بازپژوهشی در ضرورت گسترش عیوب فسخ نکاح در عصر حاضر با تکیه بر کتاب من لایحضره الفقیه

محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن

محمد رضا حاجی اسماعیلی ^{1 *} , شفیعه ایرجی زاده ² , احمد مسائلی ³

1 - دانشگاه اصفهان
2 - دانشگاه آزاد
3 - الهیات، علوم انسانی، دانشگاه آزاد خمینی شهر، اصفهان

تاریخ دریافت : 1404/04/19 تاریخ پذیرش : 1404/06/25 تاریخ انتشار : 1404/07/27

کلید واژه: فسخ نکاح, طلاق, روایت, من لایحضره الفقیه.,

چکیده مقاله :

ازدواج بهترین راه برای رفع نیاز­هایی چون تعلق خاطر، شادکامی، تداوم نسل و رفع نیاز جنسی است. گرچه زوجین در طول زندگی مشترک، کم و بیش با مشکلاتی روبه رو می­شوند امّا به واسطه علاقه­ای که به یکدیگر دارند با یاری همدیگر آن­ها را برطرف می­کنند. با این حال گاه یکی از طرفین پیش از ازدواج، عیبی دارد که طرف مقابل را در حالی به عسر و حرج می­اندازد که راضی به تحمل آن نیست. در اسلام برای برخی از این عیوب حق فسخ وجود دارد؛ گرچه در قرآن بطور مستقیم به این موارد اشاره نشده ولی معصومین (ع) مصادیق این عیوب را در روایات متعددی مشخص نموده­اند؛ امّا با گذر زمان، بیماری­های مسری خطرناک، لاعلاج و یا صعب العلاج دیگری شناخته شدند که همان عوارض نامطلوب و یا شدیدتر را بر زندگی زناشویی می­گذارند. لذا برخی از نواندیشان دینی معتقد به افزوده شدن تمام یا برخی از این عیوب جدید به عیوب فسخ نکاح هستند. در مقابل این گروه، اندیشمندان دینی دیگری از جمله فقهای سنتی مخالف گسترش موارد عیوب فسخ نکاح هستند؛ در نگاه اول هر دو گروه دلایل قابل تأملی را ارائه می­کنند، مخصوصا نواندیشان دینی که به ثابت و متغییر بودن برخی احکام با توجه به شرایط تاریخی و اجتماعی استناد می­کنند اما در مورد این موضوع، برخی مسائل مهم که احتمال شرعی بودن فسخ نکاح با تکیه بر عیوب جدید را زیر سوال می­برد، مورد غفلت قرار داده­اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در پی بررسی ضرورت گسترش موارد عیوب فسخ نکاح است. لذا این پژوهش به بررسی دیدگاه این نواندشان دینی پرداخته و پاسخ به این ادعا با یاری قرآن، احکام فقهی مربوط به نکاح، عسر و حرج، قاعده لاضرر و ... ، قانون مدنی و عقل داده شده است. علاوه بر آن از تاثیر مخرب این دسته از عیوب بر زندگی مشترک غفلت نشده و به چاره اندیشی برای برون رفت از مشکل این دسته از عیوب، پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

Marriage is the best way to meet needs such as belonging, happiness, continuation of the generation, and sexual needs. Although couples face more or less problems during their life together, they overcome them with each other's help due to the love they have for each other. However, sometimes one of the parties before marriage has a defect that causes hardship and embarrassment to the other party, while he is not willing to bear it. In Islam, there is a right to terminate the marriage for some of these defects; although the Quran does not directly mention these cases, the infallibles (AS) have specified examples of these defects in numerous narrations; however, with the passage of time, other dangerous, incurable or difficult-to-treat contagious diseases were recognized that have the same undesirable or more severe effects on married life. Therefore, some religious thinkers believe in adding all or some of these new defects to the defects of marriage dissolution. In contrast to this group, other religious thinkers, including traditional jurists, are against expanding the defects of marriage dissolution; at first glance, both groups offer plausible reasons, especially religious thinkers who cite the fixed and variable nature of some rulings according to historical and social conditions. However, on this issue, some important issues that question the possibility of the Shariah of annulling a marriage based on new defects have been neglected. The present study, using a descriptive-analytical method, seeks to examine the necessity of expanding the cases of defects of annulling a marriage. Therefore, this study has examined the viewpoint of these new religious thinkers and has responded to this claim with the help of the Quran, jurisprudential rulings related to marriage, hardship and hardship, the rule of non-harm, etc., civil law, and reason. In addition, the destructive effect of this group of defects on married life has not been neglected, and a solution has been considered to overcome the problem of this group of defects.

