جایگاه و چشم انداز تاریخی حقوق زنان در ایران اسلامی با تکیه بر سند 2030 سازمان ملل متحد
حسن خداوردی
1
(
دانشجوی دکتری گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل،ایران
)
رحمان ولی زاده
2
(
استادیارگروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، واحد بابل ، دانشگاه آزاد اسلامی ، بابل ،ایران
)
محمد علی خیرالهی
3
(
استادیارگروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، واحد بابل ، دانشگاه آزاد اسلامی ، بابل ،ایران
)
کلید واژه: سند 2030 , حقوق زنان , انقلاب اسلامی .,
چکیده مقاله :
جایگاه حقوق زنان درتاریخ همواره به نوع مناسبات سیاسی،فرهنگی، اجتماعی و به مقتضیات زمان آن عصربستگی داشته است. بررسی های تاریخی نشان‌دهنده تسلط پایدارمردسالاری بدر جوامع بوده است.مصادیق این موضوع درایران باستان، اعراب عصرجاهلی واروپای قرون وسطابسیارمشهود است. البته این مصادیق قطعا نشان‌دهنده همه واقعیت درموردوضعیت زنان نبوده ودرپاره‌ای منابع، استثنائاتی نیزبه چشم می خوردامااین موارداستثنایی را نیزنمی‌توان نشان‌دهنده رعایت کامل حقوق زنان درآن اعصاربه شمارآورد. با توجه به تضیع حقوق زنان درتاریخ این موضوع همواره مورد توجه نهادهاوسازمانهای بین المللی بوده که ازآخرین اسناد دراین زمینه سندمشهور2030 می باشد که ضمن اهدافی کشورهای عضورا به سمت رعایت همه جانبه حقوق زنان برای رسیدن به توسعه پایداررهنمون می سازد. در این پژوهش یافته ها بیانگر آن است که پس ازپیروزی انقلاب اسلامی در سال57 درپی تغییرات اساسی درجامعه، تعریف زن وجایگاه اودراجتماع، متحول گردیدوحضورزنان درجامعه برپایه ضوابط اسلامی تعریف شدوتمایزنگذاشتن میان زنان ومردان برای حضوردرجامعه سبب شدزنان ایرانی به صورت گسترده به فعالیت‌های اجتماعی روآورند.دستیابی زنان به آموزش، افزایش سریع نسبت زنان باسواد کشور،حضورموفق آنان درعرصه‌های گوناگون ونهایتااشتغال برابر، تحولی کیفی درحقوق اجتماعی زنان صورت گرفت و بدینسان زنان جامعه جایگاه واقعی خویش را باز یافتند وجامعه ی اسلامی بی نیاز از پذیرش اسنادی که بدون توجه به دین، فرهنگ وآداب ورسوم نگارش یافته اند،شد.دراین پژوهش که توصیفی–تحلیلی ست باروش کتابخانه ای به بررسی جایگاه وچشم اندازتاریخی حقوق زنان با توجه به سندمشهور2030 درکشورایران پرداخته شده است.
چکیده انگلیسی :
The status of women's rights throughout history has always been influenced by the political, cultural, and social conditions of the time. Historical analyses indicate the persistent dominance of patriarchy in societies. This is evident in ancient Iran, the Arabs during the Age of Ignorance, and medieval Europe. However, these examples do not fully represent the reality of women's situations, and there are exceptions in some sources. Nonetheless, these exceptions do not indicate the complete observance of women's rights in those eras.Considering the historical violation of women's rights, this issue has always been of interest to international organizations, with the famous 2030 Agenda being one of the latest documents in this field. This agenda guides member countries towards the comprehensive observance of women's rights to achieve sustainable development.This research shows that after the Islamic Revolution of 1979 in Iran, the definition and position of women in society underwent fundamental changes. Women's participation in society was redefined based on Islamic principles, and the lack of discrimination between men and women for participation in society led to widespread social engagement of Iranian women. Access to education, the rapid increase in the literacy rate among women, their successful presence in various fields, and ultimately equal employment brought about qualitative changes in women's social rights, allowing them to reclaim their true position. Hence, the Islamic society became self-sufficient in accepting documents that were written without considering religion, culture, and customs.This descriptive-analytical study, conducted through library research, examines the status and historical perspective of women's rights with respect to the famous 2030 Agenda in Iran.
فهرست منابع
-قرآن کریم
1-آبراهاميان، يرواند .(1377). ايران بين دو انقلاب، درآمدي بر جامعه‌شناسي سياسي ايران معاصر، ترجمه: احمد گل‌محمدي و ديگران، تهران: نشر ني.
2-امامی، سیدحسن.(1397) . قانون مدنی در نظم حقوق کنونی . قم : کتابفروشی اسلامیه. چاپ 55
3-ام آپتون، جوزف . (1361) . نگرشی بر تاریخ ایران نوین. مترجم : یعقوب آژند . تهران : نیلوفر، چاپ دوم
4-آشتیانی، جلال الدین.(1389) . تحقیقی در دین مسیح . تهران : نشر نگارش.
