رابطه بین ادراک محیط یادگیری و فرسودگی تحصیلی از طریق واسطه‌گری ذهن‌آگاهی: مدل‌یابی ساختاری

محورهای موضوعی : روان‌ شناسی تحولی

سمیه حسن‌نیا ¹ (دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز)
محبوبه فولادچنگ ² (دانشگاه شیراز)

تاریخ دریافت : 1393/07/12 تاریخ پذیرش : 1393/11/04 تاریخ انتشار : 1394/07/01

کلید واژه: ادراک محیط یادگیری, ذهن‌آگاهی, فرسودگی تحصیلی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف شناخت رابطه ساختاری ادراک محیط یادگیری بر فرسودگی تحصیلی از طریق نقش واسطه‎ای ‌ذهن‌آگاهی انجام شد. 305 دانش‌آموز دختر مقطع متوسطه دبیرستان‌های شهر یاسوج در سال تحصیلی93-92 با روش نمونه‎برداری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند و به پرسشنامه ادراک محیط یادگیری سوئینی و دیگران (1994)، مقیاس ذهن‌آگاهی تورنتو (2006)، پرسشنامه فرسودگی تحصیلی برسو و دیگران (2007) پاسخ دادند. نتایج تحلیل مسیر از نوع مدل‌یابی معادلات ساختاری نشان دادند مدل پیشنهادی با داده‌های این پژوهش برازش مناسبی دارد و اثر مستقیم ادراک محیط یادگیری بر فرسودگی تحصیلی، ذهن‌آگاهی بر فرسودگی تحصیلی و ادراک محیط یادگیری بر ذهن‌آگاهی تایید شد. همچنین مدل نشان داد ادراک محیط یادگیری با واسطه ذهن‌آگاهی بر فرسودگی تحصیلی اثر اندکی دارد. این نتایج بیانگر آن است که ادراک محیط یادگیری به صورت درگیر بودن دانش‌آموز در امر یادگیری، داشتن حس مالکیت در بحث کلاسی و انجام تکالیف به صورت مؤثر، می‌تواند منجر به ارتقای فرایندهای فراشناختی و حضور آگاهانه ذهن دانش‌آموز شود. امری که به نوبه خود با تجهیز دانش‌آموز به افزایش ظرفیت توجه و انعطاف‌پذیری و پذیرش خود، مانع فرسودگی تحصیلی می‌شود.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to investigate the structural relationship between perception of learning environment and academic burnout through mindfulness. Three hundred and five female students were selected  from Yasuj high schools using multi-stage random sampling. The participants completed the Perception of Learning Environment (Sweeney, Sorensen, & Kemis, 1994), the Toronto Mindfulness Scale (2006), the Academic Burnout Questionnaire (Breso, Salanova & Schoufeli, 2007). The results indicated that the model had a good fitness with the data. There were direct effects of  perception of learning environment on academic burnout, mindfulness on academic burnout, and perception of learning environment on mindfulness. The perception of learning environment had a slight effect on academic burnout through mindfulness. The findings suggested that perceptions of learning environment enhance meta-cognitive processes and the conscious mind by making students to engage in learning, having a sense of ownership in the classroom and doing homework effectively. Thus, increasing capacity of attention,  flexibility and  acceptance prevent academic burnout.  

منابع و مأخذ:

ابراهیمی ‎قوام، ص. و حسین‎زاده‌یوسفی، غ. (1387). نظریه سازنده‎گرایی و کاربرد آن در آموزش. مدارس کار آمد،  4، 33-24.

ابراهیمی، س.، پاکدامن، ش. و سپهری، ص.(1390). روابط بین اهداف پیشرفت، جوکلاس، توانایی و سودمندی ادراک‌شده نوجوانان. روان‎شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 7(29)،44-35.

آذرگون، ح.، کجباف، م. آ.، مولوی، ح. و عابدی، م. ر. (1388). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر کاهش نشخوار فکری و افسردگی دانشجویان دانشگاه اصفهان. دانشور رفتار، 16(34)، 20-13.

بهروزی، ن.، شهنی‌ییلاق، م. و پورسید، س. م. (1391). رابطه کمال‌گرایی ، تنیدگی ادراک‌شده و حمایت اجتماعی با فرسودگی تحصیلی، راهبرد فرهنگ، 20، 102-84.

حمیدی، ف. و حیدری‎زاده‌شیرازی، س. (1391). بررسی رابطه فراشناخت حالتی و ذهن‌آگاهی دانشجویان با هوش معنوی آنان. همایش ملّی اسلام و آموزش علوم، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران.

سیف، ع. ا.(1390). روان‎شناسی پرورشی نوین: روان‎شناسی یادگیری و آموزش (ویرایش ششم). تهران: انتشارات دوران.

صفایی، م.، رضایی، ع.  م.، خسروی، م.، مهدوی غروی، م.، و بهرامیان، ط. (1391). هنجاریابی پرسشنامه ادراکات محیط یادگیری. مطالعات روان‎شناسی تربیتی، 6 (16)،130-112.

