کاربرد معیارهای بوم شناسی سیمای سرزمین در ارزیابی زیستگاه گوسفند وحشی در پارک ملی کویر

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

مجتبی قندالی ¹ , افشین علیزاده ² , محمود کرمی ³ , محمد کابلی ⁴ , حمید ظهرابی ⁵

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران *(مسوول مکاتبات).
2 - استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
3 - استاد دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
4 - استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
5 - کارشناس ارشد مدیریت و برنامه ریزی محیط زیست- اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان

تاریخ دریافت : 1392/12/12 تاریخ پذیرش : 1393/05/21 تاریخ انتشار : 1393/10/01

کلید واژه: گوسفند وحشی, پارک ملی کویر, لکه‌های زیستگاهی, مدل مطلوبیت زیستگاه, رگرسیون منطقی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: مساحت، شکل و آرایش مکانی لکه های زیستگاهی از جمله مهمترین معیارهای بوم شناسی سیمای سرزمین می باشند که در ارزیابی زیستگاه و تعیین مطلوبیت زیستگاه کاربرد دارد. گوسفند وحشی از گاوسانان موجود در پارک ملی کویر می باشد. این گونه برای فرار از دست طعمه خواران نیازمند به تپه ماهورها و مناطق با شیب بالا می باشد تا در صورت تهدید به این گریزگاه ها پناه ببرد و این تپه ماهورها به عنوان پناه از مهم ترین عوامل زیستگاهی این گونه است. به منظور مدیریت موثرتر آن، تعیین زیستگاه های مطلوب تر و حفاظت بیش تر از این مناطق ضروری می باشد. روش بررسی: در این پژوهش با استفاده از رویکرد رگرسیون منطقی داده های حضور و عدم حضوری که طی بازدیدهای میدانی از پاییز 1388 تا پایان تابستان 1389 جمع آوری گردید و با استفاده از معیارهای بوم شناسی سیمای سرزمین از جمله شکل، اندازه و مجاورت لکه های زیستگاهی که برای این گونه بر اساس شیب تعریف شده است، مدل مطلوبیت زیستگاه برای گوسفند وحشی در پارک ملی کویر با استفاده از روش رگرسیون منطقی بدست آمد. نتایج: میزان بالای آزمون هوسمر لمشو برای مدل مبتنی بر رگرسیون منطقی نشان دهنده برازش مدل با داده های استفاده شده برای ساخت مدل دارد. نسبت بالای کسر برتری درجه بندی لکه های زیستگاهی (31/1) بیانگر تاثیر بالای این عامل بر مطلوبیت زیستگاه گوسفند وحشی و اهمیت گریزگاه ها در زیستگاه گوسفند وحشی می باشد. میزان بالای سطح زیر منحنی ROC (حدود 97/0) در این پژوهش، نشان دهنده قابلیت بالای مدل مبتنی بر رویکرد رگرسیون منطقی در تفکیک زیستگاه های مطلوب و نامطلوب از یکدیگر می باشد.

چکیده انگلیسی:

Aim and scope: The area, shape and configuration of habitat patches are crucial features in landscape ecology studies, and they are also important to habitat evaluation and habitat suitability.Wild sheep is from Bovidae Family found in Kavir national park. The most important feature of the habitat of wild sheep is proximity to escape terrain (as cover for avoiding of predators). Understanding habitat requirements in landscape level is essential for successful management and conservation of wild sheep. Materials: We used logistic regression approach to develop habitat suitability model for wild sheep in Kavir national park with Using landscape ecology metrics such as shape, size and proximity of habitat patches and based on field data gathered from autumn 2009 to summer 2010 . Results: Due to the Hosmer-Lemeshow goodness-of-fit test statistic is greater than .05, So the model has adequate fit. Habitat suitability model indicated good discrimination based on the receiver-operation characteristic (ROC) criteria (ROC> 0.97), indicating habitat suitability model can explain distribution of wild sheep reasonably well. 

