سنجش فضایی سرمایه اجتماعی جهت توسعه پایدار اجتماعی شهرها با مدل VIKOR مورد شناسی کلانشهر اهواز
محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
1 - دانشگاه شهید چمران اهواز
2 - دانشگاه شهید چمران اهواز
کلید واژه: سنجش فضایی, سرمایه اجتماعی, توسعه پایدار, کلانشهر اهواز,
چکیده مقاله :
سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که امروزه به پیوندها، ارتباطات میان اعضای یک شبکه شهری به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد. و با خلق هنجارها متقابل موجب تحقق اهداف اعضا میشود. لذا سرمایه اجتماعی امروزه نقش مهمتری از سرمایه فیزیکی و کالبدی در جوامع ایفا میکند. از طرف دیگر شهرها به عنوان برترین شکل سکونتگاه انسانی مورد توجه و تحقیق میباشند. لذا بر اساس ضرورت موضوع پژوهش حاضر با رویکرد توسعهای کاربردی و با ترکیبی از روشهای تحقیق (میدانی، کتابخانهای، توصیفی و تحلیلی) به بررسی موضوع سرمایه اجتماعی کلانشهر اهواز در راستای توسعه پایدار شهری به مطالعه و تحقیق پرداخته است. لازم به ذکر است جهت تجزیه و تحلیل یافتهها از نرمافزارها و روشهای آماری Vikor، Minitab، SPSS، Vsio و ArcGIS استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داده است. مناطق هفت و شش اهواز در سه گروه R، S و Q در بالاترین رتبه قرار دارد به عبارتی تمام شرایط مدل VIKOR در این مناطق صادق می باشد. بطوری که میانگین مدل VIKOR برابر 0.425 درصد بوده که منطقه شش کلانشهر اهواز با میزان 1.00 درصد بیشترین میزان و منطقه دو کلانشهر اهواز کمترین میزان را دارا بودهاند.
AbstractSocial capital is a new concept that today links, communication among members of the urban network as a source of valuable points. Norms and interaction with the realization of the goals of its members. The important role of physical capital and physical social capital plays in communities. On the other hand cities as the highest form of human settlements are the focus of research. Therefore, according to this study approach is the need for development - functional and with a combination of research methods (athletics, library, descriptive and analytical) to examine social capital metropolis city of Ahvaz in line with sustainable development has to study. The findings of the analysis software and statistical methods Vikor, Minitab, SPSS, Vsio and ArcGIS was used. The results have shown. Seven regions of Ahvaz in three groups, R, S and Q is the highest rank in other words, all the conditions in these areas are honest VIKOR model. So that an average of 0.425 per cent VIKOR model that six metropolitan region with 1.00 percent of the highest and the two metropolitan Ahvaz Ahvaz have had the lowest rate.
_||_
سنجش فضایی سرمایه اجتماعی جهت توسعه پایدار اجتماعی شهرها با مدل VIKOR مورد شناسی کلانشهر اهواز
چکیده
سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که امروزه به پیوندها، ارتباطات میان اعضای یک شبکه شهری به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد. و با خلق هنجارها متقابل موجب تحقق اهداف اعضا میشود. لذا سرمایه اجتماعی امروزه نقش مهمتری از سرمایه فیزیکی و کالبدی در جوامع ایفا میکند. از طرف دیگر شهرها به عنوان برترین شکل سکونتگاه انسانی مورد توجه و تحقیق میباشند. لذا بر اساس ضرورت موضوع پژوهش حاضر با رویکرد توسعهای – کاربردی و با ترکیبی از روشهای تحقیق (میدانی، کتابخانهای، توصیفی و تحلیلی) به بررسی موضوع سرمایه اجتماعی کلانشهر اهواز در راستای توسعه پایدار شهری به مطالعه و تحقیق پرداخته است. لازم به ذکر است جهت تجزیه و تحلیل یافتهها از نرمافزارها و روشهای آماری Vikor، Minitab، SPSS، Vsio و ArcGIS استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داده است. مناطق هفت و شش اهواز در سه گروه R، S و Q در بالاترین رتبه قرار دارد به عبارتی تمام شرایط مدل VIKOR در این مناطق صادق می باشد. بطوری که میانگین مدل VIKOR برابر 0.425 درصد بوده که منطقه شش کلانشهر اهواز با میزان 1.00 درصد بیشترین میزان و منطقه دو کلانشهر اهواز کمترین میزان را دارا بودهاند.
واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی، سنجش فضایی، توسعه پایدار، کلانشهر اهواز.
مقدمه و طرح مسئله
سالها تجربة برنامهريزي شهري در جهان نشان داده است كه در اين حوزه نيز انسان و منابع انساني حتي بيش از منابع مالي اهميت و ارزش دارند؛ تا آن جا كه بيتوجهي به اين امر سطح بالاي دستاوردهاي ارتقاي محيط زيست انساني را غير ممكن مي سازد. بنابر اين، موضوع سرماية اجتماعي، با رويكردي كمي و قابل اندازهگيري نسبت به مسائل اجتماعي و روابط درون جامعه، در مباحث برنامهريزي، و از جمله در برنامهريزي شهري، وارد شده است. از سوي ديگر، پيوسته بعد جديدي از تأثير اين مفهوم بر مفاهيم ديگر كشف و ثبت مي شود. در زمينة برنامهريزي شهري، تأثير اين مفهوم بر كيفيت زندگي شهري و كيفيت محيط شهري، چه به لحاظ ذهني به سبب تأثيرات فردي و رواني سرماية اجتماعي و چه به لحاظ عيني به سبب تسهيل در فرايند شكلدهي به محيط اجتماعي، اقتصادي و كالبدي شهر در پژوهشهاي مختلف بررسي شده و به اثبات رسيده است(براتی و یزدان پناه، 1390: 39).
بشر نه تنها در جهانی زندگی میکند که فرایند شهرنشینی در آن غلبه دارد، بلکه در حال تجربهی شهری شدن بیسابقهای می باشد. شهرها مراکز جهانی برای فعالیت های مالی، صنعتی و ارتباطات بوده و خواهند بود. آنها کانون تنوع فرهنگی و انباشت داراییها و به شدت مولد، خلاق و نوآور هستند. لذا روند افزایش شهرنشینی به گونهایست که در سال 1900 تنها 10 درصد از جمعيت جهان در شهرها زندگي ميکردند، اما در سال 2007 جمعيت شهري جهان به 50 درصد رسيد(مودت و سجادیان، 1394: 48). و بر اساس پیشبینیهای سازمان ملل تا سال 2030 بیش از 60 درصد مردم جهان در نواحی شهری زندگی خواهند کرد. با وجود این که شهرها تنها حدود 2 درصد از سطح زمین را اشغال کردهاند، که با نرخی حدود 55 میلیون تن در سال در حال افزایش است. آنها 
منابع جهان را مصرف میکنند(Egger, 2005: 2, Oliver, 2008: 21). مقیاس شهرنشینی و مشکلات ناشی از آن بیانگر این است که پیامدهای آن در حال حاضر جهانی هستند(Hall, 2005: 153).
