سبک‌های مقابلهای والدین با هیجانهای منفی کودکان: نقش واسطهای نظمجویی هیجان در والدین دارای فرزند درخودمانده
محورهای موضوعی : روان شناسی کودکان استثنایی
فرشته بابائی
1
,
مهدی تولائی
2
,
علیرضا شریفی اردانی
3
,
ریان رجبی
4
1 - دانشگاه غیر انتفاعی امام جواد(ع)، یزد، ایران
2 - گروه روانشناسی و علوم تربیتی ، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی امام جواد (ع)
3 - دکترای روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شیراز ، شیراز ، ایران
4 - گروه روانشناسی و علوم تربیتی دانشکده علوم انسانی موسسه آموزش عالی امام جواد یزد
کلید واژه: تنظیم هیجان, سبک‌های برخورد با هیجانات منفی کودکان , والدین دارای فرزند اوتیسم, ویژگی‌های سرشت و منش,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش تعیین سبک‌های مقابلهای والدین با هیجانهای منفی کودکان با توجه به نقش واسطهای نظمجویی هیجان در والدین دارای فرزند در خودمانیم بود. این پژوهش از نوع توصیفی، از نوع همبستگی بود و جامعه آماری والدین دانشآموزان دارای اختلال درخودماندگی در مدارس کودکان استثنایی شهر بندرعباس در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ بود که 300 نفر تخمین زده شد. با توجه به محدود بودن جامعه در دسترس تمام والدین بهعنوان نمونه در نظر گرفته شدند که از این تعداد 250 نفر در پژوهش شرکت کردند. ابزارهای پژوهش شامل سیاهه سرشت و منش (کلونینجر، 1986)؛ مقیاس مشکلات در نظمجویی هیجانی (گراتز و روئمر، 2004) و مقیاس سبک‌های مقابله با هیجانات منفی کودکان (فابس، آیزنبرگ و برونزوایگ، 1990) پاسخ دادند. یافته‌ها نشان داد منش همکاری و خود راهبری، تبیین‌کننده مثبت نظمجویی هیجانی در والدین دارای فرزند درخودمانده است. سرشت آسیبپرهیزی و پشتکار تبیینکنندههای منفی نظمجویی هیجانی و سرشت پاداش وابسته تبیین‌کننده مثبت نظمجویی هیجانی و همچنین منش خود فراروی تبیین‌کننده مثبت سبک‌های برخورد حمایتی و غیرحمایتی و سرشت آسیبپرهیزی تبیین‌کننده منفی سبک‌های حمایتی بود. سرشت پاداش وابسته تبیین‌کننده منفی سبک‌های غیر حمایتی و سرشت پشتکار نیز تبیین‌کننده مثبت سبک‌های غیر حمایتی بود. هیچیک از مسیرهای واسطهای معنی‌دار نبودند. به طور کلی می‌توان گفت ویژگی‌های سرشت و منش والدین می‌توانند تبیین‌کننده سبک‌های مقابله با هیجانهای منفی والدین و همچنین نظمجویی هیجان آنها باشند که هر دو نقش مهمی در اجتماعی شدن هیجانی فرزندان دارند.
The purpose of this study was to identify the mediating role of life management strategies in the relationship between generativity-stagnation with subjective well-being in the middle age period. The research method was correlation and the statistical population of the research consisted of all middle-aged citizens of Kermanshah 200 individuals (127 men and 73 women) were selected by voluntary sampling method and responded to four instruments of subjective well-being (Keyes, Shmotkin & Ryff, 2002), Loyola generativity scale) McAdams & de St Aubin, 1992), stagnation scale (Bradley,1997), life management Strate- gies scale (Baltes et al.,1999). For data analysis, we used path analysis. The results showed that generativity has a direct relationship with life management strategies stagnation has an opposite relationship with life management strategies and life management strat- egies have a direct effect on subjective well-being. Also, the results showed that life management strategies can act as a mediator in the relationship between generativity- stagnation and subjective well-being. As a result, considering the importance of subjective well-being in the middle-aged, psychologists can take a step towards increasing the quality of this period by relying on the two variables of generativist- stagnation, and life management strategies and trying to improve and modify them in the middle-aged and performing interventions and treatments in the society.
Aghayousefi, A. R., Tarkhan, M., & Farmani, A. (2017). The role of the Big Five Factors of personality in pre- dicting cognitive emotion regulation strategies with the mediating role of patience components. Clinical Psychology Studies, 7(26) , 43-64. [In Persian].
Baradaran, M. (2017). Comparison of temperament and character dimensions and cognitive emotion regula- tion in anxious and normal students. Social Cogni- tion, 6(1) , 67-76.
Basharpour, S., Etarod, N., & Eini, S. (2017). Tem- perament and character dimensions and depression: The mediating role of cognitive emotion regula- tion. Thoughts and Behavior in Clinical Psychology, 12(43), 27-36. [In Persian].
Belsky, J. (1984). The determinants of parenting: A pro- cess model. Child Development, 55(1) , 83–96.
Bunford, N., Dawson, A. E., Evans, S. W., Ray, A. R., Langberg, J. M., Owens, J. S., & Allan, D. M. (2020). The difficulties in emotion regulation scale–parent report: A psychometric investigation examining ado- lescents with and without ADHD. Assessment, 27(5), .921-940
Cai, R. Y., Richdale, A. L., Uljarević, M., Dissanayake, C., & Samson, A. C. (2018). Emotion regulation in autism spectrum disorder: Where we are and where we need to go. Autism Research, 11(7) , 962-978.
Cloninger, C. R. (1987). A systematic method for clini- cal description and classification of personality vari- ants. Archives of General Psychiatry, 44, 573-588.
Cloninger, C. R. (1991). Brain networks underlying personality development. In B. J. Carroll & J. E. Bar- rett (Eds.), Psychopathology and the brain (pp. 183- 20). New York: Raven Press.
Cloninger, C. R., Przybeck, T. R., Svrakic, D. M., & Wetzel, R. D. (1994). The Temperament and Char- acter Inventory: A guide to its development and use. St-Louis, MO: Washington University.
Cloninger, C. R., & Svrakic D. M. (1994). Differentiat- ing normal and deviant personality by the seven fac- tor personality model. In S. Strack & M. Lorr (Eds.), Differentiating normal and abnormal personality. New York: Springer Publishing Co.
Cui, L., Criss, M. M., Ratliff, E., Wu, Z., Houltberg, B. J., Silk, J. S., & Morris, A. S. (2020). Longitudinal links between maternal and peer emotion socializa- tion and adolescent girls’ socioemotional adjustment. Developmental Psychology, 56(3), 595–607.
Eisenberg, N. (2020). Findings, issues, and new direc- tions for research on emotion socialization. Develop- mental Psychology, 56(3) , 664–670.
Eisenberg, N., Cumberland, A., & Spinrad, T. L. (1998). Parental socialization of emotion. Psychological In- quiry, 9, 241–273.
Eisenberg, N., Fabes, R. A., & Murphy, B. C. (1996). Parents’ reactions to children’s negative emotions: Re- lations to children’s social competence and comfort- ing behavior. Child Development, 67(5), 2227-2247.
Fabes, R. A., Eisenberg, N., & Bernzweig, J. (1990). Coping with Children’s Negative Emotions Scale. Marriage & Family Review.
Fabes, R. A., Poulin, R. E., Eisenberg, N., & Madden-Der- dich, D. A. (2002). The coping with children’s negative emotions scale (CCNES): Psychometric properties and relations with children’s emotional competence. Mar- riage and Family Review, 34, 285–310.
Gratz, K. L., & Roemer, L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development, factor structure, and initial validation of the Difficulties in Emotion Regulation Scale. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 26, .41-54
Hair. J. F., Hult. G. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. A. (2016). Primer on partial least squares structural equa- tion modeling (PLS-SEM). SAGE Publications, Inc.
Hajal, N. J., & Paley, B. (2020). Parental emotion and emo- tion regulation: A critical target of study for research and intervention to promote child emotion socialization. De- velopmental Psychology, 56(3), 403–417.
Haqshan, H. (2009). Personality Psychology. Shiraz: University of Medical Sciences Publications.
Hojati, M., Ghadampoor, E., Abbasi, M., & Senobar, A. (2019). Children behavioral disorder and moth- ers’ stress: The mediating role of fatigue and cop- ing strategies. Journal DevelopmentalPsychology: Iranian Psychologists, 16(62), 215-228. [In Persian].
Kaviani, H., & Poor Naseh, M. (2005). Validation Of Temperament and Character Inventory in Iranian Sample: Normative Data. Tehran University Medi- cal Journal, 63 (2), 89-98. [In Persian].
Ketabi, S., Maher, F., & Barjali, A. (2008).Studying the personality profile of drug addicts by utilizing two models of Cloninger and Eysneck. Etiadpajohi, 2 (7), 45-54. [In Persian].
Khormaei, F., Azadi Dehbidi, F., & Haghjoo,S. (2016). The study of structural model of relationship be- tween patience and difficulty in emotion regulation. Journal of Research in Psychological Health, 10(1), 22-31. [In Persian].
Martínez-González, A. E., Cervin, M., & Piqueras, J. A. (2022). Relationships between emotion regula- tion, social communication and repetitive behaviors in Autism Spectrum Disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 52(10), 4519-4527.
