ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه
محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایرانسهند اقازاده مقدم 1 , مهین نسترن 2 , قادر احمدی 3
1 - دانش آموخته دانشگاه هنر اصفهان
2 - دانشگاه هنر اصفهان
3 - دانشگاه ارومیه
کلید واژه: محلات بافت قدیم, کیفیت زندگی شهری, محلات بافت جدید, ارومیه,
چکیده مقاله :
این پژوهش با هدف ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه انجام شده است. این تحقیق به لحاظ هدف،کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی می باشد. داده های اولیه مورد نیاز با استفاده از ابزار پرسشنامه، براساس سئوالات درجه بندی شده در مقیاس لیکرت گردآوری شده است. جامعه آماری این تحقیق کل سرپرستان خانوارهای ساکن در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه می باشدکه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و براساس رابطه کوکران 331 سرپرست خانوار از چهار محله، دو محله (هفت آسیاب و یونجه زار ) از بافت قدیم و دو محله (کوی کشاورز و زمین شهری) از بافت جدید انتخاب شد. برای دستیابی به اهداف و آزمون فرضیات تحقیق از آماره های توصیفی، تحلیل عاملی اکتشافی ، تحلیل رگرسیون چند گانه و تک متغیره، آزمون های ناپارامتریک Uمان- ویتنی و کروسکال والیس در محیط نرم افزار SPSS بهره گرفته شد. نتایج تحقیق نشان می دهد از بین چهار عامل شناسایی شده به عنوان ابعاد ذهنی، کیفیت مولفه های اقتصادی از نظر پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید بیشترین تاثیر را برکیفیت ذهنی زندگی دارد. نتایج محاسبات نمره کلی کیفیت زندگی شهری نشان دهنده آن است که پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت جدید با میانگین 59/3 ، نسبت به پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم با میانگین 753/2 ازنظرسطح کلی کیفیت زندگی شهری نسبت به محلات مورد مطالعه بافت قدیم وضعیت بهتری داشته و میزان رضایت بالاتری دارند.
This study aimed to evaluating the quality of urban life in old and new neighborhoods of Urmia. From research Methodology view point of this research is practical and the method is descriptive – analytical. In this study Initial necessary data of mental approach, has been collected by using a questionnaire based on Likert scale rating. Statistical Society of the study, All heads of households in old and new neighborhoods in Urmia city that Using simple random sampling method based on the relationship Cochrane was elected 331 headed households of four neighborhoods, two neighborhood (Haft asyab and Yonjehzar) of old neighborhoods and two neighborhoods (kouyekeshavarz and Zaminshari) of new neighborhoods. To achieve the goals of the study and testing the hypotheses, descriptive statistics, exploratory factor analysis, univariate regression and multiple regression, non-parametric tests of U Mann-Whitney and Kruskal-Wallis were used. All analyses were performed by SPSS software. The results showed, from four factors that identified as subjective dimensions, the quality of economical aspects, from dwelling ideas the respondents living in the old and new areas studied was the most effect on quality of Mental . The results of calculating the overall quality of urban life showed that the respondents residing in the new areas have better conditions and greater satisfaction with an average of 3.59 in comparison to the residents of the old areas with an average of 2.753.
_||_
ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه
چکیده
درعصرحاضر یکی از مهمترین اهداف برنامه ریزان و مدیران شهری افزایش سطح کیفیت زندگی درشهرها و بالابردن میزان رضایتمندی در بین شهروندان می باشد.که این مهم از طریق برنامه ریزی جهت تامین نیازهای مادی و معنوی، به طور توامان و برابر در بین ساکنین شهر، امکان پذیر خواهد بود. این پژوهش با هدف ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه انجام شده است. این تحقیق به لحاظ هدف،کاربردی و روش بررسی آن توصیفی- تحلیلی می باشد. با توجه به رویکرد ذهنی تحقیق در ارزیابی، داده های اولیه مورد نیاز با استفاده از ابزار پرسشنامه، براساس سئوالات درجه بندی شده در مقیاس لیکرت گردآوری شده است. جامعه آماری این تحقیق کل سرپرستان خانوارهای ساکن در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه می باشدکه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و براساس رابطه کوکران 331 سرپرست خانوار از چهار محله، دو محله (هفت آسیاب و یونجه زار ) از بافت قدیم و دو محله (کوی کشاورز و زمین شهری) از بافت جدید انتخاب شد. برای دستیابی به اهداف و آزمون فرضیات تحقیق از آماره های توصیفی، تحلیل عاملی اکتشافی ، تحلیل رگرسیون چند گانه و تک متغیره، آزمون های ناپارامتریک Uمان- ویتنی و کروسکال والیس در محیط نرم افزار SPSS بهره گرفته شد. نتایج تحقیق نشان می دهد از بین چهار عامل شناسایی شده به عنوان ابعاد ذهنی، کیفیت مولفه های اقتصادی از نظر پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید بیشترین تاثیر را برکیفیت ذهنی زندگی دارد. نتایج محاسبات نمره کلی کیفیت زندگی شهری نشان دهنده آن است که پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت جدید با میانگین 59/3 ، نسبت به پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم با میانگین 753/2 ازنظرسطح کلی کیفیت زندگی شهری نسبت به محلات مورد مطالعه بافت قدیم وضعیت بهتری داشته و میزان رضایت بالاتری دارند.
کلید واژه ها: کیفیت زندگی شهری ، محلات بافت قدیم، محلات بافت جدید، ارومیه.
Evaluation quality of urban life in old and new
Neighborhoods of Urmia
Abstract
Todays one of the most important aims of urban planners and administrators are to increase the quality of life in cities and the level of satisfaction among citizens. This is possible through planning to provide spiritual and physical needs, both simultaneously and equally among residents. This study aimed to evaluating the quality of urban life in old and new neighborhoods of Urmia. From research Methodology view point of this research is practical and the method is descriptive – analytical. In this study Initial necessary data of mental approach, has been collected by using a questionnaire based on Likert scale rating. Statistical Society of the study, All heads of households in old and new neighborhoods in Urmia city that Using simple random sampling method based on the relationship Cochrane was elected 331 headed households of four neighborhoods, two neighborhood (Haft asyab and Yonjehzar) of old neighborhoods and two neighborhoods (kouyekeshavarz and Zaminshari) of new neighborhoods. To achieve the goals of the study and testing the hypotheses, descriptive statistics, exploratory factor analysis, univariate regression and multiple regression, non-parametric tests of U Mann-Whitney and Kruskal-Wallis were used. All analyses were performed by SPSS software. The results showed, from four factors that identified as subjective dimensions, the quality of economical aspects, from dwelling ideas the respondents living in the old and new areas studied was the most effect on quality of Mental . The results of calculating the overall quality of urban life showed that the respondents residing in the new areas have better conditions and greater satisfaction with an average of 3.59 in comparison to the residents of the old areas with an average of 2.753.
Key words: quality of urban life, Old neighborhoods, New neighborhoods, Urmia.
- بیان مسأله:
داشتن کيفيت زندگي مطلوب، همواره آرزوي بشر بوده و هست. در ابتدا اين آرزو به بهبود وضعيت هاي ظاهري افراد از قبيل ميزان درآمد، تحصيلات، سلامتي جسمي و مسکن محدود بود ولي اکنون به طيفهاي وسيعي از جمله متغيرهاي کيفي و ذهني توجه ميشود( مختاري و نظري، 1389: 9). رشد شهری در قرن بیستم، سهم جمعیت شهرنشین را افزایش داد و شهرنشینی را به شیوه غالب زندگی تبدیل کرد .به گونه ای براساس یک گزارش سازمان ملل، سهم جمعیت شهری از13%در سال 1900 و 29%در سال 1950 و50%درسال 2009 افزایش پیداکرد و این عدد درسال2050، %69تخمین زده شده است (Shen et al,2012:32).اگر چه شهر و شهرنشینی خود یکی از مهم ترین شاخص های رفاه و توسعه اجتماعی و اقتصادی محسوب می شود اما رشد شتابان آن می تواند سرانه برخورداری از بسیاری امکانات اجتماعی و اقتصادی را کاهش دهد و از این طریق پیامد های آن به صورت کاهش سطح کیفیت زندگی در عرصه های مختلف شهری نمایان شود که این مسأله در شهر های کشورهای درحال توسعه منجمله ایران که افزایش جمعیت شهرها که دربیشتر مواقع ناخواسته و بدون برنامه ریزی به وقوع پیوسته است بسیار مشهود است. به همین دلیل یکی از مهمترین اهداف برنامه ریزان ومدیران شهری در عصر حاضر افزایش سطح کیفیت زندگی درشهرها و بالابردن میزان رضایتمندی در بین شهروندان می باشد.که این مهم از طریق برنامه ریزی جهت تامین نیازهای اساسی مادی و معنوی به طور توامان و برابر در بین ساکنین شهر، امکان پذیر خواهد بود. نیازهای انسانی و رضایت ادراک شده از برآورده شدن هریک از نیازها به لحاظ ویژگی های فردی، شرایط زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از کشوری به کشور دیگر، ازشهری به شهر دیگر و حتی ازمحله ای به محله ای دیگر متفاوت می باشد. بنابراین علاوه بر بررسی میزان برخورداری محلات و ساکنین از امکانات وخدمات اقتصادی و اجتماعی با ارزیابی ادراکات و رضایت ساکنین محلات شهری ازابعاد مختلف زندگی و محل سکونت می توانیم به تحلیل درستی از نیازها وعوامل تاثیرگذار بر میزان رضایتمندی وکیفیت زندگی ساکنین محله برسیم. شهرارومیه به عنوان مرکز استان آذربایجان غربی یکی از پرجمعیت ترین شهرهای ایران محسوب می شود. بررسی روند تحول جمعیت شهر در پنجاه و پنج سال اخیر از سال 1335تا1390 حاکی از آن است که جمعیت شهر ارومیه نیز مانند سایر شهر های ایران به دلیل افزایش نرخ رشد طبیعی جمعیت و مهاجرت های صورت گرفته از روستاها و سایر نقاط شهری استان در حال افزایش بوده است که این مسأله در طی این دوره به تبع باعث گسترش شهر گردیده است. ساختار كالبدي شهر ارومیه به عنوان یکی ازشهرهای تاریخی ایران در سه مرحله شكل گرفته است هر يك از اين مراحل ارتباط تنگاتنگي با سابقه رشد و گسترش شهر دارند. مرحله اول، بافت قديمي، متراكم و متمركز شهر است كه محدوده شهر تا سال 1312 را شامل مي‌گردد، مرحله دوم، بافت مياني، بخشهاي ساخته شده شهر تا سال 1357 را شامل مي‌گردد و مرحله سوم، بافت بيروني، شامل ساخت و سازهاي شهر بعد از سال 1357 است. محلات بافت قدیم وبافت جدید شهرارومیه به لحاظ ابعاداقتصادی،کالبدی - محیطی ،اجتماعی،دسترسی به امکانات وخدمات شهری دارای تفاوت های عمده ی چه بصورت کمی و کیفی می باشند. مسأله ی که دراینجا مطرح می شود این است که این مسائل تاچه حد توانسته براختلاف سطح کیفیت زندگی شهری بین محلات بافت قدیم و جدید شهرارومیه دامن بزند.که این موضوع مطالعه تطبیقی سنجش کیفیت زندگی شهری درمحلات بافت قدیم و جدید در شهرارومیه را می طلبد.
- پیشینه تحقیق:
در سال های اخیر تحقیقات فراوانی در زمینه کیفیت زندگی شهری و ارزیابی آن در سطح جهان و ایران انجام شده است. که هر کدام کیفیت زندگی شهری را در شهرهای مورد مطالعه براساس رویکردها، روش ها و شاخص های مختلف مورد سنجش قرار داده اند. در جدول شماره(1) به برخی از مطالعات که به لحاظ موضوعی وساختاری در راستای تحقیق بوده اند اشاره گردیده است.
جدول شماره(1): نمونه تحقیقات انجام شده در سطح جهان وایران؛ گردآوری: نگارندگان.
