سلطان علم: بازتاب رابطه علم‌پروری و مشروعیت حاکمان در ادبیات اندرزی ایران دوران اسلامی تا قرن هفتم هجری
محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی
زهرا اسفندیاری مهنی
1
(دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی)
کلید واژه: تاریخ علم ایران دوران اسلامی, فرهنگ سیاسی, مشروعیت, اندرزنامه‌ها.,
چکیده مقاله :
این مقاله در پی ارائه الگوی تبیینی فراشخصی برای توضیح رابطه حاکمان با دانشوران علوم طبیعی در ایران سده‌های نخست و میانه اسلامی است. مدعای مقاله این است که همانند علوم دینی، با در نظر گرفتن مفهوم مشروعیت که خرده نظام سیاسی را با خرده نظام‌های فرهنگی-اجتماعی جامعه اسلامی مرتبط می‌کند، می‌توان تبیینی ساختاری برای توضیح رابطه حمایتی حاکمان مسلمان و دانشوران علوم غیردینی ارائه کرد. تحلیل مضامین ادبیات اندرزی ایران دوران اسلامی تا هجوم مغولان نشان می‌دهد کسب علم، حمایت از دانشمندان، ترویج علم از فضایل اخلاقی لازم برای اهل قدرت و حکومت معرفی می‌شود. به نظر می‌رسد همبستگی حقیقت با توانایی و دانایی در جهان‌بینی فرهنگی و مناسبات اجتماعی اسلامی باعث شکل‌گیری فضیلت اخلاقی علم‌آموزی شد. فضیلتی که باعث تغییر جایگاه اجتماعی سیاسی دانشوران و حاکمان می‌گردید. در نتیجه در اخلاق سیاسی، حمایت از علم به عنوان فضیلت، مشروعیت قدرت حاکمان را در میان خواص و عوام جامعه ارتقا می‌داد. علوم طبیعی «نافع و شریف» و دانشوران آن نیز در پیوستگی و گاه رقابت با علوم شرعی از این منظر مورد حمایت حاکمان مسلمان قرار می‌گرفتند.
چکیده انگلیسی:
The article proposes a transpersonal explanatory approach to explore the relationship between Muslim rulers and scholars of natural sciences in Islamic centuries in Iran. It emphasizes that legitimacy plays a central role in this relationship. This legitimacy serves as a structural framework for explaining the supportive relationship between rulers and scholars of non-religious sciences. An analysis of the admonition literature from the Islamic era until the Mongol invasion reveals that the acquisition of knowledge, the support of scientists, and the promotion of science were considered essential moral virtues for those in power. These virtues were rooted in the Islamic worldview, where truth, ability, and knowledge were deeply intertwined. As a result, learning and supporting science not only became a moral obligation but also helped elevate the social and political standing of both scholars and rulers. Thus, in Islamic political ethics, supporting science was seen as a virtue that strengthened the legitimacy of rulers, both among elites and the general populace. Muslim rulers supported the natural sciences and their scholars, viewing them as “beneficial and noble”, sometimes in competition with religious (Sharia) sciences. This relationship between science and political legitimacy played a key role in shaping the cultural and intellectual landscape of the time.
منابع و مأخذ:
آدامسون، پیتر (1398). فلسفه در جهان اسلام. ترجمه زرین مناجاتی و حنیف امین بیدختی، تهران: شوند.
ابن بلخی (1385). فارسنامه. به¬کوشش گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون، تهران: نشر اساطیر.
ابن خلدون (1375). مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمدپروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابن مسکویه، ابوعلی (1366). تجارب الامم. طهران: دار سروش للطباعه و النشر.
ابن مقفع، عبدالله (1423). کلیله و دمنه. بیروت: عاله الکتب.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1381)، الفهرست. ترجمه رضا تجدد، تهران: اساطیر.
همو (بی¬تا). الفهرست. بیروت: دارالمعرفه.
ارکون، محمد (1395). انسان¬گرایی در تفکر اسلامی. ترجمه احسان موسوی خلخالی، تهران: نشر طرح نقد
استیس، والتر ترنس (1395). دین و نگرش نوین. ترجمه احمدرضا جلیلی، تهران: حکمت.
بخاری، محمد بن عبدالله (1369). کلیله و دمنه (داستان¬های بیدپای). ترجمه پرویز ناتل خانلری و محمد روشن، تهران: انتشارات خوارزمی.
برک، پیتر (1399). تاریخ اجتماعی معرفت از گوتنبرگ تا دیدرو. ترجمه یاسر خوش¬نویس، تهران: کرگدن.
بشیریه، حسین (1397). احیای علوم سیاسی. تهران: نشر نی.
بکار، عثمان (1381). طبقه¬بندی علوم از نظر حکمای مسلمان. ترجمه جواد قاسمی، مشهد: بنیاد پژوهش¬های اسلامی.
پزشکی، محمد (1383). چیستی فلسفه سیاسی در حوزه تمدن اسلامی. قم: بوستان کتاب.
حامد ابوزید، نصر (1394). متن، قدرت، حقیقت: اندیشه دینی میان اراده معرفت و اراده سلطه. ترجمه احسان موسوی خلخالی، تهران: نیلوفر.
جابری، محمد عابد (1381). جدال کلام، عرفان و فلسفه در تمدن اسلامی. ترجمه رضا شیرازی، تهران: یادآوران.
جعفریان، رسول (1393). مفهوم علم در تمدن اسلامی. تهران: علم.
خزائلی، محمدباقر و منتظرالقائم، اصغر (1395). نقد و بررسی طبقه¬بندی علوم در تمدن اسلامی با تأکید بر نقش ایرانیان (قرن¬های سوم تا یازدهم هجری). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
درویشی، حدیث (1396). بررسی مضامین وصایای حاکمان در شرق جهان اسلام از قرن دوم تا هفتم هجری. پایانامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
دفتری، فرهاد (1380). سنت¬های عقلانی در اسلام. فریدون بدره¬ای، تهران: فروزان.
دلیر، نیره و کاظمی، عاطفه (1395). علوم عقلی در عصر سلجوقی: بررسی و تحلیل جامعه آماری دانشمندان. تاریخ و تمدن اسلامی، شماره 34.
دوفوشه¬کور، شارل هانری (1377). اخلاقیات (مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی سده سوم تا سده هفتم هجری). ترجمه محمد¬علی امیر معزی و عبدالمحمد روح¬بخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایرانشانسی فرانسه در ایران.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود، (1364). اخبار الطوال. ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
همو، (بی تا). اخبار الطوال. بیروت: دارالقلم (دارالارقم بن ابی الارقم).
رابینسون، چیس اف (1397). تاریخنگاری اسلامی. ترجمه محسن الویری، تهران: سمت.
رضایی¬راد، محمد (1379). مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی. تهران: طرح نو.
رنان، کالین (1371). تاریخ علم کمبریج. ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.
روزنتال، اروین (1388). اندیشه سیاسی اسلام در سده های میانه. ترجمه علی ادرستانی، تهران: قومس.
روزنتال، فرانتز (1385). میراث کلاسیک اسلام. ترجمه علیرضا پلاسید، تهران: طهوری.
روزنتال، فرانتس (1392). دانش پیروزمند (مفهوم علم در اسلام قرون وسطا). ترجمه علیرضا پلاسیّد، تهران: نشر گستره.
سارتن، جورج (1398). مقدمه بر تاریخ علم. ج 1، ترجمه غلامحسین افشاری، تهران: دفتر ترویج وزارت علوم و آموزش عالی.
شاکد، شائول (1388). از ایران زرتشتی تا اسلام. ترجمه مرتضی ثاقب¬فر، تهران: ققنوس.
شرفی، عبدالمجید (1383). اسلام و مدرنیته. ترجمه مهدی مهریزی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شیپن، استیون (1396). انقلاب علمی. ترجمه یاسر خوش نویس، تهران: کرگدن.
شیرزی، عبدالرحمن بن نصر (1414). النهج المسلوک فی سیاسه الملوک. به¬کوشش محمد احمد دمج، بیروت: بحسون.
