پیش‌بینی کیفیت زندگی کاری معلمان زن براساس تعارض کار-خانواده و تعهد سازمانی

جوادی, رحم خدا; رسولی, محسن; نظری, علی‌محمد; حسنی, جعفر

کد مقاله : 532117 بازدید : 144 صفحه: 79 - 94

نوع مقاله: پژوهشی

پیش‌بینی کیفیت زندگی کاری معلمان زن براساس تعارض کار-خانواده و تعهد سازمانی

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

رحم خدا جوادی ¹ , محسن رسولی ² , علی‌محمد نظری ³ , جعفر حسنی ⁴

1 - ‌دانشجوی دکترای مشاوره دانشگاه خوارزمی تهران، ایران
2 - استادیار گروه مشاوره دانشگاه خوارزمی تهران، ایران
3 - دانشیار مشاوره، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، ایران
4 - دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1394/11/28 تاریخ پذیرش : 1396/01/23 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: تعهد سازمانی, کیفیت زندگی کاری, تعارض کار با خانواده, تعارض خانواده باکار,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر پیش‌بینی کیفیت زندگی کاری معلمان براساس تعارض کار-خانواده و تعهد سازمانی بود. جامعه پژوهش شامل همه معلمان زن متأهل است که در سال‌تحصیلی 94-93 در مقاطع ابتدایی، متوسطه اول و دوم مشغول کار بودند. تعداد 128 معلم زن متأهل به روش تصادفی خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای در پژوهش شرکت داده شدند. نوع پژوهش توصیفی - همبستگی و ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه‌های کیفیت زندگی کاری (والتون، 1973)، تعارض کار خانواده (رستگارخالد، 1385) و تعهد سازمانی (آلن و می‌یر، 1990) بودند. داده‌های پژوهش با استفاده از ضریب همبستگى پیرسون و تحلیل رگرسیون گام‌به‌گام مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل نشان داد که بین مؤلفه‌های تعارض کار-خانواده و تعهد سازمانی با ابعاد کیفیت زندگی کاری، رابطه معنی‌داری وجود دارد. مؤلفه‌های تعارض کار خانواده (تداخل نقش کاری با نقش خانوادگی، خرده مقیاس تداخل نقش خانوادگی با نقش کاری، اضافه‌بار نقش خانوادگی و اضافه‌بار نقش کاری) با ابعاد کیفیت زندگی کاری، همبستگی منفی و معنی‌دار نشان دادند (05/0P≤). بین مؤلفه‌های تعهد سازمانی (تعهد عاطفی، مستمر و هنجاری) و ابعاد کیفیت زندگی کاری، رابطه مثبت و معنی‌داری وجود داشت (05/0P≤). علاوه براین، تحلیل رگرسیون گام‌به‌گام نشان داد که تداخل نقش کاری با نقش خانوادگی به همراه تعهد هنجاری و تداخل نقش خانوادگی با نقش کاری قادر به پیش‌بینی نمره کلی کیفیت زندگی کاری بودند (05/0P≤). بنابراین پژوهش حاضر نشان داد مؤلفه‌های تعارض کار خانواده و تعهد سازمانی، پیش‌بینی کننده ابعاد کیفیت زندگی کاری هستند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the current study was to predict the quality of female teachers’ work life based on work-family conflict and organizational commitment. The population of the study included all married female teachers who were teaching in primary, first and second grade high schools during the academic year 1393-1394, among whom 128 teachers were selected through multistage stratified random sampling as the sample of the study. The design of the study was descriptive-correlational and the instruments included the questionnaires of quality of work life (Walton, 1973), work-family conflict (Rastegar Khaled, 1385), and organizational commitment (Allen & Meyer, 1990). The research data were analyzed using Pearson correlation coefficient and stepwise regression analysis. The results revealed that there was a meaningful relation between the indices of work-family conflict and organizational commitment with dimensions of the quality of work life. Also, there was a negative significant relationship (P≤0.05) between work-family conflict (interference of work role with family role, subscales of family and work role interface, and overload of family role and overload of work role) and dimensions of the quality of work life. Moreover, there was a positive significant relationship between organizational commitments (affective continuance and normative commitment) and dimensions of the quality of work life (P≤0.05). Additionally, the stepwise regression analysis showed that the “interference of work role with family role” together with “normative commitment” and “interference of family role with work role” can predict the total score of the quality of work life (P≤0.05). It can be concluded that the indices of work-family conflict and organizational commitment can predict dimensions of the quality of work life