محقق | عنوان تحقیق | نتیجه تحقیق |
Das(2008) | کیفیت زندگی شهری ؛ مطالعه موردی: گواهاتی | شرایط عینی و ذهنی ابعاد مهم کیفیت زندگی هستند اما همبستگی این دو بعد زیاد نیست. همچنین پی می برد که رضایت از شهروندان گواهاتی از حمل ونقل در پایین ترین سطح در بین متغییر ها قرار دارد و بیشترین رضایت از مسکن می باشد. |
Oktay and Rustemli)2010) | اندازه گیری کیفیت زندگی شهری و رضایت محله؛ منطقه مورد مطالعه : فاماگوستا | در مقایسه با رضایت یک فرد از خانه ، همسایگان نزدیک و ویژگی های آن، رضایت از کیفیت کلی زندگی شهری در فاماگوستا پایین تر است. در حالی که تقریبا دو سوم (66٪) از نمونه به طور کلی از محله خود راضی بودند ، فقط 40 درصد از کیفیت زندگی راضی بودند. |
Zainal et al(2012) | شرایط مسکن و کیفیت زندگی فقرای شهری در مالزی | رابطه معناداری بین شرایط مسکن، بهداشت، ایمنی، و حمایت اجتماعی و کیفیت زندگی وجود دارد و مسکن نه تنها یک سرپناه فیزیکی بلکه نقش مهمی در سلامت جسمی، روانی و عاطفی فرد با توجه به ابعاد کیفی ارائه شده توسط شرایط مسکن و محیط اطراف منطقه مسکن دارد. |
فتحعلیان و پرتوی(1390) | مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی در بافت خودرو و برنامه ریزی شده اسلامشهر؛مورد پژوهی قائمیه و واوان | نتایج کیفیت زندگی مطلوبتری برای بافت برنامه ریزی شده نشان داد که این برتری در زمینه های چون آمد وشد، امکانات وتسهیلات، تفریح و فراغت نمود بیشتری داشته است در حالی که در ارتباط با حس تعلق، روابط همسایگی و امنیت، وضعیت بافت خودرو( قائمیه ) مطلوبتر ارزیابی شده است. |
شاطریان و همکاران(1391) | سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت قدیم شهر آران و بیدگل از شاخص های کیفیت زندگی | در بین بخش های مختلف، میزان رضایتمندی ساکنان بافت قدیم شهری در شاخص های اجتماعی بیشتر از سایر بخش ها بوده وشاخص اقتصادی در رتبه دوم و بعد از آن شاخص خدماتی قرار دارد این درحالی است که شاخص کالبدی کمترین میزان رضایتمندی را دارا بوده است وهمچنین میان پایگاه اقتصادی- اجتماعی افراد و میزان رضایتمندی از کیفیت زندگی رابطه معناداری وجود دارد. |
سلیمانی وهمکاران(1392) | سنجش کیفیت زندگی در محله های در حال گذار شهری؛ محله دروازه شمیران از منطقه 12 شهر تهران | کیفیت زندگی در محله دروازه شمیران درسطح پایینی بوده به گونه ای که 3/64درصد از ساکنان محله از کیفیت زندگی خود ناراضی هستند وبیشترین نارضایتی ساکنین مربوط به قلمرو محیط زیست محله و کمترین نارضایتی مربوط به قلمرو دسترسی بوده است و قلمرو مسکن و کیفیت نسهیلات خدماتی بیشترین تاثیر را برکیفیت زندگی ساکنین محله دروازه شمیران داشته است و در نهایت با استناد به جامعه آماری به این نتیجه می رسند که " درحال گذار بودن" این محله، عامل مهم در کاهش کیفیت زندگی ساکنین است. |
- اهداف، سئوالات و فرضیات تحقیق:
هدف اصلی این پژوهش ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم وجدید شهرارومیه می باشدکه در راستای آن اهداف جزئی تری به شرح زیر مدنظر است :
- شناسایی و اولویت بندی ابعاد کیفیت زندگی ومحاسبه سطح کلی کیفیت زندگی شهری درمحلات بافت قدیم وجدید شهرارومیه.
- بررسی تاثیرگذاری ویژگی های فردی ساکنین محلات بافت قدیم وجدیدشهرارومیه برسطح کیفیت زندگی شهری.
در راستای اهداف تحقیق، سئوالاتی به شرح زیر در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته اند:
- ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه کدامند؟
- کدامیک ازابعادکیفیت زندگی شهری ، درسطح کلی کیفیت زندگی شهری درمحلات بافت قدیم وجدید شهر ارومیه بیشترین تأثیر را دارد؟
- کدامیک ازویژگی های فردی درکیفیت زندگی شهری ساکنین محلات بافت قدیم وجدید شهرارومیه موثر می باشد؟
برای روشن شدن موضوع و مراحل تحقیق با توجه به سئوالات تحقیق، فرضیاتی به شرح زیر مطرح می گردد:
- به نظر می رسد محلات بافت قدیم وجدید شهر ارومیه از نظر سطح کلی کیفیت زندگی شهری دارای اختلاف قابل ملاحظه ای می باشند
- به نظر می رسد کیفیت مولفه های کالبدی بیشترین تاثیر را درکاهش سطح کلی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم شهرارومیه دارا باشد.
- به نظر می رسد میزان درآمد ساکنین از ویژگی های فردی درکاهش وافزایش سطح کیفیت زندگی شهری درمحلات بافت قدیم وجدید شهرارومیه موثر می باشد.
- روش تحقیق:
این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش، از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی می باشد. در این پژوهش با توجه به رویکرد ذهنی پژوهش در ارزیابی کیفیت زندگی شهری، پرسشنامه به عنوان ابزار گردآوری داده های اولیه در مطالعات میدانی تحقیق انتخاب گردید. با توجه به ماهیت سئوالات پرسشنامه سرپرست خانوارهابه عنوان گروه معرف مشخص شد. جامعه آماری این تحقیق کل سرپرستان خانوارهای ساکن در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه می باشد که با استفاده از نمونه گیری تصادفی ساده براساس رابطه کوکران 331 سرپرست خانوار از چهار محله(دو محله (هفت آسیاب و یونجه زار )از بافت قدیم و دو محله (کوی کشاورز و زمین شهری) از بافت جدید انتخاب گردید. حجم نمونه تعیین شده برای هر محله به نسبت تعداد خانوارهای ساکن در هر بلوک تقسیم و به صورت تصادفی ساده پاسخگو انتخاب شد. پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق براساس اهداف، سئوالات و فرضیات تحقیق، حاوی سئوالاتی در مورد خصوصیات فردی، اجتماعی و اقتصادی پاسخگویان و بعد ذهنی کیفیت زندگی بوده است. در سئوالات بخش ذهنی سعی شده با بهره گیری از متداول ترین شاخص های مورد استفاده در تحقیقات قبلی، میزان رضایت ادراک شده از شرایط عینی زندگی در چهار قلمرو کالبدی- خدماتی، زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی زندگی شهری ارزیابی شود. سئوالات مورد استفاده برای اخذ بعد ذهنی کیفیت زندگی شهری شامل 33سئوال بسته در طیف لیکرت 5 مقیاسی از بسیار ناراضیم یا خیلی کم=0 تا بسیار راضیم یا بسیار زیاد= 5 می باشد.پرسشنامه از نظر روایی که به صورت صوری و عاملی مورد آزمون قرار گرفت به لحاظ محتوایی، ملاکی و سازه ای ازنظر متخصصان صاحب نظر در این زمینه تأیید شد. نتایج محاسبات ضریب آلفای کرونباخ براساس داده های 30 پرسشنامه مقدماتی، پایایی را برای کل پرسشنامه و ابعاد آن به ترتیب برابر با 889/0 و بیشتر از 7/0 نشان می دهد همچنین نتایج مربوط به هر سئوال نشان دهنده این است که حذف هر کدام از سوالات پرسشنامه تاثیر قابل ملاحظه ای بر آلفای کرونباخ کل پرسشنامه ندارد بنابراین سوالات از پایایی خوبی برخوردار هستند.در این پژوهش برای جمع بندی، تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه از انواع روش های آماری توصیفی و استنباطی استفاده گردید به گونه ای که برای شناسایی و محاسبه ضریب تاثیرگذاری ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری به ترتیب از تحلیل عاملی اکتشافی به روش مولفه های و تحلیل رگرسیون چند گانه بهره گرفته شد. بررسی تاثیرات خصوصیات فردی، اجتماعی و اقتصادی بر ارزیابی سطح کلی کیفیت زندگی شهری و فرضیات تحقیق، بسته به ماهیت متغیرهای مورد بررسی از تحلیل رگرسیون، آزمون های ناپارامتریک تفاوت میانگین جامعه(آزمون Uمان- ویتنی و آزمون کروسکال والیس) مورد تحلیل و آزمون قرار گرفت. کلیه تحلیل ها و آزمون ها صورت گرفته در این پژوهش در محیط نرم افزارSPSS انجام شده است.
- معرفی محدوده مورد مطالعه:
شهر ارومیه، مرکز استان آذربایجان غربی با وسعتی معادل 8577 هکتاردر37درجه و 33دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و4 دقیقه طول شرقی در شمال غرب ایران واقع شده است (طرح و آمایش، 1389). برپایه نتایج آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390، تعداد جمعیت و خانوار معمولی ساکن در شهر ارومیه به ترتیب بالغ بر661350نفر و 195779خانوار بوده است.(مرکز آمار ایران، 1390). طی سال های 1357 تا 1366که فعالیت های شهرک سازی و ایجاد محلاتی جهت اسکان کارکنان در شهرهای ایران شدت گرفته بود. در شهر ارومیه نیز محلات برنامه ریزی شده ای در بافت پیرامون شهر ارومیه جهت اسکان کارکنان شکل گرفت. این محلات در اثر توجه مدیریت شهری به لحاظ کالبدی- محیطی، دسترسی به امکانات و خدمات شهری دارای تفاوت های عمده ای به صورت کمی و کیفی با محلات بافت قدیم هستند.در این پژوهش به منظور مطالعه تطبیقی سنجش کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه، دو محله از بافت جدید(محله کوی کشاورز و محله زمین شهری) و دو محله از بافت قدیم(محله هفت آسیاب و محله یونجه زار) مورد مطالعه قرار گرفتند.
جدول(2): تعداد خانوارهای معمولی و بعد خانوار در محلات مورد مطالعه؛مأخذ: نگارندگان
برپایه نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال1390.
نوع بافت | محله | تعدادکل جمعیت | تعداد خانوار | بعد خانوار |
بافت قدیم | هفت آسیاب | 4576 | 1434 | 19/3 |
یونجه زار | 598 | 216 | 77/2 | |
بافت جدید | کوی کشاورز | 1550 | 455 | 4/3 |
زمین شهری | 837 | 264 | 17/3 |
در چهار محله مورد مطالعه به طور متوسط کمتر از 20درصد جمعیت هر محله در سنین کمتر از 15سالگی و حدود 70درصد در سنین 15 تا 64سال قرار دارند. به طور متوسط 5/83درصد از کل جمعیت 6ساله و بیشتر ساکن در محله های هفت آسیاب، یونجه زار باسواد هستند. این در حالی است که در محله کوی کشاورز و زمین شهری به ترتیب میزان باسوادی جمعیت 6ساله وبیشتر به ترتیب 91 و 9/91درصد است. بیشترین سهم باسوادان غیر محصل با مدرک تحصیلی عالی مربوط به محلات مورد مطالعه در بافت جدید است. از 1650خانوار ساکن در محلات مورد مطالعه در بافت قدیم 03/63درصد در مسکن ملکی خود و 45/23درصد در خانه های اجاره ای ساکن هستند. در محله کوی کشاورز و زمین شهری در مجموع از 719خانوار ساکن در این دو محله 458خانوار(7/63درصد)دارای مسکن ملکی و 176خانوار(5/24درصد)در خانه های اجاره ای سکونت دارند. 15/47درصد از خانوارهای ساکن در محلات مورد مطالعه بافت جدید در واحد مسکونی خود 4 تا 5 اتاق در اختیار دارند در حالی که 94/71درصد خانوارهای ساکن در محلات مورد مطالعه بافت قدیم به تعداد3 اتاق وکمتر و 88/25درصد 4 تا 5 اتاق در واحد مسکونی خود دارا می باشند.میزان فعالیت عمومی و واقعی جمعیت ده ساله و بالاتر ساکن در محلات مورد مطالعه از بافت قدیم به طور متوسط 4/34 و 6/29 درصد است. در محلات مورد مطالعه از بافت جدید میزان فعالیت عمومی به طور متوسط 5/32 درصد و میزان فعالیت واقعی برابر 14/30درصد می باشد. این ارقام نشان دهنده اندازه کم ظرفیت بالقوه جمعیت محلات و حاکی از بالا بودن میزان وابستگی اقتصادی آنان می باشد و از طرفی دامنه ای تفاوت اندازه میزان فعالیت عمومی و میزان فعالیت واقعی جمعیت محلات نشان دهنده اندازه نسبتاً زیاد میزان بیکاری در میان جمعیت فعال محلات است. همچنین پایین بودن اندازه میزان فعالیت واقعی باعث فشار زیاد جمعیت بر شاغلان محلات می شود. توزیع شاغلان ساکن در محلات مورد مطالعه از بافت قدیم و جدید برحسب مشاغل عمده آنان بر ویژگی کارمندی شاغلین ساکن در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید تاکید می کند به عبارتی بخش بزرگی از شاغلان محلات مورد مطالعه را کارکنان اداری، خدماتی، فروشندگان و کارمندان تشکیل می دهند. درحالیکه نسبت اقشار ممتاز اقتصادی( مانند کارکنان عالی رتبه و متخصصان) در محلات مورد مطالعه به طور معمول پایین می باشد اما این نسبت در مجوع در محلات مورد مطالعه بافت جدید در مقایسه با محلات مورد مطالعه بافت قدیم بالا می باشد.
محلات مورد مطالعه از بافت جدید به لحاظ ویژگی های کالبدی و خدماتی از محلات مورد مطالعه بافت قدیم از وضعیت مناسب تری برخوردارند. به گونه ای که در محلات مورد مطالعه بافت قدیم در مجموع با توجه به مساحت و جمعیت ساکن در هر دو محله سرانه زمین، سرانه کاربری های خالص و ناخالص در مجموع به ترتیب برابر 64/67، 8/41 و 78/1متر مربع است. این در حالی است که درمحلات مورد مطالعه از بافت جدید به دلیل ناچیز بودن اراضی با کاربری ناخالص سرانه کاربری خالص برابر 25/113متر مربع می باشد.از طرفی تراکم جمعیتی خالص، ناخالص و تراکم خالص مسکونی در محلات مورد مطالعه از بافت قدیم به ترتیب معادل 159، 148و 220 نفر در هکتار است. در حالی که در محلات مورد مطالعه بافت جدید تراکم جمعیتی خالص برابر 88 نفر در هکتار و تراکم خالص مسکونی 152نفر در هکتار می باشد. سرانه کاربری مسکونی به طور میانگین در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید به ترتیب برابر56/45 و 33/66متر مربع به ازای هر نفر می باشد(شکل شماره(1)).
شکل (1):موقعیت محلات مورد مطالعه در وضع موجود و کاربری اراضی هر محله؛ مأخذ: نگارندگان.