افزایش سریع جمعیت جهان هر روز بیشتر و بیشتر در شهرها متمرکز میشود. امروزه حدود نیمی از جمعیت کرهی زمین در شهرها ساکن هستند. افزایش جمعیت ساکن در شهرها از یکسو و افزایش وقوع بلایای طبیعی از سوی دیگر سبب شده است تا آسیبپذیری جوامع شهری، به ویژه در کشورهای در حال توسعه بیش از پیش افزایش یابد. امروزه حدود 450 شهر در دنیا با جمعیت بالای یک میلیون نفر وجود دارد. تعداد زیادی از این شهرها، متأسفانه به دلیل بیبرنامگی با محدودیت فضا روبهرو هستند و این باعث میشود که از یکسو بافت شهری فشرده شود و در نتیجه تراکم جمعیتی ساکن در آن افزایش یابد.
سوالات تحقیق
سوال اصلی تحقیق این موضوعست، که وضعیت سرمایه اجتماعی به عنوان معیار تاثیر گذار در توسعه پایدار شهری در کلانشهر اهواز وضعیت آن چگونه میباشد؟ که در راستای آن سوالی مستقل به شرح زیر طرح گردید، که نگارندگان در پی پاسخ و بررسی آن میباشد.
§ آیا سرمایه اجتماعی در شهرها قابل بررسی است؟ این موضوع با چه روش و متغیرهایی قابل مطالعه میباشد؟
روش تحقیق
برنامهریزی فضایی میکوشد تا با توسعه فضایی بر مفهوم عام، به ویژه تضادهای آشکار موجود که موجب ناپداری میشوند اثر گذار باشد. که در این راستا این دیدگاه و برنامهریزی با فنون و روشهایی جهت قانونمند کردن و انتظام فضایی اقدام مینماید. در نتیجه پژوهش حاضر با ماهیت «توسعهای – کاردبردی»، روش تحقیق آن ترکیبی از روشهای توصیفی، تحلیلی و کتابخانهای میباشد. که دادههای مورد نظر در این تحقیق از طریق مطالعات میدانی و کتابخانهای تهیه گردیده است. و جهت تجزیه و تحلیل یافتهها از نرمافزارهای مورد نیاز از جمله VISIo، SPSS، Arc.GIS و EXCEL استفاده گردیده است. همچنین لازم به ذکر است از نظر فضایی از تکنیک Vikor استفاده گردیده است.
شناخت منطقه مورد مطالعه
کلانشهر اهواز مرکز استان خوزستان، ارتفاع آن از سطح دریا 18 متر می باشد(معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری اهواز،1391: 9) و در موقعیت جغرافیایی بين 31 درجه و 13 دقيقه تا 31 درجه و 23 دقيقه عرض شمالي و 48 درجه و 32 دقیقه تا 48 درجه و 47 دقیقه طول شرقي واقع شده است (معروف نژاد،1390: 69). وسعت کلانشهر اهواز در محدوده قانونی شهری 222 کیلومتر مربع و محدوده خدماتی 300 کیلومتر مربع میباشد و دارای 8 منطقه شهری میباشد (مهندسین مشاور فجر توسعه،1391: 1) که به وسیله رودخانه کارون به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم میشود. جمعیت کلانشهر اهواز در اولین سرشماری عمومی نفوس و مسکن (1335) برابر 120098 نفر و در آخرین سرشماری یعنی (1390) برابر با 1133003 نفر بوده است(مرکز آمار ایران، 1335 تا 1390). این شهر به دلیل کارخانجات صنعتی و پالایشگاه نفت، از آلودگی بالایی برخوردار بوده و گرد وغبار هم به صورت روندی افزایشی هر ساله مشکلات زیست محیطی اهواز را چند برابر کرده است.
شکل 1: منطقه مورد مطالعه (کلانشهر اهواز)
تعاریف و مبانی نظری
- سرمایه اجتماعی
سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از پرکاربردترین عناصر در بُعد اجتماعی شناخته میشود(De Vita et al, 2001: 7). اعتماد در این مفهوم عامل محرک و هدف نهایی میباشد(عبدالرحمانی، 1384: 40؛ ربیعی، 1383: 63؛ قنبرلو، 1383: 70). که هم اکنون محصول و هم به عنوان وسیله شناخته میشود. در واقع این سرمایه اجتماعی متشکل از قابلیت شبکههای اجتماعی و میزان اعتماد سیال میباشد. در این اتصالات است که به عنوان استعداد پنهان، قابلیت تبدیل به گونهای دیگر از سرمایه را داراست. سرمایه اجتماعی در پارهای از موارد بر سرمایه فردی دلالت دارد که در شبکههای اجتماعی گسترش مییابد. باعث ایجاد منافع قابل دسترسی فردی میشود(توسلی و موسوی، 1384: 51). در واقع غنیسازی کنشهای اجتماعی و افزایش تمایل به مشارکت و اعتماد اجتماعی از جمله آثار مثبت سرمایه اجتماعی میباشد. اما از جهت تعریف کلمه سرمایه اجتماعی از سوي اندیشمندان مختلف(جاکوب1، 1961؛ کلمن2، 1998؛ بوردیو3، 1986؛ پوتنام4، 1995؛ کاکس5، 1995؛ وولکاك6، 1997؛ پورتز7، 1998؛ فوکویاما8، 1999 و پاکستون9، 1999) تعریف شده است. فیلد10 آن را در واژگانی کوتاه، «مسئله روابط» تعریف میکند یا فوکویاما11 آن را «ذخیره جامعه از ارزشهای مشترک» میداند. پونتام12 یکی از اندیشمندان تاثیرگذار در این زمینه، سرمایه اجتماعی را به عنوان «اعتماد، هنجارها و شبکههای پیوند» تعریف میکند. که همکاری در جهت کسب منافع متقابل را تسهیل نموده است و نتیجه آن، انواع متفاوتی از کنش جمعی میباشد(Walters, 2002: 377). مفهوم سرمایه اجتماعی، بیان کننده این واقعیت است که اطرافیان فرد از قبیل خانواده، دوستان، همکاران و آشنایان دارایی مهمی را تشکیل میدهند که در مواقع بحرانی قابل اعتکا و اعتمادند. از اینرو، اجتماعات متشکل از این افراد نیز هنگام مواجعه با فقر و مشکلات، آسیبپذیری کمتری و برای بهرهمندی از فرصتهای جدید، از موضع محکمتری برخوردار میباشند. به عبارتی این اجتماعات در مقایسه با دیگر مجامع دارای پایداری بیشتری میباشند. و فقدان این پایداری اجتماعی میتواند تاثیر معکوس داشته باشد.
