واکاوی وضعیت موجود عناصر برنامه درسی فعالیتهای فوق‌برنامه با رویکرد پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در دوره اول متوسطه
محورهای موضوعی : مدیریت تعالی آموزشی
حسین خنیفر
1
,
صلاح الدین ابراهیمی
2
*
,
عبدالله عالی شیرمرد
3
1 - دانشگاه تهران - پردیس فارابی دانشگاه تهران
2 - استادیار گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
3 - گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
کلید واژه: فعالیتهای فوق‌برنامه, آسیبهای اجتماعی, دوره متوسطه اول, برنامه درسی, دانش‌آموزان,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت موجود عناصر برنامه درسی فعالیتهای فوق‌برنامه، به منظور طراحی و اعتباربخشی به الگوی مطلوب برنامه درسی فوق‌برنامه، با رویکرد پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در دوره اول متوسطه بود. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و با روش کیفی انجام شده است. جامعه آماری شامل سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران، کتاب «راهکارنامه مسابقات فرهنگی و هنری»، کتاب «ندای رحمت»، بخشنامه‌های مربوط به فعالیتهای فوق‌برنامه در آموزش و پرورش و دستورالعمل اجرایی کانون‌‌های فرهنگی و تربیتی بود. روش نمونه‌‌گیری، نمونه‌‌گیری ملاک‌محور بود. ابزار گردآوری داده‌‌ها چک‌لیست و فیش‌‌ها و یادداشت‌برداری از اسناد بالادستی بوده که روایی آنها با استفاده از نظرات متخصصان و اساتید سنجیده و تأیید شد. بدین منظور فرایند سه مرحله‌‌ای: تقلیل یا تلخیص داده‌‌ها، عرضه یا نمایش داده‌‌ها و نتیجه‌‌گیری انجام شد. در نهایت نتایج بدست آمده در مورد وضعیت موجود عناصر برنامه درسی (هدف، محتوا، اجرا و ارزشیابی) فعالیتهای فوق برنامه در دوره متوسطه اول گزارش شده و اهداف مشخص شده به صورت کلی وجزئی در حیطههای دانش، نگرش و مهارت در جداول جداگانه گزارش شدند. واکاوی وضعیت موجود عناصر برنامه‌های درسی فوق‌برنامه در نظام آموزشی میتواند در راستای ایجاد وضعیت مطلوب و برنامه‌ریزی جهت رفع نیازها، نقص‌ها و کمبودها و کم کردن فاصله بین وضعیت موجود و مطلوب و پر کردن شکاف ایجاد شده، مورد بحث و بررسی و بهرهبرداری متخصصین قرار گیرد.
The present study aims to examine the current status of the curricular elements of extracurricular activities, with the goal of designing and validating an optimal model of the extracurricular curriculum using a social harm prevention approach in the first secondary education cycle. The research methodology is descriptive–analytical and is conducted qualitatively. The statistical population includes the Fundamental Transformation Document of Education and Training, the National Curriculum of the Islamic Republic of Iran, the book Recommendations for Cultural and Artistic Competitions, the book Nidā-yi Raḥmat (Call of Mercy), the circulars related to extracurricular activities in the Education and Training Organization, and the executive guidelines for cultural and educational centers. The sampling method was criterion-based sampling. The data collection instruments comprised a checklist, index cards, and memo-taking from upstream documents, whose validity was assessed and confirmed based on the opinions of experts and faculty members. To this end, a three-stage process was performed: data reduction or summarization, data display, and conclusion drawing. Ultimately, the results obtained regarding the current status of curricular elements (objectives, content, implementation, and evaluation) of extracurricular activities in the first secondary education cycle were reported, and the specified objectives were detailed in the cognitive, attitudinal, and skill domains in separate tables. An analysis of the current status of curricular elements of extracurricular programs in the educational system can serve specialists in creating an optimal situation and planning to address needs, deficiencies, and gaps, thereby reducing the distance between the current and desired states and filling the created gap.
منـابـع
ابراهیمی، نامدار (1397). برنامه درسی فوق برنامه. دانشنامه ایرانی برنامه درسی.
اتابكی، علی‌محمد؛ مصطفی‌پور، مریم؛ مصطفی‌پور، جاسم (1393). بررسی تاثیر فعالیتهای فوق برنامه بر رشد اجتماعی و عملكرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر مدارس متوسطه شهر مرودشت. نخستین همایش ملی علوم تربیتی و روانشناسی، مرودشت، ایران.
امام جمعه، سید محمدرضا؛ احمدی، غلامعلی؛ تیمورنیا، مهین (1392). بررسی تطبیقی فعالیتهای فوق‌برنامه دوره ابتدایی ایران با کشورهای آمریکا، انگلستان و مالزی. پژوهش‌های برنامه درسی، 3(1)، ص65-17.
پاکگوهر علیرضا؛ خلیلی، محمد؛ صفارزاده، محدثه (1388). بررسی نقش عامل انسانی در بروز تصادفات جادهای. مدیریت ترافیک، 13(1)، ص28-14.
پرویزی، سرور؛ احمدی، فضل‌اله (1382). عوامل موثر بر سلامت از نگاه نوجوانان. پایش، 2(4)، ص245-252.
