موارد لزوم وفای به شرطِ ضمن عقد در صورت انحلال عقد اصلی در فقه امامیه با رویکردی بر نظر امام خمینی (ره)

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

محمود وحدت ¹ , یعقوب پورجمال ² , رضا رنجبر ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی اندیشه های امام خمینی (ره)، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران(* نویسنده مسئول )
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1401/01/17 تاریخ پذیرش : 1401/04/26 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: شرط ضمن عقد, انحلال عقد, نظریه ظرفیت امام خمینی ره,

چکیده مقاله :

بر اساس دیدگاه مشهور فقیهان امامیه، و طبق ماده 246 قانون مدنی ایران،شرط ضمن عقد، تابع عقد بوده و ماهیت اعتباری مستقلی ندارد و در صورت بطلان عقد،شرط همراه آن نیز باطل شده و در نتیجه تعهدی نیز بر عهده مشروط علیه باقی نمی ماند.لکن اطلاق دیدگاه مشهور، با مفهوم استقلالی شرط ضمن عقد و اراده متعاقدین ناسازگار است و در عمل نیز پاسخگوی اختلافات ناشی از تعهدات و شروط مندرج در عقد به هنگام بطلان یا انحلال عقد نمی باشد؛به ویژه این که سبب ایجاد تردید برای قاضی به دلیل عدم حصول قناعت وجدانی در فرضی می باشد که به صراحت یا به طور تلویحی، اراده طرفین بر بقاء شرط در صورت بطلان یا انحلال عقد است. مقاله حاضر به شیوه توصیفی و تحلیلی،متفاوت از نظر مشهور فقیهان،و پژوهشگران در حوزه فقه و حقوق،در تبیین ماهیت شرط ضمن عقد،آن را التزامی مستقل در ضمن التزامی دیگر می داند، و با بیان خصوصیات شرط، از جمله قابلیت تفکیک و جدایی پذیری از عقد،در تعارض نبودن التزام به آن با اراده متعاقدین،ایجاد حق فسخ در صورت عدم انجام شرط بر فرض عدم امکان اجبار به آن و همچنین با تمسک به نظریه هایی همانند" العبره فی العقود للمقاصد و المعانی لا للالفاظ و المبانی"، نظریه ظرفیت امام خمینی ره و سایر مبانی موجود، در نهایت مستقل بودن شرط ضمن عقد و نیز بقاء شرط و لزوم وفای به آن را در مواردی خاص، حتی در فرض بطلان و انحلال عقد، به عنوان یک ضرورت و نیاز اجتماعی به اثبات می رساند.

چکیده انگلیسی:

Undoubtedly, conventional transactions, contracts and agreements in society from the time of human life to the present have been accompanied by a condition or conditions that have. had a special effect, value and validity for the parties from a material and spiritual position However, regarding the relationship between the contract and the condition, from the well-known point of view of Imami jurists, the condition is subject to the contract and has no independent credit nature. On the other hand, there are cases in which the condition follows .the contract only in terms of creation and can exist independently in terms of survival Therefore, from this perspective and with the idea of separation of condition, dependent condition and condition independent of contract with reliance on existing principles such as Quranic verses, hadiths and special narrations in this chapter, as well as Imam Khomeini's capacity theory, the principle of free will and agreement of the parties , The prevailing custom in society and other principles that have been addressed in this article; In certain cases, it is possible to believe in the independence and survival of the condition and the need to fulfill it despite the invalidity and invalidity of the contract. It has, from a jurisprudential and legal point of view, an exception to the rule of absolute compliance with the condition of the contract in its occurrence and survival