بررسی مسئله اشتغال و راهبرد توسعه پایدار با روش تحلیل تغییر - سهم

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

حمید سپهر دوست ¹ , مهسا باروتی ²

1 - دانشیار دانشگاه بو علی سینا
2 - کارشناسی ارشد دانشگاه بو علی سینا

تاریخ دریافت : 1396/03/23 تاریخ پذیرش : 1396/03/23 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: اشتغال, مزیت نسبی, تغییر- سهم, ضریب نسبت مکانی, استان لرستان,

چکیده مقاله :

از آنجایی که مسئله اشتغال نیروی انسانی در برنامه های توسعه اقتصاد ایران از دغدغه های اصلی سیاست گذاران اقتصادی است، بنابراین تجزیه و تحلیل روند اشتغال و ساختار آن، مستلزم شناخت دقیق استعدادها و توان بالقوه بخش ها و ترکیب آن در در مناطق مختلف کشور می باشد. استان لرستان، با وجود منابع غنی طبیعی، تنوع آب و هوایی، آب فراوان، دشت های وسیع، معادن متنوع، نیروی کار جوان و فراوان و سرشار از قابلیت های گردشگری در بین استان های کشور و در اقتصاد ملی موقعیت ضعیفی داشته و طی سال های گذشته، نتوانسته است به تناسب توانمندی ها و فرصت های خود از اقتصاد ملی سهم مناسبی کسب کند. هدف از این مطالعه، تحلیل وضعیت اشتغال در بخش های عمده اقتصادی استان لرستان طی سال های1390-1380 است. برای این منظور از داده های مربوط به نتایج طرح آمارگیری نیروی کار سال های 1380 و1390 استفاده شد تا با بکارگیری دو مدل اقتصاد پایه و تغییر- سهم، به بررسی علل رشد متناسب یا نامتناسب شاغلان استان لرستان نسبت به کل کشور (اقتصاد مرجع) و همچنین تشخیص بخش های دارای مزیت نسبی و قدرت رقابتی استان بپردازیم. نتایج حاصل از پژوهش، نشان دهنده نامتناسب بودن وضعیت رشد شاغلان استان لرستان نسبت به شاغلان کشور در دوره مورد بررسی می باشد، به طوریکه مدل تحلیل تغییر- سهم، علت این عدم تناسب را تغییرات رقابتی و ساختاری منفی بیان می کند. همچنین نتایج حاصل از بکارگیری ضریب نسبت مکانی، بیانگر پایه ای بودن بخش کشاورزی با ضریب81/1 و غیر پایه ای بودن بخش های صنعت و خدمات با ضرایب 79/0 و 85/0، طی دوره مورد بررسی می باشد و به عنوان یک توصیه سیاستی می توان نتیجه گرفت که حرکت بخش کشاورزی استان در جهت مزیت نسبی کشور و حرکت بخش های صنعت و خدمات برخلاف جهت مزیت نسبی کشور طی دوره بررسی بوده است.

چکیده انگلیسی:

Since the issue of human resource employment plays an important role in regional planning and economic growth of the countries, therefore it is necessary to find out the mainstream of factors affecting on employment growth within different economic sectors of the country. Lorestan province, despite abundant natural resources, climate variability, water, vast plains, various minerals, abundant and rich human resource and suitable potential of tourism attraction possess a poor status in the country in national level and over the years, has failed to earn a good share of the national economy. The main objective of present study is to investigate the proportionate and disproportionate growth rate of employment in Lorestan province of Iran during the period of 2001-2011, compared to the rest of the county (Reference Sector) at national level, using Shift-Share and Location Quotient models. By measuring Location Quotient (LQ) coefficients, the results show that from the view point of employment rate and its share in different economic sectors, the agricultural sector still remains to be a basic and fundamental sector (LQ=1.81) compared to other sectors of industry (LQ=0.79) and services (LQ=0.85) of Lorestan province, during the period of study. Generally as a policy making result, it is concluded that the path way designed to achieve relative advantages in agricultural sector of Lorestan, proved to be just in the way of relative advantages policy designed for the country. While it could not happen for Lorestan to keep pace with national policy designed for other two sectors of the economy, i.e. industrial and services.

منابع و مأخذ:

اشیری، سعید. (1390). اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی در استان لرستان، دسترسی از طریق:
   http://www.modiryar.com/index-management/modern/od/4477-1390-08-22-09-38.html

اکبری، نعمت الله؛ اسماعیل­پور، ئاسو و سرخوش سرا، علی. (1391). تحلیل وضعیت اشتغال بخش­های عمده اقتصادی شهرستان­های استان کرمانشاه. فصلنامه آمایش محیط، شماره20، صفحات 107-81.

