مطالعه موردي آيكونولوژي دو نگاره مذهبي حضرت ايوب و حضرت موسي در فالنامه طهماسبي و قصص‌الانبيا در عصر صفوي
محورهای موضوعی :
عفت محمدی
1
,
نیره السادات مبینی پور
2
,
محمد کاظم حسنوند
3
1 - دانشجوی گروه هنر / مدرس دانشگاه ازاد اسلامی واحد اسلامشهر
2 - استادیارگروه هنر، دانشکده هنر و معماری، واخد قم دانشگاه ازاد اسلامی ، قم ، ایران
3 - Associate Professor at the Faculty of Art
کلید واژه: آیکونولوژی, قصص الانبیا, فالنامه طهماسبی, نگارگری ایرانی, دوره صفوی,
چکیده مقاله :
النامه¬ها از آثار مصور با اهمیت هستند که نگاره¬های آنها از جنبة سبک‌شناختی دارای ارزش مطالعاتی بسیاری می¬باشند که علاوه بر داستان معانی مخفی و پنهان دارد که شناخت آنها از طریق رویکرد¬های نوین ممکن می¬شود آیکونولوژی رویکردی است که در آن آثار هنری را با در نظر گرفتن زمینه¬های سیاسی اجتماعی و فرهنگی هر دوره مورد تحلیل قرار داده است، در این روش هنر به عنوان عصاره یک دوره تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت به محتوای معنایی اثر ختم می¬شود در این پژوهش دو نسخه خطی فالنامه طهماسبی و قصص‌الانبیا که توسط نقاشان دربار سلطنتی صفویه مصوّرگردید، پرداخته شده است، با بهره‌گیری از مطالعات آیکونولوژی جهت شناسایی زمینه¬های شکل¬گیری و لایه¬های پنهانی این نقش‌مایه¬ها و دستیابی به الگوهای تصویری رایج آن، مورد مطالعه قرار گرفته است. پرسش¬های پژوهش بدین قرار است که بارمعنایی این نقش مایه¬ها چیست؟ گرد¬اوری مطالب به‌روش کتابخانه¬ای صورت پذیرفته است. این پژوهش به‌واسطه تطبیق نتایج حاصل از مطالعات بصری با روایات و احادیث ادبی و دینی انجام شده و این نتیجه حاصل می¬شود که ریشه فرمی و معنایی نگاره¬های مذهبی در دوران اسلامی بیشتر مورد توجه قرار گرفته و در ادوار مختلف تکرار یا با اندک تفاوتی تغییر کرده اما تا به امروز از معنای نمادین آن چیزی کاسته نشده و احتمال داده می¬شود که هدف هنرمند از تلفیق هنر با دین تأکید بر معنای خدای‌گونه و روحانی آن و همچنین کسب اقتدار و پشتوانه ای برای حاکمان از این طریق بوده است.
Fortune telling is an important illustrated work whose views have a lot of study value from a stylistic point of view which in addition to the story has hidden and hidden meanings that can be recognized through new approaches iconology is an approach in which artworks are analyzed taking into account the political social and cultural contexts of each period in this method art is examined as an extract of a historical period and ultimately ends in the semantic content of the work in this study two manuscripts of the fortune teller Tahmasbi and Qasas al-Anbiya, illustrated by the painters of the Safavid Royal Court, have been studied using iconological studies to identify the contexts and hidden layers of these roles and to achieve common visual patterns. The research questions are, what is the meaning of this role? The library-based circulation of materials has been done. This research is done by matching the results of Visual Studies with literary and religious narratives and Hadiths, and it is concluded that the form and semantic roots of religious views in the Islamic era have been given more attention and have changed in different eras or with little difference, but to date nothing has diminished its symbolic meaning and it is likely that the artist's goal of combining art with religion was to emphasize its divine and spiritual meaning, as well as to gain authority and support for rulers in this way.
1. آژند، یعقوب.(1389). نگارگری ایرانی (پژوهشی در تاریخ نگارگری و نقاشی ایرانی). تهران: سمت.
2. ـــــــــــــ .(1394). مکتب نگارگری تبریز و قزوین و مشهد. چاپ دوم، تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
3. اخوانی، سعید و محمودی، فتانه.(1397). واکاوی لایه¬های معنایی در نگاره¬های فالنامه نسخه طهماسبی با رویکرد آیکونولوژی. نشریه هنرهای زیتا ـ هنرهای تجسمی، شماره 3 دوره 24، صص64 ـ51.
4. پوپ، آرتور .(1389). سیر و صور نقاشی ایران. ترجمه یعقوب آژند، تهران: مولی.
5. حسینی، مهدی.(1383). فالنامه شاه طهماسبی. فصلنامه هنر، سال8، شماره ۲۷، تابستان.
6. زکی، محمدحسن. (1364). تاریخ نقاشی ایران. تهران: سحاب کتاب
7. شایسته‌فر، مهناز .(1384). هنر شیعی. تهران: مؤسسه مطالعات هنر اسلامی.
8. علیزاده برزی، محمدحسین .(1393). در مکتب حافظ. ج. 3. تهران: پارسیان.
9. فرهنگ‌پور، یاسمین .(1399). چگونگی به کارگیری آیکونوگرافی و آیکونولوژی در نقد اثر بر پایه نظریه پانوفسکی. نشریه فردوس هنر، شماره سوم، زمستان 99، ص 85 ـ 72.
10. قاضی‌زاده، خشایار و زهرا شاقالنی‌پور .(1394). رمز پردازی نگاره معراج پیامبر در فالنامه طهماسبی به روش آیکونولوژی. دو فصنامه دانشگاه شهید چمران اهواز، پیکره، دوره چهارم، شماره 8، صفحه 53 ـ36.
11. قرشی، علی اکبر.(1377). تفسیر احسن الحدیث. تهران: بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر.
12. کشمیرشکن، حمید. (1396). کنکاشی در هنر معاصر ایران. تهران: نظر.
13. مکارم شیرازی، ناصر.(1376). تفسیر نمونه. قم: انتشارات دارالکتب‌الاسلامیه. ج13، ذیل آیه 68 سوره طه، صص 238ـ 239.
14. نصری، امیر .(۱۳۸۹). رویکرد شمایل نگاری و شمایل¬شناسی در مطالعات هنری. مجله رشد آموزش هنر، پاییز، شماره 23، صص۶۴ ـ ۵۶.
15. نیشابوري، ابواسحاق ابراهیم‌بن منصور.(1340). قصص‌الانبيا. به کوشش حبیب یغمایی، مشهد: كتاب ولايت.
16. نوری شادمهانی، رضا.(1385). عناصر ساختاری و تزییناتی حمام در نگاره‌های بهزاد. نشریه ماه هنر، شماره 101ـ102.