کاربرد اسطوره در سروده‌های محمد قیسی

ملاابراهیمی, عزت; پروین, حشمت

کد مقاله : MMLQ-1512-1082 بازدید : 75 صفحه: 235 - 264

نوع مقاله: پژوهشی

کاربرد اسطوره در سروده‌های محمد قیسی

محورهای موضوعی : اسطوره

عزت ملاابراهیمی ¹ (دانشیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران)
حشمت پروین ² (دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات)

تاریخ دریافت : 1396/11/30 تاریخ پذیرش : 1396/11/30 تاریخ انتشار : 1396/11/01

کلید واژه: اسطوره, فلسطین, محمد قیسی, شعر مقاومت, سرزمین ویران,

چکیده مقاله :

محمد قیسی شاعر نوپرداز فلسطینی است که با استفاده از زبان سمبلیک و اسطوره‌ای توانسته حضوری فعال در عرصه‌های مقاومت این کشور داشته باشد. البته در این راه میراث کهن عربی و فرهنگ و تمدن اقوام ملل مختلف، منبع الهام شاعر بوده‌اند. وی افزون بر استفاده از اسطوره‌های بابلی، بین‌النهرینی و یونانی، به اسطوره‌های کنعانی و عربی نیز توجه وافری داشته است. نگارندگان در این پژوهش که به شیوة توصیفی ـ تحلیلی تدوین شده است، نخست از اسطوره و خاستگاه تاریخی آن و انگیزه‌هایی که سبب توجه شاعران فلسطینی به اسطوره‌پردازی شده، به اختصار سخن به میان آورده‌اند. سپس انواع اسطوره‌های به کار رفته در شعر محمد قیسی را تبیین و تحلیل کرده‌اند. از یافته‌های تحقیق برمی‌آید که شاعر از هر پدیده موروثی و اسطوره‌ای اعم از مکانی، زمانی، انسانی و دینی برای ترسیم شور و شوق ملی، عشق به وطن و بازگشت به میهن، بهره برده و توانسته سخن‌گوی صادقی برای بیان آلام، آرمان‌ها و اندیشه‌های خود یا هم‌وطنانش در داخل و خارج از سرزمین‌های اشغالی فلسطین باشد.

چکیده انگلیسی:

By using symbolic and mythological language, Mohammad Qissi, Palestinian modernist poet, has been able to play an active role in the field of resistance and struggle in his country. The ancient Arabic heritage and cultures of different nations have been his source of inspiration. In addition to Babylonian, Mesopotamian and Greek myths, he has also paid great attention to Arabic and Canaanite myths. By using the descriptive-analytical method, the authors of the present article first briefly discuss the historical origin of myths and the reasons for turning Palestinian poets' attention into myths and then examine the types of myths used in Qissi's poems. The results of the research show that the poet has used the mythical heritage, including temporal, spatial, human and religious elements, to express national enthusiasm, patriotism and the idea of returning to the homeland. So, Qissi has been an honest spokesman for expressing his own and his people's plights, ideals and thoughts in inside and outside of the occupied territories. 

منابع و مأخذ:

کتابنامه

آموزگار، ژاله. 1386. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.

اسماعیل، نداء علی. 2012. التناص فی شعر محمد قیسی. پایان نامه کارشناسی ارشد. نابلس: دانشگاه ملی النجاح.

أودیسة هومیروس. 1974. ترجمة امین سلامه. بیروت: دار الفکر العربی.

برهومه، موسی. 1999. «شاعر جوال ینهل من کثاقة الحزن و الشجن». مجلة فلسطین المسلمة. ش4.

بلحاج، کاملی. 2004. أثر التراث الشعبی فی تشکیل القصیدة العربیة المعاصرة. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.

بیدج، موسی. 1389. مقاومت و پایداری در شعر عرب از آغاز تا امروز. تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس.

جعیدی، محمد عبدالله. 2007. موسوعة مصادر الأدب الفلسطینی الحدیث. دمشق: دار مؤسسة فلسطین للثقافة.

جیده، عبدالحمید. 1980. الاتجاهات الجدیدة فی الشعر العربی المعاصر. بیروت: مؤسسة نوفل.

جیّوسی، سلمی خضراء. 2001. الاتجاهات و الحرکات فی‌ الشعر العربی الحدیث. بیروت: مرکز للدراسات الوحدة العربیه.

حدیدی، صبحی. 2014. «مغنّی فلسطین الجوّال». مجله القدس العربی. ش آگوست.

حطینی، یوسف. بی‌تا. دیوان الشعر الفلسطینی. امارات: جامعة الامارات العربیة المتحدة.

خلیل، ابراهیم. 1998. محمد القیسی الشاعر و النص. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.

خورشید، فاروق. 2004. أدیب الأسطورة عند العرب. قاهره: مکتبة الثقافة الدّینیه.