این اصطلاح اولین بار توسط پیر بوردیو13، در زمینهاي اقتصادي مورد استفاده قرار گرفت(عباسزاده و کرمی، 1390: 38). با این حال، اولین نظریهها به طور جدي و علمی توسط کلمن و پاتنام ارائه شده است. این دو از طراحان اصلی سرمایه اجتماعی هستند و به عبارتی از بنیا نگذاران شیوة مطالعاتی نوین در این زمینه میباشند. پاتنام و بوردیو در تحقیقات خود از اندیشمندانی همچون آلکسی توکویل14، گابریل آلموند15 و سیدنی وربا16 که جامعه مدنی را به عنوان حوزه ملزوم دموکراسی میپذیرند، الهام گرفتند. در نگاه توکویل و سایرین، جامعه که در واقع کانون فرهنگِ مدنی و سبب سازمانیابی شهروندان است، تضمین کننده و سبب بقاي دموکراسی است. تفسیري که در نگاه کلمن و پاتنام نیز شیوهای متفاوت بکار گرفته شده است(Arneil, 2006: 6). بنابراین، سرمایه اجتماعی را میتوان هنجارها و شبکهایی دانست که امکان مشارکت مردم را در اقدامات جمعی، به منظور کسب سود متقابل فراهم میکنند. سرمایه اجتماعی در سطح کلان، بیانگر توصیف ویژگیهاي جامعه یا گروهی از اجتماع است که توانایی سازماندهی جمعی و داوطلبانه براي حل مشکلات متقابل یا مسائل عمومی را افزایش میدهد. در موارد زیادي، سرمایه اجتماعی ضعفهاي دولت، نظام حقوقی و اقتصادي را جبران کرده و به میزان بالایی از ثبات میرساند. منابع سرمایه اجتماعی اشتراکات زیادي با مؤلفههاي امنیت ملی هر کشور دارند که از سویی به صورت مستقیم و ازسویی دیگر، از طریق غیر مستقیم(اعتمادسازي)، زمینه را براي گامهاي بعدي در مسیر پیشرفت میسر میسازند. فقدان سرمایه اجتماعی، فقدان سایر سرمایهها اعم از اقتصادي، فرهنگی، انسانی و مانند آن را به دنبال خواهد داشت که همگی نقش مهمی در تدارك توسعه پایدار دارند.
- توسعه پایدار
مفهوم توسعه پایدار مفهومی بسیار اساسی و مهم است، زیرا در بر گیرنده ایدئالها و اصولی است که درک، شناخت و تحقق آنها آیندهای روشن را نوید میدهد و عدم توجه و جهل نسبت به آنان، اضمحلال و نابودی محیط و بشریت را به دنبال خواهد داشت. در توسعه پایدار به رشد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و تحقق استانداردهای بهتر زندگی بدون از دست دادن منابع و امکانات توجه میشود. توسعه پایدار، تلاش برای حمایت از آینده، در زمان حال است(Jacobs, 1995: 1471). در خصوص تعریف توسعه پایدار اندیشمندان، سازمانها و افراد، تعاریف متعددی از آن نمودهاند که نمونهای از آنها به شرح زیر میباشد:
v توسعه پایدار به معنای تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای حداکثر سازی رفاه انسان فعلی بدون بدون آسیب به توانایی نسلهای آتی برای برآوردن نیازهایشان میباشد(OECD, 2001: 11).
v توسعه پایدار به عنوان توسعهای که نیازهای نسل فعلی را بدون ایجاد اشکال در توانایی نسل آینده در برآوردن احتیاجات خود تامین میکند. که نیازهای اساسی فقرا در اولویت درجه یک قرار دارد(زاهدی و نجفی، 1384: 9).
v اصل یک اعلامیه ریو: انسان محور توجه توسعه پایدار و این انسان سزاوار و مستحق یک زندگی سالم و مولد در همسازی با طبیعت میباشد(Kirkpatrick, 2002: 2).
v پانایوتو17 استاد دانشگاه هاروارد از توسعه پایدار به عنوان یک مفهوم بانکی یاد میکند، توسعهای که مثل پسانداز میماند و ارزش خاص آن مثبت است و موجب کامیابی در آینده میشود(میرآبزاده 1374: 40).
v بنابراین به استناد تعاریف، توسعه پایدار فرآیندی است که اهداف اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی، آموزشی و زیست محیطی جامعه را در هر مکانی از طریق برنامه، طرح، سیاست و اقدامات اجرا مینماید. بر این اساس سه محیط عمده و یا سه بُعد اصلی وجود دارد که عبارتند از: 1-محیط اقتصادی. 2-اجتماعی. 3-زیست محیطی.
لذا، توسعه پایدار، رویکری جامع به بهبود بخشی کیفیت زندگی انسانها در جهت تحقق رفاه اجتماعی، اقتصادی و محیطی سکونتگاههای انسانی میباشد(Torjman, 2000: 2). در اين معنا توسعه پايدار فرايندي است كه با سازماندهي و تنظيم رابطه انسان و محيط و مديريت بهرهبرداري از منابع و محيط زيست، دستيابي به توليد فزاينده و مستمر، زندگي مطمئن، امنيت غذايي، عدالت و ثبات اجتماعي و مشاركت مردم را تسهيل ميكند. در فرايند توسعه پايدار، اهداف اجتماعي و اقتصادي و محيطي جامعه در هر جا كه ممكن است از طريق وضع سياستها، انجام اقدامات لازم و عمليات حمايتي با هم تلفيق ميشوند(زاهدي و نجفي، 1385: 21). بر اساس شکل زیر توسعه پايدار بر آن است تا از طريق توسعه اقتصادي، پيشرفت اجتماعي و مسئوليت پذيري محيطي جامعه انساني را به سوي دنيايي خوب، زيستپذير و دوام يافتني رهنمون سازد. در اين معنا، هستة مركزي مفهوم پايداري بر حفظ و نگاهداشت «ذخایر سرمایهای» استوار است و در حقيقت توسعة پايدار چيزي جز حفظ ذخاير سرمايهای چون سرماية انساني، اجتماعي، طبيعي و اقتصادي نيست.
شکل 2: عناصر و رویکردها در چرخه توسعه پایدار(مأخذ: پورطاهری و همکاران، 1388: 38)
- سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار شهری
سرمایهی اجتماعی، با وجود عمر کوتاهش، دارای دایرهی وسیعی از تعاریف و مفاهیمی چند سطحی و چند بعدی است. که هر صاحن ظری به جنبههایی از آن و گا با تعابیر مخصوصی به آن اشاره کرده است. گروهی من را به معنای هنجارها و شبکه هایی که امکان مشارکت مردم در اقدامات جمعی به منظور اکسب سود متقابل را فراهم می کند دانسته اند(غفاری، 1384: 18). برخی دیگر از صاحب نظران سرمایه ی اجتماعی را
مجموعهای از روابط، تعاملات و شبکههای اجتماعی که در میان افراد و گرو های اجتماعی وجود داشته و موجب گرمی روابط اجتماعی و تسهیل کنش اجتماعی میشود تعریف نموده اند(تاجبخش، 1384: 13). در واقع سرمایهی اجتماعی زادهی تعاملات انسانها و محصول آشنا بودن افراد با یکدیگر است که با گذر زمان رشد کرده ، ارزشمندتر میشود؛ بنابراین، هیچ گاه در مالکیت فرد خاصی نیست و هموار در جریان است. از
آنجا که کنش و واکنشهای افراد در تعاملات جمعی صورت می گیرد؛ خانوارها، سازمانها، نهادها و ساختارهای اجتماعی، حاوی چنین سرمایه ای هستند. این سرمایه مانند سایر سرمایهها، قابلیت تبدیل به گونههای دیگر سرمایه را داراست و در شرایط نیاز، به پوشش خلأهای اجتماعی، اقتصادی، محیطی و تکنولوژی می پردازد(پیران و همکاران، 1385: 10-39).