منابع و مأخذ:

بزازجزایری، سیداحمد (1386).تدوین مدل بررسی کیفیت زندگی کاری، رساله دکترای رشته مدیریت آموزشی، منتشرنشده، دانشگاه شهید بهشتی.

توانگر، امیر حسین (1390). تبیین تجارب پرستاران از تعارض کار-خانواده و ایفای حقوق کودکان: یک مطالعه کیفی. دوماهنامه طلوع بهداشت یزد، 10(3)، 106-126

پرداختچی، محمدحسن؛ احمدی، غلامعلی و آرزومندی، فریده (1388).بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و فرسودگی شغلی در بین معلمان و مدیران شهرستان تاکستان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته مدیریت آموزشی، منتشرنشده، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.

جمشیدی، عالیه (1379). بررسی کیفیت زندگی کاری کارکنان مراکز توان‌بخشی روزانه دولتی بهزیستی استان تهران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، منتشرنشده، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی تهران.

حسام، مسلم؛ آسایش، حمید؛ روحی، قنبر؛ شریعتی، علیرضا؛ نصیری، حسین و شعوری بیگدلی، علیرضا (1391). بررسی ارتباط کیفیت زندگی کاری پرستاران و تمایل به ترک حرفه پرستاری،فصلنامه مدیریت پرستاری، سال اول، دوره اول، شماره سوم، صص 36-28

حسینی، محمدسلطان؛ نادریان، مسعود؛ همایی، رضا و موسوی، زهره (1388). رابطة بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی کارکنان اداره کل تربیت‌بدنی استان اصفهان،مجله مدیریت ورزشی، 2(2)، 18-167

رستگارخالد، امیر (1385). خانواده، کار، جنسیت، چاپ‌اول، تهران، روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی‌زنان.

رستگارخالد، امیر (1382).سنجش تعارض نقش‌های شغلى و خانوادگى زنان شاغل، دانشکده علوم اجتماعى دانشگاه تربیت مدرس.

رحیمی، رضا (1385). بررسی کیفیت زندگی کاری اعضای هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد مدیریت آموزشی، منتشرنشده، دانشگاه اصفهان.

ساعتچی، محمد (1386).روانشناسی بهره‌وری (ابعاد کاربردی روانشناسی کار و روانشناسی صنعتی سازمانی)، تهران، نشر ویرایش، چاپ ششم.

سلمانی، داوود (1384)، کیفیت زندگی کاری و ارتباط آن با بهره‌وری و عملکرد سازمان‌ها،مجله دانش مدیریت، 60، 97- 73

صلاحیان، افشین؛ کج‌باف، محمدباقر؛ نوری، ابوالقاسم؛ مولوی، حسین و حسن‌زاده، مجید (1389).‌ برخی عوامل سازمانی مؤثر بر تعارض کار- خانواده،‌دانشور رفتار، روانشناسی بالینی و شخصیت، 17(43)، 21-30.

قنبری‌بناب، هادی (1387). رابطه متغیرهای کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. مرکز تحقیقات راه‌آهن.

مصطفوی‌راد، فرشته (1388). بررسی رابطه فرهنگ‌سازمانی، کیفیت زندگی کاری، تعهد سازمانی با بیگانگی از کار مدیران متوسطه نظری شیراز، رساله دکترای مدیریت، منتشرنشده، دانشگاه خوارزمی تهران.

