ظرفیت دیداری در برابر فرایند شناختی: کاهش خطاهای دیکته از نوع حروف هم آوا

محورهای موضوعی : روان‌شناسی بالینی

حمیدرضا حسن آبادی ¹ (استادیار روانشناسی تربیتی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران)
ندا جسری ² (کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران)
ربابه نوری قاسم آبادی ³ (استادیار روانشناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1397/04/19 تاریخ پذیرش : 1397/04/19 تاریخ انتشار : 1397/01/01

کلید واژه: ناتوانی در دیکته‌نویسی, خطای دیکته‌نویسی, آموزش تکلیف ـ فرایند, حافظة دیداری, آموزش حافظه‌کاری,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش، مقایسۀ دو روش آموزشی تکلیف ـ فرایند و حافظه‌کاری در کاهش خطاهای دیکته از نوع حروف هم‌آوا، که ناشی از ضعف حافظة دیداری است، بود. بدین منظور آموزش‌ها در 10 جلسه به دانش ‌ آموزان پسر پایة سوم دبستان داده شد. شرکت‌کنندگان (30نفر) از میان دانش‌آموزان چهار دبستان پسرانه با توجه به نظر معلم‌ها و بررسی دیکته‌های پیشین و اجرای مقیاس هوشی وکسلر 4 انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه آزمایش و گروه کنترل تقسیم شدند. در حین آموزش، به منظور بررسی میزان اثر آموزش بر حافظة دیداری از آزمون‌های حافظة دیداری (کیم کاراد و بنتون، 1945) استفاده شد. در پایان جلسة چهارم آزمون دیکته و آزمون‌های حافظه به منظور بررسی تغییرات و آخر کار آزمون نهایی و آزمون‌های حافظة دیداری و پس از بیست روز آزمون‌های پیگیری اجرا شد. نتایج تحلیل واریانس با اندازه ‌ گیری مکرر نشان داد که روش ‌ های آموزشی تکلیف ـ فرایند و حافظه‌کاری موجب بهبود حافظة دیداری و در نتیجه کاهش خطاهای دیکته‌نویسی می شود و در عین حال روش حافظه‌کاری از روش تکلیف ـ فرایند مؤثرتر است. بنابراین، می‌توان این روش‌ها را در کنار سایر روش‌های اصلاحی ـ ترمیمی به کار گرفت.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to compare task-process method with working memory method  in  reducing spelling errors of homophone letters caused by poor visual memory. Thirty male students in third grade of elementary school were trained 10 sessions of task-process method and working memory method. The participants were selected from four elementary schools according to the teachers’ opinions, considering the previous dictations, and the administration of the Wechsler Intelligence Scale-IV. The participants randomly assigned into two experimental groups and control group. In order to assess the effect of training on visual memory, visual memory tests  (Kim Karad & Bento, 1945) were used during training sessions. To study the changes, dictation test and memory tests were administered at the end of the fourth session. At the end, the final test and visual memory tests were administered. After twenty days, follow-up tests were administered. The results of repeated measures ANOVA indicated that the instructional methods of task-process and working memory improved visual memory and reduced spelling errors. The working memory method was more effective than the task-process method. The findings suggest that these two methods can be used in addition to other remedial methods.

منابع و مأخذ:

ارجمندنیا، ع.، شریفی، ع. و رستمی، ر. (1393). اثربخشی برنامة تمرین رایانه‌ای شناختی بر عملکرد حافظه فعال دیداری فضایی دانش‌آموزان با مشکلات ریاضی. ناتوانی‌های یادگیری، 3، 24-6.

افروز، غ.، قاسم‌زاده، س.، تازیکی، ط.، مهاجرانی، م. و دالوند، م. (1393). اثربخشی مداخلات حسی-حرکتی بر افزایش دامنة توجه دانش‌آموزان با ناتوانی‌های یادگیری. ناتوانی‌های یادگیری، 4، 37-23.

آقابابایی، س.، ملک‌پور، م. و عابدی، ا. (1391). اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی بر عملکرد تحصیلی با ناتوانی‌های یادگیری املا. فصلنامه تازه‌های علوم شناختی، 14، 72-63.

آقابابایی، س.، ملک‌پور، م. و عابدی، ا. (1390). مقایسه کنش‌های اجرایی در کودکان با و بدون ناتوانی یادگیری املا: عملکرد در آزمون عصب ـ روان‌شناختی نپسی. مجله روان‌شناسی بالینی، 3(4)، 40-35.

آناستازی، آ. (1371). روان آزمایی. ترجمه م. براهنی. تهران: دانشگاه تهران (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1982).

