مقایسه خودکارآمدی تحصیلی در نیمرخ‌های مختلف انگیزشی: تحلیل مبتنی بر شخص

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

محمد ستایشی اظهری ¹ (گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی ، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران)
عباس حبیب زاده ² (هیات علمی دانشگاه قم)
حسن میرزاحسینی ³ (هیئت علمی دانشگاه آزاد قم)

تاریخ دریافت : 1400/07/07 تاریخ پذیرش : 1401/04/05 تاریخ انتشار : 1401/04/01

کلید واژه: خودکارآمدی تحصیلی, نیمرخ انگیزشی, تحلیل مبتنی بر شخص,

چکیده مقاله :

عوامل زیادی مثل انگیزش، خودکارآمدی می‌توانند بر یادگیری دانش آموزان تأثیر بگذارند. در این ‌باره، شواهد نشان داده که انگیزش یکی از عوامل مؤثر و مهم در بهبود عملکرد دانش آموزان است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی نیمرخ انگیزشی دانش آموزان با استفاده از تحلیل مبتنی بر شخص و مقایسه‌ خودکارآمدی تحصیلی با توجه به این نیمرخ‌ها انجام‌گرفته است. این پژوهش یک مطالعه توصیفی- علی مقایسه‌ای است. حجم نمونه شامل تعداد 211 نفر از جامعه آماری دانش‌آموز مقطع متوسطه دوره دوم بود که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی چندمرحله‌ای انتخاب شدند و مقیاس جهت‌گیری اهداف پیشرفت الیوت و مک گرگور (2001) و خودکارآمدی تحصیلی جینکس و مورگان (1999) را تکمیل نمودند. برای تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS از روش تحلیل خوشه‌ای، تحلیل واریانس چند متغیری و آزمون تعقیبی توکی بهره گرفته شد. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل خوشه‌ای، چهار خوشه انگیزش برای دانش آموزان به دست آمد: 2/13 درصد در خوشه‌ بی انگیزشی، 3/28 درصد در خوشه‌ انگیزش سه گانه، 6/19 درصد در خوشه‌ تبحرگرا-عملکردگرا و 8/38 درصد خوشه‌ انگیزش چندگانه قرار گرفتند. خودکارآمدی تحصیلی خوشه‌ بی انگیزشی (05/85M=)، کمتر از خوشه انگیزش سه گانه (53/90M=) بود، و بالاترین میانگین مربوط به خوشه‌های تبحرگرا-عملکردگرا (03/94M=) و انگیزش چندگانه (8/95M=) بود. یافته‌های به‌دست‌آمده می‌تواند به مسئولین حوزه آموزش کمک نماید تا با طراحی برنامه‌های مداخله‌ای تربیتی در ارتقا و یا حفظ انگیزش دانش آموزان، در طول سال‌های تحصیلی اقدامات مؤثری را انجام دهند.

چکیده انگلیسی:

Different factors such as motivation and self-efficacy can affect the students learning activity. Therefore, educational research has shown that motivation is one of the essential factors for the improvement of student performances. Using a person-oriented approach, the present study aimed to determine the motivational profiles (clusters) of students and to compare their academic self-efficacy considering these profiles. This study was conducted with a comparative-descriptive method. The participants were 211 high school students eighth and ninth grade who completed the Achievement Goal Questionnaire and Academic self-efficacy Questionnaire. The criterion for academic achievement was students’ total average in the Last year. The methods of cluster analysis and multiple analysis of variances were used for data analysis using SPSS software. Cluster analysis revealed four motivational profiles for the students: 12/7% of the subjects were placed in the without motivation cluster, 35/2% were placed in the triple motivation cluster, 19/6% were placed in the mastery goal orientation- performance goal orientation, and 38% were placed in multiple motivation cluster. The academic self-efficacy of without motivation cluster was lower than the other clusters (p<0.001). The findings of this study will help those involved in the field of education make effective attempts by planning helpful educational program, so promote the students’ learning motivations, during the academic years.

