هم‌نشینی آب و آتش در بناهای مذهبی دوره ساسانی
محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخپریا دواچی 1 , کمال‌الدین نیکنامی 2 , سجاد علی‌بیگی 3
1 - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 - گروه باستان‌شناسی دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
کلید واژه: آتش, آب, دوره ساسانی, معماری مذهبی, نیایشگاه,
چکیده مقاله :
بررسی‌ها نشان می‌دهد که آتشکده‌های دوره ساسانی تمایل زیادی به قرارگیری در کنار منابع آب نظیر رودخانه‌ها و چشمه‌ها دارند. شاید در ظاهر نتوان به صراحت الزام وجود منابع آبی در کنار نیایشگاه‌های دوره ساسانی را تأیید کرد، ولی با بررسی مکان قرارگیری نیایشگاه‌ها درمی‌یابیم که بیشتر آنها در نزدیکی منابع آبی احداث گردیده‌اند و یا با طی کردن مسافتی کوتاه به منابع آبی دست پیدا می‌کنند و یا در برخی موارد در کنار آتشکده‌ها بنایی برای گرامی‌داشت آب نیز ساخته می‌شده است. با وجود فقدانِ اطلاعات در توصیف معماری نیایشگاه‌ها در متون دینی نظیر اوستا، ممکن است بتوان از طریق تطبیق نوشته‌های این کتاب در رابطه با جایگاه ایزدانی چون آناهیتا با بناهای به جا مانده از دوره ساسانی مانند آتشکده‌ها، به شناختی در رابطه با بناهای مرتبط با نیایش آب و آتش در این دوره دست یافت. این پژوهش با هدف پاسخ به این پرسش که آیا ساخت نیایشگاه‌های مرتبط با آتش در دوره ساسانی در کنار منابع آبی دلایل دینی داشته است یا خیر؟، با شیوه اسنادی و با استناد به شواهد باستان‌شناختی، تلاش دارد تا دلایل ساخت نیایشگاه‌های مرتبط با آتش در کنار منابع آب را مورد بررسی قرار دهد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در بیشتر موارد بنایی مختص به نیایش آب ساخته نمی‌شد و نیایش آب در کنار منابع آب انجام می‌گرفت که از این نظر نزدیکی بناهای مرتبط با آتش به منابع آب نشانی از دلایل مذهبی انتخاب مکانی آتشکده‌ها و نزدیکی به منابع آب است.
Studies show that the Sasanian fire temples tend to be near water resources, such as rivers, springs, and streams. However, the necessity of its existence in fire temple’s surrounding could not be confirmed certainly but by studying the locations of fire temples we realize that most of them are built near or at a short distance from water sources, or in some cases, there is a building near fire temples to praise water. Despite the lack of information on describing the architecture of the fire temples in Avesta, the most important source of Zoroastrianism, we juxtaposed its description of Anahita, places, and homes with the architecture of religious places from the Sassanian period that is known. The current study aims to answer the question: did the building of fire temples next to the water sources have religious reasons or not? This study intends to investigate why the fire temples were built near water sources through documentary research methods and by citing archaeological evidence. It may be depicted that in the majority of the cases, no monument used to be built for praising water, and the ritual was held near the water sources. From this view, the proximity of constructing fire temples to the water resources was an illustration of religious justifications for selecting the location of fire temples and their proximity to the water sources.
_||_