شناسایی ابعاد، عوامل موثر و پیامدهای الگوی رسانه ای حقوق شهروندی ایرانیان

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

ایرج محمودی ¹ , اصحاب حبیب زاده ² , هادی خانیکی ³ , مهرداد نوابخش ⁴

1 - دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه ارتباطات دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3 - استاد گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
4 - استاد گروه جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1397/09/10 تاریخ پذیرش : 1399/05/25 تاریخ انتشار : 1399/05/01

کلید واژه: رسانه, الگوی رسانه ای, حقوق شهروندی,

چکیده مقاله :

رسانه ها یکی از مهم ترین بازیگران و ابزارهای شکل دهنده و هدایت گر افکارعمومی در جوامع گوناگون هستند. بنابراین رسانه ها با آگاهی بخشی و جهت دهی به افکار عمومی نسبت به افزایش یادگیری و درک مخاطبان نسبت به حقوق و تکالیف خود، می توانند از اصلی ترین بازیگران و مجراهای تبیین و نهادینه سازی حقوق شهروندی در جامعه باشد.هدف پژوهش حاضر شناسایی ابعاد، عوامل موثر و پیامدهای رسانه ای حقوق شهروندی ایرانیان است. مطالعه حاضر یک مطالعه کیفی به روش تحلیل محتوا است که مشارکت کنندگان با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی مشخص شدند. فرآیند گردآوری داده ها، از طریق مصاحبه با 17 نفر از خبرگان رسانه و حقوق شهروندی (تا حد اشباع نظری) ادامه یافت. مراحل کار بدین صورت بود که مصاحبه ها بر روی کاغذ آورده شدند و سپس مصاحبه، نظریه ها، پیشینه تحقیق برای شناسایی ابعاد، عوامل مؤثر و پیامدهای رسانه ای حقوق شهروندی شناسایی و به کمک نرم افزار مکس کیودی ای پایه ریزی شد. همچنین روایی و پایایی داده ها در اختیار همکاران پژوهشگر و تعدادی از اعضای هیئت علمی که با نحوه تحلیل تحقیقات کیفی آشنا بودند، گذاشته شد و از آنان خواسته شد تا صحت آن را مورد بررسی قرار دهند. در این پژوهش، ابعاد؛ (نهادینه کردن مسائل فرهنگی، نظارت رسانه ها به عملکرد دولتمردان، حق آموزش، توزیع قدرت سیاسی، حق استفاده از فناوری، تبلیغات رسانه ای، نوع مالکیت و استقلال رسانه ها، سیاست رسانه ای، رابطه افقی بین حکومت و مردم، دسترسی به حوزه عمومی، بوروکراسی حرفه ای و جامعه پذیری). عوامل موثر؛ (آموزشی، نظارتی، مدیریتی، حقوقی، توسعه گرایی، اقتصادی و تاریخی) و پیامدها؛ (شکل گیری حکومت های شفاف و پاسخگو، داشتن بخش خصوصی خلاق، افزایش تعلق ملی و امنیت ملی، رعایت متقابل حقوق رسانه و مردم و داشتن جامعه رشد یافته) شناسایی شدند.

چکیده انگلیسی:

This paper examins the effects of the media pattern of Iranian Citizenship Rights and was investigated with opinions of citizenship rights and media thinkers that they have been reviewed during the interview. This research has provided a different recognis of the media and citizenship rights in Iran. Current study is a qualitative study via contents analysis. The process of data collection was interview with 17 media experts and citizenship rights, and sampling beganed in the 1396 with Snowball Sampling and continued until the theoretical saturation of data. Data analysis was performed by Max QDA software. Research findings shows dimensions ( Institiutionalizing Cultural issues, media supervision on performance of government officials, the rights of education and awareness of citizens, distribution of political power, the right to use information and communication thechnology, media advertisments and free times , possession type and independence of the media, media socity, horizontal relationship between government and people , access to the public domain right, professional burcauracy and sociability), Ingredient ( Educational, Supervisory, political, Managerial, social, Legal, Developmentism, Economic, Historical) and the implicatioms of the media pattern of citizenship rights ( the emergence of transparent goverments, risponsing and associative, rise a creative private sector,the legislator and responsible, Increase national dependency, national and social security , the right of media and people will be mutually observed, we will have a developed community that citizen's satisfaction will be more) have been identified.