مقیمی، محمد (1385). سازمان و مدیریت، رویکردی پژوهشی، چاپ چهارم. تهران: انتشارات ترمه.

مهداد، علی؛ مهدوی‌راد، ندا و گلپرور، محسن (1390). رابطه ابعاد کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی و مؤلفه‌های آن، فصلنامه یافته‌های نو در روانشناسی، 5(20)،53-41.

نصیری‌پور، امیراشکان و پورمطهری، مهرک (1393). رابطه کیفیت زندگی کاری با میزان تعارض کار- خانواده پرستاران،فصلنامه بیمارستان، 13(4)، 51، 151-145.

نویدیان، علی؛ سامان، صابر؛ رضوانی‌امین، مهدی و قربانیان، تکتم (1393)، همبستگی کیفیت زندگی کاری و رضایت شغلی در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمان،مجله ارتقای سلامت، 3(2)، 15-7.

یاوری، یوسف؛ امیرتاش، علی‌محمد و تندنویس، فریدون (1388)، مقایسه کیفیت زندگی کاری و خرده‌ مقیاس‌های آن در بین اعضای هیئت‌علمی دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی تربیت‌بدنی دانشگاه‌های دولتی،نشریه علوم حرکتی و ورزش، 7(12)، 99-109.

Ahmad, A. (2008). Direct and indirect effects on work-family conflict on job performance. Journal of International Management Studies, 3,176-179.

Allen, N. J., & Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance, and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 63 (1), 1–18.

Aycan, Z. (2005). Relative contributions of childcare, spousal support and organizational support in reducing work-family conflict for men and women: The case of turkey". Sex Roles: a Journal of Research.

Allen, P., & Meyer. J. (1999). A three components conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1, 61-88.

Baba, V., & Jamal, M. (1991) Routinisation of job context and job content as related to employees quality of working life: a study of psychiatric nurses. Journal of Organizational Behavior, 12, 379-386.

Bazaz Jazayeri, S. A. (2007). Designing a model of investigating the Quality of Work Life. (Unpublised doctoral dissertation). Shahid Beheshti University, Tehran [In Persian].

Chang, S. U., & Lee, M. (2006). Relationship between personality traits, job characteristics, job satisfaction and organizational commitment: An empirical study. The Business Review, Cambridge, 6 (1), 122-130.

Daud, N. (2010). Investigating the Relationship between Quality of Work Life and Organizational Commitment amongst Employees in Malaysian Firms. Faculty of Business Management in University of Technology, International Journal of Business and Management, 5(10).

Fatehi, B., Amini, I., Karimi, A., & Azizi, B. (2015).Impact of quality of work life on job satisfaction. Research Journal of Sport Sciences, 3(1), 15-22.

Frone, M. R., Russell. M. & cooper. M. L. (1997). Relationship of work and family stressors to psychological distress: the independent moderating influence of social support, mastery, active coping and self-focused attention. Journal of social Behavior and Personality, 6, 250-227.

Ghanbaribonab, H. (2008). The relationship between the quality of work life variables and organizational commitment. (Unpublised masterʼs thesis). Railroad Researches Center [In Persian].

Greenhaus, J. H., & Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of Management Review, 10, 76–88.

Havlovich, D. F. (1999). An experiential Approach to organizational development, (3^rd ed.). Prentice – Hall international Editions.

Hessam, M., Asayesh, H., Ruhi, G., Shariati, A., Nasiri, H., & Shooribigdeli, A. (2012). Investigating the relationship between nursesʼ quality of life and their intebnt to leave their proffession. Journal of Nurse Management, 3, 28-36 [In Persian].

Hong, K. S., TaK, W., & Bujang S. (2010).Relationships between work life quality of teachers with work commitment, stress and satisfaction: A study in Kuching, Sarawak, Malaysia. Journal of Technology, 10, 1–15 [In Persian].

