رابطه دین‌داری و امید: نقش واسطه‌ای صبر

محورهای موضوعی : روان‌شناسی بالینی

زهرا مرحمتی ¹ , فرهاد خرمائی ²

1 - دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز
2 - دانشیار دانشگاه شیراز

تاریخ دریافت : 1397/08/05 تاریخ پذیرش : 1397/08/05 تاریخ انتشار : 1397/04/01

کلید واژه: صبر, امید, دینداری,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش تدوین مدلی ساختاری جهت تعیین رابطۀ مؤلفههای دینداری، صبر و امید بود. روش پژوهش حاضر همبستگی بود. شرکتکنندگان شامل 527دانشجوی دانشگاه شیراز بودند که با روش نمونهبرداری تصادفی خوشهای چندمرحلهای انتخاب و پرسشنامۀ دینداری (گلاک و استارک، 1965 )، مقیاس صبر(خرمائی، فرمانی و سلطانی، 1393 ) و پرسشنامۀ امید (اشنایدر، 1996 ) را تکمیل کردند. نتایج نشان داد که مدل پیشنهادی با دادههای پژوهش برازش مناسب داردو اثر مستقیم دینداری بر صبر و صبر بر امید تأیید شد. همچنین اثر واسطهای صبر بین دینداری و امید مورد تأیید قرار گرفت. بر اساس یافتههای پژوهش حاضربهتر است بر باورها و اعتقادات مذهبی (مانند معرفت الهی) و عاطفۀ دینی (مانند دلبستگی به خدا) بیش از مناسک و پیامدهای دینی کار شود. به عبارت دیگر،ابعاد مختلف دین، اگر با صبوری همراه شوند باعث ارتقا سطح امیدواری افراد شده، برای ایجاد زندگی پرامید و هدفمند جوانان مؤثرتر از حالتی است که آموزشدینداری بهتنهایی انجام شود. نتیجۀ این فرایندها تولید نظریه و مدلهایی خواهد بود که در کاربستهای تربیتی، آموزشی، مشاورهای و درمانی سودمند و مؤثرباشد.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to develop a structural model to determine the relationships among components of religiousness,hope, and patience. The study method was correlational. Five hundred and twenty seven students were selected from ShirazUniversity using multi-stage cluster sampling. The participants completed the Religiousness Questionnaire (Glock &Stark, 1965),the Patience Scale (Khormaei, Farmani & Soltani, 2014), and the Hope Scale (Snyder, 1996). The results indicated the proposedmodel fitted the data well. Religiousness had a direct effect on patience and patience had a direct effect on hope. Religiousness relatedto hope indirectly through patience. The finding suggested that the emphasize should be more on religious beliefs (such as divineknowledge) and religious affection (such as attaching to God) than on religious rituals and consequences. In other words, if differentdimensions of religion are accompanied with patience, the level of individuals’ hope will raise up and this will create more fulfilledand purposeful youth lives than the practice of religiousness education alone. The outputs of these processes will be generation oftheories and models that may be useful and effective for applying in educational, counseling, and therapeutic settings.

منابع و مأخذ:

بیگی، ع.، فراهانی، م. ت.، محمدخانی، ش. و محمدی‌فر، م. ع. (1390). نقش تشخیصی کیفیت زندگی و امیدواری در معتادان گمنام و معتادان تحت درمان نگهدارندة متادون. مجلة روان‌شناسی بالینی، 3 (3)، 85- 75.

جوکار، ب. و کمالی، ف. (1394). رابطة معنویت و نظم‌جویی شناختی هیجان. فصلنامة روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسی ایرانی، 12 (48)، 385- 377.

حسین‌ثابت، ف. (1387). مقیاس سنجش صبر برای نوجوانان. روان‌شناسی و دین، 1(4)، 87- 73.

خرمائی، ف.، فرمانی، آ. و سلطانی، آ. (1393). ساخت و بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس صبر. مجلة اندازه‌گیری تربیتی، 5 (17)، 100- 83.

خرمائی، ف.، زارعی، ف.، مهدی‌یار، م. و فرمانی، آ. (1393). نقش صبر و مؤلفه‌های آن به عنوان فضایل اخلاقی در پیش‌بینی امید دانشجویان. مجلة اخلاق و تاریخ پزشکی، 7 (3)، 68- 58.

خرمائی، ف. و فرمانی، آ. (1394). بررسی نقش پنج عامل بزرگ شخصیت در پیش‌بینی صبر و مؤلفه‌های آن در دانشجویان. مجلة روان‌شناسی بالینی و شخصیت، 11 (3)، 24- 11.

خرمائی، ف، و فرمانی، ا. (1393). صبر و نقش مولفه‌های آن در پیش‌بینی ناامیدی در دانشجویان. هفتمین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان. اصفهان: دانشگاه صنعتی اصفهان.

دمیری، ر. (1394). رابطة شیوه‌های فرزندپروری و باورهای مذهبی با سازگاری تحصیلی: نقش واسطه‌گری مؤلفه‌های صبر. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز.

رجبی، م.، صارمی، ع .آ. و بیاضی، م. ح. (1391). ارتباط بین الگوهای مقابله دینی با سلامت روانی و شادکامی. فصلنامة روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسی ایرانی، 8 (32)، 371- 363.

رزم‌زن، ز. (1390). بررسی رابطة مولفه‌های صبر و تاب‌آوری با تعالی معنوی در دانشجویان دانشگاه شیراز. پایان‌نامة کارشناسی، دانشکده ، علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شیراز.

