تأثیر آموزش ایمن‌سازی در مقابل استرس بر اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

علی‌نقی اقدسی ¹ , بهرام اصل‌فتاحی ² , مه‌لقا ساعد ³

1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، گروه علوم تربیتی، تبریز، ایران.
2 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شبستر، گروه علوم تربیتی، شبستر، ایران.
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد روان شناسی عمومی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/01/21 تاریخ پذیرش : 1395/01/21 تاریخ انتشار : 1391/12/01

کلید واژه: اضطراب امتحان, عملکرد تحصیلی, آموزش ایمن‌سازی در مقابل استرس, دانش‌آموزان دختر,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش بررسی تأثیر آموزش ایمن‌سازی در مقابل استرس بر اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر مقطع اول متوسطه شهر میاندوآب در سال تحصیلی90-89 بود. این پژوهش نیمه تجربی روی 30 نفر از دانش‌آموزانی که در آزمون اضطراب امتحان فیلیپس بالاترین نمره را آورده بودند انجام شد. نمونه آماری با روش نمونه گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب و بطور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. آموزش ایمن‌سازی در مقابل استرس در شش جلسه یک و نیم ساعته هفته‌ای دو بار به گروه آزمایش داده شد، ولی گروه کنترل مداخله‌ای دریافت نکرد. داده‌های بدست آمده با استفاده از تحلیل کواریانس یک‌راهه (آنکووا) تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که اضطراب امتحان در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل به طور معنی‌داری کاهش یافت در حالی که مداخله تأثیری در بهبود عملکرد تحصیلی نداشت.

چکیده انگلیسی:

The main purpose of the study was to investigate the effect of immunization instruction against stress of examination and academic performance among first grade high school female students in Miandoab city. This semi -experimental study was conducted on 30 students who scored high on Philips Test Anxiety Inventory. The sample was selected through cluster random sampling and participants were randomly divided into two experimental and control groups. Philips Test Anxiety Inventory was administered at pre- test to all participants. The experimental group received intervention methods: Relaxation, Self- instruction (guided self- dialogue), Breath control, Guided imagery and Problem Solving Skills in six sessions while the control group did not receive any intervention. Philips Test Anxiety Inventory was administered again at post-test. Data obtained from pre-test and post-test was analyzed using the factorial analysis of covariance (ANCOVA). The findings showed that compared to the control group, test anxiety in the experimental group significantly decreased whereas intervention didn't have effect on improvement of academic performance in experimental group.                                              

منابع و مأخذ:

- ابوالقاسمی، ع. (1374). ساخت و اعتباریابی مقدماتی پرسشنامه اضطراب امتحان و بررسی رابطه اضطراب امتحان با اضطراب عمومی، عزت نفس، پایگاه اجتماعی –اقتصادی، عملکرد تحصیلی و انتظارات معلم در دانش‌آموزان پسر سال سوم راهنمایی شهرستان اهواز، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز.

- ابوالقاسمی، ع و مهرابی‌زاده هنرمند، م و نجاریان، ب و شکر کن، ح. (1379). بررسی میزان همه‌گیر شناسی اضطراب امتحان و رابطه خودکارآمدی و جایگاه مهار آن با توجه به متغیر هوش. مجله علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، دوره سوم، سال هفتم، شماره های 1و2 ص 72-55.

- ابوالقاسمی، ع. (1382). اضطراب امتحان. اردبیل: انتشارات نیک آموز.

- ابوالقاسمی، ع و مهرابی زاده هنرمند، م و نجاریان، ب و شکرکن، ح. (1383). اثربخشی روش درمانی آموزش ایمن‌سازی در مقابل تنیدگی و حساسیت‌زدایی منظم در دانش‌آموزان مبتلا به اضطراب امتحان. مجله روانشناسی، شماره 8 (1(پیاپی 29 (، 22-3.

- ابوالقاسمی، ع و گلپور، ر و نریمانی، م و قمری، ح. (1388). بررسی رابطه باورهای فراشناختی مختل با موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دارای اضطراب امتحان. مطالعات تربیتی و روانشناسی، دوره دهم، شماره 3، ص 20-5.

- بیابانگرد، ا. (1381). اثربخشی درمان چند وجهی لازاروس، عقلانی – عاطفی الیس و آرام سازی بر کاهش اضطراب امتحان دانش‌آموزان. اندیشه و رفتار، سال هشتم، شماره 3، ص 42-36.

- بیابانگرد، ا. (1386). اضطراب امتحان. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

- پاشایی، ز و پورابراهیم ف ت و خوش کنش، ا. (1388). تأثیر آموزش مهارت‌های مقابله با هیجان‌ها در اضطراب امتحان و  عملکرد تحصیلی دختران دبیرستانی. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی، سال 3، شماره (12) 4، ص 20-7.

- پاول، ت و انرایت، س. (1380). فشار روانی، اضطراب و راه‌های مقابله با آن. ترجمه عباس بخشی‌پور رودسری و حسن صبوری مقدم. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

- چراغ چشم، ع. (1386). بررسی تأثیر ایمن‌سازی روانی بر کاهش اضطراب ناشی از امتحان در دانش‌آموزان پسر سال دوم متوسطه شهرستان دزفول. مجله علوم انسانی، سال شانزدهم، شماره 17، ص 130-109.