5-آشتیانی، منوچهر.(1392) ." پیشرفت، توقف ناپذیری، غیرقابل برگشت بودن ". سوره اندیشه، شماره 14. ص72 .
6-آذربایجانی، مسعود(1388)." عدالت جنسیتی و اشتغال زنان ". مجله مطالعات کاربردی زنان ، کتاب زنان، شماره 46.
7- باقرزاده، محمدرضا(1388). "نیم نگاهی به حقوق زن در اسلام، نقدی بر کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان"، فصلنامه معرفت . شماره ۷.
8-مسعود بهنود . (1369) . از سیدضیاء تا بختیار، تهران : بدرقه جاویدان .
9-پاک نژاد ، سید رضا.( 1393) .اولین دانشگاه و آخرین پیامبر . یزد : بنیاد فرهنگی شهید پاک نژاد .
10-پاینده ، ابوالقاسم.(1324) . نهج الفصاحه .تهران : سازمان انتشارات جاویدان .
11-پهلوي، اشرف.(1376). من و برادرم ،تهران : نشر علم،
12-پیروزنیک، مهرناز. (1396). سند سازمان ملل متحد دگرگون ساختن جهان ما دستور کار 2030 برای توسعه پایدار. تهران: صندوق کودکان ملل متحد درایران و دفترمنطقه ای یونسکو.
13-موسوی خمینی، روح الله.(1393). جایگاه زن در اندیشه امام خمینی ،تهران : موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی،"تبیان" .
14-جاوید، محمدجواد.(1389). "ازفرهنگ چندهمسری تا حقوق چندهمسری". تهران : فصلنامه زن درفرهنگ وهنر(پژوهش زنان). دورة 2. شماره اول .
15-جاوید نیا ، محمد و همکاران .(1402) ." تبعیض جنسیتی نسبت به زنان در حقوق اداری و سیاسی ایران باتوجه به قانون اساسی " ، حقوق و مطالعات سیاسی، شماره 4 از ص 267 تا ص275)
16-حاجی قهرمانی،لیلا و همکاران . (1399) . "تغییرات جایگاه زنان قبل از انقلاب اسلامی و بعد از انقلاب اسلامی ایران بین سال های (1357-1384) "، تغییرات اجتماعی–فرهنگی ،شماره 65 ،از ص25 تا ص42 .
17-دهخدا، علی اکبر.(1332) . لغت نامه . تهران : چاپ خانه مجلس.
18-دورانت ، ویلیام جیمز.(1401).کتاب تاریخ تمدن . مترجم : مجموعه نویسندگان . تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
19-زونیس ماروین.(1371). شكست شاهانه، ترجمه‌ی اسمعیل زند و بتول سعیدی، تهران، نشر نور،
20-شایگان علی.(1331). شرح قانون مدنی . تهران : انتشارات اسلامیه.
21-شکیبافر،ابوالفضل .(1402). "حقوق زنان در اسلام: تحصیلی، مالی و برابری جنسیتی" ، مجموعه مقالات پانزدهمین کنفرانس بین المللی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران ، شماره 17 ، ص 14تاص 22 .
22-شوکراس، ويليام .(1369). آخرين سفر شاه، ترجمه: عبدالرضا هوشنگ مهدوي، تهران : البرز.
23-صدوق،شیخ ابوجعفرمحمد بن على بن حسين بن بابويه قمی.(1343) . من لا یحضره الفقیه . مترجم سید حسن خراسانی .قم : دفتر انتشارات اسلامی . چاپ پنجم .
24-صفایی، حسن .( 1378).حقوق خانواده ، قم : دادگستر .
25- صمیمی، مینو(1373). پشت پرده‌ی تخت طاووس، ترجمه‌ی حسین ابوترابیان، تهران: اطلاعات .
26-طباطبایی ، علامه محمدحسین.(1357). المیزان فى تفسیر القرآن . قم: جماعة المدرسین حوزه العلمیة .
27- طلوعی، محمود .(1372). بازیگران عصر پهلوی، ج 2، تهران : نشر علم .
28- فردوست، حسین.( 1369).ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران : انتشارات مؤسسه اطلاعات و مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی .
29-فنايی، محمد .( 1391) . "منزلت زن در انديشه اسلامی" . قم : انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی . شماره 4.
30- فنائي اشكوري، محمد.(1377). منزلت زن در انديشه‌ي اسلامي"، قم، نشر مؤسسه‌ي آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).
31-فنایی،کامران و بهاءالدین خرم شاهی.(1390).فرهنگ موضوعی قرآن، تهران : انتشارات ناهید . چاپ پنجم .
