تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی شرکت‌های تولیدی کشور بر اساس تئوری محدودیت
محورهای موضوعی : بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی
1 - دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران.
2 - استادیار، گروه مالی و حسابداری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران.
کلید واژه: اقتصاد مقاومتی, تئوری محدودیت, شرکت های تولیدی, هزینه.,
چکیده مقاله :
جهت پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در شرکت‌های تولیدی، ابتدا ضروری است محدودیت‌های موجود شناسایی و تحلیل شوند. در ادامه، راهبردهای و برنامه‌های مناسب برای مدیریت و رفع این محدودیت‌ها تدوین گردد. در این راستا، شرکت‌های تولیدی می‌بایست با بهبود مستمر فرآیندها و عملیات خود در جهت کاهش هزینه‌ها و بهبود عملکرد اقدام نمایند. هدف از انجام پژوهش تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی شرکت‌های تولیدی کشور بر اساس تئوری محدودیت می باشد. این پژوهش با رویکردآمیخته ترکیبی از روش کیفی و کمی انجام گردید. ابزار جمع آوری داده ها در بخش کیفی، تحلیل محتوا و مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با خبرگان و در بخش کمی، آزمون فریدمن می باشد. خبرگان شامل 16 نفر از حسابداران مدیریت، مدیران مالی شرکت های تولیدی و اعضای هیات علمی می باشند. انتخاب خبرگان بر اساس روش نمونه‌گیری هدفمند صورت گرفته است. طبق نتایج پژوهش، 6 بُعد، 13 مولفه و 26 شاخص در ارتباط با الگوی اقتصاد مقاومتی شرکت‌های تولیدی کشور بر اساس تئوری محدودیت شناسایی گردید. بر اساس نتایج پژوهش، بُعد بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، بُعد افزیش کارایی و بهره‌وری، بُعد کیفیت، بُعد انعطاف‌پذیری و نوآوری، بُعد اقتصاد مقاومتی و بُعد حمایت از تولید ملی و زنجیره تأمین شناسایی گردیدند. همچنین، رتبه بندی ابعاد و مولفه های الگوی اقتصاد مقاومتی شرکت‌های تولیدی صورت گرفت. پیاده‌سازی اقتصاد مقاومتی در شرکت‌های تولیدی نیازمند یک رویکرد جامع و یکپارچه است که در آن کلیه عوامل و محدودیت‌های فرایند تولید شناسایی و در جهت کاهش یا حذف آن اقدام نمود. در نتیجه، شرکت‌های تولیدی می‌توانند عملکرد خود را بهبود بخشیده و در اقتصاد رقابتی امروز موفق‌تر عمل نمایند.
In order to implement a resilient economy in manufacturing companies, it is first necessary to identify and analyze the existing constraints. Next, appropriate strategies and programs should be developed to manage and eliminate these constraints. In this regard, manufacturing companies should continuously improve their processes and operations to reduce costs and improve performance. The purpose of the research is to explain the resilient economy model of the country's manufacturing companies based on the theory of constraints. This research was conducted with a mixed approach combining qualitative and quantitative methods. The data collection tool in the qualitative section is content analysis and semi-structured interviews with experts, and in the quantitative section, the Friedman test. The experts include 16 management accountants, financial managers of manufacturing companies, and faculty members. The experts were selected based on a purposive sampling method. According to the research results, 6 dimensions, 13 components, and 26 indicators related to the resilient economy model of the country's manufacturing companies were identified based on the theory of constraints. Based on the research results, the dimension of optimizing production processes, the dimension of increasing efficiency and productivity, the dimension of quality, the dimension of flexibility and innovation, the dimension of resistance economy, and the dimension of supporting national production and supply chain were identified. Also, the dimensions and components of the resistance economy model of manufacturing companies were ranked. Implementing resistance economy in manufacturing companies requires a comprehensive and integrated approach in which all factors and limitations of the production process are identified and action is taken to reduce or eliminate them. As a result, manufacturing companies can improve their performance and operate more successfully in today's competitive economy.