- مبانی نظری:
در ادبیات مطروحه در این زمینه ما با دو رویکرد اصلی در سنجش کیفیت زندگی شهری مواجه می شویم رویکرد عینی و رویکرد ذهنی( لطفی، 1388 : 75). این دو رویکرد غالباً بطور مجزا از همدیگر و بندرت در ترکیب باهم برای سنجش کیفیت زندگی شهری به کار می روند( خادم الحسینی و همکاران، 1389: 50).
کیفیت عینی زندگی، شرایط بیرونی زندگی را نمایش می دهد(Das,2008: 298).کیفیت عینی زندگی با استفاده از شاخص های عینی که مرتبط با واقعیات قابل مشاهده و ملموس زندگی هستند، اندازه گیری می شود. این شاخص ها از داده های ثانویه مانند تراکم جمعیت، نرخ جرم، میزان تحصیلات، خصوصیات خانوار و ... حاصل می شود(Tuan Seik, 2000: 34). این رویکرد که توسط جان درینوسکی1 و ریچارد تیتموس 2 ابداع شده است در اکثر کشورهای اروپایی به ویژه کشورهای اسکاندیناوی طرفدار دارد ، از اینرو به رویکرد اسکاندیناوی نیز معروف است (عظیمی، 1389 : 4). واقیعت این است که کیفیت زندگی افراد بدون در نظر گرفتن ذهنیت های آنها نسبت به زندگی، غیر قابل سنجش است و شاخص های عینی در حالی که پایایی بالایی دارند، از قابلیت اطمینان پایینی برای سنجش بهزیستی انسانی برخوردارند(Tuan Seik, 2000: 34).
کیفیت زندگی در ابعاد ذهنی، که ادراک و ارزیابی افراد را از وضعیت زندگی خود منعکس می سازد، با استفاده از شاخص های ذهنی اندازه گیری می شود. این شاخص ها که مکمل متغیر های اجتماعی، اقتصادی و محیطی اند، ادراکات و ارزشیابی افراد را از وضعیت عینی زندگی شان نمایش می دهد. شاخص های ذهنی از پیمایش ادراکات، ارزیابی ها و رضایت ساکنین از زندگی شهری بدست می آیند در حالیکه شاخص های عینی مربوط به حقایق قابل مشاهده هستند که غالباً از داده های ثانویه بدست می آیند(خادم الحسینی و همکاران، 1389: 46).از آنجا که در بیشتر تحقیقاتی که در کشور آمریکا در مورد کیفیت زندگی انجام شده است، محققان بیشتر به تجارب ذهنی افراد از زندگی شان توجه کرده و بر معرف های ذهنی تاکید کرده اند این رویکرد به رویکرد آمریکایی نیز معروف است(عظیمی، 1389 : 4).لی3 اظهار می کند که کیفیت زندگی باید ذهنی باشد و مناسب ترین شیوه برای کشف کیفیت زندگی، پرسیدن ادراک مردم از زندگی آنهاست. وی همچنین معتقد است که شاخص های ذهنی برای اهداف برنامه ریزی وسیاست گذاری نسبت به شاخص های عینی ارجح است زیرا این شاخص ها باز خوردهای ارزشمندی را برای برنامه ریزان و سیاست گذاران فراهم می کنند. با وجود این، شاخص های ذهنی پایایی کمتر و قابلیت اطمینان بیشتری دارند(Lee, 2008: 1208).علی رغم برخی نقاط ضعف، شاخص های ذهنی در سیاست های اجتماعی، انتخاب اهداف سیاسی و ارزیابی موفقیت های سیاسی ضروری هستند. شاخص های عینی به تنهایی نمی توانند اطلاعات کافی را برای ما فراهم سازند. سیاست گذاران باید بدانند مردم واقعاً چه چیزهایی نیاز دارند، تا بتوانند معنادار ترین اهداف را برای آنها انتخاب کنند. بسیاری از این اطلاعات مستلزم این هستند که ما از شاخص های ذهنی استفاده کنیم. هنگامی که سیاست گذاران درباره اهداف تصمیم می گیرند، باز هم با این مشکل روبه رو هستند که فرآیند سیاسی همیشه اولویت های عمومی را به درستی منعکس نمی سازد. بنابراین درک بهتر اولویت های عمومی مستلزم تحقیقات بیشتری در زمینه نگرانی ها، آرزوها و رضایتمندی عمومی مردم است که این شاخص ها هم از نظر مفهوم و هم از نظر اندازه گیری ها ذهنی هستند(خادم الحسینی و همکاران، 1389: 51). دراین پژوهش با درنظر گرفتن قابلیت رویکرد ذهنی در نشان دادن کاستی ها و نیازهای واقعی مردم رویکرد ارزیابی کیفیت زندگی شهری ذهنی انتخاب گردید.
- شاخص ها ی مورد مطالعه در پژوهش:
با استناد به مطالعات انجام شده در سطح جهان وایران سنجش کیفیت زندگی شهری، باید در چهار قلمرو کالبدی - خدماتی، زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی زندگی شهری صورت گیرد. مجموعه شاخص های ارزیابی کیفیت زندگی شهری در این پژوهش با توجه به مجموعه مطالعات انجام شده، به شرح جدول شماره(3) خواهد بود.
جدول(3): قلمرو و شاخص های مورد مطالعه درپژوهش؛ مأخذ:نگارندگان.
قلمرو | شاخص ها | منبع |
کالبدی - خدماتی | میزان رضایت از وضعیت مسکن میزان رضایت از کیفیت ودسترسی به تجهیزات و زیر ساخت های شهری( لوله کشی آب، فاضلاب، برق، گاز) میزان رضایت از کیفیت پوشش وعرض معابر میزان رضایت از وضعیت ترافیک در معابر میزان رضایت از روشنایی محله میزان رضایت از زیبایی محله میزان رضایت از دسترسی و کیفیت به خدمات محله( سوپر مارکت، نانوایی، میوه فروشی، آرایشگاه و...) میزان رضایت از دسترسی و کیفیت به حمل ونقل عمومی میزان رضایت از دسترسی و کیفیت به فضاهای سبز و پارک ها میزان رضایت از دسترسی و کیفیت به امکانات آموزشی (مهد کودک، کودکستان، دبستان، دبیرستان، دانشگاه و آموزشگاه ها و...) میزان رضایت از دسترسی و کیفیت به امکانات بهداشتی ودرمانی(خانه بهداشت، درمانگاه، بیمارستان) میزان رضایت از دسترسی و کیفیت فرهنگی ومذهبی(مسجد، کتابخانه عمومی و...) میزان رضایت از دسترسی و کیفیت به امکان ورزشی(سالن ها، باشگاه ها، استخر و...) میزان رضایت از دسترسی و کیفیت به مراکز خرید میزان رضایت از دسترسی مراکز اداری( دسترسی به بانک ها، شهرداری، اداره گاز، آب وفاضلاب و...) | Tuan Seik(2000), Marans and kweon(2001), Bonaiuto et al(2003), Ibrahim and Chung(2003), Pacione(2003), Mc Creat et al(2006), Santos and Martins (2007), Fahy and O Cinneide(2008), Das(2008), Lee(2008), Senlier et al(2009) OKTAY and Rustemli (2010), Turksever and Atalik(2011)Stimson et al(2011), Turkoglu et al(2011) Zainal et al(2012) زبردست وبنی بنی عامریان(1388)، خادم الحسینی و همکاران(1389)، غلامی فاردقی(1390)، حیدری(1390)، محمودی(1390)، فتحعلیان و پرتویی(1390)، براتی و یزدان پناه شاه آبادی(1390)، قالیباف و همکاران(1390)، اکبریان فر(1391)، رهنمایی و همکاران(1391)، سجادی و همکاران(1391)، سلمانی وهمکاران(1391)، خواجه شاهکوهی و همکاران(1391)، شاطریان وهمکاران (1391)، خادمی و جوکار سرهنگی(1391)، قدمی ومعتمد(1392)، رفیعیان و عسگری زاده(1392)، قنبری و همکاران(1392)، قربانی و همکاران(1392)، سلیمانی و همکاران (1392).
|
زیست محیطی | میزان رضایت از پاکیزگی محله میزان رضایت از جمع آوری به موقع زباله ها میزان رضایت از جمع آوری فاضلاب وآب های سطحی در سطح محله میزان رضایت از سر و صدا در محله میزان رضایت از تمیزی هوای محله | |
اجتماعی | میزان رضایت از امنیت محله میزان ارتباط با همسایه ها میزان مشارکت همسایه ها در انجام امور مشترک( کارهای محله، امور خیر، مراسم عزاداری و...) میزان رضایت از ارتباط با همسایه ها میزان احساس تعلق به محله میزان رضایت از وضعیت سلامتی احساس شادمانی و امیدواری به آینده | |
اقتصادی | رضایت از شغل رضایت از میزان درآمد و وضعیت اقتصادی خانواده میزان رضایت از هزینه های مرتبط با مسکن( تعمیر و نگهداری، اجاره بها و رهن) وهزینه آب، برق وگاز میزان رضایت از هزینه دخل وخرج روزانه |
- مدل نظری پژوهش:
[1] .Jan Drenowski.
[2] .Rchard Titmus.
[3] .Lee
کیفیت ذهنی زندگی به روش های مختلفی قابل اندازه گیری می باشد. در یکی از مهمترین روش ها، کیفیت ذهنی زندگی می تواند میزان تجمعی از سطح رضایت در قلمروهای مختلف زندگی باشد. براساس این روش زندگی به قلمروهای مختلفی تقسیم شده و ترکیب میزان رضایت حاصل از هریک از قلمروها، کیفیت کلی زندگی را نشان می دهد. این روش را می توان به صورت شماتیک در شکل شماره(2) مشاهده کرد.
شکل(2): کیفیت زندگی به عنوان ترکیبی از میزان رضایت از قلمروهای مختلف زندگی؛ مأخذ:( Pacione,2003:24).
در روش دیگر، کیفیت ذهنی زندگی بر حسب رضایت کلی افراد از زندگی و به عنوان یک کل اندازه گیری می شود. در این روش رضایت کلی از زندگی معمولاً با استفاده از پاسخ های شهودی یا منطقی اندازه گیری می شود. در روش شهودی افراد در مورد زندگی خود به عنوان یک کل مورد سئوال قرار می گیرند. اما در روش منطقی افراد در مورد احساس خود از قلمرو های مختلف زندگی مانند مسکن، محیط طبیعی، امنیت، شغل، درآمد و ... مورد سئوال قرار می گیرند و هنگامی که افراد به این سئوالات پاسخ دادند، احساس آنها در مورد زندگی به عنوان یک کل مورد سئوال قرار می گیرد در نتیجه آنها می توانند پاسخ منطقی با توجه به جنبه های مختلف زندگی ارائه دهند. اندازه گیری هر دو پاسخ شهودی و منطقی به بررسی این موضوع کمک می کند که آیا تغییری در دیدگاه افراد در مورد احساس آنها نسبت به زندگی پس از توجه به قلمروهای مختلف زندگی وجود دارد(Das,2008:304). ابراهیم و چانگ اظهار کرده اند که استفاده از این دو پاسخ دستیابی به سنجه های دقیق تر کیفیت ذهنی زندگی را تسهیل می کند(Ibrahim and Chung, 2003:210).در این تحقیق با توجه به اینکه تبیین، شناسایی و اولویت بندی ابعاد کیفیت ذهنی زندگی از دید ساکنان محلات با فت قدیم و جدید شهر ارومیه به عنوان اهداف پژوهش محسوب می شوند، بنابراین در این تحقیق از هر دو روش به صورت ترکیبی استفاده خواهد شد. در یک جمع بندی کلی با توجه به اهداف، رویکرد تحقیق و شاخص های استنباط شده از مبانی نظری، می توان مدل نظری پژوهش را بصورت شکل شماره(3) نشان داد.
شکل (3):مدل نظری پژوهش؛ مأخذ: نگارندگان.
- یافته های پژوهش:
- کیفیت ذهنی زندگی درمحلات مورد مطالعه قدیم و جدید شهر ارومیه:
دراین پژوهش کیفیت ذهنی زندگی در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید شهر ارومیه بر حسب پاسخ شهودی و منطقی اندازه گیری شده است.. جمع بندی نتایج تحلیل توصیفی که در جدول شماره(4) به تفصیل آمده، نشان دهنده این مطلب است که برحسب پاسخ شهودی، 21درصد ازپاسخگویان ساکن در محلات مورد مطالعه بافت قدیم ازکیفیت زندگی خود به طور کامل ناراضی و تنها 7/1درصد رضایت کامل داشتند. به طوری کلی 6/8درصد از پاسخگویان در این محلات از کیفیت زندگی راضی ، 35درصد از کیفیت زندگی خود ناراضی و 7/33درصد تاحدودی راضی بودند. اما نتایج حاصل از پاسخ های منطقی نشان داد پاسخگویانی که به طور کامل از کیفیت زندگی خود ناراضی هستند به2/5درصد کاهش پیدا کرده است. به طورکلی 6/15درصد پاسخگویان از کیفیت زندگی راضی، 3/33درصد ناراضی و 2/44درصد تاحدودی راضی بودند. میزان رضایت پاسخگویان از کیفیت کلی زندگی در محلات مورد مطالعه بافت جدید بر حسب پاسخ شهودی نشان می دهد که 3درصد از پاسخگویان از کیفیت کلی زندگی خود به طور کامل ناراضی و 4درصد رضایت کامل دارند. به طور کلی 29درصد راضی، 18درصد ناراضی و 46درصد از کیفیت کلی زندگی خود تاحدودی راضی هستند. پاسخ منطقی پاسخگویان به میزان رضایت از کیفیت کلی زندگی در محلات مورد مطالعه بافت جدید نسبت به بافت قدیم تغییرات محسوس تری را نشان می دهد به گونه ای که تعداد پاسخگویانی که از کیفیت کلی زندگی خود احساس راضی و بسیار راضی بودندبه ترتیب به 8 و 51درصد افزایش یافتند و به تبع تعداد پاسخگویانی که از کیفیت کلی زندگی خود تاحدودی راضی و ناراضی بودند به ترتیب34 و6 درصد کاهش یافت. با مقایسه میانگین امتیاز کیفیت زندگی شهودی با کیفیت زندگی منطقی در محلات موردمطالعه بافت قدیم وبافت جدید نشان دهنده اختلاف سطح رضایت افراد برحسب پاسخ های شهودی و منطقی است. این امر نشان دهنده این است نظرات پاسخگویان بعد از مرور بر قلمروهای زندگی تغییر کرده است . به گونه ای که میانگین کیفیت زندگی شهودی در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید به ترتیب برابر با 37/2 و 15/3 است. در حالی که میانگین کیفیت زندگی منطقی در محلات مورد مطالعه بافت قدیم 81/2 و درمحلات موردمطالعه بافت جدید 61/3 است.