منابع و مأخذ:

1. اسماعیلی، رضا .(1381). «انواع حقوق شهروندی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران». نشریه فرهنگ اصفهان. شماره 22،صص111-106.


2. تاج مزینانی، علی اکبر .(1382). مشارکت سیاسی جوانان: ابعاد و پویایی ها، فصلنامه مطالعات جوانان. سال اول. شماره 5،صص156-123.


3. تام او، سولیوان و دیگری. (1385)،. مفاهیم کلیدی ارتباطات. ترجمه ی حسن رئیس زاده، تهران: انتشارات فصل نو.


4. خاشعی، وحید. (1390)،. مدیریت رسانه. تهران: انتشارات دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها.


5. رحمان زاده، سید علی، توکلی، مهرداد، صابر، منوچهر. (1396). «آسیب شناسی اشاعه حقوق شهروندی از طریق رسانه های جمعی»، فصلنامه رسانه و فرهنگ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. شماره دوم، صص87-104.


6. شومپیتر، ژوزف. (1375). سرمایه داری، سوسیالیسم و دموکراسی، ترجمه ی حسن منصور، تهران: نشر مرکز.


7. شیانی، ملیحه و سپهوند، ابراهیم. (1394). «مطالعه تاثیر استفاده از رادیو و تلویزیون بر آگاهی از حقوق شهروندی در شهر خرم آباد»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات. سال یازدهم، شماره 38، ص 223-187.


8. فتحی و اجاره گاه و کورش ذهبیون، شهلا. (1388).  «شهروند الکترونیک»، فصلنامه تخصصی مدارس کارآمد. سال سوم، شماره 2،صص107-103.


9. فرهنگی، علی اکبر، ببران، صدیقه. (1393). مدیریت رسانه. تهران: انتشارات دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها.


10. قادری، حاتم. (1387). بنیادهای علم سیاست. تهران: انتشارات سمت.


11. گیدنز، آنتونی. (1389). مبانی جامعه شناسی. ترجمه ی منوچهر صبوری کاشانی، تهران: نشرنی.


12. معتمدنژاد، رویا. (1395). حقوق جهانی ارتباطات. تهران: انتشارات دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها.


13. مک، کوایل، دنیس. (1385). درآمدی بر نظریه ارتباط جمعی، ترجمه ی پرویز اجلالی، تهران: مرکز مطالعات و توسعه رسانه ها.


14. ملکی، امیر، حیدری، یحیی، حاجی مظفری، سارا .(1393). شهروندی و سواد رسانه ای، بررسی رابطه وضعیت شهروندی و سواد رسانه ای در بین شهروندان زنجانی، پژوهشنامه توسعه فرهنگی و اجتماعی. سال اول، شماره اول،صص109-92.


15. ورنر، سورین، جیمز تانکارد. (1384). نظریه های ارتباطات. ترجمه ی علیرضا دهقان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


16. ویندال، سون، بنو، سیگنایزر، جین، اولسون. (1376). کاربرد نظریه های ارتباطات. ترجمه ی علیرضا دهقان، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.


17. هلد، دیوید. (1378). مدل های دموکراسی. ترجمه ی عباس مخبر، تهران: انتشارات مطالعات زنان.


18.  Gleason Benjamin, Sam von Gillern. (2018). “Digital Citizenship with Social Media: Participatory of Teaching and Learning in Secondary Education” Educational Technology & Society, 21(1).


19. Grabe E. & Jessica G. Myrick. (2016). “Informed Citizenship in a Media-Centric Way of Life” Journal of Communication66.


20. Jorgensen Karen Wall, Bennett Lucy, Gregory Taylor. (2017). “The Normalization of Surveillance and the Invisibility of Digital Citizenship: Media Debates After the Snowden Revelations” International, Journal of Communication 11.


21. Karduma Sebel. (2014). “The Role Critical Media Literacy in Further Development of Consciousness of Citizenship” Procedia-Social and Behavioral Sciences 174.


22. Regina Marchi). 2017). “News Translators: Latono Immigrant Youth, Social Media, and Citizenship Training” Journalism & Communication Quarterly, Vol. 94(1).