سراج‌زاده،ح. (1374). نگرش‌هاورفتارهایدینینوجوانانتهرانیودلالت‌هایآنبرای نظریةسکولارشدن. مجلة نمایة پژوهش، 3 (9)، 118- 105.

شریفی. ط.، مهرابی‌زاده‌هنرمند، م. و شکرکن، ح. (1382).نگرش دینی و سلامت عمومی و شکیبائی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی اهواز. اندیشه و رفتار، 1 ، 99- 89.

عباسی، م. و جان‌بزرگی، م. (1389). رابطةابعادجهت‌گیریمذهبیباپایداریهیجانی. روان‌شناسیدین،3 (3)، 18- 5.

غباری‌بناب، ب. و خدایاری فرد، م.(1380). رابطة توکل به خدا با اضطراب و صبر و امیدواری در شرایط ناگوار. مجموعة چکیده‌مقالات همایش نقش دین در بهداشت روان، تهران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران.

نوری، ن. (1387). بررسی پایه‌های روان‌شناختی و نشانگان صبر در قرآن. روان‌شناسی و دین، 1 (4)، 168- 143.

واحدی، ش. و احمدیان، ر. (1393). رابطة سبک‌های هویت مذهبی، ابعاد دین‌داری با بهزیستی روان‌شناختی دانشجویان. روان‌شناسی و دین، 7 (4)، 107- 91.

یعقوبی، ا.، محققی، ح. و منظمی‌تبار، ف. (1392). رابطة بهزیستی معنوی و امیدواری با رضایت از زندگی در سالمندان. روان‌شناسی و دین، 7 (3)، 121- 109.

Cai, J., He, J., & Zhai, W. (2017). Patience. Finance Research Letters. doi: 10.1016/j.frl.2017.07.011

Callan, E. (1993). Patience and courage. Philosophy, 68 (266), 523-599.

Christman, S. K., & Mueller, J. R. (2017). Understanding Spiritual Care: The Faith-Hope-Love Model of Spiritual Wellness. Journal of Christian Nursing, 34(1), E1-E7.

Dai, X., & Fishbach, A. (2013). When waiting to choose increases patience.Organizational Behavior and Human Decision Processes,121(2), 256-266.

Ellison, C. G., Boardman, J. D., Williams, D. R., & Jackson, J. S. (2001). Religious involvement, stress, and mental health: Findings from the 1995 Detroit Area Study. Social forces, 80(1), 215-249.

Ensz, S., & Jankowski, P. J. (2017). Religiousness and Rape Myth Acceptance: Risk and Protective Effects. Journal of Interpersonal Violence, doi: 0886260517698281.

Exline, J. J. (2002). The picture is getting clearer, but is the scope too limited? Three overlooked questions in the Psychology of Religion. Psychological Inquiry, 13(3), 245-247.

Fernandez, N. A., Schnitker, S.A., & Houltberg, B. (2016). Charitable sporting events as acontext for building adolescent generosity: Examining the role of religiousness andspirituality. Religions, 7, 35. doi:10.3390/rel7030035

Foss, J. A., & Schnitker, S. A. (2014). Spiritual strivings, patience, and well-being in a religious adolescent. Fuller Theological Seminary Gra-duate School of Psychology.

Glock, C. Y., & Stark, R. (1965).Religion and society in tension. Chicago: Rand McNally.

Grimm, L. G., & Yarnold, P. R. (1995). Reading and understanding multivariate statistics. Washington, DC: American Psychological Association.

Hamblin, R., & Gross, A, M. (2013). Role of Religious Attendance and Identity Conflict in Psychological Well-being. Journal of Religion and Health, 52, 817-827.

Harold, G., & Linda, K. G. (1993). Religion and anxiety disorder: An examination and comparison of associations in young, middle-aged, and elderly adults.Journal of Anxiety H’mnierr,7, 321-342.

Kennedy, P. (2010).The rise and fall of the great powers.Vintage, 7, 23-24.

Kilinc, D., Saghafian, S., & Traub, S. (2016). Dynamic Assignment of Patients to Primary and Secondary Inpatient Units: Is Patience a Virtue. Journal Subscription Information, 32 (2), 1-34.

Koenig, H. G. (2008). Religion, Spirituality and Health: Research and Clinical Applications(pp. 31-54). Orlando, FL: NACSW Convention.

Menninger, K. (1969). The academic Lecture on hope. The American Journal of Psychiatry,116(6), 481-491.

Mickley, J. R., Soeken, K., & Belcher, A. (1992). Spiritual well‐being, religiousness and hope among women with breast cancer.Image: The Journal of Nursing Scholarship, 24(4), 267-272.

Snyder, C. R. (1995). Conceptualizing, measuring, and nurturing hope. Journal of Counseling & Development, 73(3), 355-360.

Snyder, C. R. (2000). The past and possible futures of hope. Journal of Social and Clinical Psychology, 19 (1), 11-28.

Schnitker, S. A., & Emmons, R. A. (2007). Patience as a virtue: religious and psychologicalPerspectives. Research in the Social Scientific Study of Religion, 18, 177-207.

Schnitker, S. A. (2010). An examination of patience and well-being. Unpublish doctoral dissertation University of California, Davis, CA.

Schnitker, S. A. (2012). An examination of patience and well-being. The Journal of Positive Psych-ology, 7(4), 263-280.

Steger, M. F., & Frazier, P. (2005). Meaning in life: One link in the chain from religiousness to well-being. Journal of Counseling Psychology, 52, 574–582.

Stevens, J. R., Hallinan, E. V., & Hauser, M. D. (2005). The ecology and evolution of patience in two New World monkeys. Biology Letters, 1, 223–226.