جدول(4): میزان رضایت از کیفیت زندگی (شهودی و منطقی ) در محلات مورد مطالعه؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
- میزان رضایت مندی پاسخگویان از شاخص های کیفیت زندگی شهری در قلمرو های چهارگانه زندگی شهری در محلات مورد مطالعه قدیم و جدید شهر ارومیه:
کیفیت ذهنی زندگی افراد نتیجه ترکیب میزان رضایت آنها از قلمروهای مختلف زندگی است. رضایت از قلمروها نیز نتیجه ترکیب رضایت از شاخص های مختلف مربوط به آن قلمرو ها است. جمع بندی نتایج تحلیل های توصیفی که در جدول شماره(5) به تفسیر آمده است. میانگین رضایت کلی پاسخگویان ساکن در چهار محله مورد مطالعه از شاخص های قلمرو کالبدی و خدماتی نشان دهنده اختلاف جزئی این محلات نسبت به یکدیگر از قلمرو کالبدی و خدماتی هستند. اما در مجموع می توان گفت با توجه به میانگین رضایت پاسخگویان، محلات مورد مطالعه بافت جدید بامیانگین رضایت 6/3، نسبت به محلات مورد مطالعه بافت قدیم با میانگین 4/3 از نظر کیفیت قلمرو کالبدی – خدماتی وضعیت بهتری دارند. محله زمین شهری از بافت جدید با میانگین رضایت 78/3 در مجموع از سه محله دیگر به لحاظ کالبدی وخدماتی کیفیت بالاتری را دارا است.
جدول(5): رضایتمندی پاسخگویان از شاخص های قلمرو های چهارگانه زندگی شهری در محلات مورد مطالعه قدیم و جدید شهر ارومیه؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
شرح | محلات مورد مطالعه بافت قدیم | محلات مورد مطالعه بافت جدید | ||||||||||||
محله هفت آسیاب | محله یونجه زار | محله کوی کشاورز | محله زمین شهری | |||||||||||
میانگین رضایت | انحراف استاندارد | میانگین رضایت | انحراف استاندارد | میانگین رضایت | انحراف استاندارد | میانگین رضایت | انحراف استاندارد | |||||||
قامرو کالبدی- خدماتی
| میزان رضایت از وضعیت مسکن | 8/2 | 93/0 | 7/2 | 93/0 | 4 | 73/0 | 1/4 | 78/0 | |||||
میزان رضایت از دسترسی و کیفیت به تجهیزات و زیر ساخت های شهری | 4 | 55/0 | 6/3 | 57/0 | 3/4 | 52/0 | 4 | 61/0 | ||||||
میزان رضایت از کیفیت پوشش وعرض معابر | 2 | 77/0 | 5/1 | 77/0 | 5/3 | 80/0 | 9/3 | 75/0 | ||||||
میزان رضایت از وضعیت ترافیک در معابر | 8/2 | 76/0 | 9/1 | 1/1 | 4 | 69/0 | 8/3 | 95/0 | ||||||
میزان رضایت از روشنایی معابر محله درشب | 1/4 | 56/0 | 5/3 | 58/0 | 6/2 | 99/0 | 1/4 | 65/0 | ||||||
میزان رضایت از دسترسی و کیفیت خدمات محله | 6/4 | 53/0 | 3/4 | 50/0 | 1/4 | 66/0 | 8/3 | 68/0 | ||||||
میزان رضایت از دسترسی و کیفیت حمل ونقل عمومی | 5/4 | 66/0 | 4/4 | 77/0 | 8/3 | 74/0 | 6/3 | 79/0 | ||||||
میزان رضایت از دسترسی و کیفیت فضاهای سبز و پارک ها | 6/1 | 59/0 | 9/1 | 9/0 | 8/2 | 3/1 | 4/4 | 59/0 | ||||||
میزان رضایت از دسترسی و کیفیت امکانات آموزشی | 1/3 | 76/0 | 7/3 | 62/0 | 3 | 09/1 | 5/3 | 03/1 | ||||||
میزان رضایت از دسترسی و کیفیت امکانات بهداشتی ودرمانی | 2/3 | 73/0 | 2/4 | 81/0 | 1/4 | 65/0 | 5/4 | 64/0 | ||||||
میزان رضایت از دسترسی و کیفیت مراکزفرهنگی ومذهبی | 5/4 | 66/0 | 4/4 | 71/0 | 4/2 | 05/1 | 8/3 | 03/1 | ||||||
میزان رضایت از دسترسی و کیفیت امکانات ورزشی | 2 | 75/0 | 6/1 | 4/0 | 3 | 81/0 | 2/4 | 64/0 | ||||||
میزان رضایت از دسترسی و کیفیت مراکز خرید | 7/4 | 52/0 | 8/4 | 4/0 | 9/2 | 90/0 | 3/2 | 03/1 | ||||||
میزان رضایت از دسترسی مراکز اداری | 5/4 | 53/0 | 7/4 | 86/0 | 7/3 | 68/0 | 9/2 | 83/0 | ||||||
میزان رضایت از قلمرو کالبدی- خدماتی در سطح محله | 47/3 |
| 37/3 |
| 43/3 |
| 78/3 |
| ||||||
میانگین رضایت از قلمرو کالبدی- خدماتی در سطح بافت | 4/3 | 6/3 | ||||||||||||
قامرو زیست محیطی
| میزان رضایت از پاکیزگی محله | 7/3 | 65/0 | 6/3 | 62/0 | 2/3 | 67/0 | 4/4 | 83/0 | |||||
میزان رضایت از جمع آوری به موقع زباله ها | 1/4 | 66/0 | 2/4 | 81/0 | 5/4 | 50/0 | 6/4 | 65/0 | ||||||
میزان رضایت از جمع آوری فاضلاب وآب های سطحی در سطح محله | 8/2 | 78/0 | 9/1 | 81/0 | 8/3 | 82/0 | 4/4 | 60/0 | ||||||
میزان رضایت از سر و صدا در محله | 7/3 | 69/0 | 4/3 | 82/0 | 7/4 | 65/0 | 5/4 | 48/0 | ||||||
میزان رضایت از تمیزی هوای محله | 6/3 | 54/0 | 1/3 | 49/0 | 7/4 | 45/0 | 6/4 | 58/0 | ||||||
میزان رضایت از زیبایی محله | 77/2 | 67/0 | 6/1 | 97/0 | 4/4 | 60/0 | 3/4 | 60/0 | ||||||
میزان رضایت از از قلمرو زیست محیطی در سطح محله | 44/3 |
| 97/2 |
| 22/4 |
| 48/4 |
| ||||||
میزان رضایت از از قلمرو زیست محیطی در سطح بافت | 2/3 | 35/4 | ||||||||||||
قلمرو اجتماعی
| میزان رضایت از امنیت وآسایش محله | 2/4 | 8/0 | 5/2 | 82/0 | 2/4 | 86/0 | 5/4 | 50/0 | |||||
میزان ارتباط با همسایه ها | 5/3 | 8/0 | 1/2 | 89/0 | 2 | 86/0 | 2 | 83/0 | ||||||
میزان مشارکت همسایه ها در انجام امور مشترک | 6/3 | 8/0 | 1/2 | 81/0 | 1/2 | 85/0 | 1/2 | 93/0 | ||||||
میزان رضایت از ارتباط با همسایه ها | 9/3 | 7/0 | 4/2 | 3/1 | 3/3 | 85/0 | 4/3 | 75/0 | ||||||
میزان احساس تعلق به محله | 4/3 | 9/0 | 5/2 | 64/0 | 3/4 | 82/0 | 5/4 | 55/0 | ||||||
میزان رضایت از وضعیت سلامتی | 92/3 | 6/0 | 4 | 91/0 | 1/4 | 74/0 | 2/4 | 67/0 | ||||||
چه میزان در زندگی خود احساس شادمانی می کنید و به آینده خود امیدوارید؟ | 78/2 | 7/0 | 7/2 | 86/0 | 2/3 | 73/0 | 4/3 | 76/0 | ||||||
میزان رضایت از قلمرو اجتماعی زندگی شهری در سطح محله | 6/3 |
| 7/2 |
| 3/3 |
| 4/3 |
| ||||||
میزان رضایت از قلمرو اجتماعی زندگی شهری در سطح بافت | 15/3 | 35/3 | ||||||||||||
قلمرو اقتصادی | میزان رضایت از شغل | 2/3 | 94/0 | 1/3 | 86/0 | 5/3 | 73/0 | 78/3 | 90/0 | |||||
میزان رضایت از میزان درآمد و وضعیت اقتصادی خانواده | 2/2 | 79/0 | 2/2 | 72/0 | 1/3 | 84/0 | 35/3 | 85/0 | ||||||
میزان رضایت از هزینه های آب، برق ،گاز،تلفن و هزینه های مرتبط با مسکن | 9/1 | 71/0 | 9/1 | 80/ | 1/2 | 73/0 | 27/2 | 76/0 | ||||||
میزان رضایت از دخل وخرج روزانه | 2/2 | 62/0 | 2/2 | 76/0 | 5/2 | 59/0 | 57/2 | 72/0 | ||||||
میزان رضایت از قلمرو اقتصادی زندگی شهری درسطح محله | 4/2 |
| 4/2 |
| 8/2 |
| 3 |
| ||||||
میزان رضایت از قلمرو اقتصادی زندگی شهری درسطح بافت | 4/2 | 9/2 | ||||||||||||
همانگونه که در شکل شماره(4) نیز ملاحظه می گردد ارزش میانگین میزان رضایت پاسخگویان محلات مورد مطالعه بافت قدیم درشاخص های مربوط به دسترسی و کیفیت مراکز خرید، مراکز اداری، حمل ونقل عمومی، خدمات محله و کیفیت روشنایی محله نسبت پاسخگویان محلات مورد مطالعه بافت جدید بیشتر می باشد. ارزش میانگین میزان رضایت پاسخگویان از شاخص های میزان رضایت از دسترسی و کیفیت امکانات بهداشتی و درمانی، تجهیزات وزیر ساخت های شهری، وضعیت مسکن وضعیت ترافیک در معابر، کیفیت پوشش و عرض معابر، دسترسی وکیفیت فضای سبز و پارک ها و امکانات ورزشی نشان دهنده کیفیت بالای این شاخص ها در محلات مورد مطالعه بافت جدید نسبت به بافت قدیم است.
میانگین رضایت کلی پاسخگویان از قلمرو زیست محیطی در محلات مورد مطالعه بافت جدید با ارزش میانگین 35/4 ، نسبت به محلات مورد مطالعه بافت قدیم با ارزش میانگین 2/3 ، نشان دهنده کیفیت بالای محلات مورد مطالعه بافت جدید از نظر شاخص های قلمرو زیست محیطی، نسبت به محلات مورد مطالعه بافت قدیم است. محله یونجه زار از بافت قدیم و محله زمین شهری از بافت جدید به ترتیب با میانگین رضایت 97/ 2 و 48/4 پاسخگویان دارای بالاترین و پایین ترین میزان رضایت از قلمرو زیست محیطی زندگی شهری در سطح محلات مورد مطالعه می باشند. همانگونه که درشکل شماره(5) نیز ملاحظه می گردد ارزش میانگین میزان رضایت پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت جدید درکلیه ی شاخص های مورد مطالعه در قلمرو زیست محیطی زندگی شهری نسبت به میانگین میزان رضایت پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم بیشتر است. در بین شاخص های مورد بررسی در سطح چهار محله مورد مطالعه، بالاترین میزان رضایت با ارزش میانگین رضایت35/4 از سوی کل پاسخگویان مربوط به شاخص میزان رضایت از جمع آوری به موقع زباله است. در محلات مورد مطالعه بافت قدیم میزان رضایت از زیبایی محله و میزان رضایت از جمع آوری فاضلاب وآب های سطحی در سطح محله به ترتیب با ارزش میانگین میزان رضایت 18/2 و 35/2 کمترین ارزش میانگین رضایت را از نظر پاسخگویان نسبت به سایر شاخص های زیست محیطی دارند. که این موضوع نشان دهنده وجود مشکلات فراوان در دو شاخص مورد بحث، علاوه برضعف کلی دو محله هفت آسیاب و یونجه زار ازنظر قلمرو زیست محیطی است.