سیسموندو، سرجیو (1395). مطالعات علم و تکنولوژی. ترجمه یاسر خوش نویس، تهران: سروش.
صیامیان گرجی، زهیر، سعید ماخانی و محمدجلال ماخانی (1396). مبانی کیهان¬شناختی اندیشه¬ سیاسی ایرانشهری با تأکید بر منابع زرتشتی. مطالعات تاریخ فرهنگی، 8/31.
طباطبایی، سید جواد (1383). زوال اندیشه سیاسی در ایران (گفتار در مبانی نظری انحطاط ایران). تهران: کویر.
همو (1385). خواجه نظام الملک طوسی: گفتار در تداوم فرهنگی ایران. تهران: ستوده.
همو (1398). درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران. تهران: کویر.
طباطبایی¬فر، سید محسن (1384). نظام سلطانی از دیدگاه اندیشه سیاسی شیعه. تهران: نشر نی.
طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
همو (1967). تاریخ الطبری/ تاریخ الامم و الملوک. به¬کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: بی¬نا.
طوسی، نظام الملک ابوعلی حسن بن علی (1344). سیاست¬نامه. به¬کوشش محمد قزوینی، تهران: انتشارات کتابفروشی زوّار.
ظهیری السمرقندی، محمد بن علی (1349). اغراض السیاسة فی اعراض الریاسة. به¬کوشش جعفر شعار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عتبی، محمد بن عبدالجبار (1374). تاریخ یمینی. ترجمه جرفادقانی، به کوشش جعفر شعار، تهران: علمی و فرهنگی.
عنصر المعالی کیکاووس (1345). قابوس¬نامه. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد (1317). نصیحةالملوک. به¬کوشش جلال همایی، تهران: چاپخانه مجلس.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد (1354). کیمیای سعادت. به¬کوشش حسین خدیوجم، تهران: فرانکلین.
فارابی، ابونصر (1996). السیاسة المدنیة. شرح علی بو ملحم، بیروت: دار و المکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر محمد (1371). سیاست مدینه. ترجمه جعفر سجادی، تهران: وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فردوسی، ابوالقاسم (1365). شاهنامه. به¬کوشش محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور (نشر پدیده).
فیرحی، داوود (1382). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران: نشر نی.
همو، (1388). تاریخ تحول دولت در اسلام. قم: دانشگاه مفید.
همو، (1398). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: انتشارات سازمان سمت.
کراگ، هلگه (1396). مقدمه¬ای بر تاریخنگاری علم. ترجمه محمدابراهیم باسط، تهران: انتشارات سمت.
کرمر، جوئل. ل (1375). احیای فرهنگی در عهد آل بویه: انسان¬گرایی در عصر رنسانس اسلامی. ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کرون، پاتریشا (1389). تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام. ترجمه مسعود جعفری، تهران: نشر سخن.
کسائی، نورالله (1374). مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن. تهران: امیرکبیر.
کندی، ا.س (1385)، علوم دقیقه. در تاریخ ایران کمبریج، ج 4، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر.
گمینی، امیرمحمد (1402). ما چگونه ما نشدیم: نقد و بررسی فرضیه افول علم در ایران. تهران: کرگدن.
گوتاس، دیمیتری (1381). تفکر یونانی، فرهنگ یونانی. ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
لاپیدوس، ایرام (1394). تاریخ جوامع اسلامی. ترجمه علی بختیاری¬زاده، تهران: انتشارات اطلاعات.
متز، آدام (1393). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری یا (رنسانس اسلامی). ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر.
مجتبايی، فتح الله (1352). شهر زيبای افلاطون و شاهی آرمانی در ايران باستان. تهران: انجمن فرهنگ
محبی، پرویز (1383). فنون و منابع در ایران (مقدمه¬ای بر تاریخ تکنولوژی و کاربرد مواد در ایران از قرن اول تا سیزدهم). ترجمه آرام قریب، تهران: اختران.
محمدی ملایری، محمد (1374). فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی. تهران: توس.
همو، (1380). تاریخ و فرهنگ ایران در انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. ج 4، تهران: توس.
مرزبان باوندی، رستم بن شروین (بی تا). مرزبان نامه. به¬کوشش محمد قزوینی، تهران، انتشارات کتابخانه صدر تهران.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (2536). مروج الذّهب و معادن الجوهر. ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
معصومی همدانی (1398). تاریخ و فلسفه علم. تهران: هرمس.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
منشی، ابوالمعالی نصرالله (1367). ترجمه کلیله و دمنه. به¬کوشش مجتبی مینوی طهرانی، تهران: چاپخانه سپهر.
میلی، آلدو (1379). علوم اسلامی و نقش آن در تحول علمی. ترجمه محمد رضا شجاع رضوی، مشهد: آستان قدس رضوی.
والبریج، جان (1400). خدا و منطق در اسلام: خلیفه¬گری عقل. ترجمه احمد کاظمی موسوی، تهران: نشر آگه.
نصر، سیدحسین (1390). اسلام، علم، مسلمانان و فناوری. ترجمه امیرحسین اصغری، تهران: اطلاعات.
همو، (1393). علم و تمدن در اسلام. ترجمه احمد آرام، تهران: علمی و فرهنگی.
هاف، توبی. ای (1384). خاستگاه نخست علم جدید اسلام، چین و غرب. ترجمه حمید تقوی¬پور، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
یاقوت حموی، شهاب الدین ابوعبدالله (1995). معجم البلدان. بیروت: دارالصادر.
یاوری، نگین (1397). اندرز به سلطان: نصیحت و سیاست در اسلام قرون میانه. ترجمه محمد دهقانی، تهران: نشر تاریخ ایران.
Blaydes, Lisa. Justin Grimmer, and Alison McQueen (2018(. Mirrors for Princes and Sultans: Advice on the Art of Governance in the Medieval Christian and Islamic Worlds: The Journal of Politics. Volume 80, Number 4, October.
Brentjes, Sonja (2024). Historiography of the History of Science in Islamicate Societies, Abingdon, Oxon; New York, NY: Routledge.
Brentjes, Sonja, (2021). Science in persian, A History of Persian Literature, Editor: Ehsan Yarshater, Volume V: Persian Prose, Edited by Bo Utas, The Ehsan Yarshater Center for Iranian Studies & Columbia University, Tauris.
Brentjes, Sonja, (2023). Routledge Handbook on the Sciences in Islamicate Societies: Practices from the 2nd/8th to the 13th/19th Centuries (The Routledge Handbooks), Routledge, Taylor & Francis.
Born, Lester Kruger, (1928). The Perfect Prince: A Study in Thirteenth-and Fourteenth-Century Ideals. Speculum: A Journal of Mediaeval Studies (4):470-540.
Hankins, Thomas L (1979). In Defence of Biography: The Use of Biography in the History of Science, Sci., xvii.
Lambertini, Roberto. (2011). Mirrors for Princes. In Encyclopedia of Medieval Philosophy.
Malagaris, George, (2020). Biruni, Oxford Centre for Islamic Studies, oxford university press.
Marlow, L. (2013). Mirrors for Princes. In The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press.
Marlow, L. (2009). Surveying Recent Literature on the Arabic and Persian Mirrors for Princes Genre. History Compass.
Shaked, s, Z. Safa, “ANDARZ,” Encyclopædia Iranica, II/1, pp. 11-22, available online at
http://www.iranicaonline.org/articles/andarz-precept-instruction-advice
Adamson, Peter (1398/2019). Falsafa dar Jahān- i Islām. Trans. Zarin Monajati & Hanif Amin Beidokhti, Tehran: Shavand.
Arkoun, Mohammad (1395/2016). Insān- Garāyī dar Tafakkur- i Islāmī. Trans. Ihsan Mousavi Khalkhali, Tehran: Nashr- i Ṭarḥ- i Naqd.
Bakkār, ʿUthmān (1381/2002). Ṭabaqa- Bandī- yi ʿUlūm az Naẓar- i Ḥukamā- yi Musalmān. Trans. Javad Qasemi, Mashhad: Bunyād- i Pazhūhish- hā- yi Islāmī.
Bashiriyeh, Hossein (1397/2018). Iḥyā- yi ʿUlūm- i Siyāsī. Tehran: Nashr- i Niy.