عظیمی، م.، پیری، م. و زوار، ت. (1392). رابطه فرسودگی تحصیلی و یادگیری خود تنظیمی با عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در دوره متوسطه. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی ، 10، 128-116

قاسمی، و. (1389). مدل‌سازی معادله ساختاری در پژوهش‌های اجتماعی با کاربرد ایموس گرافیک. تهران: نشر جامعه‌شناسان.

محمدی، ش.(1385). فرسودگی شغلی و سلامت روان‌شناختی در دبیران. روان‎شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 3(9)،23-15.

نریمانی، م.، آریان‌پور، س.، ابولقاسمی، ع. و احدی، ب. (1390). مقایسه اثربخشی آموزش‌های ذهن‌آگاهی و تنظیم هیجان بر سلامت روان جانبازان شیمیایی. روان‎شناسی بالینی، 2(4)، 71-61.

نعامی، ع. ب. (1388). رابطه بین کیفیت تجارب یادگیری با فرسودگی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه چمران. مطالعات روان‌شناختی، 5(3) ،134-117.

Adie, J., & Wakefield, C. (2011). Perceptions of the teaching environment, engagement and burnout among University students on a sports-related degree programme in the UK. Journal of Hospitality, Leisure, Sport and Tourism Education , 10(2), 74-84.

Arong, F. E., & Ogbadu, M. A. )2010(. Major causes of declining quality of education in Nigeria from administrative perspective: A case study of Dekina local government area. Canadian Social Science, 6,183-198.

Backović, D. V., Zivojinović, J. I., Maksimović, J., & Maksimović, M. (2012). Gender differences in academic stress and burnout among medical students in final years of education. Psychiatria Danubina, 24(2), 175-181.

Beaucheim, J., Hutchins, T., & Patterson, F. (2008). Mindfulness meditation may lessen anxiety, pro-mote social skills, and improve academic perfor- mance among adolescents with learning dis-abilities. Complementary Health Practice Review, 13(1), 34-45.

Betts, J. E., Appleton, J. J., Reschly, A. L., Chris- tenson, S. L., & Huebner, E. S. (2010). A study of the factorial invariance of the Student Engagement Instrument (SEI): Results from middle and high school students. Journal of School Psychology Quarterly, 25(2), 84-93.

Brausch, B .D.(2011). The role of mindfulness in academic stress, self-efficacy, and achievement in college students. PhD Dissertation, Eastern Illinois University.

Breso, E., Salanova, M., & Schoufeli, B. (2007). In search of the third dimension of burnout. Applied Psychology, 56 (3), 460-472.

Brown, K. W., Ryan, R. M., & Creswell, J. D. (2007). Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychological Inquiry, 18, 211-237.

Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psy-chological well being. Journal of Personality and Social Psychology, 84, 822-848.

Caldwell, K., Harrison, M., Adams, M., Quin, R. H., & Greeson, J. (2010). Developing mindfulness in college students through movement-based courses: Effects on self-regulatory self-efficacy, mood, stress, and sleep quality. Journal of American College Health, 58, 433-442.

Charkhabi, M., Azizi Abarghuei, M., & Hayati, D. (2013). The association of academic burnout with self-efficacy and quality of learning experience among Iranian students. Bio Med Central, 12-18.

Felton, T. M., Coates, L., & Christopher, J. C. (2013). Impact of mindfulness training on counseling students' perceptions of stress. Mindfulness, 6(2), 159-169.

Fisher, R. (2006). Still thinking: The case for meditation with children. Thinking Skills and Creativity, 1(2), 146-151.

 Franco, C. (2009). Reducción de la percepción del estrés en estudiantes de Magisterio meditante la práctica de la Meditación zluir [Reducing stress perception in students of teacher education through the practice of Meditación Fluir]. Apuntes de Psicología, 27(1), 99-109.

Fredricks, J., Mc Colskey, W., Meli, J., Mordica, J., Montrosse, B., & Mooney, K. (2011). Measuring student engagement in upperelementary through high school: A description of 21 instruments. (Issues & Answers Report, REL 2011–No. 098). Washington, DC: U.S. Department of Education, Institute of Education Sciences.

Galan, F., Sanmartin, A., Polo, J., & Giner, L. (2011). Burnout risk in medical students in Spain using the Maslach Burnout Inventory-Student Survey. International Archives of Occupational and Environmental Health, 84, 453-459.

Hoy, W., & Sweetland, S. (2000). School bureaucracies that work: Enabling, not coercive. Journal of School Leadership, 10, 525-541.

Hoy, W., & Sweetland, S. (2001). Designing better schools: The meaning and measure of enabling school structures. Educational Administration Quarterly, 37(3), 296-321

Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10,144-156.

Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling.  New York: Guilford press.

Langer, E. J. (1997). The power of mindful learning. MA: Persesus Publishing, Cambridge.

Larkin, W. K.(2012). A newbie's impression: One student's mindfulness lessons. Journal of Legal Education, 61(4), 665-673.