منابع و مأخذ:

• قرآن مجید با ترجمه فولادوند
• ابن اثیر الجزری، علی بن محمد، (۱۴۰۹ ق / 1998 م)، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، دارالفکر، بیروت
• ابن ماجه ابوعبدالله، (1430 ق / 2009 م)، سنن ابن ماجه، المحقق: شعیب الأرنؤوط و عادل مرشد و محمد کامل و عبد اللطیف حرز الله، بی جا، دار الرسالة العالمیة، الطبعة الاولی
• ابن سعد، ابوعبدااله محمد، (1410 ق / 1990 م)، طبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، الطبعه الاولی
• انصاری، مرتضى بن محمد امين، (1415 ق)، ‌كتاب النكاح، چاپ اول، محقق/ مصحح: گروه پژوهش در كنگره، قم:‌ كنگره جهانى بزرگداشت شيخ اعظم انصارى، چاپ اول‌
• بلاذری، احمد بن یحیی، (1417 ق / 1996 م)، جمل من انساب الاشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض الزرکلی، بیروت، دارالفکر، الطبعة الاولی
• حاکم نیشابوری، ابوعبدالله ، (1411 ق / 1990 م)، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الاولی
• زبیدی، محمد مرتضی حسینی واسطی، (۱۴۱۴ ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: علی شیری بیروت: دارالفکر
• سبزوارى، سيد عبد الأعلى،‌ (1413 ق)، مهذّب الأحكام في بيان الحلال و الحرام، ‌ محقق/ مصحح: مؤسسه المنار‌، قم: مؤسسه المنار- دفتر حضرت آية الله، چاپ چهارم‌
• صدوق (ابن بابويه)، محمد بن على، (1413 ق)،‏ من لا يحضره الفقيه‏. محقق / مصحح: علی اکبر غفارى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ دوم
• طباطبایی الکربلایی، السید علی، (1418 ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، موسسه النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، چاپ اول
• طبری، محمد بن جریر، (1369 ش)، تاریخ طبری، مترجم: ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ سوم
• طوسى، محمد بن حسن، (1387 ق‏)، المبسوط في فقه الإمامية، تهران: مرتضوى‏، چاپ سوم‏
• طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن،‌ (1407 ق)، الخلاف‌، محقق/ مصحح: على خراسانى- سيد جواد شهرستانى- مهدى طه نجف- مجتبى عراق، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‌، چاپ اول
• عاملى، شهيد ثانى، زين الدين بن على، (1413 ق)،‌ مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام‌، محقق/ مصحح: گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامى‌، قم: مؤسسة المعارف الإسلامية‌، چاپ اول
• فروغی پور، محسن و همکاران (1384 ش)، ویژگی¬های بالینی بیماری اسکلزور جانبی آمیوتروفیک در بیماران مراجعه کننده به بخش اعصاب بیمارستان قائم (عج)، مشهد، فصلنامه علوم پزشکی دانشکده پزشکی، دوره 48، شماره 89، 297 - 302
• قانون مدنی، (1398 ش)، تهران، ریاست جمهوری، چاپ ششم
• قلى زاده، احمد، (1379 ش)، واژه شناسى اصطلاحات اصول فقه‏، تهران، بنياد پژوهشهاي علمي فرهنگي نور الاصفياء، چاپ اول‏
• گروه حقوقی دادارمنش، https://dadarmanesh.com، طلاق توافقی چقدر طول می¬کشد؟، بی تا
• گروه وکلای پارسی، https://parsaylawyers، مراحل درخواست طلاق از طرف مرد، 14 فروردین 1404 ؛ مراحل طلاق از طرف زن 7 فروردین 1403
• مجلسی، محمد باقر، (1403 ق)، بحارالانوار، مصحح: جمعی از محققان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی چا
• محقق حلّى، جعفر بن حسن‌،(1408 ق)، شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام،‌ محقق/ مصحح: عبد الحسين محمد على بقال‌، قم، مؤسسه اسماعيليان‌، چاپ دوم
• مدرسان دانشگاه قرآن و حدیث. (1396 ش). دانش حدیث.چاپ پنجم. قم: انتشارات جمال
• مركز اطلاعات و مدارك اسلامى، (1389 ش)، ‏فرهنگ نامه اصول فقه‏، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، معاونت پژوهشي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، چاپ اول‏ (سایت کتابخانه مدرسه فقاهت)
• مشاوره حقوقی دینا، https://www.heyvalaw,com، مدت زمان طلاق از طرف زن، بی تا
• مقبولی، مهدی و همکاران (1390 ش)، آمیوتروفیک لترال اسکلروز با نقاب مالتیپل اسکلروز واسکولوپاتی MRI مغز، تهران، ماهنامه علمی پژوهشی علوم پزشکی رازی، دوره 23، شماره 149، ص 82 – 88
• موسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی زیر نظر آیت الله سید محمود هاشمی شاهرودی، (1387 ش)، فرهنگ فقه فارسی، قم ، موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)
• نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن‌، (1404 ق)، جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، محقق/ مصحح: عباس قوچانى- على آخوندى‌، بیروت: دار إحياء التراث العربي، چاپ هفتم‌
• یعقوبی، احمد بن اسحاق، (1382 ش)، تاریخ یعقوبی، مترجم: محمد ابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ نهم