Blaydes, lisa. Justin Grimmer, and Alison McQueen (2018). “Mirrors for Princes and Sultans: Advice on the Art of Governance in the Medieval Christian and Islamic Worlds”, The Journal of Politics. Volume 80, Number 4, October.
Born, Lester Kruger (1928). “The Perfect Prince: A Study in Thirteenth-and Fourteenth-Century Ideals”. Speculum: A Journal of Mediaeval Studies (4):470-540.
Brentjes, Sonja (2023). Routledge Handbook on the Sciences in Islamicate Societies: Practices from the 2nd/8th to the 13th/19th Centuries (The Routledge Handbooks), Routledge, Taylor & Francis.
Brentjes, Sonja (2024). Historiography of the History of Science in Islamicate Societies, Abingdon, Oxon; New York, NY: Routledge.
Brentjes, Sonja, (2021). Science in persian, A History of Persian Literature, Editor:Ehsan Yarshater,Volume V: Persian Prose, Edited by Bo Utas, The Ehsan Yarshater Center for Iranian Studies & Columbia University, Tauris.
Bukhārī, Muḥammad b. ʿAbd Allāh (1369/1990). Kalīla wa- Dimna (Dāstān- hā- yi Bīdpāy). Trans. Parviz Natel Khanlari & Mohammad Roshan, Tehran: Intishārāṭ- i Khwārazmī.
Burke, Peter (1399/2020). A social history of knowledge: from Gutenberg to Diderot, based on the first series of Vonhoff Lectures given at the University of Groningen (Netherlands). Trans. Yaser Khoshnevis, Tehran: Kargadan.
Crone, Patricia (1389/2010). Medieval Islamic Political Thought. Trans. Masoud Jafari, Tehran: Nashr- i Sukhan.
Daftari, Farhad (1380/2001). Sunnat- hā- yi ʿAqlānī dar Islām, Fereydoun Badrei, Tehran: Furūzān.
Dalir, Nayereh & Kazemi, Atefeh (1395/2014). “Rational Sciences in Seljuk’s Era: A Statistical Analysis and Study on the Community of Scholars”, The Journal of Islamic History and Civilisation, No. 34.
Darvishi, Hadis (1396/2015). Barrisī- yi Maḍāmīn- i Waṣāyā- yi Ḥākimān dar Sharq- i Jahān- i Islā az Qarn- i Duwwum tā Haftum- i Hijrī. Master's thesis of Shahid Beheshti University.
de Fouchécour, Charles-Henri (1377/1998). Akhlāqiyyāt (Mafāhī- i Akhlāqī dar Adabiyyāt- i Fārsī Sada- yi Siwwum tā Sada- yi Haftum- i HIjrī). Trans. Mohammad Ali Amir Moezi & Abdolmohammad Rouh Bakhshan, Teharn: Markaz- Nashr- i Dānishgāhī wa Anjuman Irān- Shināsī- yi Farnce dar Iran.
Dīnawarī, Abū Ḥanīfa Aḥmad b. Dawud (1364/1985). Akhbār al- Ṭiwāl, Trans. Mohmoud Mahdavi Damghani, Tehran: Nashr- i Niy.
Dīnawarī, Abū Ḥanīfa Aḥmad b. Dawud (Und.). Akhbār al- Ṭiwāl, Beirut: Dār al- Qalam (Dār al- Qalam b. Abī al- Arqam).
Fārābī, Abū Naṣr (1371/1992). Siyāsat Madīna. Trans. Jafar Sajjadi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Fārābī, Abū Naṣr (1996). al- Siyāsa al- Madaniyya. Revised by ʿAlī Bū Mulḥim, Beirut: Dār wa al- Maktaba al- Hilāl.
Feirahi, Davood (1382/2003). Qudrat, Dānish wa Mashrūʿiyyat dar Islām, Tehran: Nashr- i Niy.
Idem (1388/2009). Tārīkh- i Taḥawwul- i Dawlat dar Islām. Qom: Mofid University.
Idem (1398/2019). Niẓām- i Siyāsī wa Dawlat dar Islām, Tehran: SAMT.
Firdawsī, Abū ʾl- Qāsim (1365/1986). Shāhnāma. Revised by Mohammad Ramezani, Tehran: Kalāla- yi Khāwar (Nashr- Padīdih).
Gamini, Amir Mohammad (1402/2023). Mā Ĉigūna mā Nashudīm: Naqs wa Barrisī- yi Farḍiyya- yi Ufūl- i ʿIlm dar Iran. Tehran: Kargadan.
Ghazālī Ṭūsī, Abū Ḥāmid Muḥammad (1317/1938). Naṣīḥat al- Mulūk. Revised by Jalal Homaie, Tehran: Ĉāpkhāna- yi Majlis.
Idem (1354/1975). Kīmīyā- yi Saʿādat. Revised by Hossein Khadivjam, Tehran: Franklin.
Gutas, Dimitri (1381/2002). Greek Thought, Arabic Culture The Graeco-Arabic Translation Movement in Baghdad and Early 'Abbasaid Society (2nd-4th/5th-10th c.). Trans. Hanaie Kashani, Tehran: Markaz- i Nashr- i Dānishgāhī.
Ḥāmid Abūzayd, Naṣr (1394/2015). Matn, Qudrat, Ḥiqīqat: Andīsha- yi Dīnī Miyān- i Irāda- yi Maʿrifat wa Irāda- yi Sulṭa. Trans. Ihsan Mousavi Khalkhali, Tehran: Nīlūfar.
Hankins, Thomas L (1979). In Defence of Biography: The Use of Biography in the History of Science , Sci., xvii.
Huff, Toby E. (1384/2005). The Rise of Early Modern Science: Islam, China and the West. Trans. Hamid Taqavi Pour, Tehran: Muʾassisa- yi Taḥqīqāt wa Tawsiʿa- yi ʿUlūm- i Insānī.
Ibn Balkhī (1385/2006). Fārs- Nāma. Revised by Guy le Strange & Reynold A. Nicholson, Tehran: Nashr- i Asāṭīr.
Ibn Khaldūn (1375/1996). Muqaddama- yi Ibn Khaldūn, Trans. Mohammad Parvin Gonabadi, Tehran: Intishārāṭ- i ʿIlmī wa Farhangī.
Ibn Miskawayh, Abū ʿAlī (1366/1987). Tajarub al- Umam. T(Ṭ)ehran: Dār Surūsh li- Ṭabāʿa wa al- Nashr.
Ibn Muqafaʿ, ʿAbd Allāh (1423AH/2002). Kalīla wa- Dimna. Beirut: ʿĀla al- Kitāb.
Ibn Nadīm, Muḥammad b. Isḥāq (1381/2002). al- Fihrist. Trans. Reza Tajadod, Tehran: Asāṭīr.
Idem (Und.). al- Fihrist. Beirut: Dār al- Maʿrifa.
Jābirī, Muḥammad ʿĀbid (1381/2002). Jidāl- Kalām, ʿIrfān wa Falsafa dar Tamaddun- i Islāmī. Trans. Reza Shirazi, Tehran: Yādāwarān.
Jafarian, Rasoul (1393/2014). Mafhūm- i ʿIlm dar Tamaddun- i Islāmī, Tehran: ʿIlm.
Kasai, Noorullah (1374/1995). Madāris- i Niẓāmiyya wa Taʾthīrāṭ- i ʿIlmī wa Ijtimāʿī Ān. Tehran: Amīr Kabīr.
Kennedy, A. S. (1385/2006). ʿUlūm- i Daqīqa. The Cambridge History of Iran, Vol. 4, Trans. Hasan Anousheh, Tehran: Amīrkabīr.
Khazaeli, Mohammad- Baqer & Montazer Qaem, Asghar (1395/2016). Naqd wa Barrisī- yi Ṭabaqa- Bandī- yi ʿUlūm dar Tamaddun- i Islāmī bā Taʾkīd bar Naqsh- i Irāniyyān (Qarn- hā- yi Siwwum tā Yāzdahum- i Hijrī). Qom: Research Institute of Hawzeh and University.