بزرگمنش، ا. و عبداللهی، م. ح. (1391). تأثیر تصویرسازی ذهنی بر عملکرد حافظه بینایی و کلامی دانش‌آموزان. مجله روان‌شناسی، 1، 15-3.

بهراد، ب. (1384). فراتحلیل شیوع ناتوانی‌های یادگیری در دانش‌آموزان ابتدایی ایران. پژوهش درحیطه کودکان استثنایی، 5، 436-417.

پاکت چی، ر.، یاریاری، ف. و مرادی، ع. (1392). تأثیر آموزش بازی‌های رایانه‌ای بر عملکرد حافظه بینایی دانش‌آموزات نارساخوان. تعلیم و تربیت استثنایی. 6، 38-30.

تبریزی، م. (1384). درمان ناتوانی دیکته‌نویسی. تهران: فراروان.

دالوند، م. و الهی، ط. (1390). عملکرد حافظه کاری در کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری ریاضی. فصلنامه علوم رفتاری، 6، 115-94.

درخانی، ز.، کجباف، م. ب.، مولوی، ح. و امیری، ش. (1387). تأثیر روش‌های آموزش فرایند و آموزش تکلیف-فرایند بر عملکرد املانویسی در دانش‌آموزان دبستانی. فصلنامه پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 9، 102-91.

زندی، ب.، نعمت‌زاده، ش.، سمایی، م. و نبی‌فر، ش. (1385). بررسی و توصیف خطاهای دانش‌آموزان پایه دوم دبستان. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 6 (32)، 660-639.

ساداتی، آ.، سازمند، ع. ح.، میرزایی، ه. و کریملو، م. (1388). بررسی تأثیر فعالیت‌های حرکتی درشت بر فرایند توجه دانش‌آموزان پسر مبتلا به نشاگان داون. توان‌بخشی، 10، 37-31.

سعدالهی، ع.، سلمانی، م.، افتخاری، ز.، بختیاری، ج.، کبی، ف.، محمدی، ا.، مداح، م.، رضایی، ح. و قربانی، ر. (1389). خطاهای دیکته‌نویسی دانش‌آموزان مدارس ابتدایی در جمعیت‌های ایرانی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی سمنان، 12، 59-53.

سلطانلو، م.، علیایی، غ.، تهرانی‌دوست، م.، عبدالوهاب، م.، باقری، ح. و فقیه‌زاده، س. (1386). مقایسه حافظه کاری فضایی و استفاده از راهکارها در کودکان مبتلا به فلج مغزی دایپلژی اسپاتیک با کودکان طبیعی 7 تا 12 سال. توان‌بخشی نوین، 2، 14-9.

سلیکوتیز، م. (1384). نارساخوانی و سایر مشکلات یادگیری. ترجمه ع. فاضلی. تهران: یسطرون (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2001).

شریفی، ط. و ربیعی، م. (1391). کاربرد چهارمین ویرایش آزمون هوشی وکسلر کودکان در تشخیص اختلال زبان نوشتاری و ریاضی. ناتوانی‌های یادگیری، 2، 75-59.

صانعی، ف.، کارشکی، ح.، غنائی‌چمن‌آباد، ع. و شکیبا، ا. (1393). اثربخشی بازآموزش اسنادی همراه با آموزش ویژه در بهبود حافظه دیداری و حافظه شنیداری دانش‌آموزان دارای اختلال دیکته مناطق روستایی. مجموعه مقالات دومین همایش ملی روان شناسی تربیتی.

عابدی، ا. و عریضی، ح. ر. (1383). بررسی و مقایسهاثربخشی روش‌های آموزش ریاضی به دانش‌آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری دوره ابتدایی شهر اصفهان. گزارش نهایی طرح پژوهشی منتشرنشده، شورای تحقیقات آموزش و پرورش اصفهان، اصفهان.

عبدی، ا.، کرمی، م. و حاتمی، ج. (1391). اثربخشی تقویت حافظه دیداری به طریق بازی درمانی بر کاهش خطاهای املایی دانش‌آموزان دارای اختلال نوشتن. پژوهش در علوم توانبخشی، 4، 105-89.

فلاح چای، ر. (1374). بررسی اختلال خواندن و اختلال نوشتن در بین دانش آموزان ابتدایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

فلاول، ج. اچ. (1377). رشد شناختی. ترجمه ف. ماهر. تهران: رشد (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1977)

کامیابی، م.، تیموری، س. و مشهدی، ع. (1393). اثربخشی آموزش حافظه کاری بر کاهش مشکلات خواندن و بهبود حافظه کاری دانش‌آموزان نارساخوان. مجله تعلیم و تربیت استثنائی، 2، 41-33.

کالاگر، ج. ج. و کرک، س. ا. (1387). آموزش و پرورش کودکان استثنایی. ترجمه م. جوادیان. مشهد: آستان قدس رضوی (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1989).

کرک، س. و چالفانت، ج. (1377). اختلال‌ها یادگیری: تحولی و تحصیلی. ترجمه س. رونقی، ز. خانجانی و م. وثوقی‌رهبری. تهران: سازمان آموزش و پرورش استثنایی (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1984).

گورمن، ج. (1384). اختلال‌ها عاطفی و ناتوانی‌های یادگیری در کلاس‌ها ابتدایی. ترجمه ح، راغب. تهران: پژوهشکده کودکان استثنایی (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1999).

لرنر، ژ. (1390). ناتوانی‌های یاگیری: نظریه‌ها، تشخیص و راهبردهای تدریس. ترجمه ع. دانش. تهران: دانشگاه شهید بهشتی (تاریخ انتشار اثر اصلی، 1997).

مارنات، گ. (1389). راهنمای سنجش و آسیب روانی. ترجمه ح. پ. شریفی و دیگران. تهران: رشد (تاریخ انتشار اثر اصلی، 2004).

محمدی، ف.، کرمی، ج. و بیرامی، م. (1387). بررسی میزان اثربخشی رویکرد تکلیف ـ فرایند در درمان ناتوانی ویژه یادگیری ریاضی. فصلنامه دانشگاه تبریز، 10، 129-107.

مرادی، ش. و میرمهدی، ر. (1389). تأثیر آموزش حافظه کاری و روش سازماندهی بر بهبود عملکرد نوشتاری دانش‌آموزان با اختلال بیان نوشتاری. مجله تعلیم و تربیت تربیت استثنایی، 103، 11-3.

مقدم، ک.، استکی، م.، سعادت، م. و کوشکی، ش. (1390). تأثیر آموزش نقاشی و سفالگری بر بهبود مهارت‌های ادراک دیداری فضایی و حافظه دیداری دانش‌آموزان با مشکلات حساب. کودکان استثنایی، 2، 141-150.

 ملکیان، ف. و آخوندی، آ. (1389). تأثیر چندرسانه‌ای آموزش در درمان اختلال املای دانش‌آموزان با اختلال ویژة یادگیری. اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 6، 162-145.

هونجانی، ا. (1386). بررسی تأثیر آموزش دقت بر توانایی دیکته‌نویسی دانش‌آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری در اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه اصفهان.

 

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Pub­lishing.

Alloway T. P., Gathercole S. E., Willis, C., & Adams. A. M. (2004). A structural analysis of working memory and related cognitive skills in young chil­dren. Journal of Experimental Child Psychology, 87, 85-106.

Baddeley, A. D. (2002). Is working memory still work­ing? American Psychologist, 56, 851– 864.

Beers, K. (2003). When kids can’t read: What teachers can do a guide for Teachers? Portsmouth, NH: Heinemann.

Berninger, V. W., Abbott, R. D., Jones, J., Wolf, B. J., Gould, L., Anderson- Youngstrom, M., et al.(2006). Early development of language by hand composing, reading, listening, and speaking con­nections; three letter-writin modes; and fast map­ping in spelling. Developmental Neuropsychol­ogy, 29,134-156.              

Chacko, A., Uderman, J., Feirsen, N., Bedard, A, C., & Marks, D. (2013). Learning and Cognitive Disor­ders Multidiscipline Treatment Approaches. Child Adolesc Psychiatric Clin, 22, 457–477.

Cordewener, K. A. H., Bosman, A. M. T., & Verhoeven, L. (2012). Predicting early spelling difficulties in children with specific language im­pairment: A clinical perspective. Research in De­velopmental Disabilities, 33, 2279–2291.

Dahlin, K. R. E. (2011). Effects of working memory training on reading in children with special needs. Read Writ, 24, 479–491.

Feder, K. P., & Majnemer, A. (2003) Children’s hand­writing evaluation tools and their psychometric properties.  Physical & Occupational Therapy in Pediatrics, 23(3), 65-84.

Graham, S. (1983). Effective spelling instruction. The Elementary School Journal, 83, 560-567.

Graham, S., & Harris, K. R. (2009). Almost 30 Years of Writing Research: Making Sense of It All with The Wrath of Khan. Learning Disabilities Re­search & Practice, 24(2), 58–68.

Hartshorn, K., Olds, L., Field, T., Delage, J., Cullen, C. & Escalona, A. (2001). Creative Movement ther­apy benefits children with autism. Early Child­hood Development and Care, 166(1), 1-5.

Heron, T. E., Okyere, B. A., & Miller, A. D. (1991). A taxonomy of approaches to teach spelling. Journal of Behavioral Education, 1, 117–130.