Mazefsky, C. A., Borue, X., Day, T. N., & Minshew, N. J. (2014). Emotion regulation patterns in adoles- cents with high-functioning autism spectrum disor- der: Comparison to typically developing adolescents and association with psychiatric symptoms. Autism Research, 7(3) , 344–354.
Mirzaei, S. S., Pakdaman, S., & Alizade, E. (2020). Designing a program for the generalization of so- cial skills in adolescents with high-functioning autism: Application of cognitive model of social information processing. Journal Developmental Psychology: Iranian Psychologists, 16(64) , 365- 378. [In Persian].
Oghbaee S., Ahi Q., Shahabizadeh F., & Mansouri A. (2020). Modeling of psychotic experiences in abused women in relation to intimate partner vio- lence: The mediating role of temperament and char- acter dimensions. Iranian Journal of Psychiatric Nursing, 8 (4) , 46-56.
Ornaghi, V., Agliati, A., Pepe, A., & Gabola, P. (2019). Patterns of association between early childhood teachers’ emotion socialization styles, emotion be- liefs and mind-mindedness. Early Education and De- velopment, 31(1), 47-65.
Sharifi Ardani A., & Khormaei, F. (2022). The rela- tionship between parents social and cultural capi- tal with children’s social skills: The mediating role of parents’ styles in coping styles with children’s negative emotionss, Social Psychology Research, 11(45), 121-142. [In Persian].
sharifi ardani, A., Yavari,, F., Sajjadipour, F. S., Yazda- ni, S., & Akrami Abargoi, G. (2023). Investigating the role of parents’ character strengths in explaining emotional socialization concerning the mediation role of emotion regulation. Social Psychology Re- search, 13(49), 45-60. [In Persian].
Valiente, C., Swanson, J., DeLay, D., Fraser, A. M., & Parker, J. H. (2020). Emotion-related socialization in the classroom: Considering the roles of teachers, peers, and the classroom context. Developmental Psychology, 56(3), 578–594.
Explaining the Parents' Coping Styles with Children's Negative Emotions: The Mediating Role of Emotion Regulation Among Parents with Autistic Children
فرشته بابائی دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، موسسه آموزشعالی امامجواد (ع) | مهدی تولائی* استادیار، گروه روانشناسی و علوم تربیتی، موسسه آموزش عالی امامجواد (ع) | Mehdi Tavallaei, PhD Imam Javad University College | Fereshteh Babaei MSc student in general Psychology |
علیرضا شریفی اردانی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه شيراز
| ریّان رجبی کارشناس ارشد روانشناسی عمومی | Rayyan Rajabi MSc student in general Psychology | Alireza Sharifi Ardani, PhD University of Shiraz |
چکیده
هدف این پژوهش تعیین سبک‌های مقابلهای والدين با هیجانهای منفی کودکان با توجه به نقش واسطهای نظمجویی هیجان در والدین دارای فرزند درخودمانده بود. این پژوهش از نوع توصیفی از نوع همبستگی بود و جامعۀ آماری والدین دانشآموزان دارای اختلال درخودماندگی در مدارس کودکان استثنايي شهر بندرعباس در سال تحصیلی 1401- 1400 بود که حدود 300 نفر تخمین زده شد. با توجه به محدود بودن جامعۀ در دسترس تمام والدین بهعنوان نمونه در نظر گرفته شدند و 250 نفر از آنها به سیاهۀ سرشت و منش (کلونینجر، 1986)، مقیاس مشکلات در نظمجویی هیجانی (گراتز و روئمر، 2004) و مقیاس سبک‌های مقابلۀ با هیجانات منفی کودکان (فابس، آیزنبرگ و برونزوایگ، 1990) پاسخ دادند. یافته‌ها نشان داد منش همکاری و خودراهبری، تبیین‌کننده مثبت نظمجویی هیجانی در والدين داراي فرزند درخودمانده است. سرشت آسیبپرهیزی و پشتکار تبیینکنندههای منفی نظمجویی هيجاني و سرشت پاداش وابسته تبیین‌کننده مثبت نظمجویی هيجاني و همچنین منش خودفراروی تبیین‌کننده مثبت سبک‌های برخورد حمايتي و غیرحمایتی و سرشت آسیبپرهیزی تبیین‌کننده منفی سبک‌های حمایتی بود. سرشت پاداش وابسته نیز تبیین‌کننده منفی سبک‌های غیرحمایتی و سرشت پشتکار نيز تبیین‌کننده مثبت سبک‌های غیرحمایتی بود. هیچیک از مسیرهای واسطهای معنا‌دار نبودند. به‌طورکلی می‌توان گفت ویژگی‌های سرشت و منش والدين می‌توانند تبیین‌کننده سبک‌های مقابله با هیجانهای منفی والدین و همچنين نظمجویی هيجان آنها باشند که هر دو نقش مهمي در اجتماعي شدن هيجاني فرزندان دارند.
واژههای کلیدی: نظمجویی هیجانی، سبک‌های برخورد با هیجانات منفی کودکان، ویژگی‌های سرشت و منش
Abstract
This study aimed to determine the coping styles with children's negative emotions with the mediating role of emotion regulation among parents with autistic children. The research design was descriptive-correlational and The statistical population of parents of students with autism disorder in the Exceptional children's schools in Bandar Abbas city in the academic year 2021-2022, which was estimated to be around 300 people., and due to the limited population available, all parents were considered as samples. Finally, 250 completed the Temperament and Character Inventory (Cloninger, 1986), Difficulties in Emotion Regulation Scale (Gratz & Roemer, 2004) and Coping Styles with Children's Negative Emotions (Fabes, Eisenberg & Bernzweig, 1990). Findings showed, that cooperative and self-directed character are positive explanations of emotion regulation in parents with autistic children. harm avoidance and persistence temperament were the negative explanations of emotion regulation and the Reward dependent temperament was a positive explainer of emotion regulation. The self-directiveness character was a positive explainer of supportive and non-supportive coping styles with children's negative emotions. Harm-avoidance temperament was a negative explainer of supportive coping styles with children's negative emotions. Reward-dependent temperament was a negative explainer of unsupportive coping styles with children's negative emotions. Persistence was also a positive explanation of non-supportive coping styles with children's negative emotions. None of the mediating paths were significant. In general, it can be said that the characteristics of the parents' temperament and character can explain the coping styles with children's negative emotions as well as their emotional regulation; Both of which play an important role in the emotional socialization of children.
Keywords: emotion regulation, parents' coping styles with children's negative emotions, temperament and character
تاریخ دریافت: ۰۷/۰۷/۱۴۰۱ received: 29/09/2022
تاریخ پذیرش: ۱۱/۰۴/۱۴۰۲accepted: 02/07/2023
مقدمه
والدین نقش اساسی در درک تجربیات و ابراز هیجان فرزندان خود دارند و می‌توانند با شناسایی هیجانها، بحث در مورد اهمیت آنها و ارائه الگويي از رفتارهای هیجانی در موقعیتهای اجتماعی به اجتماعیشدن1 آنها کمک کنند (آیزنبرگ، 2020؛ کوآی و دیگران، 2020). اجتماعیشدن فرزندان برای والدین کودکان با نیازهای ویژه2 دارای اهمیت بسزایی است. اختلال درخودمانده3 یکی از اختلالات شایع در کودکان است. درخودماندگی، بیماری یا مجموعه‌ای از بیماری‌های مرتبط با رشد دستگاه عصبی است كه با اختلال‌هایی در تعامل اجتماعی، ارتباطات و انعطاف‌پذیری رفتاری مشخص میشود. (کای، ریچدیل، اولیارویچ، دیسانایکه و سامسون، 2018). محققان بر این باورند که کودکان مبتلا به اختلال طیف درخودماندگی نسبت به کودکان عادی بیشتر دچار اختلال در درک هیجان شده و دشواری‌های مشخصی را در نظمجویی هیجان دارند (مازفسکی، برو، دی و مینشیو، 2014). مشکلات در نظمجویی هیجان در موقعیتهای اجتماعی می‌تواند دشواری‌هایی به لحاظ هیجانی برای کودک و برای والدین در والدگری ایجاد کند (مارتینز-گونزالس، سروین و پیکراس، 2022). واکنش والدین در موقعیتهای دشوار هیجانی فرزندان به عوامل مختلفی بستگی دارد بهطوری که برخی از محققان در نظریه‌ها و مدل‌های والدگری به نقش شخصیت والدین در والدگری و به‌ویژه در امر آموزش و الگودهی درک هیجانی4 تأکید دارند (آیزنبرگ، 2020؛ کوآی و دیگران، 2020). وقتی والدین فرزندان خود را راهنمایی میکنند تا موقعیتهای اجتماعی تنیدگیزا را بهعنوان چالش ببینند و به آنها کمک میکنند تا مشکلات را حل کنند، به‌احتمال زیاد این موقعیت‌ها از سوی آنها قابل‌مهار‌تر ارزیابی می‌شوند (آیزنبرگ، 2020). بهنظر می‌رسد این راه‌حل برای والدین کودکان مبتلا به اختلال طیف درخودمانده نیز صدق میکند، زیرا این رویآورد بیشتر برای این کودکان ضروری است و باید در نظر داشت که آنها در شرایط تنیدگیزای اجتماعی نیاز بیشتری به حمایت والدین دارند.
آیزنبرگ، فابس و مورفی (1996) در پژوهشهای خود شش سبک مقابله هیجانی والدین5 را معرفی کردند، که می‌توانند در دو دستۀ کلی طیقهبندی شوند. سبک‌های حمایتی برخورد6 که شامل واکنش متمرکز بر مشکل7، واکنش متمرکز بر هیجان8، تشویق ابراز هیجان9 و سبک‌های غیرحمایتی برخورد10 که شامل واکنش کمینهسازی11، واکنش همراه با پریشانی12 و واکنش تنبیهی13 است (آیزنبرگ، فابس و مورفی، 1996). سبک مقابلۀ هیجانی والدین می‌تواند تحت تأثیر عوامل گوناگونی قرار گیرد، بهطوری که بلسکی (1984) در مدل فرایند والدگری14 خود بیان میکند، والدگری به روشی چندبُعدی تعیین میشود و تحت تأثیر ویژگی‌های والدین، کودک و بافت اجتماعی خانواده قرار دارد. پژوهشهای بسیاری نیز بر ویژگی‌ها15و رگههای16 والدین تأکید کردند. شریفی اردانی و خرمایی (2022) نیز در پژوهش خود نشان دادهاند، ویژگی‌هایی چون منش‌های اخلاقی17 می‌توانند نقش مهمی در سبک‌های والدین در برخورد با هیجانهای منفی فرزندان داشته باشد. همچنین در پژوهشی دیگر شریفی و دیگران (2023) نشان دادهاند که توانمندی‌های منش18والدین به منزلۀ ویژگی‌های مثبت فردی می‌توانند پیشبینیکنندۀ نحوۀ برخورد والدین با فرزندان در موقعیتهای دشوار هیجانی باشد. بنابراین ویژگی‌های شخصیتی منبع مهمی برای شکلگیری سبک‌های برخورد والدین با هیجانهای فرزندان است.
يکي از نظریه‌های مهم در حوزۀ شخصيت، نظریۀ زيستي رواني سرشت و منش19 کلونینجر (1987) است که شخصیت را داراي دو هستۀ سرشت و منش می‌داند؛ سرشت بهعنوان هستۀ هیجانی شخصیت جنبۀ ارثی دارد و منش بهعنوان هستۀ ادراکی تحت تأثیر عرف‌های اجتماعی و فرهنگی، یادگیری اجتماعی و خانوادگی و رویدادهای منحصربه‌فرد زندگی اشخاص شکل می‌گیرد. از نظر کلونینجر و سوراکیچ (1994)، تعامل سه نظام مستقل ژنتیکی، عصبی و زیست‌شناختی در سیستم اعصاب مرکزی (دستگاه‌های فعال‌سازی رفتاری20، بازداری رفتاری21 و نگهداری رفتاری22)، زمینۀ الگوهای منحصربه‌فرد پاسخ رفتاری به تجربۀ نو، پاداش و تنبیه را میسر میسازد. فعال‌سازی رفتاری شامل فراخوانی رفتار در پاسخ به پدیده‌های نو و نشانه‌های پاداش یا رهایی از تنبیه است که افراد فعال در چنین فعالیت‌های رفتاری در ويژگي سرشت که «نوجویی23» نامیده میشود، با یکدیگر متفاوتاند. بازداری رفتاری در پاسخ به نشانه‌های تنبیه یا فقدان پاداش روی می‌دهد و افراد به لحاظ قابلیت بازداری رفتاری، «آسیبپرهیزی24» نامیده می‌شوند و با یکدیگر تفاوت دارند. رفتاری که درگذشته تقویت دریافت کرده است، حتی در شرایطی که تقویت ادامه نداشته باشد نیز تکرار میشود و حد تداوم رفتاری افراد پس از قطع تقویت که «پاداش وابسته25» نامیده میشود نیز متفاوت است. بدین ترتیب در قسمت سرشت، کلونینجر این سه بُعد را که هر یک دارای چهار مقیاس فرعی هستند معرفی کرد و بُعد چهارم را که فاقد زیرمقیاس است، پایداری26 یا پشتکار27 نامید (حق شناس، 2009؛ کاویانی و پورناصح، 2005).
کلونینجر و سوراکیچ (1994) سهبُعد برای منش در نظر می‌گیرد که شامل بُعد خودراهبری28 بر پایۀ پنداشت از خویشتن بهعنوان فردی مستقل که دارای زیرمجموعه‌های وحدت29، احترام30، شأن31، اثربخشی32، رهبری33 و امید34 است، بُعد همکاری35 بر پایۀ پنداشت از خویشتن بهعنوان بخشی از جهان انسانی و جامعه قرار دارد که از آن حس اجتماعی36، رحم و شفقت37، وجدان38 و تمایل به انجام امور خیریه مشتق میشود. بُعد خودفراروی39 بر پایۀ مفهوم از خویشتن بهعنوان بخشی از جهان و منابع پیرامون آن مطرح‌شده است که با پندارهای حضور رازگونه، ایمان مذهبی، متانت و صبوری غیرمشروط همراه است (کتابی، ماهر و برجعلي، 2008).
واکنش والدین در موقعیتهای دشوار هیجانی، علاوه بر ویژگی‌های شخصیتی (آیزنبرگ، 2020؛ شریفی اردانی و دیگران، 2023 و کوآی و دیگران، 2020)، می‌تواند تحت تأثیر ویژگی‌های هیجانی چون نظمجویی هیجانی آنها نیز قرار گیرد بهطوری که هاژال و پالي (2020) نشان دادهاند که نظمجویی هیجانی والدین در کاهش اختلالات هیجانی و رفتاری کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند هدایتکننده شیوۀ برخورد والدین با هیجانهای منفی فرزندان باشد. شریفی اردانی و دیگران (2023) نشان دادهاند نظمجویی هیجانی می‌تواند در تبیین سبک‌های برخورد والدین با هیجانهای منفی فرزندان نقشی واسطهای داشته باشد. نظمجویی هیجانی فرایندی است که دربرگیرندۀ همۀ راهبردهای هشیار و ناهشیار40 برای افزایش، حفظ یا کاهش یک یا چند جزء از یک پاسخ عاطفی است (گراس، 2001 نقل از بونفورد و دیگران،2020). به نظر می‌رسد نظمجویی هیجانی فرایندی است که می‌تواند نقش مهمی در شکلگیری واکنش‌های والدین در برخورد با هیجانهای منفی فرزندان داشته باشد (اورناگی، اجلیاتی، پپ و گابولا، 2019؛ حجتی، قدم‌پور، عباسی، صنوبر، 2019؛ شریفی اردانی و دیگران، 2023؛ میرزائی، پاکدامن و علیزاده،2020؛ هاژال و پالي،2020؛ والنته، سواسون، دلای، فراسر و پارکر، 2020). افزون بر آن، پژوهش‌ها نشان دادهاند سرشت و منش می‌توانند نقش مهمی در نظمجویی هیجانی داشته باشند (اقایوسفی، ترخان و فرمانی، 2017؛ بشرپور، عطارد و عینی، 2017؛ برادران، 2017؛ خرمائی، آزادی ده بیدی و حق جو، 2016) و بهنظر می‌رسد نظمجویی هیجانی می‌تواند به عنوان مکانیزمی باشد که ویژگی‌های سرشت و منش والدین را به سبک‌های برخوردهای حمایتی یا غیرحمایتی با فرزندان در موقعیتهای تنیدگیزا پیوند دهد.
از آنجا که بر اساس نظریه زيستي رواني کلونینجر (1987) سرشت بهعنوان هستۀ هیجانی و منش بهعنوان هستۀ ادراکی است، بهنظر می‌رسد هرکدام از این مؤلفه‌ها به واسطۀ تأثیر بر نظمجویی هیجانی والدین، می‌توانند منجر به سبک‌های برخورد با هیجانات منفی فرزندان در موقعیتهای دشوار اجتماعی شوند.
با توجه به بررسی‌های صورت گرفته تاکنون پژوهشی به بررسی نقش ویژگی‌های سرشت و منش والدین در ارتباط با شیوه‌های برخورد با هیجانات و نظمجویی هیجانی آنها نپرداخته است و بنابراین درک روابط ساختاری بین این متغیرها می‌تواند نقش مهمی در فهم چگونگی شکلگیری سبک‌های مقابلهای هیجانی والدین دارای فرزند درخودمانده داشته باشد که در نهایت منجر به اجتماعیشدن هیجانی میشود و منبع مهمی برای رشد اجتماعی فرزندان و به‌ویژه کودکان دارای اختلال درخودماندگی باشد. بر اساس آنچه پیشتر بیان شد، در اين پژوهش ویژگی‌های سرشت و منش والدین بهعنوان متغیرهای برونزای مدل در نظر گرفته شد که پیشآیند نظمجویی هیجانی و همچنین سبک‌های والدینی در واکنش به هیجانات منفی است. مدل مفهومی پژوهش در شکل 1 آمده است.
