راهبردهای حقوقی جبران کاهش ارزش پول در قراردادها با تکیه بر رویه قضایی

محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن

فاطمه واشقانی ¹ (دانش آموخته ی کارشناسی ارشد، گروه حقوق خصوصی، واحد علوم وتحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
غلامعلی سیفی زیناب ² (استادیار، گروه حقوق خصوصی، دانشگاه شهید بهشتی. تهران، ایران. عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی)

تاریخ دریافت : 1396/06/10 تاریخ پذیرش : 1396/12/15 تاریخ انتشار : 1397/01/01

کلید واژه: تورم, ثمن شناور, قرارداد, کاهش ارزش پول, تعدیل قرارداد,

چکیده مقاله :

کاهش ارزش پول یا تورم، چالشی است که امروزه در بیشتر قراردادها به‌ ویژه در قراردادهای بزرگ خودنمایی می‌کند و بر اثر آن، طرفین قرارداد یا یکی از آن‌ها با مشکل جدی مواجه می‌شوند. در مورد قابلیت امکان مطالبه این نوع خسارت‌ها، فقها و حقوق‌دانان مواضع مختلفی اتخاذ کرده‌اند، به‌ نحوی‌ که عده‌ای با استناد به حرمت ربا و اصل حاکمیت اراده دریافت خسارت ناشی از تورم را صحیح نمی‌دانند و در مقابل، گروهی نیز با استناد به نظریه غبن حادث، بنای عقلا، ضمان قیمی پول، قاعده فقهی لاضرر و قاعده انصاف، دریافت چنین خسارت‌هایی را قابل ‌قبول می‌دانند. سؤال مد نظر این تحقیق این است که برای جبران کاهش ارزش پول در قراردادها چه تدابیری را می‌توان در آن‌ها اتخاذ کرد؟ انعقاد قرارداد به‌ صورت ثمن شناور و همچنین پیش‌بینی شرط تعدیل قرارداد در ابتدای عقد یا در طول دوره اجرایی عقد از جمله این تدابیر است.

منابع و مأخذ:

1. امامی، سید حسن، (1372): حقوق مدنی، ج اول، انتشارات کتاب‌فروشی اسلامیه، تهران.


2. انصاری، مرتضی، (1374): مکاسب، ج اول، نشر دهقان، چ سوم، تهران.


3. بصیری،مهدی،(1385):کاهش ارزش پول وراه‌های جبران آن،نشریه گفتمانحقوقی،ش 11.


4. بیگدلی، سعید، (1386): تعدیل قرارداد، نشر میزان، چ دوم، تهران.


5. پنج‌تنی،محسن،(1390):خسارت وجه التزام و خسارت تأخیرتأدیه،نشریه کانون،ش 118.


6. پورهمایون، علی‌اصغر، (1384): اقتصاد، انتشارات مؤسسه عالی حسابداری،تهران.


7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1372): حقوق تعهدات، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.


8. حلی، علامه، (1370):‌ تبصرة المتعلمین، ج 1، نشر کتاب‌فروشی اسلامیه، چ سوم، تهران.


9. خان‌محمدزاده، راحله، (1394): «مبنا و گستره خسارت قابل مطالبه در بطلان معامله غیر با تأکید بر رویه قضایی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی، به راهنمایی دکتر غلامعلی سیفی زیناب، تهران.


10. داراب‌پور، سهراب، (1374):‌ تفسیری بر حقوق بیع بین‌المللی، ج 3، انتشارات گنج دانش، تهران.


11. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، (1374): پول در اقتصاد اسلامی، انتشارات سمت، تهران.


12. الزحیلی، وهبه بن مصطفی، (2011):‌  الفِقْهُ الإسلامیُّ وأدلَّتُهُ، ج 4، انتشارات دارالفکر، ، قم.


13. السنهوری، عبدالرزاق،  (1998):‌ الوسیط فی شرح قانون المدنی الجدید، انتشارات منشورات الجلی الحقوقیه، بیروت، لبنان.


14. شفایی، محمدرضا، (1376):‌ بررسی تطبیقی نظریه تغییر اوضاع و احوال در قراردادها، انتشارات ققنوس، ، تهران.


15. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، (1384): ‌فقه استدلالی(ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه)، نویسندگان: علیرضا امینی و محمدرضا آیتی، ترجمه مهدی دادمرزی، 1384، انتشارات کتاب طه، چ هشتم، قم.


16. کتابی، احمد، (1379): «تلاش برای شناخت مفهوم واقعی تورم»، نشریه اقتصاد، ش 10.


17. کاتوزیان، ناصر، (1374): حقوق مدنی؛ اعمال حقوقی (قرارداد-ایقاع)، شرکت سهامی انتشار، تهران.


18. ________، (1384): قواعد عمومی قراردادها، انتشارات شرکت سهامی انتشار، چ سوم، تهران.


19. محقق حلی، جعفر بن حسن، (1374): شرایع الاسلام فی مسایل الحلال و الحرام، ج 2، ترجمه محمدتقی دانش‌پژوه، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران.


20. محقق داماد، مصطفی،(1388):  نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، مرکز نشر علوم اسلامی،تهران.


21. مشهدی، صمد، (1387): سقوط تعهدات، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران.


22. مکارم شیرازی، ناصر، (1380): رباوبانک‌داریاسلامی، انتشارات مدرسه الامام علی ابن ابی طالب، قم.


23. موسوی الخمینی، روح‌الله، (1368): تحریرالوسیله، ج 1، انتشارات مؤسسه نشر اسماعیلیان، قم.


24. نجفی، محمدحسن، (1367): جواهرالکلام، ج 24، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، قم.


25. نفیسی، علی‌اکبر، (1355): فرهنگ ناظم، ج اول، نشر چاپ افست، تهران.


26. نیک‌گهر، عبدالحسین، (1369): فرهنگ علوم اقتصادی، انتشارات صفار، تهران.


27. یوسفی، احمدعلی، (1377): ماهیت پول و راه‌بردهای فقهی و اقتصادی آن، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران.