بررسی درستی عملکرد آزمايشگاه‌ها در اندازه‌گیری آفلاتوكسين‌ها در مواد غذایی

محورهای موضوعی : بهداشت مواد غذایی

مریم جلیلی ^{1 *} , الهام هاشمی شاد ²

1 - استادیار گروه پژوهشی مواد غذایی، حلال و کشاورزی، پژوهشکده صنایع غذایی و فراورده‌های کشاورزی، پژوهشگاه استاندارد، کرج، ایران
2 - مدير فني مرکز آزمون مهارت، پژوهشکده ارزیابی کیفیت و سامانه‌های مدیریت، پژوهشگاه استاندارد، کرج، ایران

تاریخ دریافت : 1403/10/23 تاریخ پذیرش : 1403/12/20 تاریخ انتشار : 1403/11/30

کلید واژه: آزمون مهارت, آفلاتوكسين‌ها, آزمایشگاه‌های مواد غذایی, درستی عملکرد,

چکیده مقاله :

درستی(دقت و صحت) عملکرد آزمایشگاه در اندازه‌گیری سموم مواد غذایی به‌ویژه آفلاتوکسین‌ها (با توجه به‌ اهمیت آن‌ها در سلامتی انسان)، اهمیت زیادی دارد. اجرای آزمون مهارت روشی معتبر برای ارزیابی درستی نتایج آزمايشگاه‌ها است، که توسط یک نهاد بی‌طرف انجام مي‌شود. لذا با هدف بررسي درستي عملكرد آزمايشگاه‌ها در اندازه‌گیری آفلاتوکسین‌ها، با استفاده از نمونه آرد ذرت، که به‌طور طبیعی به آفلاتوكسين‌های B₁, B₂, G₁, G₂ آلوده بود، یک آزمون مهارت برای آزمایشگاه‌های فعال در سراسر کشور برگزار شد. نمونه‌های همگن و پایدار آرد ذرت آلوده به آفلاتوکسین‌ها به آزمایشگاه‌های متقاضی در سراسر کشور ارسال شد. مقدار آفلاتوكسين‌ها در نمونه (Av) و انحراف استاندارد آزمون مهارت (σ_pt) براساس نتایج آزمايشگاه‌های مشارکت‌کننده تعیین و برای ارزیابی درستی نتایج آزمايشگاه‌ها از آماره عملکرد Z استفاده شد. نتايج نشان داد براساس نمره Z، از بین 26 آزمایشگاه که در آزمون مشارکت کرده‌بودند، تعداد 22 آزمایشگاه (85 درصد) در اندازه‌گیری آفلاتوکسین B₁ عملکرد رضایت‌بخش داشته و نتایج آن‌ها قابل‌قبول بود و 4 آزمایشگاه عملکرد غیرقابل‌قبول داشته و نتایج آن‌ها غیرقابل‌اعتماد بود. برای آفلاتوکسین‌های B₂ و G₁، به ترتيب تعداد 23 (89 درصد) و 20 آزمایشگاه (77 درصد) عملکرد رضایت‌بخش داشتند. اين بررسي نشان داد که علیرغم وجود تجهیزات کافی در آزمایشگاه‌ها، یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف آن‌ها عدم اشراف کافی آزمون‌‌کنندگان به نحوه اجرای صحیح روش اندازه‌گیری آفلاتوكسين‌ها است.

چکیده انگلیسی:

The accuracy—encompassing both precision and trueness—of laboratory performance in measuring food toxins, particularly aflatoxins due to their significant impact on human health, is critically important. Proficiency testing, conducted by an independent and impartial body, is a recognized method for assessing the accuracy of laboratory results. A proficiency test was conducted to evaluate laboratory performance in aflatoxin analysis. The assigned value of aflatoxins in the test samples and the proficiency test standard deviation (σₚₜ) were determined based on consensus values derived from participant results. Laboratory performance was evaluated and compared using Z-scores. Results indicated that 22 out of 26 participating laboratories (85%) achieved acceptable results for aflatoxin B₁, while 4 laboratories were flagged as unacceptable (action signal). For aflatoxins B₂ and G₁, 22 (88%) and 19 (76%) out of 25 laboratories demonstrated acceptable performance, respectively. The highest rate of unacceptable results was observed in the analysis of aflatoxin B₁. The findings suggest that although most laboratories are equipped with advanced analytical instruments, there remains a significant gap in the technical knowledge and expertise of some operators.