جدول 1: تمایز سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی
تمایز | سرمایه انسانی | سرمایه اجتماعی |
تمرکز | فرد | روابط |
اندازهگیری | مدیریت زمان | عضویت / مشارکت |
موفقیت | سطوح اعتماد | |
نتایج | مستقیم / درآمد / تولید | انسجام ملی |
غیر مستقیم / سلامت / فعالیت بدنی | دستاورد اقتصادی – سرمایه اجتماعی بیشتر | |
الگو | خطی | کنش متقابل / دایرهای |
سیاست | آموزش و مهارت | ایجاد ظرفیت و توانمندی |
مآخذ: فولادیان، 1388: 91
امروزه ادبيات توسعه در مبحث سرمايه حاوي صور متعددي از اين مفهوم است. سرمايه در معناي عام خود دلالت بر مجموعة دارايي ها، امكانات و منابع در اختيار دارد كه در قالب و اشكال مختلف نمود پيدا مي كند (اعتصامی و فاضلی کبریا، 1388: 101- 128). از سرمایه تقسیم بندیهای گوناگونی به عمل آمده است. در یک دسته بندی سرمایه را به چهار دسته سرمایه اقتصادی، انسانی، فرهنگی و اجتماعی تقسیم می کنند. منظور از سرمایه اقتصادی دارایی های مالی یا زیرساخت های مادی یا زیر ساختهای مادی شامل ساختمان و ماشین های تولیدی و تجهیزات است(منظور و یادیپور، 1387: 153). سرمایه انسانی18 نیز مفهومی است که در برگیرنده مهارت ها و توانمندی هایی چون دانش تخصصی موجود در پرسنل سازمان است(پنگ لین19،2011: 900) . در واقع سرمایه انسانی در برگیرنده مهارت و توانایی هایی است که افراد آنرا کسب می کنند توانایی هایی در زمینه کسب میزان تحصیلات، توانایی های کلامی و ارتباطی، اعتماد به نفس، قدرت رهبری و غیره از جمله آنهاست(منظور و یادیپور، 1387). سرمایه فرهنگی20: یکی دیگر از ابعاد سرمایه است. به تعبیر بوردیو وقتی از سرمایه فرهنگی سخن می گوییم مجموعه ای از دانش ها و توانایی های شناختی را مد نظر قرار می دهیم که در شکل کالاها و ابزارهای فرهنگی متجلی می شود. در این معنا که بی شباهت به مفهوم سرمایه انسانی در نزد کلمن نیست، سرمایه فرهنگی تمام آن چیزی است که امروزه ما به عنوان کالاهای فرهنگی می شناسیم. این کالاها صورتی از سرمایه فرهنگی هستند که بر روابط اجتماعی و ساخت شبکه پویا و کارآمد اجتماعی تأثیر می گذارند. و در نهایت سرمایه اجتماعی به عنوان بعد چهارم حاصل انباشت منابع بالقوه و یا بالفعلی مانند: تخصص ها و مهارت ها است که مربوط به مالکیت یک شبکه بادوام از روابط کم و بیش نهادینه شده در بین افرادی است که با عضویت در یک گروه ایجاد می شود. سرمایه اجتماعی در روابط میان افراد تجسم می یابد و موقعی سرمایه اجتماعی بوجود می آید که روابط میان افراد به شیوه ای دگرگون شود که کنش را تسهیل کند. سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستم های اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و موجب پایین آمدن سطح هزینه های تبادلات و ارتباطات می گردد(منظور و یادیپور، 1387).
بدین ترتیب سرمایه اجتماعی به عنوان یکی از انواع سرمایه در کنار سایر منابع سرمایه ای تأثیر گذار در رشد اقتصادی قرار می گیرد. عمدتاً در نگاه اول سرمایه اجتماعی در رشد اقتصادی نادیده گرفته می شود ولی این نوع سرمایه شرط لازم و ضروری در رشد اقتصادی هر جامعه ای می باشد. چرا که رشد اقتصادی مستلزم روابط قاعده مند کنشگران اجتماعی میباشد(سویزی و محمدی،1390: 132). بوردیو(1983) سرمایه اجتماعی را به صورت مجموع منابع حقیقی یا بالقوه که مربوط به در اختیار داشتن یک شبکه پایا از روابط کم و بیش رسمی شده آشنایی متقابل یا تصدیق شده اند تعریف کرده است (الگار21 و همکاران، 2011: 1048). مجموعهی معینی از هنجارها یا ارزش های غیر رسمی که اعضای گروهی که همکاری و تعاون میان آنها مجاز است، در آن سهیم هستند(احمدی و همکاران، 1389). ارزش جمعی و مشترك شبکه هاي اجتماعی که همه معیارهاي روابط متقابل را شامل می شود و میل به انجام دادن کارهاي مربوط به اعضاي شبکه را در بر می گیرد (گودرزوند و همکاران، 1390). ونیروهایی که پتانسیل توسعه اقتصادي در یک جامعه را با ایجاد و تقویت روابط اجتماعی و الگوهاي سازماندهی اجتماعی افزایش می دهند» (پیراهی، 1388). از تعاریف دیگر سرمایه اجتماعی است.بوردیو، کلمن، پاتنام و فوکویاما از نظریه پردازان سرمایه اجتماعی محسوب می شوند.
ناهاپیت و گوشال با رویکردی سازمانی به طبقه بندی سرمایه اجتماعی پرداخته و آن را شامل ابعاد ساختاری، شناختی و رابطهای میدانند (فیضی و رونقی، 1390). بعد ساختاري: بعد ساختاری به پیکربندی غیرشخصی پیوندهای بین افراد و یا واحدهای اجتماعی اشاره دارد. وجوه مهم تحت این بعد، سه بعد پیوند شبکه، ترتیبات شبکه، و ثبات شبکه می باشد(یانگ کوح،2011). پیوند های موجود در شبکه: پیوند شبکه در بردارنده ی شیوه هاي خاصی است که اعضاي واحد اجتماعی با یکدیگر مرتبط شده اند و با یکدیگر همکاري می کنند(گودرزوند، 1390). به طور کلی شامل وسعت و شدت ارتباطات موجود در شبکه می باشند(الوانی و شیروانی، 1385). ترتیبات شبکه: تعیین کننده الگوي هاي پیوند میان اعضاي واحدهاي اجتماعی است(گودرزوند، 1390). و شامل سلسله مراتب شبکه، میزان ارتباط پذیری و تراکم شبکه می باشد. ثبات شبکه: در بردارنده میزان نزدیکی و شباهت افراد در یک واحد اجتماعی است(گودرزوند، 1390). به طور کلی این بعد در بردارنده این است که تا چه اندازه شبکه ایجاد شده برای یک هدف خاص ممکن است برای اهداف دیگر استفاده شود(الوانی و شیروانی، 1385). بعد شناختی: بعد شناختی به آن دسته از جنبه ها که بازنماییها، تفاسیر و سیستم مفهومی به اشتراک گذارده شده بین اعضای گروه را فراهم می کند، توجه دارد و وسعت سهیم شدن اعضای تیم پروژه در ادراکی مشترک و گسترش یک رویه شناختی مشترک در میان خودشان را منعکس می کند. و اشاره به منابعی دارد که فراهم کننده مظاهر، تعبیرها، تفسیرها و سیستم های مشترک در میان گروه ها است. مهمترین جنبه های این بعد زبان مشترک، یعنی ابزاری است که از آن طریق افراد با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و اطلاعات را تبادل می کنند. زبان مشترک قابلیت ترکیب اطلاعات را افزایش می دهد(فیضی و رونقی، 1390).
