تحلیلی بر نقش برنامه ریزی راهبردی در آموزش توسعه پایدار با تاکید بر ابعاد زیست محیطی

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

مهدیه رضائی ¹ (مربی گروه منابع‌طبیعی و محیط‌زیست و دانشجوی دکتری آموزش محیط‌زیست دانشگاه پیام‌نور*(مسوول مکاتبات)
سید محمد شبیری ² (دانشیار گروه آموزش محیط‌زیست دانشگاه پیام‌نور.)

تاریخ دریافت : 1392/11/19 تاریخ پذیرش : 1393/05/21 تاریخ انتشار : 1393/10/01

کلید واژه: برنامه‌ریزی راهبردی, آموزش توسعه پایدار, آموزش محیط‌زیست, تفکر راهبردی, تجزیه و تحلیل SWOT,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: درجهان رقابتی امروز، بی‌تردید یکی از ابزارهای مهم در ایجاد، تحول و بقای یک نظام و رسیدن به اهداف و رسالت‌های موردنظر، برنامه‌ها و رویکردهای نوین آموزش است. هدف از این تحقیق، بررسی نقش برنامه‌ریزی راهبردی در تحقق توسعه پایدار و معرفی راهبردهای کلیدی آموزش توسعه پایدار در راستای پاسخگویی به چالش های زیست‌محیطی در ایران با عنایت به نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای موجود است. روش بررسی: با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و صورت‌بندی مطالعات بر اساس تجزیه و تحلیل SWOT، با برشماری مراحل و گام‌های برنامه‌ریزی راهبردی برای آموزش توسعه پایدار با تاکید بر محیط‌‌‌‌‌زیست، ویژگی‌های لازم برای راهبردهای طراحی‌شده و اصول ضروری برای برنامه‌ریزی راهبردی در سطوح مختلف ذکر گردید. یافته‌ها: در مقاله حاضر فرآیند انجام کار برای دستیابی به نتیجه در مدل راهبردی، در پنج گام برشمرده شده و نمونه تدوین شده‌‌ای از تحلیل SWOT در مورد آموزش زیست‌محیطی توسعه پایدار در 4 بخش قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها وراهبردهایی درباره اولویت‌های آموزشی توسعه پایدار در قالب چهار بخش راهبردهای رقابتی/تهاجمی، تنوع بخشی، بازسازی و تدافعی ارایه گردید. نتیجه گیری: آموزش برای توسعه پایدار باید به روش برنامه‌ریزی راهبردی صورت پذیرد تا با درنظرگیری نقاط قوت و ملاحظه نقاط منفی از دل تهدیدهای موجود به بازسازی فرصت هایی امکان دهد که از دل همین تهدیدها بیرون می‌آید. راهبردهای انتخابی طی فرآیند مورد مطالعه باید با برنامه زمانی مشخص توسط نهادهای محلی و مردم و با تقویت سیاست‌ها، قوانین، رویه‌ها و مقررات از طرف مدیران دولتی به ترتیب اولویت مورد توجه قرار گیرند.

چکیده انگلیسی:

Background and goal: In today's competitive world, certainly one of the most important tools in the creation, development and survival of a system to achieve its desired goals and policies is the new approaches and programs of education .The aim of this study is examining the role of Strategic planning in achieving  sustainable development and  introducing  the key educational sustainable developement strategies with regards of responding to the challenges of environment in Iran regarding to strengths , weakness , opportunities and threats. Materials and methods: by using descriptive – analytic method and configuring researches on the basis of SWOT analysis whit assess processes and stages in strategic planning for sutainable development training with emphasis on environment, the necessary features planned strategies and necessary principles for strategic planning in different levels motioned. Findings: in this article work process to achieve the result in strategic model in 5 stage was mentioned and compiled sample from SWOT analysis about sustainable development environmental training in 4 sections strengths, weaknesses, opportunities and threats and strategies about training preferences in sustainable development and environment preservation in 4 section strategies rivals/offensive, differentiating, reviewing and defensive mentioned. Conclusion: training for sustainable development should be performed in strategic planning so by considering strengths and weaknesses from the bottom of available threats give chance for reconstruction of some chances which come out of them. The chosen strategies should be considered during processes of study in specific plan by local institutions and people with governmental manager strengthening policies, regulations, procedures and provisions from priority orders.

