تحلیل کمی و کیفی سیر تاریخی احادیث مورد توجه عارفان مسلمان

محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ

جلال یوسفی عنایت ¹ , علی حسین احتشامی ² , محمد رضا فریدونی ³

1 - دانشجوی دوره دکترای تخصصی الهیات و معارف اسلامی، گرایش علوم قرآن و حدیث، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
2 - استادیار علوم قرآن و حدیث، واحد تویسرکان، دانشگاه آزاد اسلامی، تویسرکان، ایران.
3 - استادیار گروه عرفان اسلامی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/06/24 تاریخ پذیرش : 1400/11/05 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: عرفان اسلامی, تاریخ حدیث, حدیث پژوهی, احادیث عرفانی,

چکیده مقاله :

یکی از کاستی های موجود در مبحث حدیث و روایت، کمبود اطلاعات کافی از سیر تاریخی احادیث است. آگاهی بر شواهد تاریخی احادیث و این که حدیث در قرون اولیه در منابع اسلامی وجود داشته است یا خیر می تواند به ارزیابی اعتبار احادیث کمک کند. مسلک های مختلف اسلامی اهتمام ویژه ای به احادیث معصومین (ع) نشان داده اند. از جمله اهل عرفان نیز به این مهم پرداخته اند و در آثار خود ضمن اشاره به احادیث معصومین (ع) مبانی خود را بر این پایه بنا نهاده اند. عارفان مسلمان در پرداختن به حدیث، مبانی خاص خود را دارند. اختلاف مبنای ایشان با سایر مسلک های اسلامی موجب گردیده است گاهی اهل عرفان به جعل و تحریف احادیث منسوب شوند. توجه به سیر تاریخی احادیث مورد اهتمام اهل عرفان با روش های علمی می تواند راهگشای فهم قواعد و مبانی ایشان در برخورد با احادیث باشد. این تحقیق به بررسی سیر تاریخی هفت حدیث مورد اهتمام عارفان مسلمان در یکصد و ده منبع عرفانی پرداخته است. تلاش شده است سیر تاریخی و فراوانی این احادیث با بهره گیری از روش های تحقیق نوین مورد تحلیل کمی و کیفی قرار گیرد. یافته های تحقیق نشان می دهد برخی احادیث عرفانی در قرون اولیه کم شمار و نادر بوده اند و در قرون اخیر مورد اقبال اهل عرفان قرار گرفته است. اما برخی از احادیث از صدر اسلام در آثار عرفانی ظهور داشته و دارند.

چکیده انگلیسی:

One of the shortcomings in the subject of hadith and narration is the lack of sufficient information about the historical course of hadiths. Knowledge of the historical evidence of hadiths and whether hadiths existed in Islamic sources in the early centuries can help assess the validity of hadiths. Different Islamic sects have shown special attention to the hadiths of the Infallibles. Among mystics, they have also addressed this issue and in their works, while referring to the hadiths of the Infallibles (AS), they have based their foundations on this basis. Muslim mystics have their own principles in dealing with hadith. The difference between their basis and other Islamic sects has sometimes caused mystics to be attributed to forgery and distortion of hadiths. Paying attention to the historical course of hadiths by mystics with scientific methods can be a way to understand their rules and principles in dealing with hadiths. This research has examined the historical course of seven hadiths considered by Muslim mystics in one hundred and ten mystical sources. An attempt has been made to quantitatively and qualitatively analyze the historical course and frequency of these hadiths using modern research methods. Research findings show that some mystical hadiths were few in number in the early centuries and have been favored by mystics in recent centuries. However, some hadiths have appeared in mystical works since the beginning of Islam.