Kraemer, Joel L (1375/1996). Humanism in the Renaissance of Islam: The Cultural Revival During the Buyid Age, 1st. ed., Tehran: Markaz- i Nashr- i Dānishgāhī.
Kragh, Helge (1396/2017). An Introduction to The Historiography of Science. Trans. Mohammad Ibrahim Baset, Tehran: SAMT.
Lambertini, Roberto. (2011). Mirrors for Princes. In Encyclopedia of Medieval Philosophy.
Lapidus, Ira Marvin (1394/2015). A History of Islamic Societies. Trans. Ali Bakhtiari Zadeh, Tehran: Intishārāt- i Iṭṭilāʿāt.
Malagaris, George (2020). Biruni, Oxford Centre for Islamic Studies, oxford university press.
Maqdisī, Abū ʿAbdallāh Muḥammad b. Aḥmad (1361/1982). Aḥsan al- Taqāsīm fī Maʿrifat al- Aqālīm, Trans. Ali Naghi Monzavi, Tehran: Shirkat- i Muʾallifān wa Mutarjimān- i Iran.
Marlow, L. (2009). Surveying Recent Literature on the Arabic and Persian Mirrors for Princes Genre. History Compass.
Idem (2013). Mirrors for Princes. In The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press.
Marzubān Bāwandī, Rustam b. Sharwīn (Und.) Marzubān- Nāma. Revised by Mohammad Qazvini, Tehran: Intishārāt- i Kitābkhāna- yi Ṣadr- i Tehran.
Masoumi Hamedani (1398/2019). Tārīkh wa Falsafa- yi ʿIlm. Tehran: Hirmis.
Masʿūdī, Abū ʾl- Ḥasan ʿAlī b. al-Ḥusayn (2536). Murūj al-Dhahab wa- Maʿādin al- Jawhar, Trans. Abul-QasimPayandeh, Tehran, Bungāh- i Tarjuma wa Nashr- i Kitāb.
Mez, Adam (1393/2014). Die Renaissance des Islams. Trans. Alireza Zekavati Gharagozloo, Tehran: Amīrkabīr.
Mieli, Aldo (1379/2000). ʿUlūm- i Islāmī wa Naqsh- i Ān dar Taḥawwul ʿIlmī. Trans. Mohammad Reza Shoja Razavi, Mashhad: Astan Quds Razavi.
Mohammad Malayeri, Mohammad (1374/1995). Farhang- i Iranī- yi Pīsh az Islām wa Āthār- i Ān dar Tamaddun- i Islāmī wa Adabiyyāt- i ʿArabī. Tehran: Tūs.
Idem (1380/2001). Tārīkh wa Farhang- i Iran dar Intiqāl az ʿAṣr- i Sāsānī bih ʿAṣr- i Islāmī. Vol. 4, Tehran: Tūs.
Mohebi, Parviz (1383/2004). Funūn wa Manābiʿ dar Iran (Muqaddama- iy bar Tārīkh- i Technologie wa Kārburd- i Mawād dar Iran az Qarn- i Awwal tā Sīzdahum). Trans. Aram Gharib, Tehran: Akhtarān.
Mojtabaei, Fathollah (1352/1973). Shahr- i Zībā- yi Aflāṭūn wa Shāhī Ārmānī dar Iran- i Bāstān. Tehran: Anjuman- i Farhang.
Munshī, Abū al- Maʿālī Naṣr Allāh (1367/1988). Tarjuma- yi Kilīla wa Dimna. Revised by Mojtaba Minovi Tehrani, Tehran: Ĉāpkhāna- yi Siphr.
Nasr, Seyyed Hossein (1390/2011). Islām, ʿIlm, Musalmānān wa Fanāwarī. Trans. Amir Hosesein Asghari,Tehran: Iṭṭilāʿāt.
Nasr, Seyyed Hossein (1393/2014). ʿIlm wa Tamaddun dar Islām,Trans. Ahmad Aram,Tehran: ʿIlmī wa Farhangī.
Pezeshki, Mohammad (1383/2004). Ĉīstī- yi Falsafa- yi Siyāsī dar Ḥawza- yi Tamaddun- i Islāmī. Qom: Būstān- i Kitāb.
Rezaee Rad, Mohammad (1379/2000). Mabānī- yi Andīsha- yi Siyāsī- yi dar Khirad Mazdāyī. Tehran: Ṭarḥ- i Nū.
Robinson, Chase F. (1397/2016). Tārīkh- Nigārī- yi Islāmī. Trans. Mohsen Alviri, Tehran: SAMT.
Ronan, Colin (1371/1992). The Cambridge Illustrated History of the World's Science. Trans. Hasan Afshar, Tehran: Markaz.
Rosenthal, Erwin (1388/2009). Political Thought in Medieval Islam: an Introductory Outline. Trans. Ali Ardestani, Tehran: Qūmis.
Rosenthal, Franz (1385/2006). Classic Hertaye of Islam. Trans. Alireza Pelasid, Tehran: Ṭahūrī.
Rosenthal, Franz (1392/2013). Knowledge Triumphant : The Concept of Knowledge in Medieval Islam. Trans. Alireza Pelasid, Tehran: Nashr- i Gustara.
Sarton, George (Und.). Introduction to the History of Science. Trans. Gholamhossein Afshari, Tehran: Daftar- i Tarwīj- i Wizārat- i ʿUlūm wa Āmūzish ʿĀlī.
Shaked, s, Z. Safa, “ANDARZ”, Encyclopædia Iranica, II/1, pp. 11-22, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/andarz-precept-instruction-advice
Shaked, Shaul (1388/2009). From Zoroastrian Iran to Islam. Trans. Morteza Sagheb Far, Tehran: Quqnūs.
Shapin, Steven (1396/2017). The Scientific Revolution. Trans. Yaser Khosh Nevis, Tehran: Kargadan.
Sharafī, ʿAbd al- Majīd (1383/2004). Islām wa Mudirnīta. Trans. Mehdi Mehrizi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Shayzarī, ʿAbd al- Raḥman b. Naṣr (1414AH/1993). al- Nahj al- Maslūk fī Siyāsat al- Mulūk. Revised by Muḥammad Aḥmad Damaj, Beirut: Baḥsūn.
Siamian Gorji, Zohair, Makhani, Saeed & Muhammad Jalal Makhani (1396/2017). “The Cosmological Foundations of Iranshahri’s Political Thought with an Emphasis on Zoroastrian Resources”. Journal of Cultural History Studies, Vol. 8, Issue 31.
Sismondo, Sergio (1395/2016). An Introduction to Science and Technology Studies. Trans. Trans. Yaser Khoshnevis, Tehran: Surūsh.
Stace, Walter (1395/2016). Dīn wa Nigarish- i Nuwīn. Trans. Ahmad Reza Jalili, Tehran: Ḥikmat.
Ṭabarī, Muḥammad b. Djarīr (1375/1996). Tārīkh- i Ṭabarī. Trans. Abolghasem Payandeh, Tehran, Asāṭīr.
Ṭabarī, Muḥammad b. Jarīr (1967). Taʾrīkh al-Ṭabarī /Taʾrīkh al-Umam wa ʾl-Mulūk. Revised by Muḥammad Abū ʾl- Faḍl Ibrahīm, Beirut, (Und.).
Tabatabai, Seyed Javad (1383/2004). Zavāl- i Andīsha- yi Siyāsī dar Iran (Guftār dar Mabānī- yi Naẓarī- yi Inḥiṭāṭ- i Iran). Tehran: Kawīr.
Tabatabai, Seyed Javad (1385/2006). Khwāja Niẓām al- Mulk- i Ṭūsī: Guftār dar Tadāwum- i Farhangī- yi Iran. Tehran: Sutūdih.
Tabatabai, Seyed Javad (1398/2019). Darāmadī bar Tārīkh- i Andīsha- yi Siyāsī dar Iran. Tehran: Kawīr.
Tabatabaifar, Sayyid Mohsen (1384/2005). Niẓām- i Sulṭānī az Dīdgāh- i Andīsha- yi Siyāsī- yi Shīʿa. Tehran: Nashr- i Niy.