منابع و مأخذ:

1. Luthy, R,etal.1992, Future Concerns in Environmental Engineering Graduate Education; Professional Issues in Engineering Education and Practice, Vol. 118, No. 4, pp.361-380.


2. نصیرپور، محمدحسن، آموزش زیست محیطی زنان و تغییر در الگوی مصرف جامعه، فصلنامه محیط‌ زیست،  بهار 1383، شماره 41، ص45-42.


3. امینی، محمدتقی،سالار،جمشید. تفکر و دید استراتژیک، چاپ اول، تهران: انتشارات پیام نور، 1392.


4. کافمن، راجر هرمن، جری. (نویسندگان)، مشایخ، فریده، بازرگان، عباس (مترجم)، برنامه‌ریزی استرتژیک در نظام آموزشی ،چاپ پنجم، تهران: انتشارات مدرسه، 1391.


5. Hassan, A, etal. 2009, The Adult Non-Formal Environmental Education (EE): A scenario in Sabah, Malasiya, Procedia Social and Behavioral Sciences Vol.1, No1, pp. 2306-2311.


6. Kauffman, R. 2002, Strategic Planning in Education, McGraw-Hill Publication, 2nd Edition.


7. WCED, 1987, Our Common Future, Oxford: Oxford University Press.


8. Shabanalifami, H. 1999, A world Vice perspective on the role of indigenous knowledge in utilization & conservation of bios verity, proceeding of the national congress of biotechnology, Vol3. Published by national Research center for Genetic Engineering & Biotechnology. Tehran.


9. عمادی، محمدحسین، بازنگری در انگاره­ها و راهبردهای آموزشی محیط زیست چالش­ها و چاره­ها، فصلنامه محیط‌زیست، بهار 1383، شماره 41، ص14-9.


10. رکن الدین افتخاری، علیرضا و همکاران، تحلیل محتوای برنامه چهارم در ارتباط با اهداف دهه ملل متحد، فصلنامه جغرافیا(نشریه علمی و پژوهشی انجمن جغرافیای ایران) ،پاییز و زمستان 1388، شماره 18 و19، ص62-45.


11. رکن الدین افتخاری، عبدالرضا و همکاران،راهبردهای توسعه آموزش پایدار در ایران،فصلنامه جغرافیا، تابستان 1389، شماره 25،ص66-47.


12. کمیسیون ملی یونسکو ،گزارش کارگاه آموزشی آموزشیاران جنوب و غرب آسیا در زمینه آموزش برای تفاهم بین‌المللی و اهداف توسعه هزاره- 15 آبان 1390، تهران ،ایران.


13. UNESCO,2005.Toward  Knowledge Societies (http://portal.unesco.org/ci/en/ev.php.URL_ID=20507&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html)


14. محرم­نژاد، ناصر، حیدری، عمران. تدوین الگوی مدیریتی توسعة پایدار آموزش محیط زیست برای نسل جوان کشور، فصلنامة علمی- پژوهشی علوم و تکنولوژی محیط زیست، بهار 1385، شمارة 28ص،77-68.


15. پیرس ،جان، رابینسون، ریچارد(نویسندگان)، خلیلی شورینی، سهراب(مترجم) ، برنامه‌ریزی و مدیریت استراتژیک، چاپ دوم، تهران: انتشارات یادواره، 1384.


16. David, Fred R.2005. Strategic Management: Concept & Cases, Pearson Education, 10th Edition.


17. پاداش، امین و همکاران، برنامه‌ریزی راهبردی توسعه حفاظت محیط‌زیست در مناطق حفاظت شده دریایی،فصلنامه پژوهش‌های محیط‌زیست، بهار و تابستان 1389، شماره 1،ص63-56 .


18. گلکار، داریوش، مناسب‌سازی تکنیک تحلیلی سوآت برای کاربرد در طراحی شهری،نشریه صفه،پاییز و زمستان 1384، شماره41،ص64-44


19. عمادی، محمدحسین، بازنگری در انگاره­ها و راهبردهای آموزشی محیط زیست چالش­ها و چاره­ها، فصلنامه محیط‌زیست، بهار 1383، شماره 41، ص14-9.


20. پزشک­پور، پیام و همکاران، نقش دانش بومی در حفاظت از تنوع زیستی و توسعة پایدار، نخستین همایش علمی تخصصی آموزش محیط زیست ایران، دی 1382، تهران، ایران.