شهر و مسئله سکونتگاه های غیر رسمی: با تاکید بر روش های ساماندهی و توانمندسازی آن (مورد مطالعه: شهر ساری)

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

رضاعلی محسنی ¹ (دانشیار جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/03/31 تاریخ پذیرش : 1400/03/31 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: اسکان, سکونتگاه های غیر رسمی, ساماندهی, توانمندسازی,

چکیده مقاله :

اسکان غیر رسمی یا کانون زیستی خود انگیخته، بخش جدایی ناپذیر از زندگی کلان شهری ایران به شمار می رود. شکل گیری و سیر تحول آن در دهه های اخیر، فقط در چارچوب ساختار اقتصادی اجتماعی ایران معاصر، قابل بررسی و تحلیل فضایی است. در واقع هر شکل فضایی ناشی از فرایند اجتماعی خاصی است. بنابراین محله های حاشیه نشین، فضاهای زندگی غیر رسمی و فضاهای نامتعارف شهری، همگی بازتاب فضایی اقتصاد بیمار گونه و مدیریت ناتوان برنامه ریزی فضای بنا بر آمار های سازمان ملل، دفتراسکان غیر رسمی، 42 درصد از کل جمعیت شهری کشور های جهان سوم در سکونت گاه های غیر رسمی زندگی می کنند. بنا بر همین گزارش، اسکان غیر رسمی چالش اصلی هزاره سوم معرفی شده است. اکنون از هر 6 نفراز جمعیت جهان، یک نفر در زاغه ها زندگی می کنند.در صورت عدم برنامه ریزی و اقدام سریع جمعیت فقیر محلات فرودست شهری در سال 2020 به دو میلیارد نفر خواهد رسید.سازمان ملل متحد، حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی را به عنوان چالش اصلی هزاره سوم معرفی نموده است. .سکونت کاه های غیر رسمی در واقع معلول بی عدالتی های اجتماعی و اقتصادی در سطح ملی، منطقه ای و محلی می باشد.این طرح که با هدف ساماندهی و توانمند سازی سکونتگاه های شهر ساری انجام شده است،به روش توصیفی پیمایشی به اجرا در آمده است. جامعه آماری طرح،ساکنین محلات، ترک محله،جوکی محله و کوی های آزادی،چمران و غفاری بودند که تعداد کل آن برابر 16345 نفر بودند.با استفاده از روش نمونه گیری سهمیه ای، 430 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند..ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته و ضریب پایایی آن 78/0 برآورد شده بود.تحلیل کلی از یافته های طرح،نشان از شدت مسائل اقتصادی،نارضایتی اجتماعی،بروز مشکل مسکن و تشدید مسائل زیست محیطی و بهداشتی دارد.این مقاله بر اجرای دو مدل ساماندهی و توانمندسازی در محلات غیررسمی ساری تاکید و در هر مدل،به اهداف و راهبردهای ساماندهی و توانمندسازی اشاره شده است.

چکیده انگلیسی:

Informal settlements or self-building cores and non-authorized settlements are part of living in megalopolis of Iran.In Iran,housing,specially,urban housing have faced with several difficulties and challenges.Informal settlements are part of these challenges in cities of Iran.Informal, marginality and slum neighborhoods informal living spaces and urban abnormal spaces and all of them are reflect of pathologic economy and spatial planning weakness management and also are reflect of social-economic injustice in local,regional and national levels.Informal settlements as urban harms have specific significance and position in urban and social studies.Research method is survey.Research results shows intensity of  economic problems,social insatisfaction,housing problem and intensity  of health and environmental problems.Main emphasis of paper is the implementation of two models rehabilitation and empowerment in informal settlement neighborhoods of Sari.