شکل 1. مدل مفهومی پژوهش
روش
این پژوهش از نوع توصیفی ـ همبستگی است. برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از روش تحلیل معادلات ساختاری استفاده شد. جامعۀ این پژوهش، والدین کودکان مبتلا به اختلال درخودماندگی در سال تحصیلی 1400-1401 شهر بندرعباس بودند که توسط متخصصان روانشناسی تشخیص اختلال درخودماندگی داده شدند. جامعۀ در دسترس پژوهش با توجه به محدود بودن تعداد دانشآموزان با اختلال درخودماندگی در مدارس دولتی و غیردولتی شهر بندرعباس 150 نفر تخمین زده شدند؛ بنابراین 300 نفر از والدین (پدر و مادر) جامعۀ در دسترس پژوهش را تشکیل دادند. البته بر طبق دیدگاه کلاين (2015) ملاک حداقل نمونه تحلیل معادلات ساختاری که حداقل 200 مورد است در نظر گرفته شد و در نهایت 250 نفر از والدين در پژوهش شرکت کردند 125 نفر (50%) مادر و 125 نفر (50%) پدر بودند. ملاک ورود به پژوهش تحصیلات حداقل دیپلم و داشتن فرزند دارای اختلال درخودماندگی بود. میانگین سنی والدین شرکت‌کننده در این پژوهش 58/36 سال (55/6 ±) و میانگین سنی فرزندان آنها 43/6 سال (70/2±) بود.
برای تحلیل دادهها از روش معادلات ساختاری استفاده شد.
سیاهۀ سرشت و منش41 (کلونینجر،1986). این سیاهه دارای دو بُعد سرشت و منش و 125 مادّه است و بهصورت صحیح (1) و غلط (0) نمره‌گذاری میشود. چهاربُعد سرشت شامل نوجویی، آسیبپرهیزی، پاداشخواهی42و پشتکار و سهبُعد منش شامل خودراهبری، همکار و خودفراروی است. نتایج تحلیل عاملی عقبابی، آهی، شهابیزاده و منصوری (2020) نشان داد شاخصهای برازش این سیاهه در سطح قابل قبولی است
(0/93=RFI=0/87 IFI 0/49=NFI=0/92 CFI=0/93 GFI=0/90 RMSEA). عقابی و دیگران (2020) ضرایب آلفای کرونباخ زيرمقیاس‌های سرشت شامل نوجویی، پشتکار، آسیبپرهیزی و پاداش وابسـتگی بهترتیب 74/0، 36/0، 96/0 و 76/0 و زیرمقیاس‌های منش شامل خود راهبری، همکاری و خود فراروی بهترتیب 78/0 37/0 و 65/0 برآورد شد. در اين پژوهش نیز تحلیل عامل تأییدی به روش حداقل مربعات جزئی43 انجام شد و مادۀ 59 از مؤلفۀ نوجویی، مادّۀ 8 از مؤلفۀ پشتکار، مادّۀ 27 از مؤلفۀ همکاری و مادّۀ 121 از مؤلفۀ خود فرا روی و دارای بار عاملی کمتر از 40/0 بودند که از تحلیل حذف شدند. مدل نهایی به لحاظ شاخصهای برازش مدل قبل از اصلاح مدل (10/0=SRMR و 44/0=NFI) و بعد از اصلاح مدل (084/0= SRMR و 61/0=NFI) است که نشانگر بهبود شاخص‌ها بعد از اصلاح مدل است. ضرایب آلفای کرونباخ برای زيرمقیاس‌های سرشت شامل نوجویی 60/0، پشتکار 64/0، آسیبپرهیزی 77/0 و پــاداش وابستگی 53/0 و برای زيرمقیاس‌های منش شامل خود راهبری، 85/0، همکاری 76/ 0و خودفراروی 82/0 بهدست آمد.
مقیاس مشکلات در نظمجویی هیجانی44 (گراتز و روئمر، 2004) این مقیاس 36 مادّهای دارای شش زيرمقياس عدم پذیرش پاسخ‌های هیجانی،2) مشکل در اشتغال به رفتار هدفمند،3) مشکل در مهار برانگیختگی، 4) عدم آگاهی هیجانی، 5) دسترسی محدود به راهبردهای نظمجویی هیجانی و 6) عدم وضوح هیجانی است (گراتز و روئمر، 2004). این مقیاس از همسانی درونی بالایی (93/0) برخوردار است. روایی و اعتبار مقیاس مشکلات در نظمجویی هیجانی برای اولین بار توسط خان‌زاده، سعیدیان، حسین چاری و ادریسی (1391) در جامعۀ ایرانی بررسی شد و ساختار عاملي آن با شش زیرمقیاس استخراج شده در پژوهش گراتز و روئمر (2004) هماهنگ بود. نتایج این پژوهش ضرایب آلفای کرونباخ زیرمقیاس‌های این سیاهه را از 86/0 تا 88/0 و ضريب اعتبار بازآزمایی زيرمقیاس‌ها را پس از يك هفته از 79/0 تا 91/0 نشان داد.
در اين پژوهش از نسخۀ مثبت این سیاهه که نظمجویی هیجانی را ارزیابی میکند، استفاده شد و برای بررسی روایی آن، تحلیل عامل تأییدی انجام شد؛ مادّۀ 20 از مؤلفۀ رفتار هدفمند، مادّههای 3 و 24 از مؤلفۀ مهار برانگیختگی، مادّۀ 34 از مؤلفۀ وضوح هیجانی، مادّۀ 10 از مؤلفۀ آگاهی هیجانی و مادۀ 22 از مؤلفۀ راهبردهای نظمجویی هیجانی دارای بار عاملی کمتر از 40/0 بودند که از تحلیل حذف‌شده‌اند. شاخصهای برازش مدل قبل از اصلاح مدل (098/0=SRMR و 66/0=NFI) و بعد از اصلاح مدل (081/0=SRMR و 73/0=NFI) نشانگر بهبود شاخص‌ها بعد از اصلاح مدل است. ضرایب آلفای كرونباخ براي زيرمقیاس‌های آگاهی هیجان 82/0، راهبرد نظمجویی هیجانی 82/0، رفتار هدفمند 85/0، وضوح هیجانی 73/0، پذیرش هیجان 90/0 و مهار برانگیختگی 87/0 برآورد شد که همه در سطح مناسبی قرار دارند.
مقیاس سبک‌های مقابلۀ با هیجانات منفی کودکان45 (فابس، آیزنبرگ و برونزوایگ، 1990). این مقیاس دارای 12 سناریو و شش زيرمقياس سبک مقابلۀ والدین با هیجانات منفی کودکان شامل واکنش مسئله محور46، واکنش هیجانمحور47، واکنش تشويق ابراز هیجان48، واکنش بهحداقل رساندن49 یا کمینهسازی، واکنش تنبيهي50 و واکنش پریشانی51 است. این مقیاس بر اساس طیف لیکرت 7 درجه‌ای از بسیار بعید (نمرۀ 1) تا بسیار محتمل (نمرۀ 7) نمره‌گذاری میشود. فابس، پولین، آیزنبرگ و مادن-دردیچ (2002) ضرایب آلفای کرونباخ را برای این 6 سبک مقابلهای از 69/0 تا 85/0 محاسبه کردند و نشان دادند روایی محتوایی مقیاس سبک‌های مقابلۀ با هیجانات منفی کودکان از لحاظ نظری با مقیاس‌های مشابه دیگر همگرا است. همچنین شریفی اردانی و خرمایی (2022) با تحلیل عاملی تأییدی، شاخصهای برازش کل مدل را محاسبه (089/0=SRMR و 68/0= NFI) و اعتبار آن را با روش آلفای كرونباخ برای زيرمقیاس‌های حمایتی شامل مسئله محور 72/0، هیجانمحور 67/0، تشويق ابراز هیجان 63/0و برای زيرمقیاس‌های غیرحمایتی شامل بهحداقل رساندن 62/0، تنبيهي 66/0 و پریشانی 62/0 و برای کل این مقیاس 77/0 بهدست آوردند. در اين پژوهش نیز تحلیل عامل تأییدی انجام شد و بر اساس نتایج آن، مادّههای 1، 18 و 7 بهدلیل ضعیف بودن بار عاملی آنها از تحلیل حذف شدند. شاخصهای برازش مدل در سطح (08/0=SRMR و 75/0=NFI) قرار داشت و ضرایب آلفای كرونباخ براي زيرمقیاس‌های حمایتی مقیاس سبک‌های مقابلۀ با هیجانات منفی کودکان شامل مسئله محور 82/0، هیجانمحور 62/0 و تشويق ابراز هیجان 75/0 و کل زيرمقیاس‌های حمایتی برابر با 84/0 و همچنین براي زيرمقياسهاي غیرحمایتی مقیاس سبک‌های مقابلۀ با هیجانات منفی کودکان شامل بهحداقل رساندن (کمینهسازی) 74/0، تنبيهي 77/0 و پریشانی 61/0 و کل زيرمقیاس‌های غیرحمایتی برابر با 82/0 بود.
یافته‌ها
در جدول 1 شاخصهای توصیفی میانگین و انحراف استاندارد آمده است.
