوره‌ها را در شعر معاصر عرب نشان دهد. نتایج این پژوهش دخل و تصرّف سیّاب در اسطوره‌ها، انواع گوناگون اسطوره‌ها، اعمّ از ملّی، یونانی و دینی بودن آن‌ها را نشان می‌دهد؛ همچنین افزودن عناصری به اصل اسطوره، تغییر ماهیّت و کارکرد شخصیّت‌های اسطوره‌ای و نیز تغییر در اجزای مختلف اسطوره به‌ویژه در پایان‌بندی آن، از عمده‌ترین شیوه‌های دگردیسی اسطوره‌ها در سروده‌های سیّاب است. انطباق هرچه بیشتر اسطوره‌ها با وضعیّت عصر حاضر، اندیشه‌ها و اغراض شاعر و نیازهای سیاسی ـ اجتماعی را نیز باید از مهم‌ترین اهداف سیّاب در دگردیسی اسطوره‌ها دانست.

چکیده انگلیسی:

The recreation, regeneration and metamorphosis of myth can be seen in contemporary poetry; that is, the contemporary poets, based on temporal context and their themes, change the components of a myth and manipulate it. By using descriptive-analytical method, the present study tries to show the metamorphosis myths and methods of metamorphosis in the poems of Badr Shakir al-Sayyab and to consider the contexts that have led to the transformation of myths in his poems. Sayyab is a pioneer in contemporary Arab poetry, so the present research can show new approaches in his poems and, in addition, Illustrate the methods of transformation of myths in contemporary Arabic poetry. The results show that the main methods of metamorphosis of myths (Greek and Arabic) in the poems of Sayyab are as follows: adding elements to original myths, changing the nature and function of mythical characters and components of myths, especially at the endings of them. Also, the most important goals of Sayyab in the metamorphosis of myths include: the adaptation of myths to the modern age and political- social needs. 

منابع و مأخذ:

کتابنامه

القرآن الکریم.

اسماعیل، عزالدین. بی‌تا. الشعر العربی المعاصر قضایاه و ظواهره الفنیۀ و المعنویۀ.دارالفکر العربی.

اسوار، موسی. 1391. از سرود باران تا مزامیر گل سرخ (پیشگامان شعر امروز عرب). تهران: سخن.

انجیل عیسی مسیح: ترجمۀ تفسیری عهد جدید. 1357. تهران: سازمان ترجمۀ تفسیری کتاب مقدّس.

بیضون، حیدر توفیق. 1991. بدر شاکر السیّاب رائد الشعر العربی الحدیث. بیروت: دارالکتب العلمیه.

جبر شعث، احمد. 2002. الاسطورة فی الشعر الفلسطینی المعاصر. فلسطین: مکتبۀ القادسیۀ للنشر و التوزیع.

حر عاملی، محمّدبن حسن. 1409. وسایل الشیعۀ. ج 3. قم: مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.

حسن‌پور آلاشتی، حسین و مراد اسماعیلی. 1388. «تحلیل اسطوره‌ها در اشعار سیاوش کسرایی». ادب‌پژوهی. س3. ش 9. صص 106-89.

حلاوی، یوسف. 1994. الاسطورة فی الشعر العربی المعاصر. بیروت: دار الآداب.

دنقل، امل. 1987.الأعمال الشعریّۀ الکاملۀ. القاهرۀ: مکتبۀ مدبولی.   

رجایی، نجمه. 1381. اسطوره‌های رهایی (تحلیل روان‌شناسانة اسطوره در شعر عربی معاصر). مشهد: دانشگاه فردوسی.

رزوق، أسعد. 1959. الاسطورةفی الشعر المعاصر. بیروت: دار الحمراء.

زیدان، جرجی. 1379. تاریخ تمدّن اسلام. ترجمۀ علی جواهرکلام. تهران: امیرکبیر.

سلیمی، علی و پیمان صالحی. 1390. «بررسی تطبیقی اسطورۀ سندباد در شعر بدر شاکر السیّاب و خلیل حاوی»، مجلّۀ زبان و ادبیّات عربی (مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد). س3. ش 4. صص 93-77.

السیّاب، بدر شاکر. 2005. دیوان، ج2. بیروت: دار العودة.

شفیعی کدکنی، محمّدرضا. 1380. شعر معاصر عرب. تهران: سخن.

شوالیه، ژان و آلن گِربران. 1382. فرهنگ نمادها. تحقیق و ترجمة سودابه فضایلی. ج3. تهران: جیحون.