1. اسفندیاری صفا، خسرو، و دهقان، حبیب اله. (1395). مولفه های اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری (حفظه اله تعالی). مدیریت نظامی، 16(61)، 60-84.
2. بیانات مقام معظم رهبری امام خامنه‌ای (مد ظله العالی)،(1389).
3. تنهایی, فهیمه . (1403). تعیین ترکیب تولید در محیط‌های دارای چند محدودیت با درنظرگرفتن اولویت گلوگاه‌ها. مهندسی صنایع و مدیریت 40(2)، 99-110.
doi: 10.24200/j65.2024.63366.2377
4. جوادپور، مهران؛ حمیدیان، محسن؛ آخوندی، نسرین. (1398). کاربرد مدل‌های هزینه یابی بر مبنای فعالیت و تئوری محدودیت در قیمت‌گذاری محصولات (مطالعه موردی: شرکت تولید محصولات لبنی هموطن). دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. 8(22)، 119-134.
5. حسین پور، اکرم (1396)، اقتصاد مقاومتی با محوریت تولید و اشتغال، چهارمین کنفرانس اقتصاد و مدیریت کاربردی با رویکرد ملی، بابلسر.
6. حسینی, سید رسول , معصومی, مصطفی و قومنجانی, فاطمه . (1402). شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه پایدار کسب‌وکارها مبتنی بر اقتصاد مقاومتی با رویکرد فراترکیب. فصلنامه اقتصاد دفاع و توسعه پایدار, 8(30), 41-72.
https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.25382454.1402.8.30.2.7
7. خضری پور، محمدرضا؛ خان محمدی، محمدحامد؛ احمدی، فائق؛ کردلوئی، حمیدرضا. (1399). تبیین به کارگیری الگوی تئوری محدودیت ها جهت ارزیابی نسبت کفایت سرمایه در بانک ها. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. 9(36)،77-85.
8. درودی، هما؛ رستمی زاده،کریم؛ محمدی، علی. (1401). مدل توسعه پایدار صنعت آهن و فولاد ایران. فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی. 13(52)، 287-305.
https://doi.org/10.22034/smsj.2022.130607
9. دیانتی دیلمی، زهرا. (1394). حسابداری مدیریت, ابزاری کارآمد در خدمت اقتصاد مقاومتی. حسابداری مدیریت، 8(25)، 61-81.
10. روغنی ممقانی، عیسی؛ حقیقت منفرد، جلال؛ جعفرنژاد چقوشی، احمد. (1399). تبیین الگوی راهبرد چابکی در صنعت خودروسازی کشور بر مبنای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی. پژوهش های مدیریت راهبردی، 26(76)، 103-128.
11. سجادی، سید حسین؛ صوفی، هاشم علی (۱۳90) حسابداری مدیریت پیشرفته، انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز
12. پیری, حبیب و ستوده, طاهره . (1403). طراحی رویکرد پیشرفته چرخه عمر محصول در شرکت های تولیدی. فصلنامه حسابداری مدیریت راهبردی. 1(1)، 1-17.
doi: 10.22034/smajournal.2025.513375.1002
13. ستوده, رضا , حق پرست, عباسعلی و هیراد, علیرضا . (1403). الگوی حسابداری مدیریت و اقتصاد مقاومتی جهت توسعه پایدار شرکت های تولیدی. فصلنامه حسابداری مدیریت راهبردی. 1(1)، 40-64.
doi: 10.22034/smajournal.2025.511901.1003
14. شهریان، سپیده و نبوی، علی،(1395)، اثرات استراتژیک اقتصاد مقاومتی برای دستیابی به تولید چابک، ششمین کنفرانس بین المللی حسابداری و مدیریت با رویکرد علوم پژوهشی نوین، تهران.
