ارائه مدل چگونگی تاثیر تحریم‌ها بر زنجیره سرمایه‌گذاری تا بهره‌برداری صنعت نفت ایران با روش نظریه داده بنیاد

محورهای موضوعی : دانش سرمایه‌گذاری

عباس ایاران ¹ , مهدی فدایی اشکیکی ² , مهدی همایون فر ³ , حسین عموزاد خلیلی ⁴

1 - گروه مدیریت صنعتی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - گروه مدیریت صنعتی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - گروه مدیریت صنعتی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
4 - گروه مهندسی صنایع، واحد نوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، نوشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/10/07 تاریخ پذیرش : 1400/11/10 تاریخ انتشار : 1402/04/01

کلید واژه: صنعت نفت ایران, نظریه داده بنیاد, تحریم‌های نفتی, سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در صنعت نفت,

چکیده مقاله :

اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه کشورمان، ایجاب می‌کند سازوکار اثرگذاری این تحریم‌ها و تاثیر و تاثراتی که باعث تشدید اثر آنها می‌گردد، شناسایی شود. در این تحقیق، پس از مطالعه منابع موجود با کمک روش نظریه داده‌بنیاد و با تحلیل کیفی مطالب کتب، مقالات و خبرهای تحلیلی الگوی پارادایمی که منجر به انتقال اثر تحریم‌ها بر صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی و حصول درآمدهای نفتی می‌شود، شناسایی گردیده است. پس از انجام کدگذاری باز، محوری و انتخابی نتایج نشان داد عوامل علی ناشی از تحریم‌ها از جمله کاهش سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت و فرآورده‌های نفتی، اخلال در فروش، صادرات و واردات نفت و فرآوردهای نفتی، افزایش هزینه تولید و توسعه و ترک پروژه‌ها توسط شرکت‌های خارجی بواسطه شرایط زمینه‌ای نظیر وابستگی تکنولوژیکی به فناوری‌های نوین اکتشاف، عدم استفاده از نخبگان علمی و توسعه نیافتگی تولید فرآوردهای نفتی با ارزش افزوده بالا منجر به تاثیرپذیری بالای صنعت نفت ایران از تحریم‌ها گردیده است.

چکیده انگلیسی:

The imposition and intensification of unilateral US sanctions against our country require us to recognize how this sanction affects and what makes their effects intensify. In this research after studying the available researches by grounded theory method and analyzing the context of the books, articles, analytical news, etc., the paradigm model that transfers sanctions effect on oil and oil products export and oil revenues are extracted. Results show that causal factors that come from sanctions such as decreasing foreign investment in the oil industry and oil products, problems in the sale, export, and import of oil and oil products, increase in the cost of producing and development, and leaving projects by foreign companies due to basically situations such as technological dependence to new technology discovering, lack of using scientific elites, underdevelopment of producing oil products with high value-added, etc. make that sanctions affect a lot on the Iranian oil industry.

منابع و مأخذ:

• محمد صیادی، فریدون برکشلی، (1391)، اثرات کوتاه مدت و بلندمدت تحریم‌های بین المللی نفتی بر بخش انرژی ایران، معاونت پژوهش های اقتصادی، گزارش راهبردی، شماره 155.


• احمدساعی، مریم پاشنگ، (1396)، موانع توسعه صنعت نفت در آینده با بررسی عوامل رکود صنعت ایران در دوره زمانی (1383-1393)، فصلنامه راهبرد / سال بیست و ششم / شماره 84 / صص 75-5.


• از تحریم تا توسعه، محسن حائری نژاد، https://jahanesanat.ir/?p=59181


• آرزو بنشاسته، هادی صاحبی، محمدسعید جبل عاملی، (1399)، طراحی زنجیره تأمین تاب آور در صنعت نفت تحت ریسک‌های عملیاتی و اختلالی: مطالعه موردی، پژوهشهای سیاستگذاری و برنامه ریزی انرژی، دوره ۶، شماره ۲.


• بخشایش، الهام و مصطفایی، هاجر،1392،بررسی آثار تحریم‌های اقتصادی بر دو صنعت نفت و گاز در ایران،کنفرانس بین المللی اقتصاد در شرایط تحریم،بابلسر،https://civilica.com/doc/241977


• احسان ولدان زرقانی، (1397)، بررسی چگونگی اثرگذاری تحریم‌های صنعت نفت و گاز بر متغیرهای کلان اقتصادی کشور با پافشاری بر مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت، ، پژوهش های اقتصاد مقاومتی سال سوم، شماره 5.


• علیرضا سلیمانی، (1393)، تاثیر تحریم بر صنعت نفت ایران، پایان نامه ارشد حقوق تجارت بین الملل، پایان نامه کارشناسی ارشد.


• حمیدرضا صالحی (1400)، بحران صنعت نفت در صادرات، https://smtnews.ir/index.php/direct/577.


• خبرگزاری ایرنا، چهره بدون تحریم صنعت نفت ایران، کد خبر: 84303643، irna.ir/news/84303643/.


• دلاوری، علیخانی و نادری (1392)، تجزیه و تحلیل اثرات قیمت نفت و گاز طبیعی بر محصولات پتروشیمی ایران: مطالعه موردی متانول، فصل نامه اقتصاد مالی، شماره 24، تابستان 1392.


• صادق صحرایی، لیلا اکبریان فیضی، (1398)، راهبردهای اقتصاد مقاومتی در حوزه انرژی با محوریت صنعت نفت و گاز کشور، ششمین کنگره ملی تحقیقات راهبردی در شیمی و مهندسی شیمی،


• رضا راعی، حسین کرمی، (1394)، بررسی پتانسیلهای بالقوه بورس انرژی دراجرای سیاستهای اقتصاد مقاومتی و شفافیت اطلاعات بازار سرمایه، فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه‌گذاری، سال چهارم، شماره سیزدهم، بهار 1394، صفحه 167-194.


• زینب سادات موسوی اصفهانی، ابومحمد عسگرخانی، منصور عطاشنه، (1400)، سیاستهای جمهوری اسلامی ایران در صنعت نفت پس از انقلاب با تأکید بر چالشهای مالی و حقوقی، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی.


• احمد ساعی و مریم پاشنگ، (1396)، موانع توسعه صنعت نفت در آینده با بررسی عوامل رکود صنعت ایران در دوره زمانی (1393-1383). راهبرد, 26(84 ), 59-75.


• سید حسین حسینی ، حامد شکوری گنجوی ، عالیه کاظمی، (1397) مدلی برای افزایش منافع ملی حاصل از سیستم عرضه نفت ایران در بازار جهانی (رویکرد سیستمی)، پژوهش های مدیریت در ایران دوره 22، شماره 3 (پیاپی 101).


• سید محمدحسن رضوی، فاطمه زین الدینی، اثر بازگشت تحریمهای ثانویة آمریکا بر صنعت نفت و گاز ایران: فرصتها و تهدیدها، مطالعات حقوق انرژی، دورة 4، شمارة 1، بهار و تابستان 1397.


• سیدحسین ضیائی‌سیستانی، علیرضا حسنی، (1395)، تأثیر تحریم بر صنعت نفت ایران، انتشارات کتاب آوا.


• صمدی فروشانی، مرضیه و حسین زاده، مهناز و مهرگان، محمدرضا، (1398)، تحلیل دینامیکی مدیریت درآمد نفت ایران با تاکید برکیفیت نهاد حاکمیت کاربردی از رویکرد پویایی سیستم،دومین کنفرانس ملی انجمن ایرانی پویایی‌شناسی سیستم‌ها، تهران.


• عبور صنعت نفت از تحریمها، روزنامه تعادل، 1398، شماره 547.


• فتح آبادی، عبدالرحمن (1399)، خیز تحریم‌ها برای صنعت پتروشیمی، عبدالرحمن فتح آبادی، کد خبر: 1995080.


• کجا تحریم را بی‌اثر کردیم؟"تجهیزات سرچاهی صنعت نفت"، از وابستگی به آمریکا تا خودکفایی به‌دست مهندسان ایرانی، https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/09/08/2398134


• مهرآرا، محسن و نیکی اسکویی،کامران، (1385)، تکانه‌های نفتی و اثرات پویای آن بر متغیرهای کلان اقتصادی، مجله پژوهشنامه بازرگانی، شماره 43 ، صفحات 9-32.


• وحید رجبیان، رضا طالبلو، حمیدرضا ارباب، (1399)، سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز با استفاده از تخمین مصرف نفت خام و گازطبیعی در ایران با رویکرد مدل VECM، دانش سرمایه‌گذاری، دوره 9، شماره 34، صفحه 109-126.


• هدایت فرخانی، سید نصرالله ابراهیمی، میلاد کاظمی، (1397)، بررسی سیاس تهای اقتصاد مقاومتی و جایگاه و چگونگی اجرای این سیاست ها در صنعت نفت و گاز ایران، پژوهشنامه دانش حقوق مالیه.


• هومن پشوتنی زاده-حامد خامه چی، (1398)، بررسی سیاستهای راهبردی اقتصاد سیاسی نفت و تحریم‌ها بر تولید ناخالص داخل کشور با استفاده از پویایی شناسی سیستم ها- ، پژوهشنامه علوم سیاسی سال چهاردهم، شماره 4 (پیاپی 56)


• اسماعیل احمدی، محمد حسن ملکی، رسول ثانوی فرد، محمدرضا فتحی، (1399)، ارائه مدلی برای آینده پژوهشی زنجیره تأمین صنعت نفت با رویکرد نرم، پژوهشنامه مدیریت در ایران، دوره 24، شماره 1، بهار 1399.


• Esfahani, H.S., Mohaddes, K., Pesaran, M.H. (2014), An empirical growth model for major oil exporters, Journal of Applied Econometrics, 29(1), 1-21.


• Farzanegan, M. R., and B. Hayo, (2019), Sanctions and the Shadow Economy: Empirical Evidence from Iranian Provinces, Applied Economics Letters 26 (6): 501–505. doi:10.1080/13504851.2018.1486981.


• Farzanegan, M.R., (2011), Oil Revenue Shocks And Government Spending Behavior In Iran, Energy Economics, Vol. 33, PP. 1055–1069.


• Manesh, M. M., & Eslamifar, G. (2018), A system dynamics model to investigate the mismanagement share of sanction effects on Iran’s oil and gas projects: A case study of South Pars field.


• Roman D J, Osinski M, Erdmann R H., (2017), The construction process of grounded theory in administration. Contaduríay Administración, 62(3): 985-1000.


• Strauss, Anselm, and Juliet M. Corbin, (1997), Grounded theory in practice. Sage,.


• Kiani, Behdad, and Mohammad Ali Pourfakhraei (2010), A system dynamic model for production and consumption policy in Iran oil and gas sector, Energy Policy 38.12: 7764-7774.


• The Comprehensive Iran Sanctions, Accountability, and Divestment Act of 2010 (CISADA).


• US Office of Foreign Assets Control (OFAC), Iran Sanctions FAQ, clause 2.1.