Ṭūsī, Niẓām al- Mulk Abū ʿAlī Ḥasan b. ʿAlī (1344/1965). Siyāsat- Nāma. Revised by Mohammad Qazvini, Tehran: Intishārāṭ- i Kitāb- Furūshī- yi Zawwār.
ʿUnṣur al- Maʿālī Kaykāʾūs (1345/1966). Qābūs- Nāma. Tehran: Bungāh- i Tarjuma wa Nashr- i Kitāb.
ʿUtbī, Abū Naṣr (1375/1996). Tārīkh- i Yamīnī. Trans. Jurfādiqānī, Revised by Jafar Shoar, Tehran: ʿIlmī wa Farhangī.
Walbridge, John (1400/2021). God and Logic in Islam: the Caliphate of Reason. Trans. Ahmad Kazemi Mousavi, Tehran: Nashr- i Āgah.
Yāqūt Hamawī, Shihāb al- Dīn Abū ʿAbd Allāh (1995). Muʿjam al- Buldān, Beirut, Dār al- Ṣādir.
Yavari, Negin (1397/2018). Andarz bih Sulṭān: Naṣīḥat wa Siyāsat dar Islām- i Qurūn- i Miyāna. Trans. Mohammad Dehghani, Tehran: Nashr- i Tārīkh- i Iran.
Ẓahīrī al- Samarqandī, Muḥammad b. ʿAlī (1349/1970). Aghrāẓ al- Siyāsa fī Aʿrāẓ al- Riyāsa. Revised by Jafar Shoar, Tehran: Tehran University Press.
آدامسون، پیتر (1398). فلسفه در جهان اسلام. ترجمه زرین مناجاتی و حنیف امین بیدختی، تهران: شوند.
ابن بلخی (1385). فارسنامه. به¬کوشش گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون، تهران: نشر اساطیر.
ابن خلدون (1375). مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمدپروین گنابادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ابن مسکویه، ابوعلی (1366). تجارب الامم. طهران: دار سروش للطباعه و النشر.
ابن مقفع، عبدالله (1423). کلیله و دمنه. بیروت: عاله الکتب.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1381)، الفهرست. ترجمه رضا تجدد، تهران: اساطیر.
همو (بی¬تا). الفهرست. بیروت: دارالمعرفه.
ارکون، محمد (1395). انسان¬گرایی در تفکر اسلامی. ترجمه احسان موسوی خلخالی، تهران: نشر طرح نقد
استیس، والتر ترنس (1395). دین و نگرش نوین. ترجمه احمدرضا جلیلی، تهران: حکمت.
بخاری، محمد بن عبدالله (1369). کلیله و دمنه (داستان¬های بیدپای). ترجمه پرویز ناتل خانلری و محمد روشن، تهران: انتشارات خوارزمی.
برک، پیتر (1399). تاریخ اجتماعی معرفت از گوتنبرگ تا دیدرو. ترجمه یاسر خوش¬نویس، تهران: کرگدن.
بشیریه، حسین (1397). احیای علوم سیاسی. تهران: نشر نی.
بکار، عثمان (1381). طبقه¬بندی علوم از نظر حکمای مسلمان. ترجمه جواد قاسمی، مشهد: بنیاد پژوهش¬های اسلامی.
پزشکی، محمد (1383). چیستی فلسفه سیاسی در حوزه تمدن اسلامی. قم: بوستان کتاب.
حامد ابوزید، نصر (1394). متن، قدرت، حقیقت: اندیشه دینی میان اراده معرفت و اراده سلطه. ترجمه احسان موسوی خلخالی، تهران: نیلوفر.
جابری، محمد عابد (1381). جدال کلام، عرفان و فلسفه در تمدن اسلامی. ترجمه رضا شیرازی، تهران: یادآوران.
جعفریان، رسول (1393). مفهوم علم در تمدن اسلامی. تهران: علم.
خزائلی، محمدباقر و منتظرالقائم، اصغر (1395). نقد و بررسی طبقه¬بندی علوم در تمدن اسلامی با تأکید بر نقش ایرانیان (قرن¬های سوم تا یازدهم هجری). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
درویشی، حدیث (1396). بررسی مضامین وصایای حاکمان در شرق جهان اسلام از قرن دوم تا هفتم هجری. پایانامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
دفتری، فرهاد (1380). سنت¬های عقلانی در اسلام. فریدون بدره¬ای، تهران: فروزان.
دلیر، نیره و کاظمی، عاطفه (1395). علوم عقلی در عصر سلجوقی: بررسی و تحلیل جامعه آماری دانشمندان. تاریخ و تمدن اسلامی، شماره 34.
دوفوشه¬کور، شارل هانری (1377). اخلاقیات (مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی سده سوم تا سده هفتم هجری). ترجمه محمد¬علی امیر معزی و عبدالمحمد روح¬بخشان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی و انجمن ایرانشانسی فرانسه در ایران.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود، (1364). اخبار الطوال. ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
همو، (بی تا). اخبار الطوال. بیروت: دارالقلم (دارالارقم بن ابی الارقم).
رابینسون، چیس اف (1397). تاریخنگاری اسلامی. ترجمه محسن الویری، تهران: سمت.
رضایی¬راد، محمد (1379). مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی. تهران: طرح نو.
رنان، کالین (1371). تاریخ علم کمبریج. ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.
روزنتال، اروین (1388). اندیشه سیاسی اسلام در سده های میانه. ترجمه علی ادرستانی، تهران: قومس.
روزنتال، فرانتز (1385). میراث کلاسیک اسلام. ترجمه علیرضا پلاسید، تهران: طهوری.
روزنتال، فرانتس (1392). دانش پیروزمند (مفهوم علم در اسلام قرون وسطا). ترجمه علیرضا پلاسیّد، تهران: نشر گستره.
سارتن، جورج (1398). مقدمه بر تاریخ علم. ج 1، ترجمه غلامحسین افشاری، تهران: دفتر ترویج وزارت علوم و آموزش عالی.
شاکد، شائول (1388). از ایران زرتشتی تا اسلام. ترجمه مرتضی ثاقب¬فر، تهران: ققنوس.
شرفی، عبدالمجید (1383). اسلام و مدرنیته. ترجمه مهدی مهریزی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شیپن، استیون (1396). انقلاب علمی. ترجمه یاسر خوش نویس، تهران: کرگدن.
شیرزی، عبدالرحمن بن نصر (1414). النهج المسلوک فی سیاسه الملوک. به¬کوشش محمد احمد دمج، بیروت: بحسون.
سیسموندو، سرجیو (1395). مطالعات علم و تکنولوژی. ترجمه یاسر خوش نویس، تهران: سروش.
صیامیان گرجی، زهیر، سعید ماخانی و محمدجلال ماخانی (1396). مبانی کیهان¬شناختی اندیشه¬ سیاسی ایرانشهری با تأکید بر منابع زرتشتی. مطالعات تاریخ فرهنگی، 8/31.
طباطبایی، سید جواد (1383). زوال اندیشه سیاسی در ایران (گفتار در مبانی نظری انحطاط ایران). تهران: کویر.
همو (1385). خواجه نظام الملک طوسی: گفتار در تداوم فرهنگی ایران. تهران: ستوده.
همو (1398). درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران. تهران: کویر.
طباطبایی¬فر، سید محسن (1384). نظام سلطانی از دیدگاه اندیشه سیاسی شیعه. تهران: نشر نی.
طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ طبری. ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.
همو (1967). تاریخ الطبری/ تاریخ الامم و الملوک. به¬کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: بی¬نا.
طوسی، نظام الملک ابوعلی حسن بن علی (1344). سیاست¬نامه. به¬کوشش محمد قزوینی، تهران: انتشارات کتابفروشی زوّار.
ظهیری السمرقندی، محمد بن علی (1349). اغراض السیاسة فی اعراض الریاسة. به¬کوشش جعفر شعار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عتبی، محمد بن عبدالجبار (1374). تاریخ یمینی. ترجمه جرفادقانی، به کوشش جعفر شعار، تهران: علمی و فرهنگی.
