مقایسه کاربرد روش مدلسازی بیزین و روشهای تصمیم گیری چند معیاره در ارزیابی ریسک محیط زیستی سدها (مطالعه موردی: سد طالقان)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیستنگار طیب‌زاده مقدم 1 , بهرام ملک محمدی 2 , احمدرضا یاوری 3
1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه برنامه‌ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، ایران.
کلید واژه: شبکه بیزین (BN), ارزیابی ریسک محیط زیستی ((ERA, عامل‌های ریسک, روشهای تصمیم گیری چند معیاره , سد طالقان,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: ارزیابی ریسک محیط زیستی (ERA) ابزاری مهم در راستای دستیابی به توسعه پایدار به شمار می رود. هدف از این تحقیق کاربرد روش مدل سازی بیزین مبتنی بر ساختار سلسله مراتبی به منظور اولویت بندی، ارزیابی و ارائه راهکارهای مدیریتی به جهت کاهش خطرات ناشی از ریسک های محیط زیستی سد طالقان می باشد. روش بررسی: در روش اول ارزیابی ریسک محیط زیستی سد طالقان با استفاده از شبکه بیزین(BN) و بهره گیری از نرم افزارNetica صورت پذیرفت.به منظور مقایسه نتایج حاصل از این روش با روش های متداولی چون روش های تصمیم گیری چند معیاره (MCDM)، ارزیابی ریسک محیط زیستی سد طالقان با روش MCDM و بهره گیری از نرم افزارExpert Choice نیز صورت پذیرفت. یافته‌ها: بر اساس نتایج این تحقیق، در میان توزیع های احتمالاتی گره تصمیم BN، تغییر کاربری اراضی، اثر بر جمعیت و فرسایش و رسوبگذاری مهم ترین ریسک ها هستند و آلودگی، لرزه خیزی، سیلاب، گردشگری و آسیب پذیری اکولوژیکی در اولویت های بعدی می باشند. بحث و نتیجه‌گیری: BNs به عنوان روشی جدید با دارا بودن مزیت هایی چون در نظر گرفتن روابط بین متغیرها و شرایط عدم قطعیت از مدل های انعطاف پذیر با توانایی بالا در ERA محسوب می شوند. از اینرو به منظور دست یابی به یک راه حل جامع برای بررسی مسائل پیچیده ای چون ERA پروژ ه های عمرانی از جمله سدسازی، بکارگیری BNs می تواند از کارایی بالایی برخوردار باشد
Background and Objective: Environmental risk assessment is an important tool to achieve sustainable development. The purpose of this study is application of Bayesian modeling method based on a hierarchical structure for prioritization, assessment and offering management solutions to reduce the hazards of Taleghan dam environmental risks. Method: In the first method, environmental risk assessment (ERA) of Taleghan dam was performed by using Bayesian Network (BN) and the Netica software. To compare the results of this method with those of conventional methods such as multi criteria decision making method (MCDM), ERA of Taleghan dam was also performed by MCDM method and use of the Expert Choice software. Findings: Based on the obtained results, the output node of the BN, changes in land use, effects on population and erosion and sedimentation are the most important risks and pollution, seismic, flooding, tourism and ecosensetivity are in second priorities. Conclusion: BN as a new method with some advantages such as considering the relation between variables and uncertainty conditions data is considered flexible model with high capacity for ERA. Therefore, to achieve a comprehensive solution for environmental risk of engineering projects such as dam construction, application of BN based on the MCDM has a high performance.
1- Lein, J. K. (2006). “Integrated Environmental Planning.” Black Well Science Ltd.
2- Heller, S. (2006). “Managing Industrial Risk Having a Tested and Proven System to Prevent and Assess Risk.” Journal of Hazardous Materials, 130(1-2):58-63.
3- Eldin, N.N. & Eldrandly, K.A. (2004). “A Computer A Bayesian Belief Network Analysis of Factors Influencing Wildfire Occurrence in Swaziland Aided System for Site Selection of Major Capital Investment.” 1st ASCAAD International Conference, e-Design in Architecture, Dhahran, Saudi Arab.
4- اندرودی، م. 1380. "اصول و روشهای مدیریت زیست محیطی"، نشر کنگره.
