تحلیل جامعه‌شناختی رابطه پزشک و بیمار: یک مرور نظام‌مند با تأکید بر زمینه‌های تاریخی و نظری
محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایرانعلی شهریار منطقی فسایی 1 , سروش فتحی 2 * , زهرا زارع 3
1 - دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، دانشکده علوم انسانی ،واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار جامعه شناسی، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: پزشکی, پزشکی مدرن, تکنولوژی, تجهیزات پزشکی,
چکیده مقاله :
پزشکی مدرن به عنوان یک علم سازمان‌یافته و مبتنی بر روش‌های تجربی و علمی، محصول تحولات چندین قرن است که ریشه در دانش پزشکی یونان باستان و سپس پیشرفت‌های دوران اسلامی و رنسانس دارد. در دوران قرون وسطی، با وجود رکود علمی در غرب، دانشمندان مسلمان و ایرانیان با ترجمه و گسترش آثار بقراط، گالن و دیگر پزشکان یونانی، پایه‌های پزشکی را حفظ و توسعه دادند؛ از جمله ابن سینا که کتاب «قانون در پزشکی» او یکی از مراجع مهم پزشکی تاریخی است.
با آغاز رنسانس و کشف‌های علمی مانند گردش خون توسط ویلیام هاروی و مشاهده میکروب‌ها توسط آنتونی وان لوونهوک، پزشکی به سمت علمی‌تر شدن و استفاده از روش‌های آزمایشگاهی و تشریحی حرکت کرد. در قرن نوزدهم، پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه جراحی، بیهوشی، آسپتیک و اپیدمیولوژی رخ داد که پزشکی را به شکل امروزی آن نزدیک کرد.
پزشکی مدرن نتیجه فرآیندی چندلایه است که نه تنها از نفوذ دانش و فناوری غربی بلکه از اصلاحات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیز تأثیر پذیرفته است. بیماری‌های همه‌گیر و نیازهای اجتماعی در ایران و جهان، زمینه‌ساز پذیرش و توسعه این علم نوین شدند و نقش پزشکان و نهادهای پزشکی در جامعه به طور چشمگیری افزایش یافت
این روند تحول پزشکی از طبابت سنتی به پزشکی مبتنی بر دانش علمی و فناوری، مسیر پیشرفت و بهبود سلامت بشر را هموار کرده است.
Modern medicine, as an organized science based on experimental and scientific methods, is the product of several centuries of developments that have their roots in ancient Greek medical knowledge and then the advances of the Islamic era and the Renaissance. During the Middle Ages, despite the scientific stagnation in the West, Muslim and Iranian scientists preserved and developed the foundations of medicine by translating and expanding the works of Hippocrates, Galen, and other Greek physicians; including Avicenna, whose book "The Canon of Medicine" is one of the important references in historical medicine. With the beginning of the Renaissance and scientific discoveries such as the circulation of blood by William Harvey and the observation of microbes by Antony van Leeuwenhoek, medicine moved towards becoming more scientific and using laboratory and anatomical methods. In the 19th century, significant advances were made in the fields of surgery, anesthesia, asepsis, and epidemiology, which brought medicine closer to its present form. In Iran, modern medicine began in the early 13th century with the establishment of the Dar al-Fonun School by Mirza Taghi Khan Amir Kabir, and with the presence of foreign doctors and modern training, important developments took place in the country's health system. This process of medical transformation from traditional medicine to medicine based on scientific knowledge and technology has paved the way for the progress and improvement of human health.
آسمانی،امید(1392) نگاهی به مدل های ارتباطی پزشک - بیمار و چالش های مرتبط با آن اخلاق و تاریخ پزشکی ایران. ۱۳۹۱; ۵ (۴) :۳۶-۵۰
ابراهیمی مرضیه ، شمیم شرافت ، ابوعلی ودادهیر ، حسن عینی زیناب ، (1391). انسان‌زدایی در مناسبات پزشک و بیمار: بررسی تجربی و انطباق نظری ﻣﺠﻠﻪ جامعه شناسی ايران، دوره بيست و دوم،شماره ٤،زمستان ١٤٠٠، ص٥٣-٣٣
اطهر معین وکبری عنبری اکمل (1388) ارتباط پزشک و بیمار نشریه دانشور پزشکی » اسفند 1388 شماره85
جعفری فرهاد ، فاطمه علیزاده ، نفیسه ظفرقندی ، زینب آبیار ،(1390) رابطه مالی پزشک و بیمار در طب سنتی ایران نشریه دانشور پزشکی » دي 1390 شماره96
محمدرضا خدابخش ، پروین منصوری (1390)همدلی و بازبینی نقش آن در بهبود روابط پزشک - بیمار نشریه اخلاق و تاریخ پزشکی » خرداد 1390 شماره3
زردار زرین ، سپیده پالیزدار(1400)ارتباط پزشک و بیمار در شبکۀ روابط میان‌فرهنگی تجربۀ درمان در محیط‌های چند‌فرهنگی بیمارستان‌های دولتی تهران دوره 22، شماره 53 - شماره پیاپی 85 اردیبهشت 1400 صفحه 71-94
شفعتی معصومه ،محمدجواد زاهدی(1391) تبیین جامعه‌شناختی رابطة پزشک و بیمار (مطالعة کیفی در شهر اهواز) ﻣﺠﻠﺔ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲاﻳﺮان،دورةﻫﺸﺘﻢ،ﺷﻤﺎرة1ﺑﻬﺎر ،1393:105-137
زاهدی مریم ، صدیقه محمداسماعیل، سیدمحسن بنی‌هاشمی، منصور شریفی(1399)تأملی فرهنگی بر روابط پزشک و بیمار با تأکید بر پرونده‌ی الکترونیکی سلامت اخلاق و تاریخ پزشکی ایران. ۱۳۹۹; ۱۳صص:۵۲۶-۵۴۰
شرافت شمیم ، ابوعلی ودادهیر؛ حسن عینی زیناب؛ مرضیه ابراهیمی(1402) مطالعۀ جامعه شناختی مناسبات پزشک و بیمار در ایران
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره 12، شماره 3 - شماره پیاپی 48، مهر 1402، صفحه 429-446
شفعتی، معصومه و زاهدی، محمدجواد (1391). بررسی الگوهای زیستی، روانی و اجتماعی رابطۀ پزشک و بیمار: گذر از الگوی زیست پزشکی. نشریۀ اخلاق زیستی، 5(5)، 151-
ودادهیر، ابوعلی، علایی، محمدحسن و علائی خرائم، رقیه (1391). اهمیت جهان‌زیست در مناسبات بیمار و پزشک: پژوهشی کیفی در الگوهای مشاورۀ پزشکان با بیماران مراجع از روستا به شهر در اردبیل. مجلۀ توسعۀ روستایی. 4(1): 84-71.