حق خاتمه دادن به قرارداد در فقه و حقوق
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی
پیمانه اسلامی
1
(دانشجوی دکترا تخصصی حقوق خصوصی ، گروه حقوق ، واحد تبریز ،دانشگاه آزاد اسلامی ،تبریز ، ایران.)
ناصر مسعودی
2
(استادیار حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، ایران)
کلید واژه: حق خاتمه دادن, تجارت بین الملل, حقوق انگلیس, حقوق ایران, فقه امامیه,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش بررسی حق خاتمه دادن به قرارداد در فقه و حقوق ایران و انگلیس و اصول قراردادهای تجاری بین المللی (یونیدروا) می¬باشد. یکی از نهادهای حقوقی که در حقوق ایران مورد غفلت قرار گرفته است و در قانون مدنی ایران مورد توجه قرار نگرفته است، اما در فقه سوابقی داشته است نهاد حق خاتمه دادن به قرارداد است. این نهاد با حق فسخ یا شرط فاسخ و انفساخ عقد متفاوت است و ویژگی ها و شرایط خاص خود را دارد که در حقوق انگلیس مورد توجه قرار گرفته است. حق خاتمه دادن به قرارداد متفاوت از حق ابطال قرارداد می¬باشد، زیرا ابطال اثر قهقرایی دارد اما خاتمه دادن به قرارداد، قرارداد را خاتمه داده و برای از بین بردن یک قرارداد صحیح مورد استفاده قرار می¬گیرد. خلاف حقوق ایران که الزام به اجرای تعهد و حق خاتمه دادن به قرارداد در طول یکدیگرند، در اسناد بین المللی حق الزام به اجرای تعهد و حق پایان دادن به قرارداد در عرض یکدیگر هستند. یعنی جهت اینکه متعهد له از حق فسخ قرارداد برخوردار شود، لازم نیست تا بدوا تقاضای اجبار به انجام تعهد را نماید و در فرض تعذر اجبار بتواند به قرارداد خاتمه دهد، بلکه صرفا با کوتاهی متعهد در انجام تعهد، که معادل با عدم اجرای اساسی آن تعهد باشد، اختیار خاتمه دادن به قرارداد را خواهد داشت.
The purpose of this research is to examine the right to terminate the contract in Iranian and English jurisprudence and the principles of international commercial contracts (UNIDRO).One of the legal institutions that has been neglected in Iran's laws and has not been considered in Iran's civil law, but has had precedents in jurisprudence, is the institution of the right to terminate a contract. This institution is different from the right of rescission or the condition of rescission and rescission of the contract and has its own characteristics and conditions that are considered in English law. The right to terminate the contract is different from the right to cancel the contract, because cancellation has a retroactive effect, but terminating the contract terminates the contract and is used to destroy a valid contract. Contrary to Iran's laws, which require the obligation to perform the obligation and the right to terminate the contract at the same time, in international documents, the obligation to perform the obligation and the right to terminate the contract are concurrent. In other words, in order for the obligee to enjoy the right to terminate the contract, it is not necessary for him to request the compulsion to fulfill the obligation and in the assumption of the excuse of the compulsion, he can terminate the contract, but only with the obligee's failure to fulfill the obligation, which is equivalent to the basic non-fulfillment of the obligation. If it is an obligation, it will have the right to terminate the contract.
امامی، سیدحسن. (1379). حقوق مدنی. ج1، چ 21، تهران: انتشارات اسلامیه.
انصاری، مرتضی. ( 1415ق). کتاب المکاسب (ط ـ الحدیثه). ج6، چ 1، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1363). ترمینولوژی حقوق. ج1، چ1، تهران: بنیاد راستاد.
حسینی حائری، سید کاظم. (1431 ق). فقه العقود. ج 1، چ 4، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
حلّی، حسن بن یوسف (علامه حلّی). (1414 ق). تذکره الفقهاء (ط-الحدیثه). ج11، چ 1، قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
روحانی، سید صادق. (1429 ق). منهاج الصالحین. ج 2، چ 1، قم: نشریه مدینه العلم.
سبحانی، جعفر. (1423 ق). دراسات موجزه فی الخیارات والشروط. ج 3، چ 1، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
شعرانی، ابوالحسن. (1419 ق). ترجمه وشرح تبصره المتعلمین. ج1، چ 5، تهران: منشورات الاسلامیه.
شعاریان، ابراهیم، رحیمی، فرشید. (1395). حقوق بیع بین المللی. ج1، چ 2، تهران: شهر دانش.
شهیدي، مهدي.(1388). اصول قراردادها و تعهدات. ج 2، چ 5، تهران: انتشارات مجد.
شهیدی، مهدی. (1383). حقوق مدنی 6، عقود معین. ج1، چ 4، تهران: انشارات مجد.
صفایی، میر حسین، عادل، مرتضی، کاظمی، محمود، میرزانژاد، اکبر. (1387). حقوق بیع بین الملل. ج1، چ 2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طاهری، حبیب الله. (1418 ق). حقوق مدنی. ج 2، چ 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم.(1409 ق). العروه الوثقی. ج2، چ 2، بیروت: موسسه الاعلمی المطبوعات.
عاملی محمّد بن مکی(شهید اوّل)، بی تا. القواعدوالفوائد. ج 2، چ1، قم: کتاب فروشی مفید.
عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی). (1384). الروضه البهیه. ج 1، چ 3، قم: مکتب نوید اسلام.
فخارطوسی ، جواد. (1375). درمحضر شیخ انصاری(شرح خیارات). ج 8، چ 2، قم: نشرمرتضی.
قدیریان، معصومه، باشکوه، مظفر، لطفی دودران، علیرضا. (1399). بررسی فسخ قرارداد در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی با اصول قراردادهای تجاری بین المللی. پژوهش های اخلاقی. سال یازدهم، شماره 1، پاییز 1399.
کاتوزیان ، ناصر. (1383). قواعد عمومی قراردادها. ج 3، چ 2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر. (1379). حقوق مدنی: نظریه عمومی تعهدات. ج1، چ 1، تهران: انتشارات خرسندی.
میرزانژاد جویباری، اکبر.(1381). بحثی پیرامون مفهوم نقض اساسی قرارداد در کنوانسیون بیع بین المللی کالا (1980وین) با مطالعه تطبیقی. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
معصومی، محمد مهدی، صالحی مازندارانی، محمد. (1401). مطالعه تطبیقیی خاتمه دادن به قرارداد به عنوان شیوه جبران خسارت در حقوق اسلام و اسناد بین المللی، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. مقاله پژوهشی، سال نهم، شماره سوم، پاییز 1401.
نجفی، محمّد حسن(صاحب جواهر). (1404 ق ). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. ج2، چ 7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نراقی، مولی محمد بن احمد. (1417 ق). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام. ج1،چ3، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
Schlechtriem, P. (1999). Thermination and Adjustment of contracts, under the Unidroit principles of International commercial contracts, European Journal of Law reform (Kluwer), Vol. 1- No.3, p 306.
Schlechtriem, P. (1999). Termination and Adjustment of Contraots, Under the UNIDROIT principles of International Commercial Contracts. European journal of Law Reform (Kluwer), Vol 1. No 8,p 30.
Robb, G. G. G. (1965). An Outline of the Law of Contract, The Estates Gazette limited, 3th ed, London.