32-فهیم کرمانی، مرتضی.( 1374) . چهره زن در آیینه قرآن و تاریخ . تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامی .
33-قاری سید فاطمی، سید محمد.(١٣٨٨) . حقوق بشر در جهان معاصر.جلد دوم . تهران : انتشارات شهر دانـش .
34-قرائتی ، محسن .(1383) . تفسیر نور.. تهران : مركز فرهنگى درسهايى از قرآن . چاپ یازدهم.
35- كاتوزیان،محمد علی .(1373).اقتصاد سیاسی ایران،1373انتشارات مرکز ،چاپ ششم .
36-کرباسچی، غلامرضا.(1371) . هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، جلد اول، بخش خاطرات، تهران :بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران.
37-کچوئیان،حسین.(1390)." تبیین گفتمانی تبدیل شدن زنان به موضوع سیاست گذاری های رسمی در دوره رضاخان (با تاکید بر نظریه نژادی)" . زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دورة 9 ، شمارة 2،.از ص7 تا ص38 .
38-گیدنز ، آنتونی.(1382) . جامعهشناسی ، ترجمه :منوچهر صبوری، تهران : نشر نی .
39-گروه مولفین (1393) . قانون مجازات اسلامی ، تهران : نگاه بوستان .
40-مشکینی، میرزا علی(1412) .اصطلاحات الاصول و معظم أبحاثها. قم: نشر الهادی . چاپ ششم .
41- مختاری پور.مرضیه(1391) . "بررسی مقایسه ای حقوق زنان در ادیان مختلف با دین اسلام و قانون مدنی". ماهنامه پیام زن . سال 21 شماره 4 .
42- مصفا ، نسرین .(1375). مشاركت سیاسی زنان در ایران، تهران، وزارت امور خارجه، تهران : مؤسسه‌ی چاپ و انتشارات .
43-مصفا، نسرین.(1395) ." نقش یونسکو در ترویج علم ". فصلنامه ترویج علم . سال اول . شماره اول.
44-مطهری،مرتضی.(۱377). یادداشت ها . جلد5 . تهران: انتشارات صدرا.
45-مکارم شیرازی ، ناصر و همکاران .(۱3۹۲) . تفسیر نمونه . تهران: دارالکتب الاسلامیه.
46-معین،محمد.(1371) . فرهنگ لغات فارسی . تهران : امیرکبیر.
47-موثقی،حسن.(1392)." چشم انداز حقوق زنان از نگاه سازمان ملل متحد "، زن و مطالعات خانواده، شماره 22 ، از ص 135 تا ص 146 .
48-منصور،جهانگیر.(1403). قانون اساسی . تهران : چاپ دوران .
49- هوشنگ مهدوي،عبدالرضا.(1377). "صحنه‌هايي از تاريخ معاصر ايران "(مجموعه مقالات)،تهران: انتشارات علمي .
50-هالیدی ، فرد .(1358). دیكتاتوری و توسعه‌ی سرمایه‌داری در ایران، ترجمه‌ی: فضل‌الله نیك آیین، تهران : امیركبیر .
ب) منابع عربی 51- بغدادی، محمد بن سعد.(1410ق). الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه .
52-الحر العاملی ، محمد ابن الحسن. (1367) . وسائل الشیعه . بیروت : مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث .
53-خزائلی ، محمد. (1361 ) . احکام القرآن . تهران : جاویدان .
54-خطیب، احمد علی .(1966) . موجز احكام الميراث، بیروت : دارالبصری .
55-............................(1327) .کشف الاسرار . تهران : کتابفروشی اسلامی .
56-..........................(1426). الاجتهاد والتقلید . تهران : موسسة تنظيم و نشر آثار امام خمینی .
57-........................(1418) . التفسير المنير في العقيدة و الشريعة و المنهج . بیروت : دار الفکر المعاصر .
58-سیوطی ،جلال الدین. ( 1387 ) . الدر المنثور فی التفسیر الماثور . قم : موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان .
59-صدوق ، ابوجعفرمحمد بن على بن حسين بن بابويه قمى.(1385).علل الشرایع.نجف: مکتبة الداوري المکتبة الحيدرية.
60-..............................................................(1441) . الخصال . اصفهان: مركز تحقيقات رايانه اي قائميه . ناشر دیجیتالی .
61-مجلسی ،علامه محمد باقر.(۱۴۰۴) . بحار الانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء .
62-........................................(1404) . مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول . تهران : دارالکتب الاسلامیه .
63-محقق حلّی، جعفر بن حسن .(1408) . شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام . قم :موسسه اسماعیلیان .
64-مشکینی، میرزا علی.(1412) .اصطلاحات الاصول و معظم أبحاثها. قم: نشر الهادی . چاپ ششم .
65-نجفی، محمدحسن بن باقر.(1421) . جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام . قم : دفتر انتشارات اسلامی.