شکل 3: مدل تحلیل سرمایه اجتماعی ارائه شده توسط پیکلز و همکاران (مآخذ: براتی و یزدانپناه، 1390)
- پایداری اجتماعی
تک تک افراد یک جامعه، سرمایه اجتماعی را میسازند و ذخیرههایی از منافع اجتماعی و انسانی هستند. توسعه هم میتواند این منافع اجتماعی را ارتقاء دهد و هم آنرا نابود سازد. برای مثال، بسیاری معتقدند که شکل توسعه اقتصادی که توسط کابینه تاچر و ریگان در انگلیس و آمریکا دنبال میشد، از نظر اجتماعی ناپایدار بوده است و سرمایه انسانی و اجتماعی علاوه بر صدمات وارده بر محیط طبیعی، تخریب کرده است(شکویی، 1387: 439). بنابراین مفهوم توسعه پایدار اجتماعی(شامل توسعه پایدار اجتماعی شهری) که کمتر از توسعه پایدار زیست محیطی نیست را باید مورد توجه قرار دارد.
لذا براساس مقدمه فوق این سوال مطرح می گردد که توسعه پایدار اجتماعی متشکل از چه چیزهایی میباشد؟ در پاسخ گفته میشود. این توسعه، توسعهای است که:
ü نیازهای اساسی به غذا، سرپناه، آموزش، شغل، درآمد، شرایط زندگی و فعالیت را تامین میکند؛
ü عدالت خواه باشد و این اطمینان را ایجاد کند کخ منافع توسعه کاملاً در سراسر جامعه به تساوی و منصفانه توزیع میشود؛
ü رفاه فیزیکی، ذهنی و اجتماعی جمعیت را ارتقاء داده و یا حداقل را از بین نبرد؛
ü آموزش، خلاقیت و توسعه توان انسانی را برای کل جامعه ترویج نماید؛
ü میراث فرهنگی و زیستی را حفظ کرده، احساس ارتباط با تاریخ و محیط زیست را تقویت کند؛
ü مردم سالارانه باشد. و مشارکت و دخالت شهروندان را ترویج کند؛
ü شرایط زندگی را بهتر کرده و بین طراحی شکل محلهای عمومی شهر با رفاه اجتماعی، کالبدی ساکنان شهر ارتباط برقرار نماید(کاظمی محمدی و شکوئی، 1381: 38).
يكي از ابعاد مهم توسعه پايدار همانا پايداري اجتماعي است كه به دليل ماهيت خود كمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است. تاكنون دامنه گستردهاي از مفاهيم در خصوص پايداري اجتماعي همچون سرمايه اجتماعي، اجتماعات پايدار، تابآوري اجتماعي، توسعه اجتماعي، ظرفيت اجتماعي و رفاه و محروميت اجتماعي صورت گرفته، كه حاصل تغيير نگرش به مفهوم توسعه به معناي عام و توسعه شهری به معناي خاص آن بوده است(Barron and Gauntlett, 2002: 5). پایداری اجتماعی تحت عنوان زندگي سالم و بارور و هماهنگ با طبيعت تعريف شده است. در اين تعريف، بقا و حيات جامعه، همگام با حفظ كيفيت محيطي و مرتبط با نظام هاي اقتصادي در جهت دستيابي به بالاترين سطح رضايت از زندگي است(GTZ, 2004: 2).
در تعريف پايداري اجتماعي، گروهي از محققان به چهار عنصر اصلي و تعيين كننده اشاره كردهاند: عدالت اجتماعي، همبستگي اجتماعي، مشاركت و امنيت. در اين معنا، مؤلفههايي چون فرصتهاي برابر و توأم با پيشرفت براي تمامي انسانها، زندگي همراه با تعاون و همكاري، فرصتهاي برابر براي تمامي افراد در جهت ايفاي نقشهاي اجتماعي به همراه امنيت امرار معاش و ايمني سكونتگاههاي انساني در برابر مخاطرات طبيعي، مبناي سنجش پايداري اجتماعي قرار گرفتهاند(DFID, 2002: 2).
به علاوه، بسترسازي به منظور ظهور و بروز خلاقيتها، بسيج آحاد مردم در جهت تامين اهداف توسعة پايدار، و نيز اطمينان از آینده بهتر برای همه با تاکید بر رفاه مردم بومي و تأكيد بر نقش حياتي آنان در مديريت محيطي و توسعه، از اركان تعريف پایداری اجتماعی میباشد(Moffatt, 1996: 35). در پایداری اجتماعی، منابع باید به گونهاي مورد بهرهبرداري قرار گيرند كه نسلهاي آتي نيز قابليت تصميمگيري براي تأمين نيازهاي خود را با بهترين سطح رضايت داشته باشند. در اين تعريف سياست «برنده - برنده» مورد تأكيد تصميمگيران با هدف دستيابي به پيشرفتهاي اقتصادي، اجتماعی و محیطی مورد نظر است(Martin, 2001: 10). در رویکر اجتماعی به توسعه پایدار، جایگاه مردم فقیر و نیازهای اساسی آنها در اولویت قرار دارد. در این رویکرد، تأكيد بر عدالت اجتماعي است. بدين ترتيب تأمين نيازهاي مادي مردم از اولويتهاي توسعه پايدار است. جوامعي كه در آن عدالت نباشد پايداري نيز وجود ندارد، زيرا چنين جوامعي زمينه بهرهبرداري گروهي خاص را از گروههاي ديگر فراهم ميكنند. بدين ترتيب در مبحث اجتماعي توسعة پايدار تأكيد بر رفع بيعدالتي و بيتعادلي در سطح جوامع مورد توجه است. در توسعة پايدار با رويكرد اجتماعی دو مفهوم مشارکت و توانمندسازی جایگاه ویژهای دارند(Overton, 1999: 8). البته گروهی نیز معتقدند که پایداری اجتماعی در برگیرنده برابری، تامین خدمات اجتماعی نظیر آموزش و بهداشت، برابری جنسیتی، پاسخگویی سیاسی و مشارکت اجتماعی است(Harris, 2000: 28).
مفهوم پايداري اجتماعي عمدتًا با ابعاد كيفي همگام است و با مفاهيمي چون «زندگی انسانی» و «احساس رفاه» مورد ارزيابي قرار ميگيرد. پايداري اجتماعي به معناي حفظ و بهبودبخشي سرماية اجتماعي، يعني شكل دهي جوامعي همگن و يكپارچه با منافع متقابل، داراي ارتباط و تعامل ميان گروههاي مردمي، جامعهاي داراي احساس ترحم، صبوري، قابليت انعطاف و تابع عشق و وفاداري كه گاه با سرماية اخلاقي نيز همراه ميشود. سرماية اجتماعي به حقوق برابر انسانها و مذاهب و فرهنگها و همچنين حفظ ارزش هايي كه چنين شرايطي را در جوامع انساني ميپرورانند، اطلاق میشود(Goodland, 2003: 1-6).
گاه در تعريف پايداري اجتماعي بر خواست مردم به زندگي در مكاني معين اشاره ميشود و بر توانايي آنان در استمرار چنين روندي - چه در زمان حاضر و چه در آينده- تاکید میگردد(Long, 2003: 5). بررسيهاي انجام شده نشان ميدهند كه شناخت پايداري اجتماعي در سطح جوامع شهری با مفهوم كيفيت زندگي و رفاه اجتماعي همراه است و با مؤلفههايي چون قابليت دسترسي به خدمات بهداشتي، آموزشي، مسكن، امنيت، درآمد و ميزان محروميت سنجيده ميشود (Bryden, 2002: 9). بدین ترتيب پايداري اجتماعي در نواحي شهری به معناي زندگي سالم از طريق رفع نيازهاي اساسي آحاد جامعة، با در نظر گرفتن كيفيت زندگي و همگام با حفظ كيفيت محيطي و مرتبط با نظامهاي اقتصادي در مسير دستيابي به بالا ترين سطح رضايت از زندگي تعريف ميشود. در اين معنا، رفاه و پايداري اجتماعي نميتواند بدون سلامت محيط و تحرك اقتصادي پايدار باشد، به طوري كه با تعامل سه گانه ابعاد پايداري است كه كاهش فقر، سرمايه گذاري اجتماعي و جامعهاي امن از بعد اجتماعي شكل میگیرد(Torjman, 2000: 2). تمامي مطالعاتي كه در خصوص تعيين شاخصهاي پايداري اجتماعي انجام پذيرفتهاند، تحت دو سرفصل شاخصهاي عيني و شاخصهاي ذهنی تقسیم میگردند(Vogt and Cordes, 2002: 14). به طور کلی ميتوان گفت كه پايداري اجتماعي، با شاكله اصلي آن يعني كيفيت زندگي مورد سنجش و ارزيابي قرار ميگيرد، عبارت است از تأمين شرايط بهتر زندگي كه در آن توازن، هماهنگي، مطلوبيت و برابري عادلانه يا زمينههاي لازم براي زندگي همراه با سلامت، امنيت، آسايش، آرامش، نشاط، خلاقيت و زيبايي پدید میآورد(یوسفی، 1381: 1).
تجریه و تحلیل یافته ها
در این قسمت از تحقیق ابتدا به تعیین شاخصهای مورد مطالعه و روشهای مورد استفاده پرداخته گردیده است و در نهایت نتایج و یافته ها ارائه گردیده است.
شکل 4: معیار و شاخصهای منتخب جهت ارزیابی سرمایه اجتماعی کلانشهر اهواز
- تراکم جمعیت
شکل 5: توزیع تراکم اجتماعی در شهر اهواز سال 1391
بر اساس شکل فوق:
بیشترین تراکم اجتماعی در منطقه یک، هفت و شش شهر اهواز قرار دارد و منطقه شهری کمترین تراکم را دارا می باشد. در نتیجه بر اساس توزیع جمعیت چنانچه خدماتی قرار باشد صورت گیرد تناسب آن در مناطق متفاوت خواهد بود.
- سواد: در خصوص ابعاد جمعيت يكي از معيار موثر در بررسی سرمایه اجتماعی شهری وضعیت سواد در بُعد اجتماع ميباشد که نتایج آن در کلانشهر اهواز به شرح زیر می باشد:
شکل 6: مقایسه و پراکنش سواد اجتماعی و عدم آن در بین زنان مناطق کلانشهر اهواز
شکل 7: مقایسه و پراکنش سواد اجتماعی و عدم آن در بین مردان مناطق کلانشهر اهواز
بر اساس داده های فوق، از نظر سواد در بین مناطق شهر اهواز:
با توجه به این قاعده که هر قدر سواد اجتماعی کاهش یابد میزان توسعه پایدار شهری در راستای سرمایه اجتماعی کاهش می یابد در نتیجه:
در بین جامعه زنان: بیشترین بی سوادی در منطقه شش و کمترین آن در منطقه دو قرار دارد و همچنین از نظر باسوادی بیشترین و کمترین آن به ترتیب در منطقه چهار و دو قرار دارد.
در بین جامعه مردان: بیشترین بی سوادی در منطقه شش و کمترین آن در منطقه دو قرار دارد و همچنین از نظر باسوادی بیشترین و کمترین آن به ترتیب در منطقه چهار و پنج قرار دارد.
همچنین مقایسه وضعیت سواد بین زنان و مردان شهر اهواز در نمودار زیر ارائه گردیده است:
§ منطقه پنج کلانشهر اهواز بین مناطق هشتگانه کمترین سرمایه را در شهر دارا میباشد. همچنین جمعیت باسواد مرد در این منطقه بیشتر از جمعیت باسواد زن میباشد.
§ منطقه چهار کلانشهر اهواز در کل بین مناطق هشتگانه بیشترین سرمایه را دارا میباشد. همچنین اختلاف بین تعداد جمعیت باسواد مرد و زن تنها 2 درصد میباشد.
مدل VIKOR22
این مدل یکی از بهترین مدلهای تصمیمگیری چند شاخصه میباشد. که m گزینه به وسیله n شاخص، مورد ارزیابی قرار میگیرد. که اجرای این تکنیک، مستلزم طی مراحل زیر میباشد(مودت و ملکی، 1393: 78):
1) تشكيل ماتريس تصميم گيري:
2) بدست آوردن ماتریس بیمقیاس سازی موزون(V): ماتریس بیمقیاس شده(N) را در ماتریس قطی وزنها(Wn*n) ضرب میکنیم(مومني، 1391: 13)، یعنی:
V= N* Wn*n
كه اين ماتريس داريم:
در اين مرحله ابتدا بايد اعداد مورد نظر را بيمقياس نمود كه از فرمول زير استفاده گرديده و با محاسبات صورت گرفته نتايج آن به شرح جدول ذيل ميباشد:
با توجه به نتايج مرحله قبل، جهت تعيين وزن هر شاخص نيازمند طي كردن سه مرحله ذيل ميباشد(امانپور و مودت، 1392):
1) بی مقیاس سازی ماتریس تصمیمگیری: 
2) محاسبه آنتروپی شاخصها: 
3) محاسبه میزان عدم اطمینان: 
شکل 8: الگوریتم روابط تاثیر(مآخذ: مبینی و چمزینی، 1393: 30)
3) تعيين بهترين و بدترين معيارهاي مثبت و منفي به تريب از روابط زير بدست ميآيد:
بهترين(
) مقدار براي معيارهاي مثبت و منفي به ترتيب از روابط زير محاسبه ميشوند:
بدترين(
) مقدار براي معيارهاي مثبت و منفي به ترتيب از روابط زير محاسبه ميشوند:
جدول 2: تعیین میزان ایدهآل مثبت و منفی و وزن شاخصها در شهر اهواز با مدل VIKOR
شاخص | aij | f+ - F- |
Index1 | 0.039 | 0.013 |
Index2 | 0.038 | 0.012 |
Index3 | 0.039 | 0.012 |
Index4 | 0.039 | 0.012 |
Index5 | 0.039 | 0.012 |
Index6 | 0.039 | 0.012 |
Index7 | 0.037 | 0.012 |
Index8 | 0.062 | 0.023 |
Index9 | 0.126 | 0.079 |
Index10 | 0.147 | 0.096 |
Index11 | 0.132 | 0.084 |
Index12 | 0.048 | 0.016 |
Index13 | 0.044 | 0.014 |
Index14 | 0.046 | 0.015 |
Index15 | 0.121 | 0.059 |
Index16 | 0.000 | 0.000 |
Index17 | 0.001 | 0.000 |
Index18 | 0.001 | 0.000 |
Index19 | 0.001 | 0.000 |
شکل 9: تعیین ایده ال مثبت و منفی
4) محاسبه مقدار سودمندي(S) و تاسف(R):
مقادير S و R با توجه به روابط زير محاسبه ميشود:
كه در روش فوق wj مقدار وزن مورد نظر براي معيار j مي باشد.