منابع و مأخذ:

1. اکبری هارونی، ح.، بهروزی راد، ب.، حسن زاده کیابی، ب. 1387. بررسی مطلوبیت زیستگاه آهو در منطقه حفاظت شده کالمند- بهادران استان یزد. مجله محیط شناسی، سال سی و چهارم، تابستان 87، ص118-113.


2. Dayton, G.S. and Fitzgerald, L. A. 2006. Habitat suitability models for desert amphibians. Biological conservation 1 3 2: 40–4 9.


3. Cardillo, M., Macdonald, D. W. and Rushton, S. P. 1999. Predicting mammal species richness and distributions: testing the effectiveness of satellite-derived land cover data. Landscape Ecology 14: 423-435.


4. Pickett, S. T. A., and M. L. Cadenasso. 1995. Landscape ecology: spatial heterogeneity in ecological systems. Science 269:331–334.

5.       Alizadeh shabani, A., 2006.Identifying bird species as biodiversity indicators for terrestrial ecosystem management.PhD. thesis. RMIT University.

6. قندالی، مجتبی.1389. مقایسه ارزیابی زیستگاه با استفاده از روش های  مدل خطی تعمیم یافته و تجزیه و تحلیل فاکتورهای آشیان بوم شناختی  برای گوسفند وحشی(Ovis orientalis) در پارک ملی کویر. پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه تهران.

7.       Ferwerda, F., 2003. Assessing the importance of remnant vegetation for maintaining biodiversity in rural landscapes using geospatial analysis. M.Sc. thesis. RMIT University.

8.        ضیایی، هوشنگ. 1387. راهنمای صحرایی پستانداران ایران. چاپ دوم. انتشارات کانون آشنایی با حیات وحش. تهران.

9. Rezaei, H. R., Naderi, S., Chintauan-Marquier, I., Taberlet P. and Naghash, H. R. 2009. Evolution and taxonomy of the wild species of the genus Ovis (Mammalia, Artiodactyla, Bovidae). Molecular Phylogenetics and Evolution.


10. طرح مدیریت پارک ملی و منطقه حفاظت شده کویر مرکزی-جلد دهم- پوشش گیاهی- شرکت جهاد تحقیقات آب و آبخیزداری- سازمان محیط زیست.


11. Hosmer DW, Lemeshow, S. 2000. Applied logistic regression. 2 nd edition. John Wiley& Sons, Inc., New York.


12. Tischendorf, L. and Fahrig, L. 2000. On the usage and measurement of landscape connectivity. Oikos, v. 90, p 7-19.


13. سلمان ماهینی، ع. 1373. ارزیابی زیستگاه قوچ و میش در اندوختگاه زیست سپهر توران با تأکید بر کاربردعکسهای ماهواره ای. پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه تهران.


14. McCarty, C. W. and Bailey, J. A. 1994. Habitat requirements of desert bighorn sheep. Colo. Div. Wildl. Special Rept. No. 69. 27pp. McCullagh, P., and J. A. Nelder. 1989. Generalized linear models. Second ed., Chapman and Hall.


15. Berger, J. 1991. Pregnancy incentives, predation constraints and habitat shifts:experimental and field evidence for wild bighorn sheep. Animal  Behaviour  41: 61-77.


16. Sawyer, H., R. Nielson, and M. Hicks. 2009. Distribution and habitat selection patterns of mountain sheep in the Laramie Range. Western Ecosystems Technology, Inc. Cheyenne, Wyoming.


17. Liu, C., White, M. and Newell, G. 2009. Measuring the accuracy of species distribution models: a review. 18 th World IMACS/MODSIM Congress, Carins, Australia.


18. شمس،بهمن. 1389. مدلسازی مطلوبیت زیستگاه گوسپند وحشی و بز وحشی در مناطق کوهستانی فلات مرکزی ایران، رساله دکتری. دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران.