ارزیابی توان محیطی شهرستان پارس آبادمغان جهت توسعه شهری با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

داریوش نامی ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.)
ابراهیم فتائی ² (دانشیار گروه محیط زیست، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.)
آرزو نجائی ³ (استادیار گروه محیط زیست، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
مژگان زعیم دار ⁴ (- استادیار گروه محیط زیست، واحد تهران شمار، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/10/30 تاریخ پذیرش : 1394/02/02 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, مدل تحلیل سلسله مراتبی, توسعه شهری, شهرستان پارس آباد مغان,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: استفاده از سرزمین، بدون در نظر گرفتن تفاوت های اکولوژیک و پتانسیل های محیطی، باعث پیامدهای ناگوار و تخریب محیط زیست می شود که در نهایت، منابع طبیعی را در معرض تهدید قرار داده و محیط را از توسعه پایدار دور می کند. توسعه و گسترش پرشتاب، فقدان برنامه ریزی شهری و ترکیب بندی ناموزون شهرستان پارس آباد مغان نیاز به اعمال مدیریت صحیح در جهت جلوگیری از اثرات منفی ناشی از روند توسعه داشته و معرفی مناطق جدید جهت توسعه شهری ضروری می باشد. هدف این پژوهش، انتخاب جهات مناسب در محدوده شهرستان پارس آباد مغان برای توسعه شهری می باشد. روش بررسی: الگوی مدل مورد استفاده MADM و رویکرد آن تمرکز بر ارزش و روش جبرانی تحلیل سلسله مراتبی(AHP) جهت وزن دهی و تلفیق معیارها در محیط GIS بوده است. توسعه شهری، با استفاده از معیارهای مدل اکولوژی توسعه شهری، روستایی و صنعتی مخدوم و همچنین برخی از معیارهای اقتصادی، اجتماعی، هیدرولوژی و هیدروژئولوژی مانند فاصله از چاه، رودخانه، جاده، فرودگاه، مناطق صنعتی، گسل، شهرها و غیره نیز به این مدل اضافه شد. بحث و نتیجه‌گیری: نتایج حاکی از آن است از مجموع مساحت شهرستان پارس آباد، (2896/ 6238) هکتار به کاربری مناسب، (5083/18146) هکتار به کاربری متوسط و (067/110121) هکتار به کاربری نامناسب توسعه ی شهری اختصاص یافته است. اراضی مناسب و متوسط کاربری توسعه شهری بیشتر در بخش شمالی واقع شده اند که در حال حاضر نیز پراکنش فضایی مراکز جمعیتی پارس آباد در این نواحی است و از مهم ترین دلایل آن می توان به هم جواری با رودخانه ارس، شیب کم و نزدیکی به مناطق مسکونی اشاره کرد.

چکیده انگلیسی:

Abstract Background and Objective: Use of land ignoring the ecological differences and environmental potentials leads to adverse consequences and destruction of the environment, and eventually threatens natural resources and hinders sustainable development of the environment. Rapid expansion and development, lack of urban planning, and imbalance composition of Parsabad County call for implementation of proper management to prevent negative effects of development process and necessitate introduction of new zones for urban development. This study aimed to select appropriate directions for urban development within Parsabad County. Method: MADM was used with a focus on value and compensatory Analytical Hierarchy Process (AHP) to weigh and combine the criteria in GIS environment. Urban development was completed using the criteria for ecological model of urban, rural, and industrial development. Moreover, some economic, social, hydrologic and hydro-geological criteria such as distance from wells, rivers, roads, airports, industrial zones, faults, and cities were also incorporated in this model. Conclusion: Results revealed that from the total area of Parsabad County, 6238.2896 acres was suitable, 18146.5083 acres was moderately suitable, and 110121.067 acres was unsuitable for urban development. Suitable and moderately suitable lands for urban development landuse are mostly located in the northern part of the medium. At present, the spatial distribution of Parsabad population centers in this area mainy because of adjacency to Aras River, low slope and proximity to the residential area.

منابع و مأخذ:

1-      ثنایی نژاد، سید حسین، مقدمه ای بر سیستم اطلاعات جغرافیایی، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1376.

2-      Mui-how phua, mitsu hiro minwa, (2005), A GIS-based multi-criteria decision making in gapproach to forest conservation planning at a landscape scale: a case stady in the kinabala area, Sabah, Malaysia, journal if landscape and urban planning, valume71, pp 207-222.

3-      Gary Higgs, (2006), integrating multi-criteria techniques with GIS in waste facility location to enhance public participation, journal of waste management& research, volume24,

4-   حبیبی- ک ، کوهساری- م "تهیه مدل یکپارچه به وسیله تلفیق روش تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) با GIS به منظور حل مسایل تصمیم گیری در شهرسازی "-  همایش ژئوماتیک سازمان نقشه برداری کشور، 1386.

5-      Malchophski,T.,2006,Geographic Information System and Multi Criteria Decision Making Analysis, Translated by Akbar Parhizkar and Ata Ghaffari Gilandeh, Tehran, First Edition, The Compiling and Studing Organization of Universities, Humanitie Books.

6-      Rossiter, D. G. 1996. A theorical framework for land evaluation. Geoderama. 72:165-190.

7-   پورجعفر، محمد رضا، مهدی منتظرالحجه و احسان رنجبر،1389، ارزیابی توان اکولوژیکی به منظور تعیین محدوده های مناسب توسعه پایدار شهری نمونه موردی: شهر جدید سهند، نخستین همایش توسعه شهری پایدار، تهران.

8-   فتائی، ابراهیم، زهرا فیلی و المیرا مصلح، 1389، ارزیابی توان اکولوژیکی شهرستان سراب جهت توسعه شهری. همایش ملی فضای جغرافیایی، رویکرد آمایشی ، مدیریت محیط. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر.

9-   منوری، سیدمسعود. 1388، ارزیابی توان محیط زیست حوضه آبخیز زاخرد برای توسعه شهری با استفاده از GIS، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره یازدهم، شماره یک، صفحات 208-199.

10-  Malczewski, J. 2006. Ordered weighted averaging with fuzzy quantifiers: GIS-based multicriteria evaluation for land-use suitability analysis, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation. No 4.Vol. 8.

11-  سالنامه آماری استان اردبیل،1390.