منابع و مأخذ:

بانی، زینب و فریده، یوسف (1391). رابطه‌ی باورهای انگیزشی و پیشرفت تحصیلی با واسطه گری انواع جهت‌گیری انگیزشی هدف و راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 4(2)، 49-80.

عوضیان، فاطمه، بدری، رحیم، سرندی، پرویز و قاسمی، زهره (1390). بررسی رابطه ی بین اهمال‌کاری و عزت‌نفس با انگیزش پیشرفت دانش آموز ان دختر متوسطه شهرستان کاشان، مجله فصلنامه علوم تربیتی، 4(14)، 151-164.

بدری، رحیم و بیرامی، ناصر (1388). نیمرخ های جهت‌گیری انگیزشی دانش آموزان ناشنوا: تحلیل مبتنی بر شخص. مجله روانشناسی دانشگاه تبریز، 15(3)، 1-22.

بدری، رحیم، مهدوی، علی و مهدوی، محمدتقی (1391). نیمرخ های انگیزش و فرسودگی دانش آموزان: تحلیل مبتنی بر شخص. مجله دستاوردهای روانشناختی اهواز، 4(2)، 45-62.

بدری، رحیم، مرادی، صمد و حسین پور، حامد (1390). تیپ های انگیزشی یادگیری دانشجویان دانشگاه تبریز: مقایسه ی عملکرد شناختی، عاطفی و اجتماعی دانشجویان، مجله پژوهش‌های نوین روانشناختی، 6(21)، 19-42.

بدری، رحیم، آرین پور، الناز و فرید، ابوالفضل (1389). مطالعه نیمرخ های هدف پیشرفت دانش آموزان سال اول متوسطه شهر تبریز و ترجیح محیط یادگیری آنها. فصلنامه تعلیم و تربیت، 3(2)، 144-162.

پینتریچ، پال و شانک دیل (1393).  انگیزش در تعلیم و تربیت (نظریه ها، تحقیقات و کاربردها). (ترجمه مهرناز شهرآرای). تهران: نشر علم. (سال انتشار اثر به زبان اصلی، 2002).

تمدنی، مجتبی، حاتمی، محمد و رزینی، هادی (1390). خودکارآمدی عمومی، اهمال‌کاری تحصیلی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان. فصلنامه روانشناسی تربیتی، 6(17)، 65-86.

خرایم، رقیه، نریمانی، محمد و خرایم، سارا (1391). مقایسه باورهای خودکارآمدی و انگیزه پیشرفت در میان دانش آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری. مجله ناتوانی یادگیری، 1(4)، 85-104.

عوضیان، فاطمه، بدری، رحیم، سرندی، پرویز و قاسمی، زهره (1390). بررسی رابطه بین اهمال‌کاری و عزت‌نفس با انگیزش پیشرفت دانش اموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان کاشان، فصلنامه ارزشیابی و آموزش، 3(12)، 164-151.

قدم‌پور، عزت‌الله، کامکار، پیمان، سبزیان، سعیده، چهل پر، عاطفه، عبدلی، سمانه و گراوند، هوشنگ (1394). بررسی رابطه بین انگیزش و خودکارآمدی تحصیلی با اهمال‌کاری تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی جندی شاپور اهواز. پژوهش کاربردی در روانشناسی تربیتی، 2(1)، 67-53.

هاشمی، تورج؛ واحدی، شهرام؛ محبی، مینا (1394). رابطه ساختاری پیوند با مدرسه و والدین با رضایت تحصیلی و کنترل تحصیلی: نقش میانجی‌گری خودکارآمدی تحصیلی. دوفصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری، 3(5)، 19-1.

Avazyan, F., Badri., R., Sarandi., P., & Ghasemi., Z (2011). Trlationshep between procrastination and self-steem with academic performance, journal of education,4(14):51-164 [In Persian].

Badri, R., & Beyrami, N. (2009). Goal achievement orientation of deaf students: a person-centered analysis, Journal of psychological university of Tabriz, 15(3): 1-22 [In Persian].

Badri, R., Mahdavi, A., & Zarabi, M. (2001). Motivational Profiles and academic burnout in students: a person-centered analysis, Journal of psychological achievement,4(2): 45-62 [In Persian].