Lokuhetty, M., Warnakulasuriya, S., Perera, R., Silva, H., &Wijesinghe, H. (2010). Students’ perception of the educational environment in a medical faculty with an innovative curriculum in SriLanka. Journal of Medical Education, 4(1), 9-16.

Maslach, C., & Leiter, P. (2005). Reversing burnout: How to rekindle your passion for your work. Engineering Management Review, 38(4), 91-96.

McCarthy, M. E., Pretty, G. M., & Catano, V. (1990). Psychological sense of community and student burnout. Journal of College Student Development, 31, 211-216

Moneta, G. B. (2011). Need for achievement, burnout, and intention to leave: Testing an occupational model in educational settings. Personality and Individual Differences , 50, 274-278.

Montazeri, H., Beigzadeh, A., Shokoohi, M., Bazrafshan, A., & Esmaili, M. (2012). Percep-tions of students and clinical instructors of academic learning environments at Yazd University of Medical Sciences.  Research and Development in Medical Education, 1(2), 65-70.

Mörck, R., C. (2009). Are  metacognition and mindfulness  related concepts? Unpublished PhD dissertation, Department of Psychology, Örebro University.

Napoli, M. (2004). Mindfulness training for teachers: A pilot program. Health Practice Review,9, 31.

Napoli, M., Krech, P., & Holley, L. (2005). Mind-fulness training for elementary school students :The attention academy. Journal of Applied School Psychology, 21(1), 99-125.

Nikodijević, A., Anđelković L. J., & Đoković, A. (2012). Academic burnout among students at faculty of organizational sciences. Journal for Theory and Practice Management, 64(11), 47-53.

Ozkal, K., Tekkaya, C., Sungur, S., Cakiroglu, J., & Cakiroglu, E. (2011). Elementary students’ scientific epistemological beliefs in relation to socio-economic status and gender. Journal of Science Teacher Education, 22(2), 115-127.

Rempel, K. (2012). Mindfulness for children and youth: A review of the literature with an argument for school-based implementation. Canadian Journal of Counselling and Psycho-therapy. 46(3), 201-220.

Roeser, R. W., Schonert-Reichl, K. A., Jha, A., Cullen, M., Wallace, L., Wilensky, R., Oberle, E.,Thomson, K., Taylor, C., & Harrison, J. (2013). Mindfulness training and reductions in teacher stress and burnout: Results from two randomized: Waitlist-control field trials. Journal of Educational Psychology, 105,787-804.

Rupayana, D. D. (2010). Development and validation of a Student Academic Engagement Scale (SAENS). Unpublished PhD dissertation, Kansas State University.

Salanova, M., Schaufeli, W., Martínez, I., & Bresó, E. (2010). How obstacles and facilitators predict academic performance: The mediating role of study burnout and engagement. Anxiety, Stress, & Coping, 23, 53-70.

Salmela-Aro, K., Savolainen, H., & Holopainen, L. (2009). Depressive symptoms and school burnout during adolescence: Evidence from two cross-lagged longitudinal studies. Journal of Youth and Adolescence: A Multidisciplinary Research Publi-cation, 38(10), 1316-1327.

Salomon, G., & Globerson, T. (1987). Skill may not be enough: The role of mindfulness in learning and transfer. International Journal of Edu-cational Research, 11(6), 623-637.

Santen, S. A., Holt, D. B., Kemp, J. D., & Hemphill, R. R. (2010). Burnout in medical students: Examining the prevalence and associated factors. Southern Medical Journal, 103, 758-763

Shapiro, S. L., Brown, K. W., & Astin, J. A. (2011). Toward the integration of meditation into higher education: A review of research evidence. Teachers College Record, 113( 3), 493-528.

Stark, R., Gruber, H., Renkl, A., & Mandl, H. (1998). Instructional effects in complex learning: Do objective and subjective learning outcomes converge? Learning and Instruction, 8(2),117-129.

Sweeney, J., Sorensen, C., & Kemis, M. (1994). Partners in education student survey: Middle/ high school. Sacramento: Sacramento City Unified School District.

Togari, T., Sato, M., Yamazaki, Y., & Otemori, R. (2011). The Development of Japanese 13-tem version of Psychological Sense of School Mem-bership Scale for Japanese Urban High School Students. Journal of School Health, 7,62-72.

Toppinen-Tanner, S. A., Ojaarvi, A., Vaananen, R., Kalimo, R., & Jappinen, P. (2005). Burnout as a predictor of medically certified sick-leave absences and their diagnosed causes. Behavioral Medicine, 31, 18-27.

Ugwu, F. O., Onyishi, I, E., & Tyoyima, W. A. (2013). Exploring the relationship between academic burnout, self-effecacy and academic engagement among Nigerian collage students. The African Symposium, 13(2), 37-44.

Yang, H. J. (2004). Factors affecting student burnout and academic achievement in multiple enrollment programs in Taiwan’s technical-vocational colleges. International Journal of Educational Development, 24(3), 283-301.

Zang, R., & Cham, G. R. (2007). Perfectionism, academic burnout and engagement among Chinese college students: A structural equation modeling analysis. Personality & Individual Differences, 43, 1529-1542