توسلی، غلامعباس. (1375). جامعه شناسی کار و شغل. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه ی علوم انسانی، چاپ دهم. 140 صفحه.

حائری، سید احسان. (1384). بررسی اشتغال در استان تهران با مدل نسبت مکانی. ماهنامه اقتصاد سیاسی، دوره3، شماره4، صفحات134-120.

دل­انگیزان، سهراب؛ امیریانی، پرستو و خالوندی، زینب. (1392). بررسی رابطه­ی بین تولید ملی و بیکاری در استان­های ایران بر اساس قانون اوکان (رهیافت داده­های تابلویی پویا). اولین همایش الکترونیکی ملی چشم انداز اقتصاد ایران، 28 آذرماه. صفحات 51-23.

زنگی آبادی، علی و آهنگری، شورش. (1391).  بررسی اشتغال بخش­های اقتصادی با استفاده از مدل تغییر سهم و ضریب مکانی (LQ) (مورد: مراکز شهرستان­های استان آذربایجان غربی). نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره1، شماره 2، صفحات22-7.

زیاری، کرامت ­الله. (1379). اصول و روش­های برنامه­ریزی منطقه­ای. انتشارات دانشگاه یزد. 196 صفحه.

سازمان برنامه­ریزی و بودجه. (1389). سند توسعه اشتغال و سرمایه­گذاری استان لرستان. برنامه پنجم، سال‏های 1393-1389.

سبحانی، حسن و درویشی، باقر (1384). بررسی مزیت­های نسبی و تحلیل ساختاری اشتغال در استان ایلام. مجله تحقیقات اقتصادی، شماره70، صفحات 188-159.

صباغ کرمانی، مجید. (1379). تمرکز نسبی اشتغال در فعالیت­های صنعتی استان­های کشور (کاربرد مدل اقتصاد پایه). پژوهشنامه بازرگانی ، دوره 5، شماره 17، صفحات86-63.

صباغ­کرمانی، مجید و جمشیدی، رمضان (1380). تجزیه و تحلیل روند اشتغال و تغییرات ساختاری آن در بخش صنعت در استان­های مختلف کشور. فصلنامه پژوهش­های رشد و توسعه پایدار، شماره 1، صفحات 16-4.

عابدین درکوش، سعید (1372). بررسی اقتصاد شهری. انتشارات دانشگاه مرکزی. 216 صفحه.

عبایی، محمد (1381). بررسی مزیت­های نسبی و شرایط اشتغال در استان سمنان. پایان نامه اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس.

فرشادفر، زهرا و اصغرپور، حسین (1389). بررسی مزیت نسبی اشتغال­زایی بخش­های عمدة اقتصادی در استان کرمانشاه. مجله دانش و فناوری، سال اول، شمارة 2، صفحات 75-60.

مصری­نژاد، شیرین و ترکی، لیلا (1383). تجزیه و تحلیل ساختار اشتغال در بخش­های عمده اقتصادی مناطق شهری ایران درطی دوره (1372-1382). پژوهش­نامه علوم انسانی و اجتماعی، شمار15، صفحات 128-109.

 مهرگان، نادر (1386). شناخت و معرفی اولویت فعالیت­های توسعه­ای مشاغل جدید در بخش­های مختلف استان مرکزی. گزارش تحقیقاتی، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی، صفحات 100-14.

نظری، محمدحسین (1378). تجزیه و تحلیل ساختاری بخش­های پایه­ای اشتغال در شهرهای استان مرکزی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی اراک.

Balasa, B. (1965). Trade Liberalization and Reveal Comparative Advantage. The Manchester School of Economic and School Social Studies, Volume. 33, 99 -123.

Barff, R., Knight, P. (2001). Dynamic Shift - Share Analysis. Growth and Change, Volume. 3, 102-150.

Esteban, J. (2000). Regional convergence in Europe and the industry mix: a shift- share analysis. Regional Science and Urban Economics, volume. 30, 353-364.

Hanham, R., Banasick, S. (2000).Shift - Share Analysis and Changes in Japanese Manufacturing Employment. Growth and Change, Volume 31, 108–123.

Hoppes, R. (1991). Regional versus industrial shift - share analysis - with help from lotus spread sheep, Economic Development Quarterly, Volume. 5(3), 258-268.

Lichty, R., Knudsen, K. (1999). Measuring Regional Economic Base. Economic Development Review, Volume. 16, 47-52.