- حیدری، ع و احتشام زاده، پ و حلاجانی، ف. (1389). رابطه تنظیم هیجانی، فراشناخت و خوش‌بینی با اضطراب امتحان دانشجویان. یافته‌های نو در روان‌شناسی، شماره 4، ص 19-7.

- خسروی، م و بیگدلی، ا. (1387). رابطه ویژگی‌های شخصیتی با اضطراب امتحان در دانشجویان. مجله علوم رفتاری، دوره 2، شماره 1، ص 24-13.

- دادستان، پ. (1387). روان‌شناسی مرضی تحولی: از کودکی تا بزرگسالی، تهران: انتشارات سمت.

- رشیدی، ا. (1388). تأثیر آموزش ایمن‌سازی در مقابل استرس براضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دوره راهنمایی ناحیه یک ارومیه. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، روانشناسی عمومی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

- رضایی، م. (1387). خانواده و نگرشی نو به تعلیم و تربیت فرزندان. تهران: نشر دانش پرور.

- سادوک، ب و سادوک، و. (1388). خلاصه روانپزشکی 2 علوم رفتاری_ روانپزشکی بالینی. ترجمه نصرت‌الله پور افکاری. تهران: انتشارات شهر آب.

- عالی، ک. (1380). اضطراب امتحان و شیوه‌های درمان آن. تبریز: انتشارات فجر امید.

- علیلو، م. (1386). راهنمای مهارت‌های زندگی. تهران: مؤسسه فرهنگی منادی تربیت.

- کرمعلیان سیچانی، ح. (1372). بررسی میزان اضطراب ناشی از امتحانات در دروس دانش‌آموزان سال سوم  دبیرستان‌های شهر اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، علوم تربیتی، دانشگاه تربیت مدرس.

_ کنرلی، ه. (1382). اختلالات اضطرابی. ترجمه سیروس مبینی. تهران: انتشارات رشد.

- لشکری‌پور، ک و بخشانی، ن و سلیمانی، م. (1384). بررسی ارتباط بین اضطراب امتحان با عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان مقطع راهنمایی شهر زاهدان. طبیب شرق، سال هشتم، شماره4، ص259-253.

- مایکنبام، د. (1386). آموزش ایمن‌سازی در مقابل استرس. ترجمه سیروس مبینی. تهران: انتشارات رشد.

- محمدخانی، ش. (1389). مهارت‌های حل مسأله و تصمیم‌گیری مؤثر. تهران: طلوع دانش.

-مهرابی‌زاده هنرمند، م و کاظمیان مقدم، ک. بررسی اثر بخشی روش حساسیت‌زدایی منظم بر اضطراب امتحان و عملکرد  تحصیلی. روان‌شناسی کاربردی، دوره دوم، شماره 5، ص، 34-23.  

- Alsina, J. I., Carvallo, B. C. & Gutierez, M. J. (2007). Validity of virtual reality as a method of exposure in the treatment of test anxiety. Behavior Research methods, vol. 39(4), pp. 844-851.

- Best, J. B. & Stanford, C. A. (1983). Gender, grade point average and test anxiety. Psychological Reports, vol. 52(3), pp. 892-894.

- Carter, R., Williams, S. &Silverman, W. (2008). Cognitive and emotional factors of test anxiety in African American school children. Cognition and Emotion, vol. 22(3), pp. 539-551.

- Ergene, T. (2003). Effective interventions on test anxiety reduction: A meta-analysis. School Psychology International, vol. 24(3), pp. 313-328.       

- Fernando, P. & Varea, M. (1999). A Psychometric Study of the Test Anxiety Scale for  Children in A Spanish Scale. Personality and Individual Differences, vol. 27(1), pp. 37-44.

- Hains, A. A. & Szyjakowski, M. (1991). A cognitive stress-reduction intervention Program for adolescents. Journal of Counseling Psychology, vol. 37,pp. 79-84.    

- Johnson, L. & Burrows, B. (1983). Transition training for high school seniors. Cognitive Therapy and Research, vol. 7, pp. 70-92.                                                            

- Katz, R. C. & Wachelka, D. (1999). Reducing test anxiety and improving academic self-steem in high school and college students with learning disabilities. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry , Vol. 30,pp. 191-198.

- Lufi, D. & Darliuk, L. (2005). The interactive effect of test anxiety and learning Disabilities among adolescents. International Journal of Educational Research, vol. 43, pp. 236-249.

- Maria , F. & nuovo, S. (1990). Gender differences in social and test Anxiety. Personality Individual Differences, vol. 11(5), pp. 525-530.

- Putwain, D. W. (2007). Test anxiety in school children: Prevalence and demographic patterns. British Journal of Education Psychology, vol. 77, pp. 579-593.

- Register, A. C., Beckham, J. C. , May, J. G. & Gustafson , D. J. (1991). Stress Inoculation bibliotherapy in the treatment of test anxiety. Journal of Counsling Psychology, vol. 38(2), pp. 115-119.   

- Schneider, W. L. & Nevid, J. S. (1993). Overcoming math anxiety: A comparison of stress   inoculation training and systematic desensitization. Journal of College Student Development, Vol. 34 (4), PP. 283-288.

- Vitasari, P. ,& et al. (2010). The Relationship between Study Anxiety and Academic Performance among Engineering Students. Procedia Social and Behavioral Sciences. vol. 8, pp. 490-497.