مبانی تمدن‌سازی در تفکر مصطفی سباعی
محورهای موضوعی :
کلید واژه: مصطفی سباعی, دین اسلام, عناصر تمدن‌ساز, سوسیالیسم اسلامی.,
چکیده مقاله :
چکیده در قرن نوزدهم میلادی، در پی مواجههٔ چندجانبهٔ متفکران مسلمان با تمدن غرب، مباحثی پیرامون نقد وجوه ناهمساز این تمدن با فرهنگ اسلامی و بازسازی بنیان‌های نظری لازم برای حرکت به‌سوی طرح نوسازی تمدن و فرهنگ اسلامی مطرح شد. مصطفی سباعی، اندیشمند سوری، در این چارچوب اصلاحی و باتکیه‌بر آموزه‌های سوسیالیسم، کوشید تا طرحی از مختصات تمدن‌ساز را در دین اسلام ارائه دهد. مهم‌ترین ویژگی‌های این طرح – که به اعتقاد او جوامع اسلامی را همواره به‌سوی تمدنی مترقی رهنمون ساخته و تحولات سیاسی و اجتماعی صدر اسلام نیز مصداق تحقق‌یافتهٔ آن است – عبارت‌اند از: ظرفیت دین اسلام برای برقراری عدالت اقتصادی و اجتماعی، احترام به دموکراسی، توجه به عقل و دانش، برقراری وحدت در جامعه، و تسامح و مدارا با ادیان مختلف. پژوهش حاضر بر آن است تا به تشریح و ارزیابی مهم‌ترین این ویژگی‌ها و عناصر تمدن‌ساز در دین اسلام، از دیدگاه مصطفی سباعی، بپردازد
In the nineteenth century, following the multifaceted encounter of Muslim thinkers with Western civilization, debates arose concerning the critique of aspects of this civilization deemed incompatible with Islamic culture, as well as the reconstruction of theoretical foundations necessary for advancing a project of Islamic cultural and civilizational renewal. Within this reformist framework, the Syrian intellectual Mustafa al-Siba‘i, drawing on the teachings of socialism, sought to articulate a vision of Islam as a civilization-building religion. The most salient features of this vision—which, in his view, have consistently guided Muslim societies toward progressive civilization and found concrete realization in the political and social transformations of early Islam—include: Islam’s capacity to establish economic and social justice; its respect for democracy; its emphasis on reason and knowledge; its ability to foster unity within society; and its spirit of tolerance toward other religions. The present study aims to explicate and critically assess the key elements and features of civilization-building in Islam from the perspective of Mustafa al-Siba‘i.
اباذری، یوسف (1390). فراروایت تمدن یا فرایند تمدن‌ها؛ خوانشی از پروبلماتیک فرهنگ ـ تمدن. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، 4(2)، صص1-19.
برقوقی، عبدالرحمن (1940). التراث الیونانی فی الحضاره الاسلامیه: دراسات لکبار المستشرقین. قاهره: مکتبة النهضة.
الحسینی، اسحاق موسی (1377). اخوان المسلمین بزرگ‌ترین جنبش اسلامی معاصر. ترجمۀ سیدهادی خسروشاهی، تهران: انتشارات اطلاعات.
پولادی، کمال (1390). تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران و اسلام. تهران: نشر مرکز.
حسان، حسان عبدالله (2020). الفكر الإصلاحی والوعی بقضایا الاستشراق مصطفى السباعی (1915-1964) نموذجاً. دراسات الاستشراقیة. العدد 23.
دکمجیان، ریچارد هرایر (1377). جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب. ترجمۀ حمید احمدی، تهران: کیهان.
دورانت، ویلیام جیمز (1401). لذات فلسفه. ترجمۀ عباس زریاب خویی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
دورانت، ویلیام جیمز (1380). تاریخ تمدن: مشرق‌زمین گاهوراۀ تمدن. ج1،تهران: علمی و فرهنگی.
ذوالفقاری، سید محمد(1389). جریان اخوان‌المسلمین در خاورمیانه. فصلنامۀ پژوهش‌های منطقه‌ای، ش3.
زرزور، عدنان محمد (2000). مصطفی السباعی: الداعیه المجدد،1333-1384/1915-1964. دمشق: بی‌نا.
سامی، شمس‌الدین (1302). مدنیت اسلامیه. استانبول: مهران.
سایت عقیده (1394). فرهیختگان تاریخ معاصر. www.aqeedeh.com.
السباعی، مصطفی (1381/1962). الاشتراکیة الاسلام. قاهره: بی‌نا.
السباعی، مصطفی (1427). السنة و مکانتها فی التشریع الاسلامی. ج1. بیروت: المکتب الإسلامی.
السباعی، مصطفی (1418). من روائع حضارتنا، قاهره: دار السلام للنشر و التوزیع.
سباعی، مصطفی (1357).جامعۀ توحیدی اسلام و عدالت اجتماعی. تهران: حکمت.
سباعی، مصطفی (1392). سیرت رسول‌الله. ترجمۀ مسعوده جامی‌الاحمدی. انتشارات اصلاح افکار.
سباعی، مصطفی (1394 الف). سنت و جایگاه آن در شریعت اسلامی. ترجمۀ عبدالحکیم عثمانی، بی‌جا: انتشارات سنت احمد.
سباعی، مصطفی (1394ب). زندگانی حضرت محمد و خلفای راشدین.ترجمۀ احمد ازغ، بی‌جا: بی‌نا.
سباعی، مصطفی (1394ج). زندگی حضرت علی. ترجمۀ امیرصادق تبریزی. بی‌جا: بی‌نا.
سباعی، مصطفی (1394د). اخلاق اجتماعی برای همه. ترجمۀ عبدالعزیز سلیمی. محل نشر: بی‌نا
صانعی دره‌بیدی، منوچهر (1376). فلسفۀ دکارت. تهران: انتشارات الهدی.
صفایی‌پور، مسعود، سجادیان، مهیار (1395). جستاری بر برنامه‌ریزی فضـایی و نظـام شهرسـازی مبتنـی بـر ایـدئولوژی سوسیالیسـم. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، ش 31، صص 323-263.
طنطاوی، رفاعه رافع (2011). تخلیص الابریز فی تلخیص باریز. القاهره، موقع صفحات.
عبدالله، دلال (2007). الاسلامیون و الدیمقراطیه فی السوریا:حصید و سریم. قاهره: بی‌نا.
عبدالحسین، زرین‌کوب (1381). کارنامۀ اسلام. تهران: امیرکبیر.
عقیل، عبدالله (2005). من اعلام الدعوه و الحرکه الاسلامیه المعاصره. قاهره: بی‌نا.
علیخانی، علی‌اکبر ( 1384). اندیشۀ سیاسی در جهـان اسـلام از فروپاشـی خلافـت عثمـانی. ج2، تهـران: ج‍ه‍اد دان‍ش‍گ‍اه‍ی.
فراستخواه، مقصود ( 1377). سرآغاز نواندیشی دینی و غیردینی از سدۀ نوزدهم تا اوایل سدۀ بیسـتم. تهـران: شـرکت سهامی انتشار.
کردعلی، محمد (1968). الاسلام و الحضارة‌العربیة. الجزء الاول. قاهره: الدار الکتب المصریة.
هانگتینگتون، ساموئل (1374). نظریۀ برخورد تمدن‌ها. ترجمۀ مجتبی امیری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
یوهانس رایسنر (2005). الحرکات الاسلامیه فی‌السوریه،من الاربعینات و حتی نهایه عهدالشیشکی. ترجمه محمد ابراهیم اتاسی، بیروت: بی‌نا.