جایگاه اجتماعی زنان از نگاه پیامبر صلی الله علیه و آله با تکیه بر تحلیل حوادث زندگی نسیبه بنت کعب
محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّنامیرحسین منصوری نوری 1 * , سید علی حسینی 2
1 - دانشگاه شهید رجایی
2 - حوزه علمیه مروی
کلید واژه: نسیبه بنت کعب, حضور اجتماعی زنان, بیعت زنان, شرکت زنان در جنگ, شرکت زنان در عبادات عمومی,
چکیده مقاله :
باتوجه به حساسیت حضور زنان در اجتماع از منظر مسلمانان، پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش اصلی که «جایگاه اجتماعی زنان از نگاه پیامبر صلی الله علیه و آله با تکیه بر تحلیل حوادث زندگی نسیبه بنت کعب چیست؟» شگل گرفته است. نگارندگان این جستار با روش توصیف و تحلیل با ابزار کتابخانه وقایع زندگی نسیبه به این نتیجه رسیده‌اند که به دلیل نبود روایتی مبنی بر اعلام نارضایتی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و همچنین یافت نشدن نقل معتبر تاریخی مبنی بر جلوگیری از حضور نسیبه و سایر زنان در اجتماع، حضور زنان از منظر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بلا‌اشکال و حتی در مواردی ضروری بوده است. تاریخ پژوهان برای تحلیل مبتنی بر تاریخ به شناسایی زنان و مردان مؤثر در آن اهتمام دارند؛ همواره نقش زنان تاریخ‌ساز در تحلیل تاریخ مؤثر بوده است به ویژه زمانی‌که این تاریخ به معصوم علیهم‌السلام منتهی می‌شود؛ چرا که رفتار اجتماعی زنان در مرئی و منظر معصومین علیهم‌السلام بوده و نحوه تعامل معصومین با این رفتارها می‌تواند جایگاه اجتماعی زنان را روشن و قابل استناد به دین کند. از این‌رو برخورد معصومین علیهم‌السلام با نقش‌پذیری زنان در جامعه بسیار حائز اهمیت خواهد بود. علی‌رغم اذعان همگان به این اهمیت و ضرورت اما متأسفانه چنان‌که باید به نقش پذیری اجتماعی زنان در صدر اسلام پرداخته نشده است از این‌رو ضروری است که پژوهش‌هایی در مورد این افراد و این قشر از جامعه صورت گیرد. زنانی در تاریخ اسلام وجود دارند که شاید نام و آوازه آن‌ها کم‌تر شنیده شده است ولی اثر و عملکرد آن‌ها در زمان و جامعه خودشان بیشتر از نامشان درخشیده است. یکی از این زنان نقش‌آفرین نسیبه بنت کعب بوده است که در مناسبات سیاسی، جنگ‌ها و فعالیت‌های اجتماعی حضور داشته و کارهای مؤثری انجام داده است. تحلیل شخصیتی او در بستر تاریخ پیامبر صلی الله علیه و آله می‌تواند پاسخ‌گوی پرسش اصلی مقاله حاضر که «تحلیل جایگاه اجتماعی زنان از نگاه پیامبر صلی الله علیه و آله با تکیه بر نقش نسیبه بنت کعب در صدر اسلام چگونه است؟» باشد.
Considering the sensitivity of women's presence in society from the perspective of Muslims, the present study seeks to answer the main question, "What is the social position of women from the perspective of the Prophet, peace and blessings of God be upon him, based on the analysis of events in Nosayba the life of Nosayba bint Ka'b?" It has taken shape. The authors of this essay have come to the conclusion by describing and analyzing the events of Nosayba's life with the help of the library, that due to the lack of a narrative stating the displeasure of the Prophet of Islam, peace and blessings be upon him, as well as the fact that there is no authentic historical narration that prevents the presence of Nosayba and other women. In the community, the presence of women has been without problems and even necessary in some cases from the perspective of the Prophet of Islam.For history-based analysis,historians are interested in identifying effective men and women in it; The role of history-making women has always been effective in the analysis of history, especially when this history leads to Masoom (peace be upon him). Because the social behavior of women is visible and in the view of the innocents and the way the innocents interact with these behaviors can clarify the social position of women and can be referred to religion. Therefore, it will be very important to deal with the role of women in the society. Despite everyone's recognition of this importance and necessity, unfortunately,the social role of women at the forefront of Islam has not been addressed as it should, therefore it is necessary to conduct research on these people and this segment of society.There are women in the history of Islam whose names and fame have been heard less,but their effect and performance in their own time and society have shone more than their names. One of these role-playing women was Nosayba bint Kaab, who was present in political relations, wars and social activities and did effective work. Analyzing her personality in the context of the history of the Prophet, may God bless him and grant him peace, can answer the main question of the present article,"How is the analysis of the social status of women from the perspective of the Prophet, peace be upon him, relying on the role of Nosayba bint Ka'b at the beginning of Islam?"