جعفریثانی، حسین؛ علیاصغری، ام‌البنین؛ محبیامین، سکینه (1387). تحلیل محتوای منابع آموزش‌های غیررسمی سازمان‌های آتشنشانی، نیروی انتظامی و هلال احمر خراسان رضوی در مدارس. در مشهد: مجموعه مقالات اولین همایش آموزش و یادگیری غیررسمی.
حاجیلو، جلیل؛ رمزی، صمد؛ فرامزی، سولماز (1396). بررسی راهکارهای موثر برای بهینه کردن فعالیتهای فوق‌برنامه در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان از دیدگاه دانشجویان دانشگاه پیام نور ارومیه. در: تهران: دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی.
رجبی‌پور، محمود (1387). مبانی پیشگیری اجتماعی از بزهکاری اطفال و نوجوانان. تهران: نشر منتهی.
سبحانینژاد مهدی؛ یوزباشی، علیرضا؛ عیوضی، مریم؛ میهماندوست، زهرا (1387). تبیین چالشها و راهکارهای بهرهگیری از فعالیتهای فوق برنامه مدارس جهت تربیت شهروندی دانش‌آموزان. در: چکیده مقالات اولین همایش آموزش و یادگیری غیر رسمی 12-11 اردیبهشت. مشهد: دانشگاه فردوسی.
ستوده، هدیت‌اله (1395). آسیب‌شناسی اجتماعی. تهران: نشر آوای نور.
سمرقندی، فرخ (1390). بررسی تأثیر آموزش‌های انتظامی- اجتماعی حضوری پلیس در آگاهی انتظامی دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه منطقه 7 شهر تهران در سال تحصیلی 89-1388. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته توانبخشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (1389). نگاشت چهارم. دبیرخانه طرح تولید برنامه درسی ملی.
شرفی، محمدرضا (1384). نقش فعالیتهای مکمّل و فوق برنامه در پیشگیری و کاهش آسیب‌ها. در: تهران: مجموعه مقالات همایش تبیین جایگاه فعالیتهای مکمّل و فوق برنامه.
صادقزاده قمصری، علیرضا (1390). مبانی نظری سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: پژوهشکده تعلیم و تربیت.
صافی، احمد (1395). سازمان و قوانین آموزش و پرورش ایران. تهران: انتشارات سمت.
فتحی واجارگاه، کوروش (1395). برنامه درسی به سوی هویت‌های جدید (شرحی بر نظریات معاصر برنامه درسی). تهران: انتشارات آییژ، ج1.
فتحی، سروش؛ فدوی، جمیله (1391). تحلیلی بر آسیبهای اجتماعی جوانان طی سال‌های 1387-1378 و عوامل موثر بر آن. جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 3 (8)، ص121-144.
فرمهینی فراهانی، محسن (1398). نقش تربیت در پیشگیری از آسیبهای اجتماعی (با تأكید بر اهداف، اصول، روشها و شیوههای تربیت اسلامی). مطالعات اسلامی آسیبهای اجتماعی، 12(2)، ص45-21.
کرمیمقدم، فریده (1377). بررسی رابطه مهارت فردی مدیریت زمان و مهارت سازمانی در بین مدیران دبیرستان‌های دولتی شیراز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی دانشگاه شیراز.
ملکی، حسن (1393). آشنایی با فعالیتهای تربیتی اجتماعی. تهران: انتشارات آییژ.
موسی‌پور، نعمت‌اله؛ سعیدی رضوانی، محمود (1395). مبانی برنامه‌ریزی آموزش متوسطه. مشهد: به‌نشر (انتشارات آستان قدس رضوی).
نادری، امیر؛ حاجی حسیننژاد، غلامرضا؛ تاجیک اسمعیلی، عزیزاله؛ زینآبادی، حسنرضا (1392). ویژگیهای اهداف فعالیتهای فوق‌برنامه دانش‌آموزان دبیرستانی با رویکرد پیشگیری از آسیبهای اجتماعی. روانشناسی تربیتی، 8(24)، ص101-72.
نور، آذر (1386). بررسی تطبیقی چگونگی اوقات فراغت جوانان ایرانی با کشورهای آمریکا و ژاپن. طرح پژوهشی، سازمان ملی جوانان.
Altan, B.A., Altıntas, H.O. (2017). Professional identities of vocational high school students and extracurricular activities. Journal of education and training studies, 5(7), p. 46-52.
Kara, O.M. (2016). Views of Turkish teachers on extracurricular activities at secondary schools. Acta didactica napocensia, 9(4), p. 1-14.
Kelly, A.V. (2004). The Curriculum Theory and Practice. London: SAGE Publications.
Kerr, B. (2009). Encyclopedia of Giftedness, Creativity, and Talent. A SAGE Reference Publication.
Klein, M.F. (1991). A conceptual framework for curriculum decision making. In: The politics of curriculum decision making: Issues in centralizing the curriculum (pp. 1-41). New York: State University of New York Press.
Posner, G. (1995). Analyzing the Curriculum. McGraw Hill, Inc.
Sun, J. & Tang, Y. (2020). Maternal scaffolding strategies and early development of selfregulation. Early Child Development and Care, 189(9), p. 1-13