ـــــــــــــــــــــــ . 1384. فرهنگ نمادها. تحقیق و ترجمة سودابه فضایلی. ج 1. تهران: جیحون.

صفایی، علی و علیرضا قاسمی. 1394. «تحلیل تطبیقی شعر مرد مصلوب احمد شاملو و المسیح بعد الصلب بدر شاکر السیّاب»، پژوهش‌های ادبیّات تطبیقی. س3. ش2. صص 98-71.

الضاوی، احمد عرفات. 1384. کارکرد سنّت در شعر معاصر عرب. ترجمۀ سیّدحسین سیّدی. مشهد: دانشگاه فردوسی.

طسوجی، عبداللطیف. 1395. هزار و یک شب. ج 3. تهران: آتیسا.

عبّاس، إحسان. 1978. اتجاهات الشعر العربی المعاصر. الکویت: المجلس الوطنی للثقافه و الفنون و الآداب.

عرب، عبّاس. 1383. ادونیس در عرصۀ شعر و نقد معاصر عرب. مشهد: دانشگاه فردوسی.

علی التوتر، عبدالرضا. 1985. القناع فی الشعر العربی المعاصر. بغداد: مرحلها الرواد.

الفاخوری، حنّا. 1986. الجامع فی تاریخ الادب العربی. بیروت: دار الجیل.

فرزانه، سیّد بابک و علی علی‌محمّدی. 1391. «اسطوره در شعر أدونیس و شاملو». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س8. ش29. صص 40-19.

فریزر، جیمز. 1386. شاخۀ زرّین. ترجمۀ کاظم فیروزمند. تهران: آگاه.

گری، جان. 1378. اساطیر خاور نزدیک (بین‌النهرین). ترجمۀ باجلان فرّخی. تهران: اساطیر.

گریمال، پیر. 1378. فرهنگ اساطیر یونان و رم. ترجمۀ احمد به‌منش. ج2. تهران: امیرکبیر.

المقالح، عبدالعزیز. 1983. المجموعۀ الکاملۀ. بیروت: دار العودۀ.

همیلتون، ادیت. 1376. سیری در اساطیر یونان و رم. ترجمۀ عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر.

 

English sources

Homer. (1996). The Odyssey. Tr. by Robert Fagles. New York: Penguin Books.

Al-Ma’ānī, Raghad Adnān Suleiman. (2012). “T.S. Eliot’s influence and Badr Šākir Al-Sayyāb’s Individual Talent in A City Without Rain”, International Journal of Arts and Commerce. Vol. 1, No. 2. Pp. 78-89.

Neimneh. Šādī and Zainab Al-Qaisi. (2015). “The Poetry of B.S. Al-Sayyāb: Myth and the Influence of T.S. Eliot”, International Review of Social Sciences and Humanities. Vol. 9. No. 1. Pp. 178-192.

 

References

Holy Qurān.

Abbās, Ehsān. (1978/1357SH). Tendencies of Contemporary Arabic Poems. Koveyt: Al-majles al-vatanī lelsaqāfat and al-fonūn and al-ādāb.

Alī Al-tawtar, Abd-ol-Rezā. (1985/1364SH). Masked in contemporary Arabic poetry. Baqdād: Marhalhā al-ravād.

Arab, Abbās. (2004/1383SH). Adonīs dar arse-ye še’r va naqd-e mo’āser-e arab. Mašhad: Ferdowsī University.

Asvār, Mūsā. (2012/1391SH). Az sorūd-e barān tā mazāmīr-e gol-e sorx. Tehrān: Soxan.

Boyzone, heydar towfīq. (1991/1370SH). Badr Šāker Al-sayyāb: Pioneer of New Arabic Poetry. Beirūt: Dār al-ketāb al-’elmīya.

Chevalier, Jean & Alain Gheerbrant. (2005/1384SH). Farhang-e Namād-hā (Dictionary of Symbols). Tr. by Sūdābe Fazāyelī. 1^st Vol. Tehrān: Jeyhūn.

_________________________________. (2003/1382SH). Farhang-e Namād-hā (Dictionary of Symbols). Tr. by Sūdaābe Fazāyelī. 3^rd Vol. Tehrān: Jeyhūn.

Donqol, Amal. (1987/1366SH). Complete Poetry Work. Qāhere: Maktabat Madbūlī.