https://civilica.com/doc/636798/
15. عباسی رائی، علی و داداشی حاجی، مهدی و علوی صائب، فرزاد و لک، مجتبی، (1398)، مدیریت اقتصادی و اقتصاد مقاومتی در کلام امیرالمومنین امام علی (ع)، اولین همایش ملی فرماندهی و مدیریت از منظر امیر المومنین امام علی (ع)، تهران.
https://civilica.com/doc/954903/
16. عطائی، اسفندیار ؛ فکری، رکسانا. (1395). ارائه مدل کاربرد مهندسی ارزش در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری. پژوهش های مدیریت راهبردی، 22(62)، 105-133.
https://sanad.iau.ir/fa/Article/1095398?FullText=FullText
17. فشاری، مجید، پور غفار، جواد (1393)، بررسی و تبیین الگوی اقتصاد مقاومتی در اقتصاد ایران، مجله اقتصادي ( دوماهنامه بررسي مسائل و سیاست‌های اقتصادي )، 14 (5 و6)، 29-40.
18. کریمی, فاطمه , حقیقت منفرد, جلال و کرامتی, محمد علی . (1403). ارزیابی تاب آوری و پایداری زنجیره تامین با رویکرد تلفیقی تئوری محدودیت ها، رویکرد فرآیندی و تصمیم گیری چند شاخصه (مورد مطالعه: بخش فراساحل صنعت نفت . چشم‌انداز مدیریت صنعتی, 14(2)، 34-65.
doi: 10.48308/jimp.14.2.34
19. نمازی، محمد با همکاری گروه علمی (1392)، حسابداری مدیریت استراتژیک: از تئوری تا عمل، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
20. Blocher, E., Chen, K. H., and Lin, T. W. (2001). Cost Management: A Strategic Emphasis. New York: John Wiley and Sons, Inc. http://ndl.ethernet.edu.et/bitstream/123456789/16717/1/59.Edward%20J.%20Blocher.pdf
21. Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2017). Designing and conducting mixed methods research. Sage publications.
22. Dale, B. G. (1994). Managing Quality. 2nd Ed., New York: Prentice-Hall.
23. Espín-Guerrero, R., Toalombo-Rojas, B., Moyolema-Chaglla, Á., & Altamirano-Salazar, A. (2022). Operational Processes Optimization through the theory of constraints in a metal-mechanical company. Revista Digital Novasinergia, 5(2), 33-57. https://doi.org/10.37135/ns.01.10.03
24. Glaser, B. G., & Strauss, A. L. (1967). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. Aldine.
25. Goldratt,A (1980)"Optimized production timetables: a revolutionary program for industry". APICS 23rd Annual International Conference, APICS, Falls Church.
26. Goldratt, E. M., and Fox, R. E. (1986). The Race. Croton-on-Hudson, New York: North River Press.
27. Kiwus, C. H., and Williams, T. P. (2001). "Application of TQM to Environmental Construction". Journal of Management in Engineering, 17(3): 176-184.
28. Noreen, E., Smith, D., and Mackey, J. T. (1995). The Theory of Constraints and its Implications for Management Accounting. North River Press.
29. Opoku, R. K., & Li, X. (2025). Sustainable management practices, operational and sustainable performance in manufacturing contexts: empirical evidence from a developing economy. Journal of Responsible Production and Consumption, 2(1), 48-82.
http://dx.doi.org/10.1108/JRPC-07-2024-0035
30. Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage publications.
31. Souza, F. B. D., & Ikeziri, L. M. (2025). Demand management: the essence of the theory of constraints?. International Journal of Logistics Systems and Management, 50(2), 233-265.
https://doi.org/10.1504/IJLSM.2025.144436
32. Watson, K.J., Blackstone, J.H., and Gardiner, S.C., 2007. The evolution of a management philosophy: The theory of constraints‖, Journal of Operations Management, 25, pp 387-402.