دریابندی، نجف. 1380. افسانة اسطوره. تهران: کارنامه.

رستم‌پور، رقیه. 1383. مصادر التجربة الشعریة عند محمود درویش و محمد قیسی، پایان‌نامه دکتری. تهران. دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات.

زروق، اسعد. 1990. الأسطورة فی الشعر الغربی المعاصر. بیروت: دار الحمراء.

زیادات، تیسیر محمد. 2014. «التناص الدینی فی شعر محمد القیسی و خلیل حاوی». مجلة القسم العربی. دانشگاه پنجاب. ش 21.

سویلم، احمد. 2010. أشهر الأساطیر و الملاحم الأدبیة فی التراث الإنسانی. قاهره: دار العالم العربی.

شایگان. داریوش. 1371. بت‌های ذهنی و خاطره ازلی. تهران: امیرکبیر.

شعث، احمد جبر. 2000. الأسطورة فی الشعر الفلسطینی المعاصر. فلسطین: مکتبة القادسیه.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1388. فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.

صدوق، راضی. 2000. شعراء فلسطین فی القرن العشرین. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.

عشری زاید، علی. 2006. استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر. قاهره: دار غریب.

فرجیل، 1985. الإلیاذة. ترجمة عنبرة سلام خالدی. بیروت: دار العلم للملایین.

فضایلی. سودابه. 1384. فرهنگ غرایب. چ 1. تهران: نشر افکار.

قیسی، محمد. 1999. الأعمال الشعریه. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.

کتاب مقدس. 1996. ترجمه نداء الرجاء. چ 3. آلمان: اشتوتگارت.

کریمی، امیربانو و مهناز رضایی. 1387. «بررسی تطبیقی علل بازآفرینی اسطوره در شعر معاصر ایران و رؤیای مکزیکی اثر لوکلزیو». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 4. ش13.

کزازی. میرجلال‌الدین. 1372. رؤیا. حماسه. اسطوره. تهران: مرکز.

لک، منوچهر. 1384. «درآمدی بر شناخت اسطوره و تبیین کارکردهای هویت‌بخش آن در شعر جنگ». فصلنامة مطالعات ملی. س 6. ش 3.

ملاابراهیمی، عزت. 1386. «تأثیر جنگ ژوئن بر شعر معاصر فلسطین». نشریة انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. ش 8.

ـــــــــــــــــ . 1390 الف. گاهشمار رویدادهاى تاریخ معاصر فلسطین. تهران: امید مجد.

ــــــــــــــــ . 1390 ب. «ملامح الشعر الفلسطینی المعاصر بعد الاحتلال». نشریة ادب عربی. ش 2.

وارنر، رکس. 1387. دانشنامه اساطیر جهان. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.

Refrenceses

Āmūzgār, Žāleh. (2007/1386 SH). Tārīx-e asātīrī-ye īrān. Tehrān: Samt.

Berhūme, Mūsā. (1999/1378 SH). "Ša’er javāl yanhal men kesāqat al-hozn vaal-šajan".Majjalat Felestīn al-moslemat. No. 4.

Belhāj, Kāmelī. (2004/1382SH). Asar al-torās al-ša’bī fī taškīl al-qasīdat al-arabīyat al-mo’āserat. Damascus: Etehād al-Ketāb al-Arab.

Bible. (1996/1374SH). Tr. by Nedā’ al-Rajā’. 3^rd ed. Germany: Enteārāt-e Stuttgart.

Bīdaj, Mūsā. (2010/1389SH). Moqāvemat va pāydārī dar še’r-e arab az āqāz tā emrūz. Tehrān: Bonyād-e Hefz-e Āsār va Arzeš-hā-ye Defā’-e Moqaddas.

Daryābandarī, Najaf. (2010/1380 SH). Afsāne-ye ostūre. Tehrān: Kārnāme.

Ešrī Zāyed, Alī. (2006/1385 SH). Ested'ā al-šaxsiyāt al-torāsīyat fī al-še’r al-arabī al-mo’āser. Cairo: Dār-e Qarīb.

Esmā’īl, Nedā’ Alī. (2012/1390SH). Al-tanās fī še’r-e mohammad qeysī. MA Thesis. Nablus: Dānešgāh-e Mellī-ye al-Najāh.

Farjīl. (1985/1364 SH). Al-eliyāzat. Tr. by Anbarat Salām Xāledī. Beirūt: Dār al-Elm Lelmalāyīn.

Fazāyelī, Sūdābe. (2005/1384 SH). Farhang-e qarāyeb. First ed. Tehrān: Našr-e Afkār.

Hadīdī, Sobhī. (2014/1393 SH). "Moqannī felestīn al-javval". Majaleh al-Qods al-Arabī. August.

Hatīnī, Yūsef. (n.d.). Dīvān al-še’r al-felestīnī. Emirates: Jame'at al-Emārāt al-Arabīyat al-Mottahedat.