شکل(5): میانگین رضایت مندی پاسخگویان از شاخص های قلمرو زیست محیطی در محلات مورد مطالعه قدیم و جدید؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
نتایج تحلیل توصیفی میزان رضایت مندی پاسخگویان از قلمرو اجتماعی زندگی شهری در محلات مورد مطالعه بافت قدیم وجدید نشان دهنده این است که میانگین رضایت کلی از قلمرو اجتماعی در چهار محله مورد مطالعه از نظر پاسخگویان دارای اختلاف جزئی نسبت به یکدیگر هستند. اما در مجموع می توان گفت که محلات مورد مطالعه بافت جدید از نظر کیفیت قلمرو اجتماعی با توجه به نظر پاسخگویان، با ارزش میانگین رضایت 35/3، نسبت به محلات مورد مطالعه بافت قدیم با ارزش میانگین رضایت 15/3 وضعیت بهتری دارند. محله هفت آسیاب از بافت قدیم با میانگین رضایت 6/3 در مجموع از سه محله دیگر به لحاظ اجتماعی کیفیت بالاتری را دارا است. محله یونجه زار از بافت قدیم با میانگین رضایت 7/2 از سوی پاسخگویان درقلمرو اجتماعی پایین ترین کیفیت را به خود اختصاص داده است. که در شکل شماره(6) نیز ملاحظه می گردد. پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم با میانگین رضایت 9/2 از شاخص حس تعلق به محله نسبت به پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت جدید با میانگین رضایت 42/4 کمتر به محله خود احساس تعلق داشته و حاضراند محل سکونت خود را تغییر دهند. میزان ارتباط با با همسایه ها و میزان مشارکت همسایه ها در انجام امور مشترک در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید در کل پایین است با این حال محلات مورد مطالعه بافت قدیم وضعیت بهتری نسبت به محلات مورد مطالعه بافت جدید دارند. پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت جدید در مجموع نسبت به پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم ، به طور میانگین از وضعیت سلامتی خود رضایت بالای دارندو در زندگی خود احساس شادمانی بیشتری کرده، به آینده خود امیدوارترند.
شکل(6): میانگین رضایت مندی پاسخگویان از شاخص های قلمرو اجتماعی در محلات مورد مطالعه قدیم و جدید؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
نتایج تحلیل توصیفی رضایت مندی پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید از شاخص های قلمرو اقتصادی زندگی شهری، نشان دهنده سطح رضایت پایین کل پاسخگویان از شاخص های قلمرو اقتصادی زندگی شهری است. با این وجود پاسخگویان ساکن محلات بافت جدید نسبت به پاسخگویان ساکن محلات قدیم احساس رضایت بالای نسبت به شاخص های قلمرو اقتصادی زندگی شهری دارند. همانگونه که درشکل شماره(7) مشاهده می گردد. ارزش میانگین رضایت پاسخگویان ساکن در محلات مورد مطالعه بافت قدیم از شاخص های رضایت از دخل وخرج روزانه، رضایت از هزینه های آب، برق، گاز، تلفن و هزینه های مرتبط با مسکن و رضایت از میزان درآمد و وضعیت اقتصادی خانواده به طور متوسط برابر 1/2 است این در حالی است که متوسط ارزش میانگین رضایت 65/2است.
شکل(7): میانگین رضایت مندی پاسخگویان از شاخص های قلمرو اقتصادی در محلات مورد مطالعه قدیم و جدید؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
- شناسایی ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری:
در این پژوهش برای پوشش دادن ابعاد کیفیت زندگی شهری چندین شاخص ذهنی در چهار قلمرو زندگی شهری پیشنهاد گردید که این امر به تبع باعث افزایش تعداد متغیرهای دخیل در ارزیابی سطح کلی کیفیت زندگی شهری می شود. از این رو برای دستیابی به نتایج دقیق تر در محاسبه سطح کلی کیفیت زندگی شهری درمحلات بافت قدیم وجدید شهرارومیه، با توجه به 31شاخص ذهنی مورد بررسی در چهار قلمرو زندگی شهری، ابعاد( عامل ها) ذهنی کیفیت زندگی شهری از دیدگاه پاسخگویان ازطریق تلخیص شاخص های پیشنهادی در عامل های اصلی با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی به روش مولفه های اصلی در محیط نرم افزار SPSS شناسایی گردید. شاخص کفایت نمونه‌گیری کیزر-میر-اولکین (Kaiser-Meyer-Olkin) برای داده های این پژوهش 895/0 بدست آمده است که نشان دهنده آن است که داده‌های تحقیق قابل تقلیل به تعدادی عامل‌های زیربنایی و بنیادی می‌باشد و حجم نمونه نیز در حد کفایت است. همچنین، نتیجه آزمون بارتلت (131/5914) که در سطح خطای 01/0 معنی‌دار است، نشان می‌دهد که بین گویه های داخل عامل همبستگی خوبی وجود دارد. جدول شماره(6) با عنوان (Rotated Component Matrixa )ماتریس چرخیده شده عامل ها را نشان می‌دهد تعداد عامل های استخراج شده بوسیله معیار مقدار ویژه( مقدار ویژه بزرکتر از یک) و اسکری پلات، 4 عامل است. این چهار عامل که در مجموع 956/59درصد از کل واریانس را تبیین می کنند به عنوان عامل ها( ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری)شناسایی شده در نظر گرفته می شود. در این پژوهش براساس قاعده کلی در تحلیل عاملی 8 شاخص از 31 شاخص ذهنی مورد بررسی را که عامل‌ها نتوانسته‌اند بالاتر از 5/0 (یا 50 درصد) از تغییرات آنها(واریانس) را تبیین کنند، تعدیل و از مجموعه متغیرها حذف شده اند.
جدول(6): عوامل شناسایی شده و متغیرها و بارعاملی هر کدام؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
Rotated Component Matrixa | |||||
عامل ها | متغیرها | ||||
4 | 3 | 2 | 1 | ||
|
|
| 785/0 | رضایت از زیبایی محله | s21 |
|
|
| 775/0 | رضایت از پاکیزگی محله | s16 |
|
|
| 749/0 | رضایت از کیفیت پوشش وعرض معابر | s4 |
|
|
| 749/0 | رضایت از جمع آوری فاضلاب وآب های سطحی در سطح محله | s18 |
|
|
| 702/0 | رضایت از وضعیت ترافیک در معابر | s5 |
|
|
| 654/0 | رضایت از تمیزی هوای محله | s20 |
|
|
| 625/0 | رضایت از امنیت وآ سایش محله | s22 |
|
|
| 607/0 | رضایت از دسترسی و کیفیت امکانات ورزشی | s13 |
|
|
| 571/0 | رضایت از دسترسی و کیفیت فضاهای سبز و پارک ها | s9 |
|
|
| 522/0 | احساس تعلق به محله | s26 |
|
| 831/0 |
| رضایت از دخل وخرج روزانه | s32 |
|
| 766/0 |
| رضایت از هزینه های آب، برق ،گاز،تلفن و هزینه های مرتبط با مسکن | s31 |
|
| 742/0 |
| رضایت از شغل | s29 |
|
| 726/0 |
| رضایت از میزان درآمد و وضعیت اقتصادی خانواده | s30 |
|
| 695/0 |
| احساس شادمانی و امیدواری به آینده | s28 |
|
| 501/0 |
| رضایت از وضعیت مسکن | s2 |
| 867/0 |
|
| میزان مشارکت همسایه ها در انجام امور مشترک | s24 |
| 864/0 |
|
| میزان ارتباط با همسایه ها | s23 |
| 862/0 |
|
| رضایت از ارتباط با همسایه ها | s25 |
831/0 |
|
|
| رضایت از دسترسی و کیفیت حمل ونقل عمومی | s8 |
803/0 |
|
|
| رضایت از دسترسی و کیفیت خدمات محله | s7 |
674/0 |
|
|
| رضایت از دسترسی مراکز اداری | s15 |
555/0 |
|
|
| رضایت از دسترسی و کیفیت مراکز خرید | s14 |
656/1 | 021/2 | 007/4 | 505/8 | مقدار ویژه | |
133/6 | 485/7 | 839/14 | 499/31 | درصد واریانس | |
956/59 | مجموع واریانس تبیین شده | ||||
Extraction Method: Principal Component Analysis.
Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.a
با توجه به نتایج تفصیلی جدول شماره(6)، 23شاخص باقی مانده چهار قلمرو زندگی شهری در چهار عامل دسته بندی شدند.چهار عامل شناسایی شده را می توان با توجه به بار عاملی متغیرهای موجود و ماهیت متغیرهابصورت زیر نامگذاری کرد:
عامل اول: این عامل بیشترین بارها را بر شاخص های قلمرو زیست محیطی و کالبدی کیفیت زندگی شهری نشان می دهد، بنابراین این عامل می تواند،کیفیت محیط محله نامگذاری شود.
عامل دوم: این عامل بیشترین بار را برروی شاخص های قلمرو اقتصادی کیفیت زندگی شهری نشان می دهد، این عامل را می توان، کیفیت مولفه های اقتصادی نامید.
عامل سوم: این عامل که بیشترین بار را بر شاخص های قلمرو اجتماعی از جنس روابطه اجتماعی نشان می دهد کیفیت روابط اجتماعی نامیده می شود.
عامل چهارم:این عامل بیشترین بار را بر روی شاخص های دسترسی و کیفیت خدمات از قلمرو کالبدی – خدماتی زندگی شهری مانند میزان رضایت از دسترسی مراکز اداری( دسترسی به بانک ها، شهرداری، اداره گاز، آب وفاضلاب و...)، میزان رضایت از دسترسی و کیفیت حمل ونقل عمومی، میزان رضایت از دسترسی و کیفیت خدمات محله( سوپر مارکت، نانوایی، میوه فروشی، آرایشگاه و...)، میزان رضایت از دسترسی و کیفیت مراکز خرید نشان می دهد، بنابراین می توان این عامل را، تحت عنوان کیفیت دسترسی به خدمات نامید.
با توجه به اینکه بار عاملی متغیرهای باقی مانده در پرسشنامه در هر عامل از مقدار 5/0 بیشتر است به این معناست که هر کدام از مقیاس های پرسشنامه توسط گویه ها(سوالات مربوطه) به خوبی سنجیده می شود به عبارت دیگر پرسشنامه از روایی عاملی مناسبی برخوردار می باشد بنابراین می توان از عامل های شناسایی شده به عنوان ابعاد کیفیت زندگی شهری در تحلیل های بعدی استفاده نمود.
- تعیین موثرترین ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری و محاسبه سطح کلی کیفیت زندگی شهری در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید:
یکی از اهداف اصلی این پژوهش پس از شناسایی ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری، اولویت بندی و تعیین موثرترین ابعاد ذهنی شناسایی شده کیفیت زندگی شهری در هر دو بافت و ارائه مدل علّی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه براساس موثرترین ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری است. دراین پژوهش با توجه به این که همه پیش شرط‌های رگرسیون خطی (میانگین (امید ریاضی) خطاها صفر، واریانس خطاها ثابت، عدم همبستگی بین خطاهای مدل و نبود همبستگی بین متغیرهای مستقل همبستگی) رعایت شده برای دستیابی به هدف مورد نظر از تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام به گام در محیط نرم افزار SPSS بصورت جداگانه برای بافت قدیم و جدید بهره گرفته شده است. در این تحلیل ابعاد ذهنی کیفیت زندگی شهری (عوامل یا ابعاد شناسایی شده ) به عنوان متغیر مستقل و کیفیت زندگی منطقی به عنوان متغیر وابسته است. در جدول شماره(7) و در ستون B به ترتیب ضرایب رگرسیونی هر کدام از متغیرهای مستقل و مقدار ثابت ارایه شده است. در ستون سطح معناداری نیز میزان معناداری ضرایب رگرسیونی برای دو بافت قدیم و جدید آورده شده است.
جدول(7): ضرایب رگرسیونی و سطح معناداری آنها؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
متغیرهای مستقل | ضرایب استاندارد نشده | ضرایب استاندارد شده | t | سطح معناداری | ||
B | خطای استاندارد | Beta | ||||
بافت قدیم | مقدار ثابت | 882/2 | 045/0 |
| 692/63 | ۰00/0 |
عامل کیفیت مولفه های اقتصادی | 649/0 | 038/0 | 752/0 | 014/17 | ۰00/0 | |
عامل کیفیت محیط محله | 141/0 | 05/0 | 135/0 | 851/2 | 005/0 | |
عامل کیفیت روابط اجتماعی | 111/0 | 04/0 | 13/0 | 771/2 | 006/0 | |
عامل کیفیت دسترسی به خدمات | - | - | 061/0 | 177/1 | 240/0 | |
بافت جدید | مقدار ثابت | 473/3 | 061/0 |
| 847/56 | ۰00/0 |
عامل کیفیت مولفه های اقتصادی | 58/0 | 052/0 | 743/0 | 121/11 | ۰00/0 | |
عامل کیفیت روابط اجتماعی | 145/0 | 06/0 | 16/0 | 398/2 | 01/0 | |
عامل کیفیت محیط محله | - | - | 121/0 | 817/1 | 072/0 | |
عامل کیفیت دسترسی به خدمات | - | - | 066/0 | 949/0 | 345/0 | |
با توجه به جدول شماره(7) در بافت قدیم سه متغیر مستقل « عامل کیفیت مولفه های اقتصادی »،« عامل کیفیت محیط محله » و « عامل کیفیت روابط اجتماعی » دارای ضرایب رگرسیونی معناداری در سطح اطمینان 99 درصد هستند( سطح معناداری آنها کمتر از 01/0 است) اما در بافت جدید فقط دو متغیر مستقل « عامل کیفیت مولفه های اقتصادی » و « عامل کیفیت روابط اجتماعی » بر متغیر وابسته تاثیر معناداری دارند. در هر دو بافت متغیر « عامل کیفیت دسترسی به خدمات » بر متغیر وابسته«کیفیت زندگی منطقی» تاثیر معناداری نداشته است. بنابراین بر اساس نتایج کسب شده رابطه رگرسیونی به تفکیک هر دو بافت قدیم و جدید به صورت زیر است.
