نقش امیر تیمور گورکانی در فراز و فرود توقتمش، خان الوس جوجی

محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ

فرح طالب بیگی ¹ (گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات ، محلات، ایران)
امیر تیمور رفیعی ² (هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات، محلات ایران)
حسن قریشی ³ (گروه ادبیات دانشکده علوم انسنی دانشگاه پیام نور قم، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/12/09 تاریخ پذیرش : 1399/04/23 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: ماوراءالنهر, خوارزم, امیر تیمور, دشت قبچاق, توقتمش,

چکیده مقاله :

توقتمش(778-793ق./1376-1391م.)آخرین فرمانروای نامی و پرقدرت در تاریخ خانات اردوی سفید و زرین است.وی در اثر نزاع داخلی وبه قصد تصاحب قدرت و سلطنت دراردوی سفید به امیرتیمور پناهنده شد.امیرتیمور حکومت ولایات سقناق، کنار رود سیحون، را به وی داد. توقتمش دوبار از اوروس خان، فرمانروای اردوی سفید شکست خورد و در نوبت دوم دست او آسیب دید، به ناچارنزد امیر تیمور پناهنده شد.این بار امیرتیمور خود دست به کار شد و به حدود اترار و سقناق لشکر کشید. در سال 777ق. درحالی که امیر تیمور با لشکر بیشتری قصد حمله به سرزمین اردوی سفید را داشت اوروس خان ناگهان درگذشت و اندکی بعد نیز جانشین وی فوت شد.بدین گونه راه برای به سلطنت نشاندن توقتمش توسط امیرتیمور هموار گردید. به زودی توقتمش به طرف دشت قبچاق غربی حرکت نمود و شهر سرای، تختگاه خانان اردوی زرین را نیز تصاحب کرد. وی اختلاف مابین خان های اردوی سفید و زرین را مرتفع ساخت و الوس قبچاق شرقی(سفید) و غربی( زرین) را تحت یک حکومت درآورد. توقتمش در اثر این موفقیت ها دچار غرور شد و نسبت به ولی نعمت خود، امیرتیمور راه خلاف درپیش گرفت وبه جسارت رفتار کرد.امیر تیمور در دوجنگ یکی در محل اورتپه (793ق.)و دیگری درنزدیکی رود ترک(798ق.) توقتمش را شکت داد. در نهایت توقتمش پس از مدت ها سرگردانی در سال 809ق. درگذشت.

چکیده انگلیسی:

Toghtamesh (778-793 AH / 1376-1391 AD) is the last famous and most powerful ruler in the history of the White and Zarrin Urdu. He sought refuge with Amir Timour as a result of internal strife in order to seize power and reign in the White Urdu. Amir Timour gave him the government of the Saqqaq provinces, by the Sihoun River. He was defeated twice by the White Urdu chief, Uros Khan, and the second time his hand was injured, forcing him to seek refuge with Amir Timour. This time, Amir Timour himself took action and began to break into the Eritrean and Lashkar-e-Lahang. In 777 AH while Amir Timour was planning to invade the Land of the White Urdu more aggressively, Orus Khan died suddenly and his successor died shortly thereafter. This paved the way for Amir Timour to reign Toghtamesh. Soon, Toghtamesh moved to the western Ghebchagh Plain and took over the town of Serai, the thone of the Khans of the Zarrin Urdu. He bridged the divition between the Khans of the White and Zarrin Urdu and brought the Eastern (White) and Western (Zarrin) Olos Ghebchagh under one government. Toghtamesh was proud of his accomplishments, and took the opposite course of his patron AmirTimour and acted daringly. Amir Taymour defeated Toghtamesh in two battles, one at the site of Ortepe (793 AH) and the other near the Turkish River (798 AH). In the end, after wandering for a long time, Toghtamesh passed away in 809 AH.