عنصر المعالی کیکاووس (1345). قابوس¬نامه. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد (1317). نصیحةالملوک. به¬کوشش جلال همایی، تهران: چاپخانه مجلس.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد (1354). کیمیای سعادت. به¬کوشش حسین خدیوجم، تهران: فرانکلین.
فارابی، ابونصر (1996). السیاسة المدنیة. شرح علی بو ملحم، بیروت: دار و المکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر محمد (1371). سیاست مدینه. ترجمه جعفر سجادی، تهران: وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فردوسی، ابوالقاسم (1365). شاهنامه. به¬کوشش محمد رمضانی، تهران: کلاله خاور (نشر پدیده).
فیرحی، داوود (1382). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران: نشر نی.
همو، (1388). تاریخ تحول دولت در اسلام. قم: دانشگاه مفید.
همو، (1398). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: انتشارات سازمان سمت.
کراگ، هلگه (1396). مقدمه¬ای بر تاریخنگاری علم. ترجمه محمدابراهیم باسط، تهران: انتشارات سمت.
کرمر، جوئل. ل (1375). احیای فرهنگی در عهد آل بویه: انسان¬گرایی در عصر رنسانس اسلامی. ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کرون، پاتریشا (1389). تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام. ترجمه مسعود جعفری، تهران: نشر سخن.
کسائی، نورالله (1374). مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن. تهران: امیرکبیر.
کندی، ا.س (1385)، علوم دقیقه. در تاریخ ایران کمبریج، ج 4، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر.
گمینی، امیرمحمد (1402). ما چگونه ما نشدیم: نقد و بررسی فرضیه افول علم در ایران. تهران: کرگدن.
گوتاس، دیمیتری (1381). تفکر یونانی، فرهنگ یونانی. ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
لاپیدوس، ایرام (1394). تاریخ جوامع اسلامی. ترجمه علی بختیاری¬زاده، تهران: انتشارات اطلاعات.
متز، آدام (1393). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری یا (رنسانس اسلامی). ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: امیرکبیر.
مجتبايی، فتح الله (1352). شهر زيبای افلاطون و شاهی آرمانی در ايران باستان. تهران: انجمن فرهنگ
محبی، پرویز (1383). فنون و منابع در ایران (مقدمه¬ای بر تاریخ تکنولوژی و کاربرد مواد در ایران از قرن اول تا سیزدهم). ترجمه آرام قریب، تهران: اختران.
محمدی ملایری، محمد (1374). فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی. تهران: توس.
همو، (1380). تاریخ و فرهنگ ایران در انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. ج 4، تهران: توس.
مرزبان باوندی، رستم بن شروین (بی تا). مرزبان نامه. به¬کوشش محمد قزوینی، تهران، انتشارات کتابخانه صدر تهران.
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (2536). مروج الذّهب و معادن الجوهر. ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
معصومی همدانی (1398). تاریخ و فلسفه علم. تهران: هرمس.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم. ترجمه علینقی منزوی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
منشی، ابوالمعالی نصرالله (1367). ترجمه کلیله و دمنه. به¬کوشش مجتبی مینوی طهرانی، تهران: چاپخانه سپهر.
میلی، آلدو (1379). علوم اسلامی و نقش آن در تحول علمی. ترجمه محمد رضا شجاع رضوی، مشهد: آستان قدس رضوی.
والبریج، جان (1400). خدا و منطق در اسلام: خلیفه¬گری عقل. ترجمه احمد کاظمی موسوی، تهران: نشر آگه.
نصر، سیدحسین (1390). اسلام، علم، مسلمانان و فناوری. ترجمه امیرحسین اصغری، تهران: اطلاعات.
همو، (1393). علم و تمدن در اسلام. ترجمه احمد آرام، تهران: علمی و فرهنگی.
هاف، توبی. ای (1384). خاستگاه نخست علم جدید اسلام، چین و غرب. ترجمه حمید تقوی¬پور، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
یاقوت حموی، شهاب الدین ابوعبدالله (1995). معجم البلدان. بیروت: دارالصادر.
یاوری، نگین (1397). اندرز به سلطان: نصیحت و سیاست در اسلام قرون میانه. ترجمه محمد دهقانی، تهران: نشر تاریخ ایران.
Blaydes, Lisa. Justin Grimmer, and Alison McQueen (2018(. Mirrors for Princes and Sultans: Advice on the Art of Governance in the Medieval Christian and Islamic Worlds: The Journal of Politics. Volume 80, Number 4, October.
Brentjes, Sonja (2024). Historiography of the History of Science in Islamicate Societies, Abingdon, Oxon; New York, NY: Routledge.
Brentjes, Sonja, (2021). Science in persian, A History of Persian Literature, Editor: Ehsan Yarshater, Volume V: Persian Prose, Edited by Bo Utas, The Ehsan Yarshater Center for Iranian Studies & Columbia University, Tauris.
Brentjes, Sonja, (2023). Routledge Handbook on the Sciences in Islamicate Societies: Practices from the 2nd/8th to the 13th/19th Centuries (The Routledge Handbooks), Routledge, Taylor & Francis.
Born, Lester Kruger, (1928). The Perfect Prince: A Study in Thirteenth-and Fourteenth-Century Ideals. Speculum: A Journal of Mediaeval Studies (4):470-540.
Hankins, Thomas L (1979). In Defence of Biography: The Use of Biography in the History of Science, Sci., xvii.
Lambertini, Roberto. (2011). Mirrors for Princes. In Encyclopedia of Medieval Philosophy.
Malagaris, George, (2020). Biruni, Oxford Centre for Islamic Studies, oxford university press.
Marlow, L. (2013). Mirrors for Princes. In The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press.
Marlow, L. (2009). Surveying Recent Literature on the Arabic and Persian Mirrors for Princes Genre. History Compass.
Shaked, s, Z. Safa, “ANDARZ,” Encyclopædia Iranica, II/1, pp. 11-22, available online at
http://www.iranicaonline.org/articles/andarz-precept-instruction-advice
Adamson, Peter (1398/2019). Falsafa dar Jahān- i Islām. Trans. Zarin Monajati & Hanif Amin Beidokhti, Tehran: Shavand.
Arkoun, Mohammad (1395/2016). Insān- Garāyī dar Tafakkur- i Islāmī. Trans. Ihsan Mousavi Khalkhali, Tehran: Nashr- i Ṭarḥ- i Naqd.
Bakkār, ʿUthmān (1381/2002). Ṭabaqa- Bandī- yi ʿUlūm az Naẓar- i Ḥukamā- yi Musalmān. Trans. Javad Qasemi, Mashhad: Bunyād- i Pazhūhish- hā- yi Islāmī.
Bashiriyeh, Hossein (1397/2018). Iḥyā- yi ʿUlūm- i Siyāsī. Tehran: Nashr- i Niy.
Blaydes, lisa. Justin Grimmer, and Alison McQueen (2018). “Mirrors for Princes and Sultans: Advice on the Art of Governance in the Medieval Christian and Islamic Worlds”, The Journal of Politics. Volume 80, Number 4, October.
Born, Lester Kruger (1928). “The Perfect Prince: A Study in Thirteenth-and Fourteenth-Century Ideals”. Speculum: A Journal of Mediaeval Studies (4):470-540.
Brentjes, Sonja (2023). Routledge Handbook on the Sciences in Islamicate Societies: Practices from the 2nd/8th to the 13th/19th Centuries (The Routledge Handbooks), Routledge, Taylor & Francis.
Brentjes, Sonja (2024). Historiography of the History of Science in Islamicate Societies, Abingdon, Oxon; New York, NY: Routledge.
Brentjes, Sonja, (2021). Science in persian, A History of Persian Literature, Editor:Ehsan Yarshater,Volume V: Persian Prose, Edited by Bo Utas, The Ehsan Yarshater Center for Iranian Studies & Columbia University, Tauris.
Bukhārī, Muḥammad b. ʿAbd Allāh (1369/1990). Kalīla wa- Dimna (Dāstān- hā- yi Bīdpāy). Trans. Parviz Natel Khanlari & Mohammad Roshan, Tehran: Intishārāṭ- i Khwārazmī.