خط رگرسیونی در محلات مورد مطالعه بافت قدیم:
(کیفیت روابط اجتماعی)111/0+( کیفیت محیط محله)141/0+(کیفیت مولفه های اقتصادی)649/0+882/2=y
خط رگرسیونی در محلات مورد مطالعه بافت جدید:
(کیفیت روابط اجتماعی) 145/0+ (کیفیت مولفه های اقتصادی)58/0+473/3=y
برای مقایسه شدت تاثیر گذاری متغیرهای مستقل با یکدیگر از ضرایب استاندارد رگرسیونی(Beta) استفاده می‌شود به عبارت دیگر هر متغیر که ضرایب استاندارد بیشتری داشته باشد تاثیر بیشتری بر تغییرات متغیر وابسته(کیفیت زندگی منطقی) دارد.مقدار استاندارد شده ضرایب رگرسیونی (Beta) در جدول شماره (7) نشان دهنده میزان تغییر در متغیر وابسته به ازای تغییری به اندازه یک انحراف معیار در متغیر مستقل است. هر چه، قدر مطلق ضرایب رگرسیونی استاندارد شده بیشتر باشد رابطه‌ی قوی‌تر بین متغیر وابسته و متغیر مستقل را نشان می‌دهد. در بافت قدیم عامل کیفیت مولفه های اقتصادی با ضریب بتای 752/0 ببیشترین تاثیر بر متغیر وابسته و عامل های کیفیت محیط محله و عامل کیفیت روابط اجتماعی به ترتیب با ضریب بتای استاندارد 135/0 و 13/0 در رتبه دوم و سوم در بافت قدیم قرار دارند.در بافت جدید عامل کیفیت مولفه های اقتصادی با ضریب بتای 743/0 ببیشترین تاثیر بر متغیر وابسته و عامل کیفیت روابط اجتماعی با ضریب بتای استاندارد 16/0 در رتبه دوم قرار دارد. بنابراین بطور کلی با تغییر عامل کیفیت مولفه های اقتصادی در هر دو بافت قدیم و جدید بیشترین تاثیر بر کیفیت زندگی منطقی بوجود خواهدآمد.
با استفاده از دو خط رگرسیون بدست آمده برای محلات مورد مطالعه بافت قدیم وجدید در محیط نرم افزارSPSS سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان در هر محله محاسبه و میانگین نمرات رگرسیون حاصل به عنوان سطح کلی کیفیت زندگی شهری در محلات مورد مطالعه محسوب شده است. جمع بندی خروجی های مربوط به نمره رگرسیون کل که در جدول شماره(8) به تفسیر آمده نشان می دهد که میانگین سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان ساکن در محلات مورد مطالعه بافت جدید 59/3 و در بافت قدیم 753/2 است بنابراین پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت جدید ازنظرسطح کلی کیفیت زندگی شهری نسبت به محلات مورد مطالعه وضعیت بهتری و میزان رضایت بالای دارند. در بین محلات مورد مطالعه محله زمین شهری از بافت جدید با میانگین نمره رگرسیون کل 68/3 از سطح کیفیت زندگی شهری بالاتری نسبت به محلات دیگر برخوردار است.
محلات مورد مطالعه بافت قدیم | شرح | ||||||
زمین شهری | کوی کشاورز | یونجه زار | هفت آسیاب | ||||
687/3 | 533/3 | 617/2 | 774/2 | میانگین نمره کلی کیفیت زندگی شهری | |||
611/0 | 554/0 | 629/0 | 652/0 | انحراف استاندارد | |||
616/2 | 952/1 | 287/1 | 125/1 | کمینه | |||
932/4 | 517/4 | 168/4 | 476/4 | بیشینه | |||
سطح کلی کیفیت زندگی شهری در مجموع | |||||||
بیشینه | کمینه | انحراف استاندارد | میانگین | بافت | |||
476/4 | 125/1 | 65/0 | 753/2 | قدیم | |||
932/4 | 952/1 | 578/0 | 59/3 | جدید | |||
جدول(8): نتایج محاسبات سطح(نمره)کلی کیفیت زندگی شهری در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
شکل(9):نمودار سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان ساکن محله یونجه زار؛ مأخذ: یافته های تحقیق. |
|
|
شکل(10):نمودار سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان ساکن محله زمین شهری؛ مأخذ: یافته های تحقیق. |
ساکن محله کوی کشاورز؛ مأخذ: یافته های تحقیق. |
- بررسی تاثیر خصوصیات فردی، اجتماعی و اقتصادی پاسخگویان بر سطح کیفیت زندگی شهری:
برای بررسی تاثیر گذاری و وجود رابطه بین دو متغیر نوع آزمون و تحلیل های مورد استفاده باید براساس ماهیت کمی و کیفی بودن متغیر مستقل و متغیر وابسته انتخاب گردد. از این رو در این پژوهش برای بررسی تاثیر خصوصیات فردی، اجتماعی و اقتصادی پاسخگویان بر ارزیابی سطح کلی کیفیت زندگی شهری آنها مطابق جدول شماره(9) از آزمون تحلیل رگرسیون، آزمون های آماری تفاوت میانگین استفاده شده است.
جدول(9): ماهیت خصوصیات فردی، اجتماعی و اقتصادی پاسخگویان بر سطح کیفیت زندگی شهری.
متغیر وابسته | متغیر مستقل | ماهیت متغیر وابسته – متغیر مستقل | نوع آزمون و تحلیل |
سطح کلی کیفیت زندگی شهری | سن- تعداد اعضای خانوار - مدت اقامت در محله | کمی- کمی | تحلیل رگرسیون |
جنسیت- تأهل- نوع مسکن- تحصیلات- وضعیت اشتغال- نوع مالکیت مسکن- میزان درآمد | کمی- کیفی | آزمون های آماری تفاوت میانگین |
فرض صفر: تغییرات متغیر مستقل(سن افراد، تعداد اعضای خانوار و مدت زمان اقامت در محله) بر تغییرات متغیر وابسته( سطح کلی کیفیت زندگی شهری) موثر نیست(ضریب رگرسیون صفر است). فرض مقابل: تغییرات متغیر مستقل(سن افراد، تعداد اعضای خانوار و مدت زمان اقامت در محله) بر تغییرات متغیر وابسته( سطح کلی کیفیت زندگی شهری) موثر است. (ضریب رگرسیون صفر نیست).
|
نتایج تحلیل رگرسیون که در جدول شماره (10) به تفسیر آمده، نشان می دهد از بین سه متغیر کمی مورد بررسی سن ، تعداد اعضای خانوار و مدت زمان اقامت محله تنها مقدار سطح معناداری ضریب رگرسیونی متغیر سن کمتر از 05/0 است. بنابراین فرض صفر در خصوص این متغیر رد می شود بنابراین می توان نتیجه گرفت که متغیر سن بر متغیر نمره کل سطح کیفیت زندگی شهری در سطح اطمینان 95 درصد تاثیر معناداری دارد. در خصوص دو متغیر دیگر می توان گفت تعداد اعضای خانوار و مدت زمان اقامت در محله هیچ تأثیری بر تغییرات سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان ندارند.
جدول(10): ضرایب رگرسیونی و سطح معناداری آنها؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
متغیر مستقل | ضرایب استاندارد نشده | ضرایب استاندارد شده | t | سطح معناداری | نتیجه | |
B | خطای استاندارد | Beta | ||||
مقدار ثابت | 305/2 | 164/0 |
| 046/14 | ۰00/0 |
|
سن | 014/0 | 003/0 | 236/0 | 397/4 | ۰00/0 | رد فرض صفر |
مقدار ثابت | 241/3 | 156/0 |
| 743/20 | ۰00/0 |
|
تعداد اعضای خانوار | 07/0- | 045/0 | 085/0- | 555/1- | 121/0 | پذیرش فرض صفر |
مقدار ثابت | 895/2 | 072/0 |
| 368/40 | ۰ |
|
مدت زمان اقامت درمحله | 006/0 | 003/0 | 102/0 | 855/1 | 065/0 | پذیرش فرض صفر |
همانگونه که در جدول شماره(9) ملاحظه گردید با توجه به ماهیت کیفی بودن متغیرهای جنسیت، تأهل، نوع مسکن، تحصیلات، وضعیت اشتغال، نوع مالکیت مسکن ومیزان درآمد باید ازآزمون های آماری تفاوت میانگین به بررسی وجود رابطه معناداری بین سطح کلی کیفیت زندگی شهری و این متغیرها بپردازیم. به این منظور ابتدا می بایست نرمال بودن متغیر سطح کلی کیفیت زندگی شهری به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گیرد. تا نوع آزمون آماری پارامتریک و ناپارامتریک برای بررسی رابطه سطح کلی کیفیت زندگی شهری با هر کدام از متغیرهای جنسیت، تأهل، نوع مسکن، تحصیلات، وضعیت اشتغال، نوع مالکیت مسکن و میزان درآمد پاسخگویان انتخاب گردد.آزمونی که جهت بررسی نرمال بودن توزیع داده های متغیر استفاده می‌شود، آزمون کولموگوروف-اسمیرنوف (KS) می‌باشد فرض های آماری بصورت زیر در سطح اطمینان 95 درصد مورد بررسی قرار می گیرد:
فرض صفر: توزیع آماری متغیر وابسته(سطح کلی کیفیت زندگی شهری) نرمال است.
فرض مقابل: توزیع آماری متغیر وابسته(سطح کلی کیفیت زندگی شهری) نرمال نیست.
برای تحلیل فرضیات از نرم افزارSPSS استفاده شده است که نتایج حاصل از آزمون دو جمله ای درجدول شماره(11) آمده است.چنانچه سطح معناداری بیشتر از 05/0 باشد فرض نرمال بودن پذیرفته می شود.
جدول(11): نتایج بررسی نرمال بودن متغیر سطح کیفیت زندگی شهری (آزمون KS)) ؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
متغیر | آماره کولموگوروف-اسمیرنوف | Sig سطح معناداری | وضعیت | نوع آزمون |
سطح کلی کیفیت زندگی شهری | 061/0 | 005/0 | رد فرض صفر نرمال نیست | ناپارامتریک |
همانگونه كه در جدول شماره(11)ملاحظه می شود، مقدارسطح معناداری متغیر سطح کیفیت زندگی شهری ، کمتر از 05/0 است بنابراين فرض صفر رد می شود و فرض مقابل به معنای نرمال نبودن متغیر وابسته پذیرفته می شود. در این حالت تنها مجاز خواهیم بود که از آزمونهای آماری تفاوت میانگین ناپارامتریک در تحلیل آماری استنباطی برای بررسی رابطه بین خصوصیات فردی، اجتماعی و اقتصادی و سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان استفاده کنیم. در این راستا در این پژوهش از آزمون Uمان- ویتنی و آزمون کروسکال والیس برای مقایسه تغییرات و بررسی تفاوت میانگین سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان در طبقات مختلف به کار گرفته شده است. به گونه ای که از آزمون Uمان- ویتنی برای بررسی تفاوت بین میانگین های دو گروه مستقل و از آزمون آزمون کروسکال والیس برای بررسی تفاوت بین میانگین های چند گروه مستقل در سطح معناداری05/0 استفاده شده است.این مسئله به تشخیص رابطه معناداری آماری تغییرات سطح کلی کیفیت زندگی شهری با خصوصیات فردی، اجتماعی- اقتصادی و جمعیت شناختی پاسخگویان کمک می کند. در همه آزمون های انجام گرفته فرض آماری بصورت زیر در سطح اطمینان 95 درصد برای کلیه متغیرهای جنسیت، تأهل، نوع مسکن،تحصیلات، وضعیت اشتغال، نوع مالکیت مسکن، میزان درآمد مورد بررسی قرار می گیرد .
فرض صفر: سطح کلی کیفیت زندگی شهری در بین گروه های در نظر گرفته شده یکسان است.
فرض مقابل: سطح کلی کیفیت زندگی شهری در بین گروه های در نظر گرفته شده یکسان.نیست.
جدول(12): نتایج آزمون من - ویتنی(آزمون تفاوت میانگین سطح کلی کیفیت زندگی شهری برحسب جنسیت، تأهل و نوع مسکن) ؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
متغیر | گروه ها | فراوانی | میانگین سطح کیفیت زندگی شهری | آماره Uمان- ویتنی | سطح معناداری | نتیجه |
جنسیت | مرد | 198 | 807/2 | 7798 | 000/0 | رد فرض صفر |
زن | 133 | 302/3 | ||||
تأهل | متاهل | 321 | 3 | 1482 | 68/0 | پذیرش فرض صفر |
مجرد | 10 | 11/3 | ||||
نوع مسکن | آپارتمانی | ۲۹۹ | 993/2 | 5/4201 | 258/0 | پذیرش فرض صفر |
غیر آپارتمانی | ۳۲ | 129/3 |
با توجه به نتایج مربوط به آزمون Uمان- ویتنی در جدول شماره (12) به تفسیر آمده، نشان می دهد. مقدار سطح معناداری آماره آزمون Uمان- ویتنی در خصوص متغیر جنسیت کمتر از 05/0 است بنابراین فرض صفر رد و فرض مقابل تایید می شودیعنی بين ديدگاه دو جنسیت در رابطه با سطح کیفیت زندگی شهری ، تفاوت معناداري در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. میانگین هر دو جنسیت نشان می دهد که ساکنین زن ها نسبت به سطح کیفیت زندگی شهری رضایت بیشتری دارند. مقدار سطح معناداری آماره آزمون Uمان- ویتنی در خصوص متغیر تأهل و نوع مسکن بیشتر از 05/0 است بنابراین فرض صفر تایید می شود. نتایج آزمون حاكي از آن است بین وضعیت تاهل، نوع مسکن پاسخگویان در رابطه با ارزیابی سطح کلی کیفیت زندگی شهری ، تفاوت معناداري در سطح اطمینان 95 درصد وجود ندارد و وضعیت تأهل و نوع مسکن پاسخگویان تأثیر معناداری بر ارزیابی آنان از سطح کلی کیفیت زندکی شهری خود ندارند.