قرآن کریم،ترجمه ناصر مکارم شیرازی
ابن ابی الحدید، عبد الحمید ، شرح نهج البلاغه،مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي ،قم،بی‌تا
ابن الأثير،علی بن محمد،اسدالغابة، دارالكتاب العربي، لبنان، چاپ اول، 1410 هـ - 1990 م.
ابن سعد، محمد ، الطبقات الکبری، دار الكتب العلمية، بيروت، چاپ اول، 1410 هـ - 1990 م.
ابن شهرآشوب،محمد،مناقب آل أبي طالب ،قم ، چاپ اول،1379 ق
ابن عدي الجرجاني ، أبو أحمد ، الكامل في ضعفاء الرجال، الكتب العلميه،لبنان،چاپ‌اول 1418هـ1997م.
الأصبهاني، أبو نعيم، حلية الأولياء وطبقات الأصفياء، دار الكتاب العربي - بيروت ، 1394هـ - 1974م
البَلَاذُري، أحمد بن يحيى ، انساب الاشراف، دار الفكر، بيروت، چاپ اول، 1417هـ - م1996
الترمذي، محمد بن عيسى، سنن الترمذی، مكتبة ومطبعة مصطفى البابي الحلبي ،مصر،چاپ دوم، 1395
جمعی از نویسندگان، دانشنامه امام علی علیه السلام، پايگاه تخصصي عاشورا،https://lib.efatwa.ir
حجاج، مسلم،صحیح مسلم، دار إحياء التراث العربي، بيروت،بی‌تا
حسون ، محمد، اعلام النساء المؤمنات، دار الأسوة للطباعة والنّشرالمناقب،تهران،بی‌تا.
الحميري، ابن هشام، السیرة النبویة ،مكتبة محمد علي صبيح و أولاده ،مصر. بی‌تا
الذهبي، شمس الدين، سير أعلام النبلاء، دار الحديث، القاهرة،1427هـ-2006م
الذهبي ، شمس الدين، ميزان الاعتدال في نقد الرجال، دار المعرفة للطباعة والنشر، بيروت – لبنان،چاپ اول، 1382 هـ - 1963 م.
سبحانی تبریزی، جعفر، فروغ ابدیت،بوستان کتاب، قم، ۱۳۸5ش
شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق
صادقي اردستاني، احمد، زنان دانشمند و راوى حدیث،بوستان کتاب، قم،1388ش
العسقلاني، ابن حجر، الإصابة في تمييز الصحابة، دار الكتب العلمية ، بيروت، چاپ اول - 1415 ه
قمی،عباس، سفينة البحار و مدينة الحکم و الأثار، آستان قدس،مشهد، 1388 هجری شمسی
القمي، علي بن ابراهيم،تفسير القمي،دار الكتاب،قم،اول.1404ق
الكلبي، أبو المنذر هشام بن محمد بن السائب، نسب معد و الیمین الکبیر، مكتبة النهضة العربية،بی‌جا، چاپ، 1408 هـ - 1988 م
مجلسی، محمدباقر ،بحارالانوار ،بیروت،موسسه الوفاء،1403ه.
المزی، جمال الدين ،تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، مؤسسة الرسالة ،بيروت، چاپ اول، 1400 – 1980م.
میرخواند، محمد ،تاریخ روضة الصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفاء،اساطیر،1389،بی‌جا
الواقدي، محمد بن عمر، المغازی، الأعلمي،بیروت. بی‌تا
الواقدي، محمد بن عمر،فتوح الشام،دار الكتب العلمية،بیروت، چاپ اول 1417هـ - 1997م.