شکل 10: سطحبندي ميزان Ri (فاصله(R-Geometrical)) با استفاده از مدل VIKOR
بر اساس یافته های فوق:
منطقه دو کلانشهر اهواز بیشترین و منطقه شش کمترین فاصله را در شاخص های مورد مطالعه دارا می باشند.
5) محاسبه شاخص VIKOR و به عبارتي مقدار Qi:
6) مرتب كردن گزينه ها بر اساس مقادير R، S و Q
انجام اين مرحله مرتب كردن مقادير از كوچك به بزرگ ميباشد. و در نهايت براي انخاب گزينه برتر يا بدتر شرايط زير لازم است:
شرط اول: اگر گزينه A1 و A2 به ترتيب اولين و دومين گزينه مورد نظر در گروه و n بيانگر تعداد گزينهها باشد، رابطه زير برقرار است:
شرط دوم: گزينه A1 بايد حداقل در يكي از گروه هاي S و R به عنوان برتر شناخته شود.
و زماني شرط اول برقرار نباشد مجموعهاي گزينهها به عنوان گزينه برتر و يا بدتر شناخته ميشوند.
با توجه به نمودار و شرايط مورد نظر مشخص ميگردد كه مناطق هفت و شش اهواز در سه گروه R، S و Q در بالاترین رتبه قرار دارد به عبارتی تمام شرایط مدل VIKOR در این مناطق صادق می باشد. لذا بر اساس نتایج مدل VIKOR مناطق هفت و شش مناطق برخوردار، مناطق سه، هشت و چهار جزء مناطق نیمه برخوردار و مناطق یک، دو و پنج جز مناطق محروم میباشند.
شکل 11: پهنه بندی توزیع فضایی پایداری سرمایه اجتماعی کلانشهر اهواز با مدل VIKOR
لذا بر اساس تصویر و مدل Vikor وضعیت پایداری شهری در قالب مدل سرمایه اجتماعی:
مناطق دو، یک و سه کلانشهر اهواز دارای کمترین سرمایه اجتماعی می باشند. لذا بیشترین آسیب و کمترین توسعه اجتماعی شهر در این مناطق می باشد و در مقابل مناطق هفت و شش کلانشهر اهواز دارای بیشترین سرمایه اجتماعی در شهر می باشند. گرچه ممکن است این سرمایه اجتماعی بصورت جمعیت کل، بعد زیاد خانوار و غیره باشد اما در هر حال می توان به عنوان پتانسیلی در این مناطق عمل نماید. در نتیجه توسعه پایدار شهری در شاخص سرمایه اجتماعی در این مناطق صورت گرفته است.
نتیجهگیری
تک تک افراد یک جامعه، سرمایه اجتماعی را میسازند و ذخیرههایی از منافع اجتماعی و انسانی هستند. توسعه هم میتواند این منافع اجتماعی را ارتقاء دهد و هم آنرا نابود سازد. برای مثال، بسیاری معتقدند که شکل توسعه اقتصادی که توسط کابینه تاچر و ریگان در انگلیس و آمریکا دنبال میشد، از نظر اجتماعی ناپایدار بوده است و سرمایه انسانی و اجتماعی علاوه بر صدمات وارده بر محیط طبیعی، تخریب کرده است. بنابراین مفهوم توسعه پایدار اجتماعی(شامل توسعه پایدار اجتماعی شهری) که کمتر از توسعه پایدار زیست محیطی نیست را باید مورد توجه قرار دارد.
لذا، توسعه پایدار، رویکری جامع به بهبود بخشی کیفیت زندگی انسانها در جهت تحقق رفاه اجتماعی، اقتصادی و محیطی سکونتگاههای انسانی میباشد. در اين معنا توسعه پايدار فرايندي است كه با سازماندهي و تنظيم رابطه انسان و محيط و مديريت بهرهبرداري از منابع و محيط زيست، دستيابي به توليد فزاينده و مستمر، زندگي مطمئن، امنيت غذايي، عدالت و ثبات اجتماعي و مشاركت مردم را تسهيل ميكند. در فرايند توسعه پايدار، اهداف اجتماعي و اقتصادي و محيطي جامعه در هر جا كه ممكن است از طريق وضع سياستها، انجام اقدامات لازم و عمليات حمايتي با هم تلفيق ميشوند.
پژوهش حاضر با رویکرد توسعهای – کاربردی به بررسی موضوع پایداری اجتماعی توسعه شهری در کلانشهر اهواز با رویکرد فضایی پرداخته است. که نتایج تحقیق نشان داده است مناطق دو، یک و سه کلانشهر اهواز دارای کمترین سرمایه اجتماعی می باشند. لذا بیشترین آسیب و کمترین توسعه اجتماعی شهر در این مناطق می باشد و در مقابل مناطق هفت و شش کلانشهر اهواز دارای بیشترین سرمایه اجتماعی در شهر می باشند. گرچه ممکن است این سرمایه اجتماعی بصورت جمعیت کل، بعد زیاد خانوار و غیره باشد اما در هر حال می توان به عنوان پتانسیلی در این مناطق عمل نماید. در نتیجه توسعه پایدار شهری در شاخص سرمایه اجتماعی در این مناطق صورت گرفته است. لذا پایداری اجتماعی مناطق کلانشهر اهواز رابطهی خاص و صِرف با یک متغیر ندارد. به عبارتی پایداری اجتماعی مناطق کلانشهر اهواز تابع مجموع شاخصها میباشد. گرچه یک متغیر مثبت نقش تعیین کنندهای در پایداری اجتماعی مناطق بوده است. اما به خودی خود یک متغیر در نتیجه نهایی تاثیر آن ناچیز است در نتیجه پایداری اجتماعی در صورت دید سیتمی در جغرافیا صورت میگیرد.
بر اين اساس مي توان گفت توجه به مسائل و ارتباطات اجتماعي ساكنان و برنامه ريزي جهت ارتقاي ميزان و كيفيت شبكه هاي ارتباطي بين افراد و گروه هاي مختلف با هم مي تواند بر ارتقاي سطح رضايت شهروندان جهت رسیدن به توسعه پایدار شهری، كه يكي از اهداف اصلي برنامه ريزي هاي شهري است، مؤثر میباشد.
