علل و انگیزه های حضور پر رنگ طلقاء در فتوح شام
محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن
1 -
کلید واژه: فتوح شام, طلقاء, ابوسفیان, معاویة بن ابوسفیان,
چکیده مقاله :
طلقاء به گروهی از قریش گفته میشود که پس از فتح مکه در سال هشتم هجری، با پذیرش اسلام و با سیاست پیامبر مبنیبر گذشت به جای انتقام، از اسارت و مجازات رهایی یافتند. ایشان پس از یک دوره کنارهگیری حاصل از پیشامدهای سیاسی، از سال یازدهم هجری با حضور پررنگ خود در فتوح شام سعی میکردند با شیوههای جنگی خود که آمیخته با روحیه جهادی بود، لیاقت و شایستگی خود را به خلفا و سایر مسلمانان نشان دهند. همچنین ایشان با برخورداری از پشتوانه شبکه تجاری خود و منافعی که از ورود کالاها به دریای مدیترانه و سواحل آن بهدست میآوردند، توانستند همه شام را تصاحب نمایند. طلقاء از شام بهعنوان حلقه اتصالی بهره میبردند که کالاهای بازرگانی را از دریای سرخ بهسوی مصر و سرزمینهای شمال مدیترانه و بالعکس منتقل میکرد و از این راه به ثروت هنگفتی دست یافتند. در این هنگام بود که طلقاء برای حفظ و نگهداری سرزمینهای مفتوحه شام در برابر حملات امپراطوری روم، به فکر یادگیری نبردهای دریایی افتادند. خلفا به مسلمانان اجازه جنگهای دریایی را ندادند اما در زمان خلافت عثمان بن عفـان و بـا اصـرار معاویة بن ابیسفیان شرایط آشنایی مسلمانان با جنگهای دریای فراهم شد و طلقا قدرتمند شدند و زمینههای حضور تدریجی آنان در عرصه قدرت و دستگاه حکومت ایجاد گردید. دراین نوشتار به انگیزههای ایشان در فتوح شام، تقویت تعامل با حکومت و مشارکت در حوزه سیاسی و تصدی امور نظامی، از دوران ابوبکر تا علی بن ابیطالب پرداخته شدهاست. سؤال اصلی آن است که طلقاء با چه شیوهها وانگیزههایی توانستند تا پایان خلافت عثمان، درفتح شام نقشآفرینی کنند و در آن سرزمین ماندگار شوند. در نوشته حاضر با شیوه توصیفی و تحلیلی و بهرهمندی از اسناد کتابخانهای، بیان شدهاست که طلقـاء چگونـه با راضی نگهداشتن خلفا در صدد تثبیت جایگاه خود درحکومت و تسلط بر تمام بلاد شام برآمدند و موفق به ایجاد حکومت ملوکالطوایفی در آنجا شدند.
Talqa is a group of Quraysh who were freed from captivity and punishment after the conquest of Mecca in the 8th year of Hijri by accepting Islam and with the Prophet's policy of forgiveness instead of revenge. After a period of withdrawal resulting from political events, from the 11th year of Hijri, with his strong presence in the conquest of Syria, he tried to show his worth and competence to other Muslims with his fighting methods, which were mixed with the spirit of jihad. Having the support of their trade network and the benefits they gained from the entry of goods into the Mediterranean Sea and its shores, they were able to take over all of Syria. Talqa used Sham as a connecting link that transported commercial goods from the Red Sea to the lands along the north Mediterranean Sea route of Egypt, Mecca, Sham and vice versa, and in this way they gained enormous wealth. It was at this time that Talqa thought of learning sea battles in order to preserve the conquered lands of Syria against the attacks of the Rome Empire. The caliphs did not allow Muslims to engage in sea wars, but during the caliphate of Uthman bin Affan and with the insistence of Muawiya bin Abi Sufyan, the conditions for Muslims to become familiar with sea wars were provided and Talqa became powerful and the grounds for their gradual presence in the field of power and government were created. The article deals with their motivations in the conquest of Syria, strengthening interaction with the government and participation in the political field and taking charge of military affairs from the era of Abu Bakr to Ali bin Abi Talib. play a role in the conquest of Syria and stay in that land. In the present article, it is described in a descriptive and analytical way and using library documents, how Talqa tried to establish their position in the government and dominate the entire Levant by keeping the caliphs satisfied, and succeeded in establishing the rule of Al-Tawaifi monarchs there.
1. قرآن کریم.
2. ابن ابی¬الحدید، عبدالحمید بن هبة¬ الله، شرح نهج البلاغه، کتابخانه آیة العظمی المرعشی نجفی، قم، بی¬تا.
3. ابن اعثم کوفی، محمد بن علی، الفتوح دارالأضواء، بیروت، 1411 .
4. ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، دارصادر، بیروت، 1385.
5. همو، اسدالغابة، دارالفکر، بیروت، 1409.