Burke, Peter (1399/2020). A social history of knowledge: from Gutenberg to Diderot, based on the first series of Vonhoff Lectures given at the University of Groningen (Netherlands). Trans. Yaser Khoshnevis, Tehran: Kargadan.
Crone, Patricia (1389/2010). Medieval Islamic Political Thought. Trans. Masoud Jafari, Tehran: Nashr- i Sukhan.
Daftari, Farhad (1380/2001). Sunnat- hā- yi ʿAqlānī dar Islām, Fereydoun Badrei, Tehran: Furūzān.
Dalir, Nayereh & Kazemi, Atefeh (1395/2014). “Rational Sciences in Seljuk’s Era: A Statistical Analysis and Study on the Community of Scholars”, The Journal of Islamic History and Civilisation, No. 34.
Darvishi, Hadis (1396/2015). Barrisī- yi Maḍāmīn- i Waṣāyā- yi Ḥākimān dar Sharq- i Jahān- i Islā az Qarn- i Duwwum tā Haftum- i Hijrī. Master's thesis of Shahid Beheshti University.
de Fouchécour, Charles-Henri (1377/1998). Akhlāqiyyāt (Mafāhī- i Akhlāqī dar Adabiyyāt- i Fārsī Sada- yi Siwwum tā Sada- yi Haftum- i HIjrī). Trans. Mohammad Ali Amir Moezi & Abdolmohammad Rouh Bakhshan, Teharn: Markaz- Nashr- i Dānishgāhī wa Anjuman Irān- Shināsī- yi Farnce dar Iran.
Dīnawarī, Abū Ḥanīfa Aḥmad b. Dawud (1364/1985). Akhbār al- Ṭiwāl, Trans. Mohmoud Mahdavi Damghani, Tehran: Nashr- i Niy.
Dīnawarī, Abū Ḥanīfa Aḥmad b. Dawud (Und.). Akhbār al- Ṭiwāl, Beirut: Dār al- Qalam (Dār al- Qalam b. Abī al- Arqam).
Fārābī, Abū Naṣr (1371/1992). Siyāsat Madīna. Trans. Jafar Sajjadi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Fārābī, Abū Naṣr (1996). al- Siyāsa al- Madaniyya. Revised by ʿAlī Bū Mulḥim, Beirut: Dār wa al- Maktaba al- Hilāl.
Feirahi, Davood (1382/2003). Qudrat, Dānish wa Mashrūʿiyyat dar Islām, Tehran: Nashr- i Niy.
Idem (1388/2009). Tārīkh- i Taḥawwul- i Dawlat dar Islām. Qom: Mofid University.
Idem (1398/2019). Niẓām- i Siyāsī wa Dawlat dar Islām, Tehran: SAMT.
Firdawsī, Abū ʾl- Qāsim (1365/1986). Shāhnāma. Revised by Mohammad Ramezani, Tehran: Kalāla- yi Khāwar (Nashr- Padīdih).
Gamini, Amir Mohammad (1402/2023). Mā Ĉigūna mā Nashudīm: Naqs wa Barrisī- yi Farḍiyya- yi Ufūl- i ʿIlm dar Iran. Tehran: Kargadan.
Ghazālī Ṭūsī, Abū Ḥāmid Muḥammad (1317/1938). Naṣīḥat al- Mulūk. Revised by Jalal Homaie, Tehran: Ĉāpkhāna- yi Majlis.
Idem (1354/1975). Kīmīyā- yi Saʿādat. Revised by Hossein Khadivjam, Tehran: Franklin.
Gutas, Dimitri (1381/2002). Greek Thought, Arabic Culture The Graeco-Arabic Translation Movement in Baghdad and Early 'Abbasaid Society (2nd-4th/5th-10th c.). Trans. Hanaie Kashani, Tehran: Markaz- i Nashr- i Dānishgāhī.
Ḥāmid Abūzayd, Naṣr (1394/2015). Matn, Qudrat, Ḥiqīqat: Andīsha- yi Dīnī Miyān- i Irāda- yi Maʿrifat wa Irāda- yi Sulṭa. Trans. Ihsan Mousavi Khalkhali, Tehran: Nīlūfar.
Hankins, Thomas L (1979). In Defence of Biography: The Use of Biography in the History of Science , Sci., xvii.
Huff, Toby E. (1384/2005). The Rise of Early Modern Science: Islam, China and the West. Trans. Hamid Taqavi Pour, Tehran: Muʾassisa- yi Taḥqīqāt wa Tawsiʿa- yi ʿUlūm- i Insānī.
Ibn Balkhī (1385/2006). Fārs- Nāma. Revised by Guy le Strange & Reynold A. Nicholson, Tehran: Nashr- i Asāṭīr.
Ibn Khaldūn (1375/1996). Muqaddama- yi Ibn Khaldūn, Trans. Mohammad Parvin Gonabadi, Tehran: Intishārāṭ- i ʿIlmī wa Farhangī.
Ibn Miskawayh, Abū ʿAlī (1366/1987). Tajarub al- Umam. T(Ṭ)ehran: Dār Surūsh li- Ṭabāʿa wa al- Nashr.
Ibn Muqafaʿ, ʿAbd Allāh (1423AH/2002). Kalīla wa- Dimna. Beirut: ʿĀla al- Kitāb.
Ibn Nadīm, Muḥammad b. Isḥāq (1381/2002). al- Fihrist. Trans. Reza Tajadod, Tehran: Asāṭīr.
Idem (Und.). al- Fihrist. Beirut: Dār al- Maʿrifa.
Jābirī, Muḥammad ʿĀbid (1381/2002). Jidāl- Kalām, ʿIrfān wa Falsafa dar Tamaddun- i Islāmī. Trans. Reza Shirazi, Tehran: Yādāwarān.
Jafarian, Rasoul (1393/2014). Mafhūm- i ʿIlm dar Tamaddun- i Islāmī, Tehran: ʿIlm.
Kasai, Noorullah (1374/1995). Madāris- i Niẓāmiyya wa Taʾthīrāṭ- i ʿIlmī wa Ijtimāʿī Ān. Tehran: Amīr Kabīr.
Kennedy, A. S. (1385/2006). ʿUlūm- i Daqīqa. The Cambridge History of Iran, Vol. 4, Trans. Hasan Anousheh, Tehran: Amīrkabīr.
Khazaeli, Mohammad- Baqer & Montazer Qaem, Asghar (1395/2016). Naqd wa Barrisī- yi Ṭabaqa- Bandī- yi ʿUlūm dar Tamaddun- i Islāmī bā Taʾkīd bar Naqsh- i Irāniyyān (Qarn- hā- yi Siwwum tā Yāzdahum- i Hijrī). Qom: Research Institute of Hawzeh and University.
Kraemer, Joel L (1375/1996). Humanism in the Renaissance of Islam: The Cultural Revival During the Buyid Age, 1st. ed., Tehran: Markaz- i Nashr- i Dānishgāhī.
Kragh, Helge (1396/2017). An Introduction to The Historiography of Science. Trans. Mohammad Ibrahim Baset, Tehran: SAMT.
Lambertini, Roberto. (2011). Mirrors for Princes. In Encyclopedia of Medieval Philosophy.
Lapidus, Ira Marvin (1394/2015). A History of Islamic Societies. Trans. Ali Bakhtiari Zadeh, Tehran: Intishārāt- i Iṭṭilāʿāt.
Malagaris, George (2020). Biruni, Oxford Centre for Islamic Studies, oxford university press.
Maqdisī, Abū ʿAbdallāh Muḥammad b. Aḥmad (1361/1982). Aḥsan al- Taqāsīm fī Maʿrifat al- Aqālīm, Trans. Ali Naghi Monzavi, Tehran: Shirkat- i Muʾallifān wa Mutarjimān- i Iran.
Marlow, L. (2009). Surveying Recent Literature on the Arabic and Persian Mirrors for Princes Genre. History Compass.
Idem (2013). Mirrors for Princes. In The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press.
Marzubān Bāwandī, Rustam b. Sharwīn (Und.) Marzubān- Nāma. Revised by Mohammad Qazvini, Tehran: Intishārāt- i Kitābkhāna- yi Ṣadr- i Tehran.