Badri, R., Moradi, S., & Hosseinpoor, H. (2011). Motivational Profiles of university students: Comparing of cognitive, emotional and social performance, Journal of Modern Psychological Studies, 6(21): 20-42 [In Persian].

Bani, Z., & Yousef, F (2011). The relationsheep between motivational beliefs and academic performance with mediating role of the goal achievement orientation, journal of education and Learning, 4(2): 49-80 [In Persian].

Bari, R., Arianpoor, E., & Farid, A. (2009). Profiles of Students goal achievement orientation and preferring learning atmosphere. Journal of Pedagogy, 2(3): 143-162 [In Persian].

Collins, J. (1982). Self-efficacy and ability in achievement behavior. Paper presented at the meeting of the American Educational Research Association: New York.

Daniels, L., Haynes, T., Stupnisky, R., Perry, R., Newall, N., & Pekrun, R. (2008). Individual differences in achievement goals: a longitudinal study of cognitive, emotional, and achievement outcomes, Contemporary Educational Psychology, 33. 584-608.

Elliot, A., & McGregor, H. (2001). A 2*2 achievement goal framework, Journal of Personality and social Psychology, 30, 951-971.

Elliot, A. J. (1999). Approach and avoidance motivation and achievement goals. Educational psychologist, 34(3): 169-189.

Farrell, L., Fry, T. R., & Risse, L. (2016). The significance of financial self-efficacy in explaining women’s personal finance behaviour. Journal of Economic Psychology, 54, 85-99.

Ghadammpour., E., Kamkar., p., Sabzyan., S., Chelpar., A., Abdoli., S., & Geravand., H. (2005). Relationsheep motivation and academic self-efficacy in Jondipoor medical scince University., Educational Psychology Practice., 1(2): 53-67 [In Persian].

Hajloo, N. (2014). Relationships between self-efficacy, self-esteem and procrastination in undergraduate psychology students. Iranian journal of psychiatry and behavioral sciences, 8(3): 42.

Hashemi., T., Vadehdi., Sh., & Mohebi., M (2005). School bondig and academic satisfaction: mediating role of the self-efficacy., cognitive stategy in learning., 5(3): 1-19. [In Persian].

Hirao, K. (2011). Validation of a new conceptual model of school connectedness and its assessment measure. A Dissertation of the Degree of Doctor of Philosophy in Social Work, University of Connecticut.

Howell, A. J., & Watson, D. C. (2007). Procrastination: Associations with achievement goal orientation and learning strategies. Personality and Individual Differences, 43(1): 167-178.

Howell, A. J., &Buro, K. (2009). Implicit beliefs, achievement goals, and procrastination: A mediational analysis. Learning and Individual Differences, 19(1): 151-154.

Huang, C. (2016). Achievement goals and self-efficacy: A meta-analysis. Educational Research Review, 19, 119-137.

Jinks, J., & Morgan, V. (1999). Children’s perceived academic self-efficacy: Aninventory scale. The Clearing House, 72(4): 224-230.

Kaplan, A., & Maehr, M. L. (2002). Adolescents' Achievement Goals: Situating Motivation in Sociocultural Contexts.

Kharayem., R., Narymani., m., & Kharayem., S. (2012). Comparing self-efficacy belifes and goal achievement orientation among learning disability and normal, Journal of LD, 1(4): 85-104 [In Persian].

Kia-Keating, M., & Ellis, B. H. (2007). Belonging and connection to school in resettlement: Young refugees, school belonging, and psychosocial adjustment. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 12(1): 29–43.

Kim, J. H., Park, H. J., Kim, J. H., Chung, S., & Hong, H. J. (2017). Psychometric Properties of the Korean Version of the Infertility Self-Efficacy Scale. Asian Nursing Research, 11(3): 159-165.

Latikka, R., Turja, T., & Oksanen, A. (2019). Self-efficacy and acceptance of robots. Computers in Human Behavior, 93, 157-163.