Klingberg, T. (2010). Training and plasticity of work­ing memory.Trends in Cognitive Science, 14, 317–324.

Klingberg, T., Forssberg. H., & Westerberg, H. (2002). Training of working memory in children with ADHD. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 24, 781-791

Kronenberger, W. G. (2003). Learning disorders. Jour­nal of Neurologic Clinics, 21, 25-34.

Kronenberger, W. G., & Dunn, D. W. (2003). Learning disorders. Journal of Neurologic Clinics, 21, 941-952.

Lauren, F., & Connie, K. (2004). Detecting a problem is half the buttle: The relation Language compre­hension and mathematics skills. Journal of Exper­imental Neurolopsyxhology, 26, 31-42.

Martinussen, R., Hayden, J., Hogg-Johnson, S., & Tannock, R. (2005). A meta-analysis of working­memory impairments in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psy­chiatry, 44, 377–384.

McCutchen, D. (1996). A capacity theory of writing: Working memory in text composition. Educa­tional Psychology Review, 8, 299–325.

Mercer, C. D., & Mercer, A. R. (1989). Teaching stu­dents with learning problems. 3rded Columbus, OH: Merrill.

Moats, L. C. (2005). How spelling supports reading. American Educator, 6, 42–43.

Nie, N. H., Hull, C. H., Jenkins, J. G., Stenbernner, K., & Ment, N. (1975). Stattshealpackage for the so­cial science. New York.inc.

Niemejer, A. S., & Van Galen, G. P. (2002). Fine motor deficiencies in children diagnosed as DCD based on poor grapho-motor ability. Journal of Human Movement Science, 20, 101-182.

Owens, A. (2008). Supporting children's development. Extract from putting children first. The Magazine of the National Childcare aAccreditation Council (NCAC), 28, 3-5.

Perebooma, M., Peeters, A. l., Overvelde, A., Nijhuis-van der Sanden, M. W. G., & Steenbergen, B. (2015) Learning of writing letter-like sequences in children with physical and multiple disabilities. Research in Developmental Disabilities, 36, 150–161.

Re, A. M., Mirandola, C., Esposito, S. S., & Capodieci, A. (2014). Spelling errors among children with ADHD symptoms: The role of working memory. Research in Developmental Disabilities 35, 2199–2204.

Pickering, S. J., & Gathercole, S. E. (2004). Distinctive Working Memory Profiles in Children with Spe­cial Educational Needs, Educational Psychology: An International. Journal of Experimental Educa­tional Psychology, 24(3), 393-408.

Ritchey, K, D., & Coker, D, L. (2014). Identifying Writing Difficulties in First Grade: An Investiga­tion of Writing and Reading Measures. Learning Disabilities Research & Practice, 29, 54–65

Savolainen, H., Ahonen, T., Aro, M., Tolvanen, A., & Holopainen, L. (2008). Reading comprehension, word reading, and spelling as predictors of school achievement andn choice of secondary education. Learning and Instruction, 18, 201–210.

Schiff, R., Bauminger, N., & Toledo, I. (2009). Analog­ical problem solving in children with verbal and nonverbal learning disabilities. Journal of Learn­ing Disabilities, 42, 3–13.

Swanson, H. L., & Berninger, V. (1996). Individual dif­ferences in children’s working memory and writ­ing skill. Journal of Experimental Child Psychol­ogy, 63, 358–385.

Torgesen, J. K., & Goldman, T. (1977). Verbal re­hearsal and short-term memory in reading-disa­bled children. Child Development, 48, 56-60.

Vaughn, S., Zumeta, R., Wanzek, J., Cook, B., & Klingner, J. K. (2014). University of Colorado Boulder Intensive Interventions for Students with Learning Disabilities in the RTI Era: Position Statement of the Division for Learning Disabilities Council for Exceptional Children. Learning Disabilities Research & Practice, 29(3), 90–92.

Vugs, B., Hendriks, M., Cuperus, J., & Verhoeven, L. (2014). Working memory performance and exec­utive functionbehaviors in young children with SLI. Research in Developmental Disabilities 35, 62–74.

Wang, T., & Huang, H. (2012). The Performance on a Computerized Attention Assessment System between Children with and without Learning Dis­abilities. Procedia-Social and Behavioral Sci­ences, 64, 202-208.

Wolpert, D. M., & Landy, M. S. (2012). Motor control is decision-making. Current Opinion in Neurobi­ology, 22(6), 996-1003.

Zangwill, O. L., & Blakemore, C. (1972). Dyslexia, reversal of the movementsckiring reading. Neuro­psychologi, 10, 373-377.