Masoumi Hamedani (1398/2019). Tārīkh wa Falsafa- yi ʿIlm. Tehran: Hirmis.
Masʿūdī, Abū ʾl- Ḥasan ʿAlī b. al-Ḥusayn (2536). Murūj al-Dhahab wa- Maʿādin al- Jawhar, Trans. Abul-QasimPayandeh, Tehran, Bungāh- i Tarjuma wa Nashr- i Kitāb.
Mez, Adam (1393/2014). Die Renaissance des Islams. Trans. Alireza Zekavati Gharagozloo, Tehran: Amīrkabīr.
Mieli, Aldo (1379/2000). ʿUlūm- i Islāmī wa Naqsh- i Ān dar Taḥawwul ʿIlmī. Trans. Mohammad Reza Shoja Razavi, Mashhad: Astan Quds Razavi.
Mohammad Malayeri, Mohammad (1374/1995). Farhang- i Iranī- yi Pīsh az Islām wa Āthār- i Ān dar Tamaddun- i Islāmī wa Adabiyyāt- i ʿArabī. Tehran: Tūs.
Idem (1380/2001). Tārīkh wa Farhang- i Iran dar Intiqāl az ʿAṣr- i Sāsānī bih ʿAṣr- i Islāmī. Vol. 4, Tehran: Tūs.
Mohebi, Parviz (1383/2004). Funūn wa Manābiʿ dar Iran (Muqaddama- iy bar Tārīkh- i Technologie wa Kārburd- i Mawād dar Iran az Qarn- i Awwal tā Sīzdahum). Trans. Aram Gharib, Tehran: Akhtarān.
Mojtabaei, Fathollah (1352/1973). Shahr- i Zībā- yi Aflāṭūn wa Shāhī Ārmānī dar Iran- i Bāstān. Tehran: Anjuman- i Farhang.
Munshī, Abū al- Maʿālī Naṣr Allāh (1367/1988). Tarjuma- yi Kilīla wa Dimna. Revised by Mojtaba Minovi Tehrani, Tehran: Ĉāpkhāna- yi Siphr.
Nasr, Seyyed Hossein (1390/2011). Islām, ʿIlm, Musalmānān wa Fanāwarī. Trans. Amir Hosesein Asghari,Tehran: Iṭṭilāʿāt.
Nasr, Seyyed Hossein (1393/2014). ʿIlm wa Tamaddun dar Islām,Trans. Ahmad Aram,Tehran: ʿIlmī wa Farhangī.
Pezeshki, Mohammad (1383/2004). Ĉīstī- yi Falsafa- yi Siyāsī dar Ḥawza- yi Tamaddun- i Islāmī. Qom: Būstān- i Kitāb.
Rezaee Rad, Mohammad (1379/2000). Mabānī- yi Andīsha- yi Siyāsī- yi dar Khirad Mazdāyī. Tehran: Ṭarḥ- i Nū.
Robinson, Chase F. (1397/2016). Tārīkh- Nigārī- yi Islāmī. Trans. Mohsen Alviri, Tehran: SAMT.
Ronan, Colin (1371/1992). The Cambridge Illustrated History of the World's Science. Trans. Hasan Afshar, Tehran: Markaz.
Rosenthal, Erwin (1388/2009). Political Thought in Medieval Islam: an Introductory Outline. Trans. Ali Ardestani, Tehran: Qūmis.
Rosenthal, Franz (1385/2006). Classic Hertaye of Islam. Trans. Alireza Pelasid, Tehran: Ṭahūrī.
Rosenthal, Franz (1392/2013). Knowledge Triumphant : The Concept of Knowledge in Medieval Islam. Trans. Alireza Pelasid, Tehran: Nashr- i Gustara.
Sarton, George (Und.). Introduction to the History of Science. Trans. Gholamhossein Afshari, Tehran: Daftar- i Tarwīj- i Wizārat- i ʿUlūm wa Āmūzish ʿĀlī.
Shaked, s, Z. Safa, “ANDARZ”, Encyclopædia Iranica, II/1, pp. 11-22, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/andarz-precept-instruction-advice
Shaked, Shaul (1388/2009). From Zoroastrian Iran to Islam. Trans. Morteza Sagheb Far, Tehran: Quqnūs.
Shapin, Steven (1396/2017). The Scientific Revolution. Trans. Yaser Khosh Nevis, Tehran: Kargadan.
Sharafī, ʿAbd al- Majīd (1383/2004). Islām wa Mudirnīta. Trans. Mehdi Mehrizi, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Shayzarī, ʿAbd al- Raḥman b. Naṣr (1414AH/1993). al- Nahj al- Maslūk fī Siyāsat al- Mulūk. Revised by Muḥammad Aḥmad Damaj, Beirut: Baḥsūn.
Siamian Gorji, Zohair, Makhani, Saeed & Muhammad Jalal Makhani (1396/2017). “The Cosmological Foundations of Iranshahri’s Political Thought with an Emphasis on Zoroastrian Resources”. Journal of Cultural History Studies, Vol. 8, Issue 31.
Sismondo, Sergio (1395/2016). An Introduction to Science and Technology Studies. Trans. Trans. Yaser Khoshnevis, Tehran: Surūsh.
Stace, Walter (1395/2016). Dīn wa Nigarish- i Nuwīn. Trans. Ahmad Reza Jalili, Tehran: Ḥikmat.
Ṭabarī, Muḥammad b. Djarīr (1375/1996). Tārīkh- i Ṭabarī. Trans. Abolghasem Payandeh, Tehran, Asāṭīr.
Ṭabarī, Muḥammad b. Jarīr (1967). Taʾrīkh al-Ṭabarī /Taʾrīkh al-Umam wa ʾl-Mulūk. Revised by Muḥammad Abū ʾl- Faḍl Ibrahīm, Beirut, (Und.).
Tabatabai, Seyed Javad (1383/2004). Zavāl- i Andīsha- yi Siyāsī dar Iran (Guftār dar Mabānī- yi Naẓarī- yi Inḥiṭāṭ- i Iran). Tehran: Kawīr.
Tabatabai, Seyed Javad (1385/2006). Khwāja Niẓām al- Mulk- i Ṭūsī: Guftār dar Tadāwum- i Farhangī- yi Iran. Tehran: Sutūdih.
Tabatabai, Seyed Javad (1398/2019). Darāmadī bar Tārīkh- i Andīsha- yi Siyāsī dar Iran. Tehran: Kawīr.
Tabatabaifar, Sayyid Mohsen (1384/2005). Niẓām- i Sulṭānī az Dīdgāh- i Andīsha- yi Siyāsī- yi Shīʿa. Tehran: Nashr- i Niy.
Ṭūsī, Niẓām al- Mulk Abū ʿAlī Ḥasan b. ʿAlī (1344/1965). Siyāsat- Nāma. Revised by Mohammad Qazvini, Tehran: Intishārāṭ- i Kitāb- Furūshī- yi Zawwār.
ʿUnṣur al- Maʿālī Kaykāʾūs (1345/1966). Qābūs- Nāma. Tehran: Bungāh- i Tarjuma wa Nashr- i Kitāb.
ʿUtbī, Abū Naṣr (1375/1996). Tārīkh- i Yamīnī. Trans. Jurfādiqānī, Revised by Jafar Shoar, Tehran: ʿIlmī wa Farhangī.
Walbridge, John (1400/2021). God and Logic in Islam: the Caliphate of Reason. Trans. Ahmad Kazemi Mousavi, Tehran: Nashr- i Āgah.
Yāqūt Hamawī, Shihāb al- Dīn Abū ʿAbd Allāh (1995). Muʿjam al- Buldān, Beirut, Dār al- Ṣādir.
Yavari, Negin (1397/2018). Andarz bih Sulṭān: Naṣīḥat wa Siyāsat dar Islām- i Qurūn- i Miyāna. Trans. Mohammad Dehghani, Tehran: Nashr- i Tārīkh- i Iran.
Ẓahīrī al- Samarqandī, Muḥammad b. ʿAlī (1349/1970). Aghrāẓ al- Siyāsa fī Aʿrāẓ al- Riyāsa. Revised by Jafar Shoar, Tehran: Tehran University Press.