5- Pollino, C. A., Woodberry, O., Nicholson, A., Korb, K. & Hart, B. T. (2007). “Parameterisation and Evaluation of a Bayesian Network for Use in an Ecological Risk Assessment.” Environmental Modelling & Software, 22(8):1140-1152.
6- Watthayu, W. & Peng, Y. (2004). “A Bayesian Network Based Framework for Multi-Criteria Decision Making.” Proc. of Multi-Criteria Decision Making Conference (MCDA 2004), Whistler, B. C., pp. 6-11.
7- Pollino, C.A. & Hart, B.T. (2008). “Developing Bayesian Network Models within a Risk Assessment Framwork.” International Congress on Environmental Modelling and Software, Australia
8- Keshtkar, A.R., Salajegheh, A., Sadoddin, A. & Allan, M.G., (2013). “Application of Bayesian networks for sustainability assessment in catchment modeling and management (Case study: The Hablehrood river catchment).” Ecological Modelling, 268:48-54.
9- Morales-Nápoles, O., Delgado-Hernández, D., De-León-Escobedo, D. & Arteaga-Arcos, J. (2014). “A continuous Bayesian network for earth dams' risk assessment: methodology and quantification.” Structure and Infrastructure Engineering, 10(5):589-603.
10- احمدی، آ. مریدی، ع. توفیق، م. سارنگ، ا. 1390. "استفاده از ابزار شبکههای بیزین در تعیین سطوح ریسک زیست محیطی سدها"، اولین کنفرانس بین المللی و سومین کنفرانس ملی سد و نیروگاههای برق آبی.
11- Fenton, N.E. & M. Neil. (2012). “Risk Assessment and Decision Analysis with Bayesian Networks.” CRC Press.
12- ملک محمدی، ب.1387. "مدل بهینه بهره برداری از سیستمهای رودخانه- مخزن بر پایه مدیریت ریسک سیلاب"، رساله مقطع دکترا، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تهران.
13- Newton, A. C. (2010). “Use of a Bayesian network for Red Listing under uncertainty.” Environmental Modelling & Software, 25(1):15- 23.
14- Settas, D., Bibi, P., Sfetsos, I., Stamelos, I. & Gerogiannis, V.C. (2006). “Using Bayesian Belief Networks to Model Software Project Management Antipatterns.” Proc. of the Fourth International Conference on Software Engineering, Research, Management and Applications (SERA 2006), Washington, IEΕΕ, pp. 117-124.
15- Malekmohammadi, B., Kerachian, R. & Zahraie, B. (2009). “Developing monthly operating rules for a cascade system of reservoirs: Application of Bayesian Network.” Environmental Modelling & Software, 24(12):1420-1432.
16- Vincke, P., (1992)., “Multi-criteria Decision-Aid.” Wiley.
17- Kazantzi, V., Gerogiannis, V.C., Anthopoulos, L., (2013). “Multi-Criteria Decision Making for Supplier Selection in Biomass Supply Networks for Bioenergy Production In Outsourcing Management for Supply Chain Operations and Logistics Service.” pp. 313-343, IGI Global.
18- Norsys Software Corporation. (2010). Netica 4.16. Norsys Software, Vancouver, British Columbia.
19- Jensen, Finn V., Olesen, K.G. & Anderson, S.K., (1990). “An Algebra of Bayesian Belief Universe for Knowledge-based System.” In Networks, 20(2):637-660.
20- Sun, Z. & Müller, D. (2012). “A Framework for Modeling Payments for Ecosystem services with Agent Based Models, Bayesian Belief Networks and Opinion Dynamics Models.” Environmental Modelling & Software, 45:15-28.
21- Stinson, J., Kolb Ayre, K., summers, H. & Landis, W. (1998). “The Use of Bayesian Network Modeling in Environmental Risk Assessment and Resource Management.” Institute of Environmental Toxicology, Huxley College of the Environment, Western Washington University.
22- Shafer, G. (1996). “Probabilistic Expert Systems.” CBMS-NFS regional Conference Series in Applied Mathematics, SIAM.
23- مهندسین مشاور بازآب .1381.مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی سد طالقان و نیروگاه زیر زمینی سنگبان.