Medina, M. N. (2017). Training motivation and satisfaction: The role of goal orientation and offshoring perception. Personality and Individual Differences, 105, 287-293.

Pintrich, P. R., &Schrauben, B. (1992). Students’ motivational beliefs and their cognitive engagement in classroom academic tasks. Student perceptions in the classroom, 7, 149-183.

Ratelle, F., Guay, F., Vallerand, Larose, J., & Sene’cal, C. (2007). Autonomus, Controlled, and Amotivated Types of academic Motivation: A person-oriented Analysis, Journal of educational psychology, 99, 734-746.

Saif, A. (2012). Modern educational psychology, Tehran: Doran [In Persian].

Setiawan, J. L. (2014). Examining entrepreneurial self-efficacy among students. Procedia-social and behavioral sciences, 115, 235-242.

Skaalvik, M. E., Federici, R. A., & Klassen, R. M. (2015). Mathematics achievement and self-efficacy: Relations with motivation for mathematics. International Journal of Educational Research, 72, 129–136.

Tamadoni, M., & Razini, H. (2011). Self-efficacy, academic procrastination and academic achievement, journal of educational psychology. 6(17): 65-86 [In Persian].

Tams, S., Thatcher, J. B., & Craig, K. (2017). How and why trust matters in post-adoptive usage: The mediating roles of internal and external self-efficacy. The Journal of Strategic Information Systems.

Tuominen-Soini, H., Salela_Aro, K., & Niemivirta, M. (2008). Achievement goal orientation and subjective well-being: A person-centred analysis, Learning and Instruction, 18, 251-226.

Vahedi, S., Esmaeelpoor, Kh., Zamanzade, V., & Ataeezade, A. (2012). The nursing students’ motivational profie and its relationship to their academic achievement: A person-oriented approach, Journal of Nursing Vision, 1(1):37-46 [In Persian].

Avazyan, F., Badri., R., Sarandi., P., & Ghasemi., Z (2011). Trlationshep between procrastination and self-steem with academic performance, journal of education,4(14):51-164 [In Persian].

Badri, R., & Beyrami, N. (2009). Goal achievement orientation of deaf students: a person-centered analysis, Journal of psychological university of Tabriz, 15(3): 1-22 [In Persian].

Badri, R., Mahdavi, A., & Zarabi, M. (2001). Motivational Profiles and academic burnout in students: a person-centered analysis, Journal of psychological achievement,4(2): 45-62 [In Persian].

Badri, R., Moradi, S., & Hosseinpoor, H. (2011). Motivational Profiles of university students: Comparing of cognitive, emotional and social performance, Journal of Modern Psychological Studies, 6(21): 20-42 [In Persian].

Bani, Z., & Yousef, F (2011). The relationsheep between motivational beliefs and academic performance with mediating role of the goal achievement orientation, journal of education and Learning, 4(2): 49-80 [In Persian].

Bari, R., Arianpoor, E., & Farid, A. (2009). Profiles of Students goal achievement orientation and preferring learning atmosphere. Journal of Pedagogy, 2(3): 143-162 [In Persian].

Collins, J. (1982). Self-efficacy and ability in achievement behavior. Paper presented at the meeting of the American Educational Research Association: New York.

Daniels, L., Haynes, T., Stupnisky, R., Perry, R., Newall, N., & Pekrun, R. (2008). Individual differences in achievement goals: a longitudinal study of cognitive, emotional, and achievement outcomes, Contemporary Educational Psychology, 33. 584-608.

Elliot, A., & McGregor, H. (2001). A 2*2 achievement goal framework, Journal of Personality and social Psychology, 30, 951-971.

Elliot, A. J. (1999). Approach and avoidance motivation and achievement goals. Educational psychologist, 34(3): 169-189.

Farrell, L., Fry, T. R., & Risse, L. (2016). The significance of financial self-efficacy in explaining women’s personal finance behaviour. Journal of Economic Psychology, 54, 85-99.

Ghadammpour., E., Kamkar., p., Sabzyan., S., Chelpar., A., Abdoli., S., & Geravand., H. (2005). Relationsheep motivation and academic self-efficacy in Jondipoor medical scince University., Educational Psychology Practice., 1(2): 53-67 [In Persian].