جدول(12): نتایج آزمون کروسکال والیس(آزمون تفاوت میانگین سطح کلی کیفیت زندگی شهری
برحسب تحصیلات، وضعیت اشتغال، نوع مالکیت مسکن، میزان درآمد) ؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
متغیر | گروه ها | فراوانی | میانگین سطح کلی کیفیت زندگی شهری | آماره کروسکال والیس | سطح معناداری | نتیجه |
تحصیلات | بی سواد | ۲۲ | 414/3 | 622/38 | 000/0 | رد فرض صفر |
ابتدایی | ۷۷ | 005/3 | ||||
راهنمایی | ۲۹ | 63/2 | ||||
متوسطه | ۳۳ | 787/2 | ||||
دیپلم | ۸۶ | 029/3 | ||||
فوق دیپلم | ۱۹ | 706/2 | ||||
لیسانس | ۴۹ | 074/3 | ||||
فوق لیسانس | ۱۲ | 379/3 | ||||
دکتری | ۴ | 295/4 | ||||
وضعیت اشتغال | متخصص | ۶ | 816/3 | 005/51 | 000/0 | رد فرض صفر |
کارمندان ادرات و نیروهای مسلح | ۵۷ | 004/3 | ||||
شاغلین دربخش صنعت | ۱۲ | 315/2 | ||||
رانندگان وسایل نقلیه | ۱۰ | 664/2 | ||||
کارگران ساده | ۹ | 146/2 | ||||
شغل آزاد | ۷۱ | 809/2 | ||||
بازنشسته و بیکار دارای درآمد | ۶۵ | 087/3 | ||||
خانه دار | ۱۰۱ | 238/3 | ||||
مالکیت مسکن | مالک | ۲۷۵ | 092/3 | 837/25 | 000/0 | رد فرض صفر |
مستاجر | ۳۰ | 446/2 | ||||
مجانی | ۲۶ | 739/2 | ||||
درآمد | کمتر از ششصد هزار تومان | ۱۷ | 641/2 | 423/70 | 000/0 | رد فرض صفر |
ششصد هزار تا یک میلیون تومان | ۱۳۹ | 699/2 | ||||
یک تا دو میلیون تومان | ۱۵۸ | 215/3 | ||||
دو تا دو نیم میلیون تومان | ۱۷ | 941/3 |
- بررسی فرضیات تحقیق
- فرضیه اول: به نظر می رسد محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه از نظر سطح کلی کیفیت زندگی شهری دارای اختلاف قابل ملاحظه ای می باشند.
قبلا براساس نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف مشخص شد که متغیر سطح کلی کیفیت زندگی شهری دارای توزیع نرمال نمی باشد. برای اینکه بدانیم آیا محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه از نظر سطح کلی کیفیت زندگی شهری دارای اختلاف قابل ملاحظه ای با یکدیگر می باشند یا نه؟ از آزمون ناپارامتریک Uمان- ویتنی بکارگرفته می شود. فرض آماری این فرضیه بصورت زیر در سطح اطمینان 95 درصد مورد بررسی قرار می گیرد:
فرض صفر: سطح کیفیت زندگی شهری در بین ساکنان محلات بافت قدیم و جدید یکسان است.
فرض مقابل: سطح کیفیت زندگی شهری در بین ساکنان محلات بافت قدیم و جدید یکسان نیست.
نتایج حاصل از آزمون Uمان- ویتنی که با استفاده از نرم افزارSPSS انجام گرفته در جدول شماره(12) به تفسیر آمده است. مقدار سطح معناداری آزمون من ویتنی کمتر از 05/0 است بنابراین فرض صفر تایید می شود. نتایج آزمون حاكي از آن است كه بين ديدگاه ساکنین هر دو بافت در رابطه با سطح کیفیت زندگی شهری ، تفاوت معناداري در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. میانگین هر دو بافت نشان می دهد که ساکنین محلات بافت جدید با میانگین 59/3 نسبت به ساکنین محلات بافت قدیم شهر ارومیه با میانگین 753/2 از نظر کیفیت زندگی شهری وضعیت بهتری داشته و نسبت به کیفیت زندگی خود رضایت بیشتری دارند.
جدول (13): نتایج آزمون Uمان- ویتنی (آزمون تفاوت میانگین سطح کلی کیفیت زندگی شهری برحسب نوع بافت؛ مأخذ: یافته های تحقیق.
متغیر | گروه ها | تعداد | میانگین | آماره Uمان- ویتنی | سطح معناداری |
بافت | قدیم | 231 | 753/2 | 5158 | 000/0 |
جدید | 100 | 59/3 |
- فرضیه دوم: به نظر می رسد کیفیت مولفه های کالبدی بیشترین تاثیر را در کاهش سطح کلی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم شهر ارومیه دارا باشد.
فرض صفر: به نظر می رسد کیفیت مولفه های کالبدی بیشترین تاثیر را در کاهش سطح کلی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم شهر ارومیه دارا نمی باشد. فرض مقابل: به نظر می رسد کیفیت مولفه های کالبدی بیشترین تاثیر را در کاهش سطح کلی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم شهر ارومیه دارا می باشد. |
براساس نتایج تفصیلی تحلیل رگرسیون چندگانه گام به گام سه متغیر مستقل « عامل کیفیت مولفه های اقتصادی »،« عامل کیفیت محیط محله » و « عامل کیفیت روابط اجتماعی » دارای ضرایب رگرسیونی معناداری در سطح اطمینان 99 درصد هستند( سطح معناداری آنها کمتر از 01/0 است) برکیفیت زندگی شهری پاسخگویان در محلات مورد مطالعه بافت قدیم تاثیر معناداری داردند که از بین این سه عامل کیفیت مولفه های اقتصادی با ضریب استاندارد رگرسیونی(Beta) 752/0 بیشترین تاثیر را در کاهش سطح کلی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم دارد. بنابراین فرض صفر پذیرفته می شود. عامل کیفیت محیط محله که دربرگیرنده مولفه های کالبدی است بیشترین تاثیر را در کاهش سطح کلی کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم شهر ارومیه دارا نمی باشد.
- فرضیه سوم: به نظر می رسد میزان درآمد ساکنین در کاهش و افزایش سطح کیفیت زندگی شهری در محلات بافت قدیم و جدید شهر ارومیه تاثیرگذار می باشد.
درخصوص این فرضیه، می توان فرض های آماری زیر را در سطح اطمینان 95 درصد مورد بررسی قرار داد:
فرض صفر: سطح کیفیت زندگی شهری در سطوح مختلف درآمد یکسان است.
فرض مقابل: سطح کیفیت زندگی شهری در سطوح مختلف درآمد یکسان است.
همانگونه که در جدول شماره(12) ملاحظه گردید مقدار سطح معناداری آماره آزمون کروسکال والیس کمتر از 05/0 است بنابراین فرض صفر رد و فرض مقابل تایید می شود. نتایج آزمون حاكي از آن است كه بين سطوح مختلف درآمد در رابطه با سطح کیفیت زندگی شهری ، تفاوت معناداري در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد.این امر نشان دمی دهد میزان درآمد، سطح کلی کیفیت زندگی شهری تحت تاثیر قرار می دهد. میانگین کیفیت زندگی شهری برای سطوح مختلف درآمد محاسبه شده است. نتایج نشان می دهد هر چه سطح درآمد بیشتر باشد رضایت ازکیفیت زندگی شهری بیشتر است.
جمع بندی و نتیجه گیری:
در این پژوهش کیفیت زندگی شهری در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید شهر ارومیه، براساس رویکرد ذهنی با استفاده از روش ترکیبی یعنی میزان تجمعی از سطح رضایت در قلمروهای مختلف زندگی و رضایت کلی افراد از زندگی و به عنوان یک کل با استفاده از پاسخ های شهودی و منطقی ازیابی شد. که در این راستا از روش های آماری توصیفی و استنباطی جهت دستیابی به اهداف، پاسخگویی به سئوالات و آزمون فرضیات استفاده گردید. نتایج مربوط به میزان رضایت کلی از زندگی(کیفیت ذهنی زندگی) پاسخگویان نشان می دهد میانگین امتیاز کیفیت زندگی شهودی با کیفیت زندگی منطقی در محلات موردمطالعه بافت قدیم وبافت جدید نشان دهنده اختلاف سطح رضایت افراد برحسب پاسخ های شهودی و منطقی است. این امر نشان دهنده این است نظرات پاسخگویان بعد از مرور بر قلمروهای زندگی تغییر کرده است. نتایج مربوط به میزان رضایت مندی پاسخگویان از شاخص های کیفیت زندگی شهری در قلمروهای چهارگانه زندگی شهری در محلات مورد مطالعه قدیم و جدید، در مجموع نشان دهنده میزان رضایت بالای پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت جدید نسبت به محلات مورد مطالعه بافت قدیم از نظر اکثر شاخص های مورد بررسی است. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که از 31 شاخص مورد بررسی در چهار قلمرو زندگی شهری، 23 شاخص در قالب چهار عامل « عامل کیفیت محیط محله »، « عامل کیفیت مولفه های اقتصادی »، « عامل کیفیت روابط اجتماعی » و « کیفیت دسترسی به خدمات » که بطور کلی956/59درصد از واریانس کل شاخص ها را تبیین می کنند، تقلیل یافتند.براساس نتایج تحلیل رگرسیون در محلات بافت قدیم عامل کیفیت مولفه های اقتصادی با ضریب بتای 752/0 ببیشترین تاثیر بر متغیر وابسته کیفیت ذهنی زندگی منطقی و عامل های کیفیت محیط محله و عامل کیفیت روابط اجتماعی به ترتیب با ضریب بتای استاندارد 135/0 و 13/0 در رتبه دوم و سوم در محلات مورد مطالعه بافت قدیم قرار دارند.در محلات مورد مطالعه بافت جدید عامل کیفیت مولفه های اقتصادی با ضریب بتای 743/0 ببیشترین تاثیر بر متغیر وابسته و عامل کیفیت روابط اجتماعی با ضریب بتای استاندارد 16/0 در رتبه دوم قرار دارد. در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید متغیر « عامل کیفیت دسترسی به خدمات » بر متغیر وابسته«کیفیت زندگی منطقی» تاثیر معناداری نداشته است. با استفاده از دو خط رگرسیون بدست آمده برای محلات مورد مطالعه بافت قدیم وجدید در محیط نرم افزارSPSS سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان در هر محله محاسبه و میانگین نمرات رگرسیون حاصل به عنوان سطح کلی کیفیت زندگی شهری در محلات مورد مطالعه محسوب شد. نتایج نشان می دهندکه میانگین سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان ساکن در محلات مورد مطالعه بافت جدید 59/3 و در بافت قدیم 753/2 است بنابراین پاسخگویان ساکن محلات مورد مطالعه بافت جدید ازنظرسطح کلی کیفیت زندگی شهری نسبت به محلات مورد مطالعه وضعیت بهتری و میزان رضایت بالای دارند.بررسی تاثیر و وجود رابطه معناداری بین ویژگی های فردی، اجتماعی و اقتصادی پاسخگویان با سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان(میزان رضایت از کیفیت کلی زندگی شهری) نشان داد که بین جنسیت، تحصیلات، وضعیت اشتغال، مالکیت مسکن و میزان درآمد به عنوان ویژگی های فردی، اجتماعی و اقتصادی پاسخگویان با ارزیابی میزان سطح کلی کیفیت زندگی شهری از سوی پاسخگویان رابطه وجود دارد و سن پاسخگویان در ارزیابی میزان سطح کلی کیفیت زندگی شهری موثر است. در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان(میزان رضایت از کیفیت کلی زندگی شهری) درمحلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید بیشتر از مولفه های اقتصادی متأثر بوده و با رفاه عمومی افراد مرتبط است. این موضوع در بررسی تاثیر و وجود رابطه معناداری بین ویژگی های فردی، اجتماعی و اقتصادی پاسخگویان با سطح کلی کیفیت زندگی شهری پاسخگویان به خوبی خود را نشان داد به گونه ای افراد دارای درآمد بالا از کیفیت زندگی شهری احساس رضایت بیشتری دارند.
پیشنهادات:
با آنکه سطح کلی کیفیت زندگی شهری( میزان رضایت از کیفیت کلی زندگی شهری)افراد درمحلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید شهر ارومیه براساس نتایج بیشتر از مولفه های اقتصادی متأثر بوده و با ارتقاء رفاه عمومی افراد مرتبط است. ولی ارتقاء کیفیت مولفه های محیط محله، روابطه اجتماعی و دسترسی به خدمات بی تردید به عنوان پارامترهای مهم در ارتقاء سطح کلی کیفیت زندگی شهری و بالابردن میزان رضایت در محلات مورد مطالعه دخیل خواهند بود. در ادامه ابتدا با توجه به ادبیات مرور شده تحقیق پیشنهادات مطالعاتی درسطح کلان(شهر) ارائه می گردد. سپس با توجه نقاط ضعف محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید شهر ارومیه از نظر شاخص های کیفیت زندگی شهری پیشنهاداتی درسطح محلات مورد مطالعه بافت قدیم و بافت جدید جهت ارتقای سطح کیفیت زندگی شهری و رفع برخی از نقاط ضعف شناسایی شده در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید ارائه می گردد:
1- پیشنهادات مطالعاتی در سطح کلان:
- انجام مطالعات ارزیابی کیفیت زندگی شهری در کل محلات شهر ارومیه و شناسایی نقاط ضعف هر محله از نظر ساکنان.