جدول 1
ميانگين، انحراف استاندارد و شاخص نرمال بودن توزيع دادهها براي متغیرهای پژوهش
متغیر | مؤلفه‌ها | شاخص توصیفی | آزمون کولموگروف –اسمیرنوف | کجی | کشیدگی | ||||||||||
M | SD | Z | Sig | ||||||||||||
سبک‌های مقابلۀ غیرحمایتی | تنبیهی | 36/14 | 73/5 | 06/1 | 205/0 | 0،72- | 03/0- | ||||||||
کمینهسازی | 72/26 | 46/6 | 52/1 | 018/0 | 35/0 | 36/0- | |||||||||
پریشانی | 02/17 | 53/5 | 89/0 | 399/0 | 52/0- | 06/0- | |||||||||
کل | 60/56 | 61/13 | 82/0 | 503/0 | 16/0- | 24/0- | |||||||||
سبک‌های مقابلۀ حمایتی | مسئله محور | 62/32 | 58/6 | 75/1 | 004/0 | 74/0 | 93/0- | ||||||||
هیجانمحور | 83/26 | 98/5 | 89/0 | 407/0 | 44/0 | 15/0- | |||||||||
تشویق ابراز | 60/32 | 69/5 | 47/1 | 026/0 | 39/0 | 74/0- | |||||||||
کل | 03/92 | 61/14 | 27/1 | 079/0 | 32/0 | 97/0- | |||||||||
نظمجویی هیجانی | پذیرش هیجانی | 22/24 | 26/6 | 18/1 | 119/0 | 49/0- | 30/0- | ||||||||
رفتار هدفمند | 44/13 | 29/3 | 88/1 | 002/0 | 05/0 | 41/0- | |||||||||
مهار برانگیختگی | 89/14 | 29/3 | 13/2 | 001/0 | 32/0 | 84/0- | |||||||||
وضوح هیجانی | 04/11 | 55/2 | 67/1 | 007/0 | 39/0- | 31/- | |||||||||
راهبرد نظمجویی هیجانی | 41/21 | 32/4 | 81/1 | 003/0 | 79/0 | 77/0- | |||||||||
آگاهی هیجانی | 06/22 | 23/5 | 27/1 | 008/0 | 44/0- | 19/0- | |||||||||
کل | 01/85 | 82/15 | 94/0 | 337/0 | 33/0 | 24/0- | |||||||||
سرشت | نوجویی | 52/7 | 47/2 | 58/1 | 013/0 | 30/0 | 37/0 | ||||||||
آسیبپرهیزی | 17/9 | 20/4 | 23/1 | 095/0 | 35/0- | 30/0 | |||||||||
| پاداش وابسته | 29/7 | 45/2 | 84/1 | 002/0 | 03/0- | 37/0- | ||||||||
پشتکار | 03/3 | 17/1 | 57/4 | 001/0 | 04/0- | 86/0- | |||||||||
| کل | 03/27 | 36/5 | 49/1 | 023/0 | 23/0 | 14/0- | ||||||||
منش | همکاری | 22/15 | 60/3 | 27/2 | 001/0 | 84/0 | 59/0- | ||||||||
خودراهبری | 68/13 | 85/4 | 56/1 | 015/0 | 47/0- | 15/0- | |||||||||
| خودفراروی | 96/8 | 4/3 | 11/2 | 001/0 | 01/1- | 19/0- | ||||||||
| کل | 92/32 | 86/6 | 1،51 | 0،021 | 10/0 | 07/0 | ||||||||
در اين پژوهش داده‌های مفقودشده52 مورد بررسی قرار گرفت، به‌طوری‌که در متغیرهای پژوهش هنگامی‌که اين دادهها بیش از 15 درصد بودند، به توصیه هایر و دیگران (2016) آن مورد از تحلیل حذف و هنگامی‌که کمتر از 5 درصد مقادیر در هر شاخص مفقود بودند، از جایگزین میانگین استفاده شد. داده‌های پرت53 چندمتغیری با استفاده از شاخص فاصله مهالونوبیس مشخص شدند و در بیشتر موارد، از مجموعه دادههاحذف شدند.
نرمال بودن توزیع دادهها با استفاده از آزمون کلموگروف-اسمیرنوف54 و همچنین دو معیار کجی و کشیدگی توزیع بررسی شد. وجود توزیع غیرنرمال در روش حداقل مربعات جزئی که روشی مبتنی بر واریانس است، نسبت به روش‌های مبتنی بر کوواریانس مشکل زیادی ایجاد نمی‌کند (هایر و دیگران، 2016) اما ملاک کجی/کشیدگی مطلق نیز باید بررسی شود. نتایج نشان داد میزان کجی/کشیدگی در زیر سطح و یا ±1 است که نشان‌دهنده قابل‌قبول بودن توزیع داده‌هاست. در تحلیل معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی جهت بررسی مقدار همخطی چندگانه شاخص عامل تورم واریانس55 وجود دارد که برای این شاخص مقدار 3/3 در حالت سخت‌گیرانه و مقدار 5/5 در حالت عادی پیشنهاد شده است (هایر و دیگران، 2016). در اين پژوهش نتایج عامل تورم واریانس برای تمام متغیرهای آشکار بزرگتر از 3 بود که نشان‌دهنده عدم وجود همخطی است.
جدول 2
همبستگی بین سبک‌های مقابلۀ با هیجانات منفی کودکان، نظمجویی هیجانی و سرشت و منش
متغیرها | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
1. تنبیهی | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. کمینهسازی | /049** | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3. پریشانی | 0/53** | 0/23** | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4. مسئله محور | -0/19** | 0/28** | -0/33** | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5. هیجانمحور | -0/21** | 0/08 | -0/01 | 0/34** | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6. تشویق ابراز | -0/13* | 0/31** | -0/27** | 0/75** | 0/29** | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7. پذیرش هیجانی | -0/27** | -0/15* | -0/30** | 0/20** | 0/05 | 0/05 | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8. رفتار هدفمند | 0/03 | 0/05 | -0/18** | 0/16** | -0/06 | 0/16** | 0/51** | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9. مهار برانگیختگی | -0/08 | 0/03 | -0/24** | 0/14* | 0/03 | 0/14* | 0/47** | 0/73** | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10. وضوح هیجانی | -0/23** | -0/12 | -0/25** | 0/27** | 0/02 | 0/21** | 0/52** | 0/35** | 0/29** | - |
|
|
|
|
|
|
|
|
11. راهبرد نظمجویی | -0/26** | -0/16** | -0/30** | 0/43** | 0/056 | 0/31** | 0/29** | 0/03 | -0/08 | 0/54** | - |
|
|
|
|
|
|
|
12. آگاهی هیجانی | -0/14* | -0/08 | -0/21** | 0/13* | 0/04 | 0/14* | 0/61** | 0/70** | 0/68** | 0/33** | 0/04 | _ |
|
|
|
|
|
|
13. نوجویی | 0/005 | -0/057 | 0/007 | 0/061 | 0/076 | 0/016 | -0/013 | -0/056 | -0/065 | 0/034 | -0/007 | -0/027 | - |
|
|
|
|
|
14. آسیبپرهیزی | -0/06 | -0/12 | 0/09 | -0/19** | 0/07 | -0/17** | -0/23** | -0/46** | -0/33** | -0/14* | -0/09 | -0/37** | 0/02 | - |
|
|
|
|
15. پاداش وابسته | -0/20** | -0/11 | -0/20** | 0/22** | -0/01 | 0/07 | 0/28** | 0/06 | 0/13* | 0/44** | 0/32** | 0/32** | 0/08 | 0/02 | - |
|
|
|
16. پشتکار | 0/27** | 0/27** | 0/18** | 0/05 | 0/01 | 0/06 | -0/18** | 0/09 | 0/01 | -0/19** | -0/09 | -0/11 | -0/08 | -0/28** | -0/20** | - |
|
|
17. همکاری | -0/20** | -0/03 | -0/19** | 0/14* | 0/07 | 0/16* | 0/23** | 0/39** | 0/46** | 0/26** | 0/14* | 0/43** | -0/16** | -0/13* | 0/32** | 0/04 | - |
|
18. خودراهبری | -0/09 | -0/09 | -0/21** | 0/07 | -0/03 | 0/05 | 0/39** | 0/45** | 0/34** | 0/24** | 0/18** | 0/48** | -0/32** | -0/55** | 0/01 | 0/05 | 0/29** | - |
19. خودفراروی | 0/25** | 0/33** | 0/07 | 0/26** | -0/09 | 0/21** | 0/01 | 0/22** | 0/04 | 0/05 | 0/08 | 0/11 | 0/12* | -0/21** | 0/13* | 0/26** | 0/12* | -0/06 |
*P05/0> **P>01/0
با توجه به ماتریس همبستگی می‌توان گفت روابط بین ابعاد سرشت و منش (نوجویی، آسیبپرهیزی، پاداش وابسته، پشتکار، همکاری، خودراهبری و خودفراروی) با نظمجویی هیجانی و همچنین سبک‌های حمایتی و غیرحمایتی برخورد با هیجانهای منفی فرزندان بهطور مثبت و منفی در سطح 05/0 و 01/0 معنا‌دار هستند. برای درک بهتر روابط ساختاری بین این متغیرها از معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی استفاده شد که نتايج خروجي مدل بعد از اصلاح مدل و حذف مسیرهای غیرمعنادار در شکل 1 قابل مشاهده است.
شکل1. نتایج معادلات ساختاری
شکل 1 نتایج نهایی مدل اندازه‌گیری و مدل ساختاری را در وضعیت استاندارد نشان می‌دهد. همان‌طور که مشاهده میشود مؤلفه‌ها دارای بار عاملی قابل قبولی با سازه‌های مربوطه هستند و روابط ساختاری بین متغیرهای مکنون نیز همه در سطح معنا‌دار است. یافته‌های مربوط به اثرات مستقیم و اثرات کل در جدول 2 خلاصه شده است.