Hajloo, N. (2014). Relationships between self-efficacy, self-esteem and procrastination in undergraduate psychology students. Iranian journal of psychiatry and behavioral sciences, 8(3): 42.

Hashemi., T., Vadehdi., Sh., & Mohebi., M (2005). School bondig and academic satisfaction: mediating role of the self-efficacy., cognitive stategy in learning., 5(3): 1-19. [In Persian].

Hirao, K. (2011). Validation of a new conceptual model of school connectedness and its assessment measure. A Dissertation of the Degree of Doctor of Philosophy in Social Work, University of Connecticut.

Howell, A. J., & Watson, D. C. (2007). Procrastination: Associations with achievement goal orientation and learning strategies. Personality and Individual Differences, 43(1): 167-178.

Howell, A. J., &Buro, K. (2009). Implicit beliefs, achievement goals, and procrastination: A mediational analysis. Learning and Individual Differences, 19(1): 151-154.

Huang, C. (2016). Achievement goals and self-efficacy: A meta-analysis. Educational Research Review, 19, 119-137.

Jinks, J., & Morgan, V. (1999). Children’s perceived academic self-efficacy: Aninventory scale. The Clearing House, 72(4): 224-230.

Kaplan, A., & Maehr, M. L. (2002). Adolescents' Achievement Goals: Situating Motivation in Sociocultural Contexts.

Kharayem., R., Narymani., m., & Kharayem., S. (2012). Comparing self-efficacy belifes and goal achievement orientation among learning disability and normal, Journal of LD, 1(4): 85-104 [In Persian].

Kia-Keating, M., & Ellis, B. H. (2007). Belonging and connection to school in resettlement: Young refugees, school belonging, and psychosocial adjustment. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 12(1): 29–43.

Kim, J. H., Park, H. J., Kim, J. H., Chung, S., & Hong, H. J. (2017). Psychometric Properties of the Korean Version of the Infertility Self-Efficacy Scale. Asian Nursing Research, 11(3): 159-165.

Latikka, R., Turja, T., & Oksanen, A. (2019). Self-efficacy and acceptance of robots. Computers in Human Behavior, 93, 157-163.

Medina, M. N. (2017). Training motivation and satisfaction: The role of goal orientation and offshoring perception. Personality and Individual Differences, 105, 287-293.

Pintrich, P. R., &Schrauben, B. (1992). Students’ motivational beliefs and their cognitive engagement in classroom academic tasks. Student perceptions in the classroom, 7, 149-183.

Ratelle, F., Guay, F., Vallerand, Larose, J., & Sene’cal, C. (2007). Autonomus, Controlled, and Amotivated Types of academic Motivation: A person-oriented Analysis, Journal of educational psychology, 99, 734-746.

Saif, A. (2012). Modern educational psychology, Tehran: Doran [In Persian].

Setiawan, J. L. (2014). Examining entrepreneurial self-efficacy among students. Procedia-social and behavioral sciences, 115, 235-242.

Skaalvik, M. E., Federici, R. A., & Klassen, R. M. (2015). Mathematics achievement and self-efficacy: Relations with motivation for mathematics. International Journal of Educational Research, 72, 129–136.

Tamadoni, M., & Razini, H. (2011). Self-efficacy, academic procrastination and academic achievement, journal of educational psychology. 6(17): 65-86 [In Persian].

Tams, S., Thatcher, J. B., & Craig, K. (2017). How and why trust matters in post-adoptive usage: The mediating roles of internal and external self-efficacy. The Journal of Strategic Information Systems.

Tuominen-Soini, H., Salela_Aro, K., & Niemivirta, M. (2008). Achievement goal orientation and subjective well-being: A person-centred analysis, Learning and Instruction, 18, 251-226.

Vahedi, S., Esmaeelpoor, Kh., Zamanzade, V., & Ataeezade, A. (2012). The nursing students’ motivational profie and its relationship to their academic achievement: A person-oriented approach, Journal of Nursing Vision, 1(1):37-46 [In Persian].