6. ابن اثیر جزری، مجدالدین ابوالسادات، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق طاهر احمد الزاوی محمود محمد الطناحی مطبوعات اسماعیلیان، قم، 1364 ش.
7. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی¬التاریخ الملوک و لأمم، دارلکتب العلمیه، بیروت، 1412.
8. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، محقق محمد عبدالباقر عطاء، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1410.
9. ابن خلدون، عبدالرحمان بن محمد، تاریخ ابن خلدون، مصحح سهیل زکار، دارالفکر، بیروت، 1408.
10. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، الامامة و السیاسة، دارالاضواء، بیروت، 1410.
11. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، دارالفکر، بیروت، بی¬تا .
12. ابن کلبی، هشام بن محمد، جمهرة النسب، عالم الکتب، بی¬جا، 1407.
13. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، نشر ادب، حوزه قم، 1405.
14. ابو حیان، محمد بن یوسف، تفسیرالبحر المحیط، دارالفکر، بیروت، 1412.
15. ابی فداء، اسماعیل بن علی، تاریخ ابی¬الفداء، دارالکتب العلمیه، بیروت 1417.
16. ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، تحقیق مصطفی السقا ابراهیـم الآبیاری، دارالمعرفـه، بیروت، بـی¬ تا.
17. ابوعُبَید، قاسم بن سلام، الأموال، محقق هراس محمد خلیل، دارالفکر، بیروت، 1408.
18. أزرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکه ما جاء فیها من الآثار، تحقیق رشدی صالح ملحس، دارالاندلس، بیروت، 1416.
19. اصطخری، ابراهیم بن محمد، المسالک و الممالک، دار صادر، بیروت، بی¬تا.
20. بروسری، محمد بن علی، أوضع المسالک الی معرفة البلدان و الممالک، دارالغرب الاسلامی، بیروت، 1427.
21. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، محقق محمد باقر محمودی، دارالمعارف، مصر، بی¬تا.
22. همو، فتوح البلدان، دار و مکتبه الهلال، بیروت، 1988.
23. بکری، عبدالله بن عبدالعزیز، معجم مااستعجم من اسماء البلاد و المواضع، محقق مصطفی سقا، عالم الکتب، بیروت، 1403.
24. بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوه و معرفة أحوال صاحب الشریعة، محقق قلعجی، عبدالمعطی امین، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1405.
25. جواد علی، المفضل فی¬التاریخ العرب قبل الاسلام، دارالعلم للملایین، بیروت، 1968.
26. حسن ابراهیم حسن، تاریخ اسلام، مکتبة النهضة المصریه، قاهره، 1964.
27. حمیری، محمد بن عبدالمنعم، الروض المعطار فی خبر الاقطار، محقق احسان عباس، مکتبة لبنان، بیروت، 1984.
28. دهخدا، لغت نامه، مدخل طلقاء.
29. ذهبی، محمد بن احمد، سیراعلام النبلاء، محقق ارناووط، شعب، مؤسسة الرسالة، بیروت، 1414.
30. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، من جواهر القاموس، تحقیق علی شیری، دارالفکر بیروت، 1414.
31. سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، بوستان کتاب، قم، 1385 ش.
32. همو، فرازی از تاریخ پیامبر اسلام، مشعر، قم، 1394 ش.
33. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم 1374 ش.
34. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم والملوک، محقق محمد ابوالفضل ابراهیم، بی¬نا، بیروت، بی¬تا.
35. قرطبی، ابی عبدالله محمد، الجامع الأحکام القرآن، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1405.
36. کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، انتشارات محمد حسین علمی، تهران، 1336 ش.
37. مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الإشراف، مصحح عبدالله اسماعیـل الصاوی، دارالصاوی، قاهره، بی¬تا.
38. همو، مُروج الذَهب و معادن الجوهر، محقق اسعد داغر، مؤسسه دارالهجره، قم، 1409.
39. همو، اثبات الوصیه لإمام علی بن ابی طالب، انصاریان، قم، 1417.
40. مقدسی، مطهر بن طاهر، البَدءِ و التاریخ، مکتبه الثقافیة الدینیة ، قاهره، بی¬تا.
41. مقریزی، تقی¬الدین، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفده و المتاع، تحقیق محمد الحمید النمیسی، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1420.
42. همو، النزاع و التخاصم فیما بین بنی¬اُمیه و بنی¬هاشم، صالح الوردانی، الهدف للاعلام، بی¬جا، بی¬تا.
43. میبدی، رشیدالدین ابوالفضل، کشف الاسرار و عدة الابرار، حکمت، تهران، 1361.
44. همو، فتوح الشام، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1426.
45. همو، الردة، محقق جبوری، یحیی وهیب، دارالغرب الاسلامی، بیروت، 1410.
46. یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، دارصادر، بیروت، 1995.
47. یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، بیروت، بی¬تا.