جدول 3
برآوردهای ضرایب اثر مستقیم، غیرمستقیم و اثرات کل
جهت مسیرها | اثرات مستقیم | اثرات غیرمستقیم | اثرات کل | ||||||
β | T | P | β | T | P | β | T | P | |
نظمجویی هیجانی -> سبک‌های مقابلۀ حمایتی | 14/0 | 53/1 | 12/0 |
|
|
| 14/0 | 53/1 | 12/0 |
نظمجویی هیجانی -> سبک‌های مقابلۀ غیرحمایتی | 11/0- | 23/1 | 22/0 |
|
|
| 11/0- | 23/1 | 22/0 |
منش همکاری -> نظمجویی هیجانی | 29/0 | 29/5 | 001/0 |
|
|
| 29/0 | 29/5 | 001/0 |
منش همکاری -> سبک‌های مقابلۀ حمایتی | 05/0 | 59/0 | 55/0 | 04/0 | 47/1 | 14/0 | 09/0 | 24/1 | 21/0 |
منش همکاری -> سبک‌های مقابلۀ غیرحمایتی | 12/0- | 65/1 | 10/0 | 03/0- | 16/1 | 24/0 | 15/0- | 35/2 | 02/0 |
منش خودراهبری -> نظمجویی هیجانی | 31/0 | 65/4 | 001/0 |
|
|
| 31/0 | 65/4 | 001/0 |
منش خودراهبری -> سبک‌های مقابلۀ حمایتی | 08/0- | 08/1 | 28/0 | 43/0 | 42/1 | 15/0 | 04/0- | 48/0 | 63/0 |
منش خودراهبری -> سبک‌های مقابلۀ غیرحمایتی | 13/0- | 69/1 | 09/0 | 03/0- | 16/1 | 24/0 | 16/0 | 19/2 | 03/0 |
منش خودفراروی -> نظمجویی هیجانی | 05/0 | 97/0 | 33/0 |
|
|
| 05/0 | 97/0 | 33/0 |
منش خودفراروی -> سبک‌های مقابلۀ حمایتی | 18/0 | 93/2 | 004/0 | 008/0 | 73/0 | 46/0 | 19/0 | 10/3 | 002/0 |
منش خودفراروی -> سبک‌های مقابلۀ غیرحمایتی | 27/0 | 62/4 | 001/0 | 006/0 | 68/0 | 50/0 | 27/0 | 45/0 | 001/0 |
سرشت آسیبپرهیزی -> نظمجویی هیجانی | 22/0- | 30/3 | 001/0 |
|
|
| 22/0- | 30/3 | 001/0 |
سرشت آسیبپرهیزی -> سبک‌های مقابلۀ حمایتی | 15/0- | 93/1 | 05/0 | 03/0- | 32/1 | 18/0 | 18/0- | 50/2 | 01/0 |
سرشت آسیبپرهیزی -> سبک‌های مقابلۀ غیرحمایتی | 06/0- | 85/0 | 39/0 | 02/0 | 08/1 | 27/0 | 04/0- | 56/0 | 57/0 |
سرشت پاداش وابسته -> نظمجویی هیجانی | 12/0 | 26/2 | 039/0 |
|
|
| 12/0 | 26/2 | 039/0 |
سرشت پاداش وابسته -> سبک‌های مقابلۀ حمایتی | 10/0 | 29/1 | 20/0 | 01/0 | 08/1 | 28/0 | 12/0 | 54/1 | 12/0 |
سرشت پاداش وابسته -> سبک‌های مقابلۀ غیرحمایتی | 14/0- | 38/2 | 02/0 | 01/0- | 95/0 | 34/0 | 15/0- | 60/2 | 01/0 |
سرشت نوجویی -> نظمجویی هیجانی | 09/0 | 82/1 | 07/0 |
|
|
| 09/0 | 82/1 | 07/0 |
سرشت نوجویی -> سبک‌های مقابلۀ حمایتی | 001/0 | 001/0 | 999/0 | 01/0 | 08/1 | 28/0 | 01/0 | 19/0 | 84/0 |
سرشت نوجویی -> سبک‌های مقابلۀ غیرحمایتی | 09/0- | 31/1 | 19/0 | 01/0- | 95/0 | 34/0 | 10/0- | 48/1 | 14/0 |
سرشت پشتکار -> نظمجویی هیجانی | 17/0- | 01/3 | 003/0 |
|
|
| 17/0- | 01/3 | 003/0 |
سرشت پشتکار -> سبک‌های مقابلۀ حمایتی | 001/0 | 09/0 | 92/0 | 02/0- | 3/1 | 19/0 | 02/0 | 29/0 | 77/0 |
سرشت پشتکار -> سبک‌های مقابلۀ غیرحمایتی | 19/0 | 95/2 | 003/0 | 02/0 | 07/1 | 28/0 | 21/0 | 40/3 | 001/0 |
نتایج جدول 2 نشان‌دهنده آن است که مسیر مستقیم منش همکاری و منش خودراهبری به نظمجویی هیجانی معنا‌دار است اما منش خودفراروي تبیین‌کننده نظمجویی هيجان نبود. همچنین نتایج نشان داد مسیر مستقیم سرشت آسیبپرهیزی و پشتکار به نظمجویی هیجانی بهطور منفي معنا‌دار و مسير سرشت پاداش وابسته به نظمجویی هيجان بهطور مثبت معنا‌دار است. نتايج نشان داد مسیر مستقیم نظمجویی هيجان به سبک‌های حمایتی و غيرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی نيز معنا‌دار نبود. این یافته‌ها نشان داد منش همکاري و منش خودراهبری تبیین‌کننده سبک‌های حمايتي و غيرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی نيست. منش خودفراروي تبیین‌کننده مستقيم و مثبت سبک‌های حمايتي و سبک‌های غيرحمايتي است. از بين سرشت‌های شخصيت، سرشت آسيبپرهيزي بهطور منفي سبک‌های حمایتی مقابلۀ با هیجانهای منفی را تبيين کرد درحالی‌که تبیین‌کننده سبک‌های غیرحمایتی مقابلۀ با هیجانهای منفی نبود. سرشت پاداش وابسته بهطور منفي سبک‌های غیرحمایتی مقابلۀ با هیجانهای منفی را تبيين کرد درحالی‌که تبیین‌کننده سبک حمایتی مقابلۀ با هیجانهای منفی نبود. سرشت پشتکار نيز بهطور مثبت و مستقيم تبیین‌کننده سبک‌های غیرحمایتی مقابلۀ با هیجانهای منفی بود در حالی که سرشت پشتکار تبیین‌کننده سبک‌های حمایتی مقابلۀ با هیجانهای منفی نبود. با توجه به یافته‌های پژوهش هیچیک از مسیرهای واسطهای معنا‌دار نيست و نمی‌توان گفت ویژگی‌های سرشت و منش شخصيت به واسطه نظمجویی هيجان، تبیین‌کننده سبک‌های حمایتی و غيرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی والدين است. شاخصهای برازش مدل در جدول 4 نیز نشان‌دهنده بهبود شاخص‌ها بعد از اصلاح مدل است اما شاخص NFI مدل بعد از اصلاح به آستانه مورد نظر نرسیده است.
جدول 4
شاخص برازش قبل و بعد از اصلاح مدل
شاخصهای برازش | قبل از اصلاح مدل | بعد از اصلاح مدل | معیار | ||
مدل اشباع | مدل برآورد شده | مدل اشباع | مدل برآورد شده | ||
SRMR | 10/0 | 11/0 | 09/0 | 09/0 | 10/0 < |
NFI | 60/0 | 60/0 | 70/0 | 70/0 | 90/0> |
مدل نهایی به لحاظ شاخصهای برازش مدل قبل از اصلاح مدل (11/0=SRMR، 60/0=NFI) و بعد از اصلاح مدل (09/0=SRMR، 70/0 =NFI ) است که نشان‌دهنده بهبود شاخص‌ها بعد از اصلاح مدل است.
