زون بندی منطقه ی حفاظت شده ملوسان با استفاده از GIS
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیستمنیره مرادپناه 1 , هاجر مرادپناه 2
1 - دانشجوی دکتری تنوع زیستی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
2 - کارشناس ارشد زیستگاه‌ها و تنوع زیستی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد لاهیجان، لاهیجان، ایران
کلید واژه: منطقه ی حفاظت شده ملوسان, زون بندی, تجزیه تحلیل سیستمی, مدل های اکولوژیکی ویژه,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: زون بندی در مدیریت پارکها و مناطق حفاظت شده راهکاری است که از طریق آن تعارضات مناطق حفاظت شده کاهش یافته و فرصت لازم برای اتخاذ تدابیر مورد نیاز فراهم می شوددر این مطالعه سعی شده تا با زون بندی منطقه حفاظت شده ملوسان، زمینه را برای مدیریت بهینه منطقه مذکور فراهم آورد تا به اهداف حفاظتی مورد تاکید سازمان حفاظت محیط زیست و مجامع محیط زیستی بین المللی دست یافت. روش بررسی: منطقه ی حفاظت شده ی ملوسان، با سیمای کوهستانی، دره ها و پناهگاههای فراوان و با وسعت 9513 هکتار در استان همدان در فاصله ی 24 کیلومتری شمال غربی شهرستان نهاوند واقع شده است. در فرآیند زون بندی پس از شناسایی منابع اکولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی(در مقیاس 25000: 1) با تجزیه تحلیل و جمع بندی داده های اکولوژیکی(مبتنی بر رهیافت سیستمی) 5097 واحد زیست محیطی در منطقه تفکیک گردید، سپس مدل های اکولوژیکی ویژه تهیه شد و از مقایسه آنها با جدول یگانهای زیست محیطی، این یگانها برای زونهای مختلف مورد ارزیابی قرار گرفتند. در نهایت، اولویت بندی و ساماندهی زونها به شیوه ی رایج آن در ایران انجام گرفت و نقشه زون بندی به عنوان واحدهای برنامه ریزی در منطقه تهیه گردید. یافته‌ها: نتیجه ی حاصل از زون بندی در منطقه ی حفاظت شده ی ملوسان نشان می دهد زون های حفاظتی 21. 50 %، سایر استفاده ها 48. 36%، تفرج گسترده 21. 13%، بازسازی 09. 0%، تفرج متمرکز 01. 0% و زون سپر 7. 28 % از کل مساحت منطقه را به خود اختصاص داده اند. بحث و نتیجه‌گیری: جمع بندی نتایج تحقیق نشان داد که باید با استفاده از تدبیر مدیریتی دراین مکانها شرایط را هم برای حفظ ارزشهای اکولوژیکی و هم توسعه و بهره برداری بهینه مهیا کرد.
Background and Objective: In management of parks and protected areas, zoning is a mechanism through which the conflicts in the protected areas are reduced and the opportunity for making decisions is provided. Method: Maloosan protected area with a mountainous landscape, valleys and shelters and with an area of about 9513 hectares is located in Hamedan at a distance of 24 kilometers northwest of Nahavand city. In the zoning process of identifying ecological and socio economic resources through analysis and summary of collected data (based on systematic process), 5907 units were partitioned (in scale 1:25000). Then the special ecological models were developed and by comparing them with the chart of environmental units, the units for different zones were evaluated. Finally, the prcess of prioritizing and organizing the zones was carried out according to the common method applied in Iran, and zoning maps as planning units in the region were prepared. Findings: The result from zoning of Maloosan protected area shows that protective zones, other uses, extensive recreation, reconstruction, intensive recreation, buffer zone cover 50.21%, 36.48 %, 13.21%, 0.09%, 0.01%, and 28.7% of the total area in the region respectively. Conclusion: Results showed the necessity to prepare proper conditions for both protecting the ecological values and development and optimal utilization using administrative policy in the area.
1- مجنونیان،ه. 1381. دستورالعمل تهیه ی طرح مدیریت مناطق تحت حفاظت. سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور. نشریه ی شماره ی 257. ص 77-82.
2- Ingegnoli, V. 2002. Landscape ecology: awidening foundation. Springer Pub. 357 pp.
3- 17-Miller, J, T.2004.Living in the Environment. Thomason Learing.Thirteen Edition.
4- جعفری.ح، ا. انق، 1384. زون بندی منطقه ی حفاظت شده گنو با استفاده از GIS. مجله ی محیط شناسی،شماره 38.ص 39 تا .46
5- سازمان حفاظت محیط زیست.1389. طرح مدیریت منطقه ی حفاظت شده ی لیسار. گزارش اقتصادی اجتماعی.جلد دوازدهم. ص 132-136.
6- 5-Miller, J, T. 2004. Living in the Environment. Thomason Learing. Thirteen Edition.
7- سازمان حفاظت محیط زیست.1392(ج). طرح مدیریت منطقه ی حفاظت شده ی ملوسان.گزارش فیزیوگرافی.
8- سازمان حفاظت محیط زیست.1392(ب). طرح مدیریت منطقه ی حفاظت شده ی ملوسان.گزارش فرسایش.
9- سازمان حفاظت محیط زیست.1392 (الف). طرح مدیریت منطقه ی حفاظت شده ی ملوسان.گزارش خاکشناسی.
10- سازمان حفاظت محیط زیست.1392(ح). طرح مدیریت منطقه ی حفاظت شده ی ملوسان. گزارش کاربری اراضی
11- سازمان حفاظت محیط زیست.1392(پ). طرح مدیریت منطقه ی حفاظت شده ی ملوسان.گزارش پوشش گیاهی.
12- سازمان حفاظت محیط زیست.1392(ت). طرح مدیریت منطقه ی حفاظت شده ی ملوسان.گزارش حیات وحش.
13- مخدوم ،م. 1389. شالوده آمایش سرزمین. انتشارات دانشگاه تهران،ص 199تا 201.
14- Carmen Sabatini.M et al. 2007. A quantitative method for zoning of protected areas and its spatial ecological implications. Journal of Environmental Management 83. 198–206.
15- Hull.V,W. Xu,W. Liu.S. Zhou,A. Viña,J. 2011. Evaluating the efficacy of zoning designations for protected area Management. Biological Conservation 144. 3028–3037.
16- دهدار درگاهی.م، م. مخدوم، 1377. زون بندی پارک ملی گلستان. مجله ی محیط شناسی،شماره 29.ص 71 تا 77.
17- Hajeh forooshniaa.S, A. Soffianian.2011. Multi objective land allocation (MOLA) for zoning Ghamishloo Wildlife Sanctuary in Iran. Journal for Nature Conservation 19. 254– 262.
18- نجمی زاده.س. ا. یاوری، 1384. ارزیابی توان محیط زیستی پارک ملی خبر برای زون بندی و برنامه ریزی به کمک GIS . مجله ی محیط شناسی،شماره 38.ص 47 تا 58 .