- دسته بندی و اولویت بندی نقاط ضعف محلات جهت برنامه ریزی و بودجه ریزی کلان.
- انجام مطالعات لازم، براساس ماهیت نقاط ضعف، جهت ارائه برنامه ها و طرح های اجرایی.
2- پیشنهاداتی در سطح محلات مورد مطالعه بافت قدیم و بافت جدید:
2-1- محلات مورد مطالعه بافت قدیم:
- به دلیل وجود مشکلات عدیده از نظر مولفه های کیفیت محیط محله، مطالعات مربوط به ساماندهی و طراحی شهری در سطح محلات مورد مطالعه بافت قدیم پیشنهاد می شود. تا گزینه های عملی جهت ارتقای مولفه های کیفیت محیط محله با توجه به شرایط محله انتخاب گردد.
- طراحی و اجرا شبکه مناسب برای جمع آوری آب های سطحی در محلات مورد مطالعه بافت قدیم.
- افزایش سرانه فضای سبز از طریق تملک زمین های بایر موجود در محلات مورد مطالعه بافت قدیم و جدید توسط شهرداری و اختصاص این زمین ها به احداث پارک و زمین ورزشی در حد محله به منظور افزایش میزان سرزندگی در میان ساکنان محله ، بهبود کیفیت هوا و سیمای بصری محیط محله.
- تعیین تکلیف بناهای تخریبی رها شده از سوی مالکین در محلات مورد مطالعه بافت قدیم از طریق ارسال اخطار توسط مراجع ذیصلاح و تخریب کامل این بناها و حصار کشی مناسب دور ملک مورد نظر جهت جلوگیری از تجمع معتادین در این بناها.
- اجرای طرح دفاتر بهسازی و نوسازی محله در محلات بافت قدیم شهر ارومیه باهدف ایجاد ارتباط تنگاتنگ با مردم جهت ارائه اطلاعات کامل،واضح درخصوص طرح های نوسازی وبهسازی و تشویق ساکنان محلات بافت قدیم شهر ارومیه جهت شرکت طرح تجمیع ، نوسازی و بهسازی بافت های فرسوده.
- استقرار کیوسک نیروی انتظامی وگشت پلیس در محله و نزدیکی آن برای القای حس امنیت به ساکنان محله و جلوگیری از پرسه زدن معتادین در محله.
2-2- محلات مورد مطالعه بافت جدید:
- مکان یابی و احداث مراکز مجهز خرید در بافت جدید شهر ارومیه درسطح ناحیه شهری.
- ارتقای کیفیت فضاهای سبز وپارک های موجود در نزدیکی محلات مورد مطالعه بافت جدید به لحاظ مبلمان شهری،امکا نات تفریحی و ورزشی و افزایش امنیت پارک ها از طریق استقرار کیوسک نیروی انتظامی در پارک ها.
- با توجه به پایین بودن تعاملات اجتماعی پیشنهاد می شود در قسمتی از فضاهای سبز و پارک های نزدیک، مجتمع های فرهنگی( از جمله سرای محله) با مدیریت بخش خصوصی زیر نظر شهرداری و شورای شهر ایجاد شود.
منابع
- اکبریان فر، فتح اله،(1391) ، " بررسی و تحلیل رضایتمندی شهروندان از شاخص های کیفیت زندگی شهری؛ مطالعه موردی شهر بوشهر"، پایان نامه کارشناسی ارشد، زهره هادیانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
- براتی، ناصر و یزدان پناه شاه آبادی، محمد رضا ،(1390)، " بررسی ارتباط مفهومی سرمایه اجتماعی وکیفیت زندگی در محیط شهری؛ نمونه موردی: شهر جدید پردیس"، دوفصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی، شماره اول، صص 25- 49.
- حیدری، قاسم،(1390)، " بررسی کیفیت زندگی مردم شهر نکا و عوامل موثر برآن "، پایان نامه کارشناسی ارشد، عزت اله سام آرا، دانشگاه علامه طباطبایی.
- خادم الحسینی، احمد، منصوریان، حسین و ستاری، محمد حسین،(1389)،"سنجش کیفیت ذهنی زندگی درنواحی شهری(مطالعه موردی شهرنورآباد استان لرستان)"، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره سه، 45- 60.
- خادمی، امیرحسین وجوکار سرهنگی، عیسی،(1391)،" ارزیابی کیفیت زندگی شهری(مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر آمل)"، نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره1، شماره 4، صص100- 117.
- خواجوی شاهکوهی، علیرضا، مهدوی، شهرام، سوری، فرشاد و صمدی، رضا، (1391)، "ارزیابی وسنجش شاخص های ذهنی کیفیت زندگی شهری مطالعه موردی:شهرکاشان"، دوفصلنامه مدیریت شهری، شماره 30، صص285- 296.
- رفیعیان، مجتبی و عسگری زاده، زهرا، (1392) ، "استفاده ازروش های ارزیابی چند متغییره (تحلیل عاملی)درسنجش کیفیت زندگی دربافت های فرسوده بازسازی شده شهری"، نشریه اینترنتی نوسازی، شماره 19، صص19-1. (قابل دسترس: http://nosazionline.ir/?p=2418).
- رهنمایی، محمد تقی، فرجی ملائی، امین، حاتمی نژاد، حسین و عظیمی، آزاده، (1391)،"تحلیلی برمفهوم کیفیت زندگی شهری درشهربابلسر"، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای، شماره5، صص49-76.
- زبردست، اسفندیار و بنب عامریان،(1388)،" بررسی ارتباط میان شاخص های عینی و ذهنی بعد خدمات عمومی کیفیت زندگی شهری در شهر جدید هشتگرد"، دوفصلنامه نامه معماری وشهرسازی، شماره سه، صص5- 22.
- سجادی، ژیلا، فرجی ملائی، امین و عظیمی، آزاده، (1391)،"تحلیل کیفیت زندگی دریک محیط روستا- شهری؛ مورد پژوهی: شهرسگزآباد"، دو فصلنامه مدیریت شهری، شماره 30، صص284- 265.
- سلمانی، حسن، تقوایی، علی اکبر و رفیعیان، مجتبی،(1391)، "سنجش کیفیت زندگی درمحیط سکونتی فرسوده وبصری سازی آن.موردشناسی:محله هاشمی درمنطقه ده تهران"، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری – منطقه ای، شماره4، صص53- 64.
- سلیمانی، محمد، منصوریان، حسین براتی، زهرا،(1392)،" سنجش کیفیت زندگی در محله های در حال گذار شهری؛ محله دروازه شمیران از منطقه 12 شهر تهران"، فصلنامه جغرافیا(فصلنامه بین المللی انجمن جغرافیای ایران)، شماره 38، صص51- 75.
- شاطریان، محسن، اشنویی، امیر و گنجی پور، محمود، (1391)،" سنجش میزان رضایتمندی ساکنان بافت قدیم شهر آران و بیدگل از شاخص های کیفیت زندگی "، فصلنامه مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، شماره سیزدهم،صص 127- 144.
- عظیمی، آزاده،(1389)،" ابعاد و شاخص های کیفیت زندگی شهری"، ماهنامه اطلاع رسانی، آموزش و پژوهش شوراها، شماره 55، صص4- 8.
- غلامی فاردقی، حسن،(1390)،" ارزیابی شاخص های کیفیت زندگی شهری تربت حیدریه"، پایان نامه کارشناسی ارشد، غلامعلی خمر، دانشگاه زابل.
- فتحعلیان، معصومه و پرتوی، پروین،(1390)،"مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی در بافت خودرو و برنامه ریزی شده اسلامشهر؛مورد پژوهی قائمیه و واوان"، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات تطبیقی هنر، شماره اول، صص 91- 108.
- قالیباف، محمد باقر، روستایی، مجتبی، رمضان زاده لسبویی، مهدی و طاهری، محمد رضا، (1390)، "ارزیابی کیفیت زندگی شهری(مطالعه موردی:محله یافت آباد)" فصلنامه جغرافیا( فصلنامه علمی – پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، شماره 31، 33- 53.
- قدمی، مصطفی و معتمد، سمانه،(1392) ، " بررسی کیفیت زندگی در شهرهای کوچک با تاکید بر بعد سلامت فردی و اجتماعی؛ مطالعه موردی: شهر نور، استان مازندران"، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، پیاپی49، شماره1، صص33- 50.
- قربانی، زینب، خاكپور ،براتعلي و مافي، عزت اله،(1392)،" تحلیل توزیع فضایی کیفیت زندگی درمحله ها شهرچالوس"، مجله پژوهش و برنامه ريزي شهري، شماره سيزدهم، صص1- 18.
- قنبری، ابوالفضل، سلطان زاده، اکبرو صدیق، مهدی،(1392)،"بررسی تطبیقی کیفیت زندگی شهری در روستاهای ادغام شده با هسته های طراحی شده؛ مورد مطالعه: شهر تبریز"، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، شماره هفتم، صص167- 192.
- لطفی، صدیقه،(1388)،" مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه ریزی شهری"، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، شماره چهارم، صص 65 – 80.
- محمودی، عادل،(1390)،" تحلیل تطبیقی شاخص های کیفیت زندگی در محلات فرسوده درون شهری؛ نمونه موردی: محله های خانی آباد و شوش منطقه 12 شهر تهران"، پایان نامه کارشناسی ارشد، مجتبی رفیعیان، دانشگاه تربیت مدرس.
- مختاری،مرضیه و نظری، جواد،(1389)،" جامعه شناسی کیفیت زندگی"، تهران، جامعه شناسان، صفحات208.
- مرکز آمار ایران،(1390)،" سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال1390".
- مهندسین مشاور طرح وآمایش، (1389)،"طرح جامع شهرارومیه"،وزارت مسکن وشهرسازی،سازمان مسکن وشهرسازی استان آذربایجان غربی.
- Bonaiuto, M, Fornara, F, Bonnes, M, (2003)," Indexes of perceived residential environment quality and neighbourhood attachment in urban environments:a confirmation study on the city of Rome", Landscape and Urban Planning , No.65, Pp. 41–52.
- Das, D ,(2008)," Urban Quality of Life: A case study of Guwahati", Social Indicators Research, Vol 88, Issue 2, Pp. 297-310.
- Fahy,F,Ó Cinnéide, M, (2008),"Developing and testing an operational framework for assessing quality of life", Environmental Impact Assessment Review, No. 28, Pp. 366–379.
- Ibrahim, M. and Chung, W.,( 2003)," Qualityof life residents living near industrial estatesin Singapore", Social Indicator Research, vol.61, Pp. 203-225.
- Lee,Y.-J.,(2008),"Subjective quality of life measurement in Taipei", Building and Environment, No. 43(7), Pp. 1205 – 1215.
- Marans,R.W. and Kweon, B.-S. (2011)," The Quality of Life in Metro Detroit at the Beginning of the Millennium", Social Indicators Research Series, Vol.45. Pp. 163-183.
- McCreat, R, Shyy,T, Stimson, R, (2006)," What is the Strength of the Link Between Objective and Subjective Indicators of Urban Quality of Life?", Applied Research in Quality of Life, Volume 1, Issue 1,Pp 79-96.
- OKTAY,D.and Rustemli,A,(2010),"Measuring The Quality of Urban Life and Neighbourhood Satisfaction: Findings From Gazimagusa (Famagusta) Area Study", international journal of social sciences and humanity studies, Vol. 2, No. 2, Pp. 27-37.
- Pacione, M ,(2003),"urban environmental quality and human wellbeing-a social geographical perspective", Landscape and Urban Planning,No. 65,Pp19-30.
- Santos,L. and Martins, I, (2007)," Monitoring Urban Quality of Life: The Porto Experience", Social Indicators Research ,No. 80, Pp. 411–425.
- Senlier , N, Yildiz , R, Dig˘dem Aktas, E, (2009)," A Perception Survey for the valuation of Urban Quality of Life in Kocaeli and a Comparison of the Life Satisfaction with the European Cities", Social Indicators Research, No. 94, Pp. 213–226.
- Shen, L, Peng, Y, Zhang, X, Wu, Y,(2012), "An alternative model for evaluating sustainable urbanization", Cities, Vol. 29, Issue 1, Pp 32-39.
- Stimson, R, McCrea, R. and Western, J, (2011)," The Brisbane-South East Queensland Region,Australia: Subjective Assessment of Quality of Urban Life and Changes over Time", Social Indicators Research Series, Vol.45. Pp. 185- 207.
- Tuan Seik ,F,(2000)," Subjective assessment of urban quality of life in Singapore",Habitat International,No. 24, Pp. 31-49.
- Türkoğlu, H, Bölen, F, Korça Baran, P. and Terzi, F, (2011)," Measuring Quality of Urban Life in Istanbul", Social Indicators Research Series, Vol.45. Pp. 209-231.
- Turksever, A. N. E., and G. Atalik, (2011),"Possibilities and Limitations for the Measurement of the Quality of Life in Urban Areas". Social Indicators Research. No.53, Pp. 163–187.
- Zainal, N, Kaur,G, Aisah Ahmad , N. and Khalili ,J, (2012)," Housing Conditions and Quality of Life of the Urban Poor in Malaysia", Procedia - Social and Behavioral Sciences, No. 50 , Pp. 827 – 838.