بحث
با توجه به یافته‌های پژوهش سرشت آسيبپرهيزي بهطور منفي سبک‌های مقابله با هیجانهای منفی حمایتی و اما سرشت پاداش وابسته بهطور منفي سبک‌های غیر حمایتی مقابله با هیجان را تبيين کرد. سرشت پشتکار نيز بهطور مثبت و مستقيم تبیین‌کنندۀ سبک‌های غیرحمایتی مقابلۀ با هیجان بود و در ساير مسیرها سرشت‌ها شخصيت تبیین‌کنندۀ سبک‌های مقابلهای هیجانی والدین دارای فرزند درخودمانده نبود. یافته‌ها نشان داد منش همکاري و منش خودراهبری تبیین‌کنندۀ سبک‌های حمايتي و غيرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی نيستند اما منش خودفراروي تبیین‌کنندۀ مستقيم و مثبت سبک‌های حمایتی و غيرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی است. اين یافته‌ها تا حدی همسو با مدل فرایند والدگری بلسکي (1984) و پژوهش‌هایی است که نشان می‌دهد شخصیت باعث میشود تمایل به رفتار و نحوه پاسخ والدین به موقعیتهای مختلف والدگری هیجانی متفاوت باشد و بهتبع، نحوۀ اجتماعیسازی هیجانی نیز در آنها متفاوت است (آیزنبرگ، 2020؛ شریفی اردانی و دیگران، 2023 و کوآی و دیگران، 2020 )، در تبيين اين يافته می‌توان گفت بر اساس نظر کلونینجر (1987) سرشت آسيبپرهيزي که از بازداری رفتاری در پاسخ به نشانه‌های تنبیه یا فقدان پاداش در شخصيت حاصل میشود، در فرد ویژگی‌های چون احتیاط، کمرویی، تردید در انجام امور، حساس به انتقاد و تنبیه، بدبینی و سازشنایافتگی با تغییرات محیطی، خستگی‌پذیری بالا... را پدید میآورد. همان‌طور که نتايج اين پژوهش نشان داد سرشت آسيبپرهيزي منجر به کاهش سبک‌های حمایتی مقابلۀ با هیجانهای منفی میشود، بنابراین، بهنظر می‌رسد که آسيبپرهيزي عاملي است که می‌تواند والدين را از برخورد حمايتي دور سازد، اگرچه نتايج نشان داد که اين سرشت با نظمجویی هيجاني والدين رابطۀ منفي دارد که قابل‌تأمل است و با توجه به ویژگی‌های افراد آسيبپرهيز می‌توان گفت این ویژگی سرشتی شخصیت می‌تواند منجر به کاهش نظمجویی هيجاني در والدين شود. اما ارتباط ویژگی‌های شخصيت با نظمجویی هيجاني می‌تواند همسو با پژوهش‌هایی باشد که شخصيت والدين را عاملي مهم در اجتماعيسازي هيجاني فرزندان از سوی والدين می‌دانند (شریفی اردانی و دیگران، 2023 و کوآی و دیگران، 2020). از سويي سرشت پاداش وابسته منجر به کاهش سبک‌های غیرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی والدين شد و این بُعد از سرشت والدین که منعکسکنندۀ تفاوت‌های افراد در سیستم مغزی مرتبط با نظمجویی و به‌ویژه نشانه‌های اجتماعی است و داراي خصوصياتي چون مهربان و صمیمی، گرایش به وابستگی و تعلق اجتماعی، همدلی، نیاز به تأیید دیگران و حساسیت به طرد و بی‌مهری و حساس به انتقاد است (کلونینجر،1987)، بهنظر می‌رسد که اين خصوصيات سرشتی بتوانند کاهندۀ سبک‌های غیرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی والدين باشند، اما بر اساس نتايج اين پژوهش، سرشت پاداش وابسته با نظمجویی هيجاني در والدين رابطۀ مثبت دارد که اين خود می‌تواند تأییدکننده نقش مثبت اين سرشت در سبک‌های مقابلۀ با هیجانهای منفی است چراکه اين سرشت هم می‌تواند منجر به کاهش سبک‌های غیرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی والدين شده و از سويي افزاينده نظمجویی هيجاني در والدين است که پيامدي مثبت در حوزۀ والدگری است.
سرشت پشتکار منجر به تشديد سبک‌های غیرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی در والدين داراي فرزند درخودمانده شد. ویژگی‌های افراد در اين سرشت، سخت‌کوشی، تداوم در عمل با وجود فشارها، پیش‌قدمی در انجام امور، انطباقپذیری در برابر شرایط پیش‌بینی‌نشده و چالشگری در برابر سختی کار است (کلونینجر، 1987). بهنظر می‌رسد وجود سرشت پشتکار در والدين با فرزندان درخودمانده موجب شده که این والدین در برابر مشکلات مداوم فرزندان خود سخت‌کوشی و پشتکار بيشتري نشان‌دهند و حتي با اتخاذ سبک‌های غیرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی مانند تنبيه و کمینهسازی سعي در برطرف کردن مشکلات فرزند خود دارند. با این حال در اين پژوهش، سرشت پشتکار با نظمجویی هيجاني در والدين رابطه‌ای منفي دارد که اين نتيجه نيز قابل‌توجه است. چراکه پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ویژگی‌های پشتکار، سخت‌کوشی و صبر می‌تواند منجر به نظمجویی هيجاني در افراد شود (خرمائی و دیگران، 2016 و اقایوسفی و دیگران، 2017). البته این فرایند در والدين داراي فرزند درخودمانده می‌تواند متفاوت باشد؛ سخت‌کوشی و پشتکار می‌تواند منجر به پيگيري روش‌هایی خاص شود و با کاهش توانايي فرد در مهار برخي از برانگیختگی‌های هيجاني همراه باشد، با راهبرد نظمجویی هيجاني در والدين تداخل کند، والدين را به انطباقپذیری با موقعيت هيجاني سوق دهد و به‌جای نظمجویی هيجان در موقعیتهای دشوار بيشتر به مهار پيامدهاي رفتاري فرزند تأکید شود و در مواقعی نيز اين مهار‌های رفتاري فاقد مؤلفه‌های نظمجویی هيجان است.
یافته‌ها نشان داد منش همکاري و منش خودراهبری تبیین‌کنندۀ سبک‌های حمايتي و غيرحمايتي سبک‌های مقابلۀ با هیجانهای منفی نیستند، اما منش خودفراروي تبیین‌کنندۀ مستقيم و مثبت سبک‌های حمایتی مقابلۀ با هیجانهای منفی و سبک‌های غيرحمايتي است. منش خودفراروي بر پایه مفهوم از خویش بهعنوان بخشی از جهان و منابع اطراف آن است و افراد با نمرۀ بالا مستعد تجربۀ اوج هستند، پذیرای جهان به هر شکل ممکن با ایمان، متانت و صبوری و آرمان‌گرا هستند، تجربههای فرا حسی را باور دارند و به هنر عشق می‌ورزند. افراد با نمرۀ پایین در این مقیاس، ظرفیت تصویر ذهنی پایینی دارند، کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند، برای دیگران کسل کننده‌اند، مادی‌گرا و عینی هستند و در مورد طبیعت احساس مسئولیت نمی‌کنند. بهنظر می‌آید والدين داراي منش خودفراروي می‌توانند دررخورد با فرزند خود حمايتي باشند چرا که خود را بخشي از جهان ميدانند لذا تجربههای هيجاني فرزندان نيز بخشي از محيط پيرامون است. این افراد آرمان‌گرا هستند و می‌خواهند فرزندشان واکنش بهتري با موقعيت هيجاني داشته باشند. بنابراين، ارتباط منش خودفراروي با سبک‌های غیرحمايتي مقابلۀ با هیجانهای منفی نيز می‌تواند بهدلیل آرمان‌گرا بودن و بی‌تفاوت نبودن والدين باشد. والدين داراي خودفرارروي بالاتر توانايي تصور ذهني بالاتري دارند بنابراین، بيشتر تحت تأثیر رفتارهای فرزند خود در موقعیتهای هيجاني قرار می‌گیرند و ازاین‌رو واکنش‌های بيشتري در اين موقعیت‌ها نشان می‌دهند و انتظارهای بيشتري نيز از فرزند خود دارند.
در ارتباط با منش‌ها نتايج نشان داد که منش همکاری و خودراهبري می‌تواند منجر به افزايش نظمجویی هیجانی در والدين دارای فرزند درخودمانده شود؛ منش خودفراروی تبیین‌کنندۀ نظمجویی هيجاني در این والدين نبود. اين بخش از یافته‌ها همسو با پژوهش‌هایی است که بر رابطۀ ویژگی‌های سرشت و منش شخصیت با نظمجویی هيجان در افراد تأکید دارند (بشرپور و دیگران، 2017 و برادران، 2017).
بر اساس نظريه کلونينجر (1987) منش همکاري بر اساس پنداشت از خويشتن بهعنوان بخشي از جهان انساني و جامعه قرار دارد که از آن حس اجتماعي، رحم و شفقت، وجدان و تمايل به انجام امور خيريه مشتق میشود. اين ویژگی‌های شخصيتي می‌تواند به افزایش ظرفيت نظمجویی هيجان در والدين کمک کند. منش خودراهبري نيز بر اساس برداشت از خویشتن بهعنوان فردي مستقل است که داراي زیرمجموعه‌ای از ویژگی‌هایي چون وحدت، احترام، عزت، اثربخشي، رهبري و اميد است؛ اين ویژگی‌ها می‌تواند به‌ویژه در مؤلفه‌های نظمجویی هيجاني چون مهار برانگیختگی، وضوح هيجاني، رفتار هدفمند و راهبردهای نظمجویی هيجاني والدين مؤثر باشند.
با توجه به یافته‌های پژوهش هیچیک از مسیرهای واسطهای معنا‌دار نيست و نمی‌توان گفت ویژگی‌های سرشت و منش شخصيت به‌واسطه نظمجویی هيجان، تبیین‌کنندۀ سبک‌های حمایتی و غيرحمايتي مقابلهای والدين است. البته اين يافته ناهمسو با پژوهش‌هایی است که به نقش نظمجویی هيجان در شکلگیری اجتماعيسازي هيجاني کودکان اشاره داشته‌اند (برای مثال اورناگی و دیگران، 2019؛ شریفی اردانی و دیگران، 2023؛ والنته و دیگران، 2020؛ هاژال و پالي، 2020). در تبیین این یافته می‌توان گفت در موقعیتهای تنیدگیزای اجتماعی شرایط خاصی برای والدین داری فرزند درخودمانده وجود دارد که ویژگی‌های سرشتی و منشی والدین بهواسطۀ افزایش یا کاهش نظمجویی هیجانی نمی‌توانند منجر به برخوردی حمایتی یا غیرحمایتی در موقعیتهای دشوار هیجانی و اجتماعی شود. بهنظر می‌رسد نقش عوامل تأثیرگذار موقعیتی و غیر فردی نیز در شکلگیری واکنش‌های والدین و نظمجویی هیجانی والدین می‌تواند تأثیر داشته باشد، بهطوری که در پژوهش شریفی اردانی و خرمایی (2022) به نقش عواملی چون سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی در شکلگیری واکنش‌های مقابلهای هیجانی والدین در جامعۀ ایران اشاره شده است.