Esmā’īl, Ezzeddīn. (n.d). Contemporary Arabic Poem: Technical and Semantic Issues. Qāhere: Dār al-fekr al-arabī.

Al-Fāxūrī, Hannā. (1986/1365SH). History of Arabic Literature. Beirūt: Dār al-jayl.

Farzāne, Seyyed Bābak & Alī Alīmohammadī. (2012/1391SH). “Ostūre dar še’r-e Adonīs va Šāmlū”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehrān Branch. No. 29. Pp. 19-40.

Al-sayyāb, Badr Šāker. (2005/1384SH). Dīvān. 2^nd Vol. Beirūt: Dār al-’awdat.

Al-zāvī, Ahmad Arafāt. (2005/1384SH). Kārkard-e Sonnat dar še’r-e mo’āser-e arab (Heritage Application in the Contemporary Arabic Poetry). Tr. by Seyyed Hossein Seyyedī. Mašhad: Ferdowsī University.

Frazer, James. (2007/1386SH). Šāxe-ye zarrīn (The Golden Bough). Tr. by Kāzem Fīrūzmand. Tehrān: Āgāh.

Enjīl-e ’īsā Masīh: Tarjeme-ye Tafsīrī (Gospel of Jesus Christ: Interpreting translation). (1978/1357SH). Tehrān: agency of Interpreting translation of Holy book.

Gray, John. (1999/1378SH). Asātīr-e xāvar-e nazdīk (Near eastern mythology). Tr. by Mohammad Hossein Bājelān Farroxī. Tehrān: Asātīr.

Grimal, Pierre. (1999/1378SH). Farhang-e asātīr-e yūnān va rūm (Dictionary of Greek and Roman mythology). Tr. by Ahmad Behmaneš. 2 Vols. Tehrān: Amīrkabīr.

Halāwī, Yūsof. (1994/1373SH). Myth in Contemporary Arabic Poetry. Beirūt: Dār al-ādāb.

Hasanpūr Ālāštī, Hossein & Morād Esmā’īlī. (2009/1388SH). “Tahlīl-e ostūre-hā dar aš’ār-e Sīyāvaš Kasrāeī”. Adab-pažūhī. No. 9. Pp. 89-106.

Hemilton, Edith. (1997/1376SH). Seyrī dar asātīr-e yūnān va rūm (A Garlic in Greek and Rome mythology). Tr. by Abdolhossein Šarīfīyān. Tehrān: Asātīr.

Horr-e Āmelī, Mohammad ebn-e Hasan. (1988/1409AH). Vasāyel Aal-šī’a. 3^rd Vol. Qom: Āl al-bayt.

Jabr Ša’s, Ahmad. (2002/1381SH). Myth in Contemporary Palestinian Poetry. Palestīne: Maktabat Al-qādesīyat Lelnašr va Al-towzī’.

Al-Maqāleh, Abdolazīz. (1983/1362SH). Full Set. Beirūt: Dār al-’awdat.

Rajāeī, Najme. (2002/1381SH). Ostūre-hā-ye rahāeī. Mašhad: Ferdowsī University.

Razūq, As’ad (1959/1338SH). Myth in Contemporary Poetry. Beirūt: Dār al-hamrā.

Safāeī, Alī & Alīrezā Qāsemī. (2015/1394SH). “Tahlīl-e Tatbīqī-ye Še’r-e Mard-e Maslūb-e Ahmad Šāmlū va Al-masīh Ba’d al-Salb-e Badr Šāker al-sayyāb”.  Fasl-nāme-ye Pažūheš-hā-ye Adabīyāt-e Tatbīqī. No. 6. Pp. 71-98.

Salīmī, Alī & Peymān Sālehī. (2011/1390SH). “Barresī-ye tatbīqī-ye ostūre-ye Sandbād dar še’r-e Badr Šāker al-sayyāb va Xalīl Hāvī”. Zabān va Adabīyāt-e Arabī. No. 4. Pp. 77-93.

Šafī’ī Kadkanī, Mohammad Rezā. (2001/1380SH). Še’r-e mo’aser-e arab. Tehrān: Soxan.

Tasūjī, Abdollatīf. (2016/1395SH). Hezār-o yek šab. 3^rd Vol. Tehrān: Ātīsā.

Zeydān, Jorj. (2000/1379SH). Tārīx-e Tamaddon-e eslām (History of Islamic Civilization). Tr. by Alī Javāherkalām. Tehrān: Amīrkabīr.