Hosseini, M., Naderian, M., Homaie, R., & Mousavi, Z. (2008). The relationship between quality of work life and organizational commitment among the employees of Isfahan general administration of physical education. Journal of Sport Management, 2, 167-182.

Hyun-Jung, C. (2009). An exploratory study on the effect of work-family conflict on job satisfaction and job performance among hotel frontline employees with testing gender difference. Korean Journal of Hospitality Administration, 18, 203-219.

Jamshidi, A. (2000). Investigating the work life quality of rehabilitation centers employees of Tehran province. (Unpublised masterʼs thesis). University of rehabilitation and welfare sciences, Tehran [In Persian].

Johnsrud, P. K. (2002). Faculty members’ morale and their intention to leave, Journal of Sociological Studies, 10, 136- 149

Jonson, D. W. (2011). Professional culture fit and work-related quality of work life in academic departments: A phenomenographic approach. (Unpublished doctoral dissertation). University of Minnesota.

Mahdad, A., Mahdavirad, N., & Golparvar, M. (2011). The relationship between dimensions of quality of work life and organizational commitment and its components. Journal of New Findings in Psychology, 20, 41-53.

Moghimi, M. (2006). Organization and management, research approach, fourth publication, Tehran, Termeh publication.

Mostafivirad, F. (2009). The relationship between organizational culture, Quality of Work Life and organizational commitment with with high school principalsʼ incompetency. (Unpublished doctoral dissertation). Kharazmi University. Tehran [In Persian].

Nasiripur, A., & Purmotahari, M. (2014). The relationship between quality of work life and work-family conflict in nurses. Journal of Hospital, 4, 145-151.

Navidiyan, A., Saman, S., Rezvaniamin, M., & Ghorbanian, T. (2014). The correlation between quality of work life and job satisfaction in nurses. Journal of Health Promotion, 2, 7-15

Pardakhtchi, M., Ahmadi, G., & Arezoomandi, F. (2009). Investigating the relationship between quality of work life and job burnout among teachers and managers of Takestan. (Unpublished master’s thesis). Teacher training university of Shahid Rajaie, Tehran [In Persian].

Pruijt, H. (2000). Performance and quality of working life. Journal of Organizational Change Management, 63, 129-138.

Rahimi, R. (2006). Investigating work life quality of faculty members of Isfahan University. (Unpublised masterʼs thesis). Isfahan University. Isfahan [In Persian].

Rastgar Khaled, A. (2006). Family, Work, Sex, (1^st ed.). Tehran, Socio-cultural council of women.

Rastgar Khaled, A. (2003). Assessment of conflict between job and family roles among employed women, Social Sciences College of Tarbiat Modares University.

Saatchi, M. (2007). Psychology of Productivity (6^th ed.). Tehran: Virayesh Publication.

Salahian, A., Kajbaf, M., Nouri, A., Moulavi, H., & Hasanzadeh, M. (2010). Some of the organizational factors affecting work- family conflict. Journal of Clinical Psychology and Personality, 43(17), 21-30 [In Persian].

Salmani, D. (2006). Quality of work life and its relationship with organizations function. Journal of Science Management, 60, 73-97 [In Persian].

Tavangar, A. H. (2011). Nursesʼ Experience of work-family conflict and performance of children's rights: a qualitative study. Journal of Yazd Health School, Tlooe Behdasht, 10(3), 106-126 [In Persian].

Vansell, M., Brief, A., & Schuler. R. S. (1981). Role conflict and role ambiguity: Integration of the literature and directions for future research. Human Relations, 34, 43-71.

Walton, R. F. (1973). Quality of work life: what is it? Sloan Management Review, fall.

Yavari, Y., Amirtash, A., & Tondnevis, F. (2009). A comparison of work life qualify and its subscales among faculty members of colleges and physical education groups of colleges in state universities, Journal of Sport Sciences, 12, 99-109 [In Persian].

_||_