ازجمله محدودیت‌های اين پژوهش می‌توان به طرح پژوهش اشاره کرد که از نوع همبستگی است، لذا باید در استنباط علّی جانب احتیاط رعایت شود. از سوی دیگر اين پژوهش روي والدين داراي فرزندان درخودمانده انجام‌شده است و امکان تعميم نتايج را به ساير والدين محدود میسازد. بنابراین پیشنهاد میشود محققان در پژوهشهای آينده از گروه والدين عادي برای مقايسه با والدين کودکان درخودمانده استفاده کنند.
تشکر و قدردانی
نویسندگان پژوهش بر خود لازم می‌دانند از تمامي والدین محترم ساکن در شهر بندرعباس که صميمانه در انجام اين پژوهش همکاری کردند، نهايت سپاس و قدرداني را بهعمل آورد.
منابع
Aghayousefi, A. R., Tarkhan, M., & Farmani, A. (2017). The role of the Big Five Factors of personality in predicting cognitive emotion regulation strategies with the mediating role of patience components. Clinical Psychology Studies, 7(26) , 43-64. [In Persian].
Baradaran, M. (2017). Comparison of temperament and character dimensions and cognitive emotion regulation in anxious and normal students. Social Cognition, 6(1) , 67-76.
Basharpour, S., Etarod, N., & Eini, S. (2017). Temperament and character dimensions and depression: The mediating role of cognitive emotion regulation. Thoughts and Behavior in Clinical Psychology, 12(43), 27-36. [In Persian].
Belsky, J. (1984). The determinants of parenting: A process model. Child Development, 55(1) , 83–96.
Bunford, N., Dawson, A. E., Evans, S. W., Ray, A. R., Langberg, J. M., Owens, J. S., & Allan, D. M. (2020). The difficulties in emotion regulation scale–parent report: A psychometric investigation examining adolescents with and without ADHD. Assessment, 27(5) , 921-940.
Cai, R. Y., Richdale, A. L., Uljarević, M., Dissanayake, C., & Samson, A. C. (2018). Emotion regulation in autism spectrum disorder: Where we are and where we need to go. Autism Research, 11(7) , 962-978.
Cloninger, C. R. (1987). A systematic method for clinical description and classification of personality variants. Archives of General Psychiatry, 44, 573-588.
Cloninger, C. R. (1991). Brain networks underlying personality development. In B. J. Carroll & J. E. Barrett (Eds.), Psychopathology and the brain (pp. 183-20). New York: Raven Press.
Cloninger, C. R., Przybeck, T. R., Svrakic, D. M., & Wetzel, R. D. (1994). The Temperament and Character Inventory: A guide to its development and use. St-Louis, MO: Washington University.
Cloninger, C. R., & Svrakic D. M. (1994). Differentiating normal and deviant personality by the seven factor personality model. In S. Strack & M. Lorr (Eds.), Differentiating normal and abnormal personality. New York: Springer Publishing Co.
Cui, L., Criss, M. M., Ratliff, E., Wu, Z., Houltberg, B. J., Silk, J. S., & Morris, A. S. (2020). Longitudinal links between maternal and peer emotion socialization and adolescent girls’ socioemotional adjustment. Developmental Psychology, 56(3), 595–607.
Eisenberg, N. (2020). Findings, issues, and new directions for research on emotion socialization. Developmental Psychology, 56(3) , 664–670.
Eisenberg, N., Cumberland, A., & Spinrad, T. L. (1998). Parental socialization of emotion. Psychological Inquiry, 9, 241–273.
Eisenberg, N., Fabes, R. A., & Murphy, B. C. (1996). Parents' reactions to children's negative emotions: Relations to children's social competence and comforting behavior. Child Development, 67(5), 2227-2247.
Fabes, R. A., Eisenberg, N., & Bernzweig, J. (1990). Coping with Children's Negative Emotions Scale. Marriage & Family Review.
Fabes, R. A., Poulin, R. E., Eisenberg, N., & Madden-Derdich, D. A. (2002). The coping with children’s negative emotions scale (CCNES): Psychometric properties and relations with children’s emotional competence. Marriage and Family Review, 34, 285–310.
Gratz, K. L., & Roemer, L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development, factor structure, and initial validation of the Difficulties in Emotion Regulation Scale. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 26, 41-54.
Hair. J. F., Hult. G. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. A. (2016). Primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM). SAGE Publications, Inc.
Hajal, N. J., & Paley, B. (2020). Parental emotion and emotion regulation: A critical target of study for research and intervention to promote child emotion socialization. Developmental Psychology, 56(3), 403–417.
Haqshan, H. (2009). Personality Psychology. Shiraz: University of Medical Sciences Publications.
Hojati, M., Ghadampoor, E., Abbasi, M., & Senobar, A. (2019). Children behavioral disorder and mothers' stress: The mediating role of fatigue and coping strategies. Journal DevelopmentalPsychology: Iranian Psychologists, 16(62), 215-228. [In Persian].
Kaviani, H., & Poor Naseh, M. (2005). Validation Of Temperament and Character Inventory in Iranian Sample: Normative Data. Tehran University Medical Journal, 63 (2), 89-98. [In Persian].
Ketabi, S., Maher, F., & Barjali, A. (2008).Studying the personality profile of drug addicts by utilizing two models of Cloninger and Eysneck. Etiadpajohi, 2 (7), 45-54. [In Persian].
Khormaei, F., Azadi Dehbidi, F., & Haghjoo,S. (2016). The study of structural model of relationship between patience and difficulty in emotion regulation. Journal of Research in Psychological Health, 10(1), 22-31. [In Persian].
Martínez-González, A. E., Cervin, M., & Piqueras, J. A. (2022). Relationships between emotion regulation, social communication and repetitive behaviors in Autism Spectrum Disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 52(10), 4519-4527.
Mazefsky, C. A., Borue, X., Day, T. N., & Minshew, N. J. (2014). Emotion regulation patterns in adolescents with high-functioning autism spectrum disorder: Comparison to typically developing adolescents and association with psychiatric symptoms. Autism Research, 7(3) , 344–354.
Mirzaei, S. S., Pakdaman, S., & Alizade, E. (2020). Designing a program for the generalization of social skills in adolescents with high-functioning autism: Application of cognitive model of social information processing. Journal Developmental Psychology: Iranian Psychologists, 16(64) , 365-378. [In Persian].
Oghbaee S., Ahi Q., Shahabizadeh F., & Mansouri A. (2020). Modeling of psychotic experiences in abused women in relation to intimate partner violence: The mediating role of temperament and character dimensions. Iranian Journal of Psychiatric Nursing, 8 (4) , 46-56.
Ornaghi, V., Agliati, A., Pepe, A., & Gabola, P. (2019). Patterns of association between early childhood teachers’ emotion socialization styles, emotion beliefs and mind-mindedness. Early Education and Development, 31(1), 47-65.
Sharifi Ardani A., & Khormaei, F. (2022). The relationship between parents social and cultural capital with children's social skills: The mediating role of parents' styles in coping styles with children's negative emotionss, Social Psychology Research, 11(45), 121-142. [In Persian].
sharifi ardani, A., Yavari,, F., Sajjadipour, F. S., Yazdani, S., & Akrami Abargoi, G. (2023). Investigating the role of parents' character strengths in explaining emotional socialization concerning the mediation role of emotion regulation. Social Psychology Research, 13(49), 45-60. [In Persian].
Valiente, C., Swanson, J., DeLay, D., Fraser, A. M., & Parker, J. H. (2020). Emotion-related socialization in the classroom: Considering the roles of teachers, peers, and the classroom context. Developmental Psychology, 56(3) , 578–594.
این مقاله برگرفته از پایان نامة کارشناسی ارشد نويسندة اول است.
*Contact information: mehditavallaei@yahoo.com
[1] socialization
[2] Children With Special Needs
[3] Autism Spectrum Disorder(ASD)
[4] emotional understanding
[5] coping socialization of emotions
[6] supportive parents' coping styles
[7] problem-focused reaction (PFR)
[8] emotion-focused reaction (EFR)
[9] expressive encouragement (EE)
[10] unsupportive parents' coping styles
[11] minimization reactions (MR)
[12] distress reactions (DR)
[13] punitive reactions (PR)
[14] process model of parenting
[15] character
[16] traits
[17] moral character
[18] character strengths
[19] Cloninger's Psychobiological Model of Temperament and Character
[20] behavioral activation
[21] behavioral inhibition
[22] behavioral maintenance
[23] novelty seeking
[24] harm avoidance
[25] reward dependent
[26] persistence
[27] persistence (PS)
[28] self-directiveness
[29] unity
[30] respect
[31] dignity
[32] effectiveness
[33] leadership
[34] hope
[35] cooperativeness
[36] social sense
[37] compassion
[38] conscience
[39] self-transcedens
[40] unconscious
[41] Temperament and Character Inventory (TCI)
[42] reward dependence
[43] partial least squares
[44] Difficulties in Emotion Regulation Scale (DERS)
[45] Coping Styles with Children's Negative Emotions (CCNES)
[46] problem-focused reaction
[47] emotion-focused reaction
[48] expressive encouragement
[49] minimization reactions
[50] punitive reactions
[51] distress reactions
[52] missing data
[53] outliers
[54] Kolmogorov-Smirnov test
[55] Variance Inflation Factor