نقش و جایگاه دیوان عدالت اداری در مستدل، مستند و موجه بودن آرا از دیدگاه توسعه یافتگی اجتماعی مراجع شبه قضایی

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

پرویز حاجی پور ¹ , علی فقیه حبیبی ² , توکل حبیب زاده ³

1 - دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌ جنوب، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه حقوق (روابط بین‌الملل)، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/07/24 تاریخ پذیرش : 1402/08/27 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: دیوان عدالت اداری, مستند و موجه بودن آرا, مراجع شبه قضایی, مستدل,

چکیده مقاله :

امروزه در کنار مراجع قضایی و محاکم دادگستری، مراجعی تحت عناوین شورا، هیأت، کمیسیون و ... وجود دارند که به ‌موجب قوانین خاص به برخی شکایات و اختلافات و دعاوی که یک طرف آن دولت به معنای حکومت است رسیدگی کرده و همانند دادگاه‌های دادگستری در ماهیت موضوع، رأی و نظر قضایی صادر می‌کنند. این مراجع که غالباً تحت نظارت قوه مجریه هستند و با داعیه تخصصی، پیچیده و فنی بودن موضوعات اختلافی باهدف دقت، سرعت مناسب و واقعی بودن تصمیم نهایی ایجاد شده‌اند، هم به استنباط از برخی اصول قانون اساسی و نیز قوانین و مقررات عادی و هم بر اساس عقل و منطق و عرف حاکم مکلف‌اند آرا و نظرات نهایی خود را به‌صورت مستدل، موجه و مستند به قوانین و اصول و قواعد حقوقی صادر نمایند. در غیر این صورت دیوان عدالت اداری به‌عنوان مرجع تجدیدنظر ازاین‌گونه آرا، در جهت حاکمیت قانون و احقاق حق یا ابطال باطل، اعتبار قانونی و موجودیت حقوقی به آن‌ها نخواهد داد. در مقاله حاضر با نگرش به نمونه‌هایی از آرای صادره از سوی مراجع شبه قضایی و دیوان عدالت اداری موضوع فوق مورد بررسی و تحلیل قرار داده می‌شود.

چکیده انگلیسی:

 Today, in addition to the judiciary and courts of justice, there are authorities under the headings ofcouncil, board, commission, etc., which according to special laws deal with some complaints and disputes andlawsuits, one side of which means the government, and like courts of justice in nature Issue a verdict and ajudicial opinion. These authorities, which are often supervised by the executive branch and are created with theclaim that the issues are specialized, complex and technical, with the aim of accuracy, speed and accuracy of thefinal decision, both in accordance with some constitutional principles and ordinary laws and regulations. Theruling intellect, logic and custom are obliged to issue their final opinions and opinions in a reasoned, justifiedand documented manner to the laws, principles and legal rules. Otherwise, the Court of Administrative Justice,as the reviewing authority of such opinions, will not give them legal validity and legal existence in order toensure the rule of law and the realization of rights or annulment. In the present article, with regard to examplesof opinions issued by quasi-judicial authorities and the Court of Administrative Justice, the above issue isexamined and analyzed. 

منابع و مأخذ:

• امامی محمد، موسوی سید نصر اله، نشریه علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، مقاله مبانی نظری مراجع شبه قضایی و جایگاه آن‌ها در حقوق ایران، تابستان 1383 دوره 21


• امینی، عیسی، منصوری، عباس، موجه ومدلل بودن رأی داوری داخلی بانگاهی بررویه قضایی، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال ششم، شماره بیستودوم، بهار ۱۳۹۷


• باقری، یوسف، صداقتی، سهام، شاخصه‌های رأی قوی ومتقن، مجله قضاوت شماره ۷۹


• جعفری لنگرودی، محمدجعفر، فن استدلال، منطق حقوق اسلام، تهران، کتابخانه گنج دانش، ۱۳۸۲


• خدابخشی، عبداله، حقوق داوری ودعاوی مربوط به آن در رویه قضایی، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۹۳


• خلیلیان، خلیل، دعاوی حقوقی ایران وآمریکا مطرح دردیوان داوری لاهه، چاپ اول، تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار، ۱۳۸۲


• راهکارهای ارتقای رسیدگی عادلانه در مراجع اختصاصی غیرقضایی، تهیه و تدوین امیر عبدالهیان و محمدرضا رفیعی، چاپ دوم، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، 1397


• رحم‌دل، منصور، لطمه به اساس حکم، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۷۰، ۱۳۸۹


• سامانه بانک داده آرای پژوهشگاه قوه قضائیه


• سامانه ملی آرای قضایی، پژوهشگاه قوه قضائیه


• صالحی راد، محمد، تأملاتی درباب مستدل بودن احکام دادگاه‌ها، مجله حقوق دادگستری، شماره ۴۲، ۱۳۸۲


• صمدی قوشچی، زیداله، تخلفات ساختمانی درنظام حقوقی ایران، چاپ دوم، انتشارات جنگل، ۱۳۸۳


• عرفان محمد، آشنایی با مقررات دیوان عدالت اداری، شرکت سهامی روزنامه رسمی کشور، 1397


• مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عدالت اداری، مهر، آبان، آذر 1393، چاپ اول، تهران: مرکز نشر مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه، 1398


• معاونت حقوقی، پیشگیری و پژوهش، معرفی مراجع شبه قضایی و علل عمده نقض آرای آنها در شعب دیوان عدالت اداری، روزنامه رسمی، 1401


• معاونت حقوقی، پیشگیری و پژوهش، اعتراض به آرای قطعی هیأت‌های تشخیص مطالبات سازمان تأمین اجتماعی در رویه قضایی دیوان عدالت اداری، روزنامه رسمی، 1401


• معاونت حقوقی، پیشگیری و پژوهش، قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، روزنامه رسمی، 1401


• معاونت حقوقی، پیشگیری و پژوهش، چالش‌های مراجع دادرسی مالیاتی در رویه قضایی دیوان عدالت اداری، روزنامه رسمی، 1401


• هرمزی خیراله، توجیه آرای مدنی و ضمانت اجرای عدم رعایت آن، مجله پژوهش حقوق و سیاست، شماره 11، 1383