آسیبشناسی اجتماعی ضمن ارزیابی فضایی و اکولوژیکی میتواند شرایط زیست مناسبی را برای شهروندان که سرمایه اجتماعی را میسازند فراهم آورد و از سویی تلاش کرد تا زمینه رسیدن به توسعه پایدار(شهری) را فراهم نمئد. که مهم شامل رفاه اجتماعی، عدالت اجتماعی، حفظ و بقای جامعه، حفاظت محیط زیست میباشد. بنابراین این امور که «زیرساخت نرم» جامعه را میسازند لازمه توجه و مطالعه میباشند.
منابع و مآخذ
- احمدی، حسن و افشاری، عبدالرحمن (1389)، تاثیر انحصارت بر سرمایه اجتماعی، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شماره 5.
- اعتصامی، محمد، کبریا، حامد (1388)، درآمدی بر الگوی مدیریتی امام علی(ع) از منظر مولفه های سرمایه اجتماعی، اندیشه مدیریت، شماره 3.
- امانپور، سعید و مودت، الیاس (1393)، فصلنامه مطالعات شهری، سال اول، شماره سوم، دانشگاه مازندران.
- براتی، ناصر و یزدانپناه، محمد رضا (1390)، بررسی ارتباط مفهومی سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در محیط شهری نمونه موردی شهر جدید پردیس، مجله جامعه پژوهی فرهنگی، سال دوم، شماره اول.
- پیران، پرویز (1382)، کارپایهی مفهومی و مفهومسازی سرمایهی اجتماعی (با تأکید بر شرایط ایران)، فصلنامهی رفا اجتماعی، شماره 23.
- پیراهری، نیر (1388)، سرمایه اجتماعی در نظریات جدید. پژوهشنامه علوم اجتماعی، شماره 3.
- تاجبش، کیان (1384)، کاربرد نظریهی سرمایهی اجتماعی در تأمین اجتماعی، اولین سمپوزیوم سرمایهی اجتماعی و رفا اجتماعی، دانشگا علوم بهزیستی و توانبمشی.
- سویزی، مجید.، و محمدی، فاطمه (1390)، نقش سرمایه اجتماعی در تامین امنیت سرمایه گذاری، فصلنامه رهنامه سیاستگذاری، شماره 2(3).
- غفاری، غلامرضا (1384)، سنجش سرمایهی اجتماعی، مجموع مقالات نمستین سمپوزیوم سرمایهی اجتماعی و رفا اجتماعی، دانشگا علوم بهزیستی و توانبمشی.
- فولادیان، احمد (1388)، بررسی میزان سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد مشهد، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، سال ششم، شماره 21.
- فیضی، کامران و رونقی، محمد محسن (1390)، ارزیابی سرمایه های فکری و اجتماعی شرکتهای رتبه بندی شده توسط شورای عالی انفورماتیک ایران.فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشگاه علوم و فن آوری اطلاعات، ایران، دوره اول شماره 3.
- مهرداد گودرزوند چگيني، مراد رضايي ديزگاه، منوچهر اسدي (1390)، رابطه بين ادراك كاركنان از عدالت سازماني بر سرمايه اجتماعي آنان (شعب بيمه ايران استان گيلان)، فصلنامه پژوهش هاي مديريت منابع سازماني، سال اول، شماره سوم.
- منظور، داورد و پادیپور، میلاد (1387)، سرمایه اجتماعی عامل ایجاد توسعه اجتماعی و اقتصادی، مجله راهبرد یاس، شماره اول.
- مودت، الیاس و ملکی، سعید (1393)، طیف بندی آسیب فیزیکی شهرها در برابر زلزله با مدل VIKOR و GIS مورد شناسی شهر یزد، مجله آمایش شهری – منطقه ای، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
- الوانی،سید مهدی و شیروانی، علیرضا (1385)، سرمایه اجتماعی،مفاهیم، نظریه های و کاربردها، نشر مانی، اصفهان.
- Akcomak, S. and Weel, B. (2009), Social Capital,Innovation and Growth:Evidence from Europe.European Economic Review, ( 53), 544-567.
- Atkisson, A. and Hatcher, R.( 2001), The Compass Index of Sustainability; Prototype for a Comprehensive Sustainability Information System, Journal of Environmental Assessment Policy and Management, Vol. 3, No 4.
- Chen, M.H and Chang, Y.C. and Hung, Sh.Ch. (2008), Social capital and creativity in R & D project team. R&D Management, 1(38),21-34.
- Cohen, B. (2005), Urbanization in developing countries: Current trends, future projections, key challenges for sustainability, Technology in Society.
- Elgar, F. J., Davis, C. G., Wohl, M. J., Trites, S. J., Zelenski, J. M., Martin, M. S. (2011), Social capital, health and life satisfaction in 50 countries. Journal of Health & Place, 17.
- Jacobs, M. (1995), Sustainable Development: Assumptions, Contradication, Progress in Lovenduski, contemporary Political Studies, London.
- Moffatt, I. (1996), Sustainable Development, Principles, Analysis and Policies,The Parthenon publishing group, London.
- Peng Lin ,C.) 2011(, Modeling job effectiveness and its antecedents from a social capital perspective: A survey of virtual teams within business organizations. Journal of Computers in Human Behavior, 27: 915–923.
- Torjman, Sh. ( 2000), The Social Dimension of Sustainable Development, Caledon Institute Social Policy.
- Yihwu, W. and Chang, M.L. and Chen, Ch.W. (2008), Promoting innovation through the accumulation of intellectual capital,social capital, and entrepreneavial orientation. R & M Management, 3(38),265-277.
Space measurement of social capital for sustainable social development of model VIKOR Case metropolis of Ahvaz
Abstract
Social capital is a new concept that today links, communication among members of the urban network as a source of valuable points. Norms and interaction with the realization of the goals of its members. The important role of physical capital and physical social capital plays in communities. On the other hand cities as the highest form of human settlements are the focus of research. Therefore, according to this study approach is the need for development - functional and with a combination of research methods (athletics, library, descriptive and analytical) to examine social capital metropolis city of Ahvaz in line with sustainable development has to study. The findings of the analysis software and statistical methods Vikor, Minitab, SPSS, Vsio and ArcGIS was used. The results have shown. Seven regions of Ahvaz in three groups, R, S and Q is the highest rank in other words, all the conditions in these areas are honest VIKOR model. So that an average of 0.425 per cent VIKOR model that six metropolitan region with 1.00 percent of the highest and the two metropolitan Ahvaz Ahvaz have had the lowest rate.
Key words: social capital, measurement environment, sustainable development, Metropolis Ahvaz.
[1] . Jacob
[2] . Coleman
[3] . Bourdieu
[4] . Putnam
[5] . Cax
[6] . Wole Kok
[7] . Wole Kok
[8] . Fukuyama
[9] . Paxton
[10] . field
[11] . Fukuyama
[12] . Pvntam
[13] . Pierre Bourdieu
[14] . Alexis de Tocqueville
[15] . Gabriel Almond
[16] . Sidney Verba
[17] . Panayotou.
[18] Human Capital
[19] Peng lin
[20] Culture Capital
[21] Elgar
[22] VlseKriterijumska optimizacija I Kompromisno Resenje