Jo’aydī, Mohammad Abdollāh. (2007/1386 SH). Mosū’at masāder al-adab al-felestīnī al-hadīs. Damascus: Dār Mo’asesat Felestīn Lelsaqāfat.

Jīdeh, Abdolhamīd. (1980/1359 SH). Al-etjāhāt al-jadīdat fī al-š’er al-arabī al-mo’āser. Beirūt: Mo’assesat Nofel.

Jayyosī, Salmā Xazrā'. (2001/1380 SH). Al-etjahat va al-harekāt fī al-š’er al-arabī al-hadīs. Beirūt: Markaz-e Lelderāsāt al-Vahdat al-Arabīye.

Karīmī, Amīrbānū & Mahnāz Rezāyī. (2008/1387 SH). "Barresī-ye tatbīqī-ye elal-e bāz-āfarīnī-ye ostūre dar še’r-e mo’āser-e īrān va ro’yā-ye mekzīkī asar-e Loklezīyo". Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Year 4. No. 13.

Kazzāzī, Mīrjalāl al-dīn. (1993/1372 SH). Ro’yā, hamāse, ostūre. Tehrān: Markaz.

Lak, Manūčehr. (2005/1384 SH). "Dar-āmadī bar šenāxt-e ostūre va tabyīīn-e kārkard-hā-ye hovīyat baxš-e ān dar še’r-e jang". Fasl-nāme-ye motāle’āt-e mellī. Year 6. No.3.

Mollāh Ebrāhīmī, Ezzat. (2007/1386 SH). "Ta'sīr-e jang-e žū’ān bar še’r-e mo’āser-e felestīn". Našrīye-ye Anjoman-e Īrānī-ye Zabān va Adabiyāt-e Arabī. No. 8.

_______________. (2011/1390 SH). Gāhšomār-e roydād-hā-ye tārīx-e mo’āser-e felestīn. Tehrān: Entešārāt-e omīd-e majd.

_______________. (2011/1390 SH). "Malāmeh al-še’r al-felestīnī al-mo’āser Ba’d al-ehtalāl". Našrīye-ye Adab-e Arabī. No. 2.

Odīseh Homer. (1974/1353 SH). Tr. by Amīn Salāme. Beirūt: Dār al-Fekr al-Arabī.

Qeysī, Mohammad. (1999/1378 SH). Al-a’māl al-še’rīyeh. Beirūt:al-Mo’assesat al-Arabīyat Lelderāsāt va al-Našr.

Rostampūr, Roqayyeh. (2004/1383 SH). Masāder al-tajrobat al-še’rīyat end mahmūd darvīš va mohammad qeysī. PhD Thesis. Tehrān: The Īslāmīc Āzād University, Science and Research Branch.

Soylem, Ahmad. (2010/1389 SH). Ašhar al-asātīr va al-malāhem al-adabīyat fī al-torās al-ensānī. Cairo: Dār al-Ālam al-Arabī.

Šāyegān, Darīyūš. (1992/1371 SH). Bot-hā-ye zehnī va xātere-ye azalī. Tehrān: Amīrkabīr.

Ša’š, Ahmad Jabr. (2000/1379SH). Al-ostūrat fī še’r al-felestīnī al-mo’āser. Palestine: Maktabat al-Qādesīyeh.

Chevalier, Jean & Alain Geerbrant. (2009/ 1388 SH). Farhang-e Namād-hā. (Signs and Symbols). Tr. by Sūdābe Fazayelī. Tehrān: Jeyhūn.

Sadūq, Rāzī. (2000/1379 SH). Šo’ara'-e felestīn fī qarn-e al-ešrīn. Beirūt: al-Mo’assesat al-Arabīyat Lelderāsāt va al-Našr.

Warner, Rex. (2008/ 1387SH). Daneš-nāme-ye asātīr-e jahān. (Encyclopedia of World Mythology). Tr. by Abolqāsem Esmā’īl Pūr. Tehrān: Ostūre.

Xalīl, Ebrāhīm. (1998/1377 SH). Mohammad al-qeysī al-šā’er va al-nas. Beirūt:al-Mo’assesat al-Arabīyat Lelderāsāt va al-Našr.

Xowršīd. Fārūq. (2004/1383 SH). Adīb al-ostūrat end al-arab. Cairo: Maktabat al-Saqāfat al-Ddīnīyeh.

Zarūq, As'ad. (1990/1378 SH). Al-osturat fī al- še’r al-qarbī al-mo’āser. Beirūt: Dār al-Hamra'.

Zīyādat, Tīsīr Mohammad. (2014/1393 SH). "Al-tanas al-dīnī fī še’r-e mohammad al-qeysī va xalīl hāvī". Majalle al-Qesm al-Arabī. Dānešgāh-e Panjāb. No. 21.

_||_