ارزیابی توان اکولوژیک توسعه‌شهری با استفاده از تلفیق فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (مطالعه موردی: شهرستان باغملک)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیستپانته آ آذری 1 , علی شیرزادی بابکان 2
1 - -* (مسوول مکاتبات): کارشناس ارشد محیط زیست، ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
2 - دانشجوی دکتری، دانشکده مهندسی نقشه برداری، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران.
کلید واژه: ارزیابی توان اکولوژیک, توسعه شهری, فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی, سیستم اطلاعات جغرافیایی,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: رویکرد جدیدی که امروزه مورد توجه برنامه ریزان شهری قرار گرفته است، برنامه ریزی جهت دستیابی به توسعه پایدار شهری است. ارزیابی توان اکولوژیک به منظور انتخاب مکان های مطلوب برای توسعه شـهری یک عامل مهم برای دسـتیابی به این امـر محسوب می شود. در این مقاله با استفاده از تلفیق فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی توان اکولوژیک توسعه شهری در شهرستان باغملک مورد ارزیابی قرار گرفته تا پهنه های مناسب برای این منظور مشخص شوند. روش بررسی: به منظور دستیابی به این هدف، ابتدا معیارهای موثر در توسعه شهری با توجه به تحقیقات انجام یافته در این زمینه و جمع آوری نظرات کارشناسان از طریق روش دلفی شناسایی شد و در نهایت 5 معیار و 12 زیرمعیار انتخاب گردید. سپس با استفاده از روش مقایسه زوجی، میزان اهمیت معیارها نسبت به هم تعیین و با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی معیارها وزن دهی شدند. در نهایت لایه های اطلاعاتی مورد نیاز در محیط10.2 Arc GIS بر اساس منطق فازی ارزش دهی و وزن های به دست آمده به آن ها اعمال گردید و نقشه توان اکولوژیک با استفاده از رویهم گذاری وزنی لایه ها به دست آمد. یافته ها : یافته های به دست آمده نشان می دهد که 65/46 % از کل منطقه مطالعاتی دارای توان کاملاً نامناسب، 62 /39% دارای توان نامناسب، 27/12 % دارای توان متوسط، 17/1 % دارای توان مناسب و 29/0 % دارای توان کاملاً مناسب برای توسعه شهری است. نتیجه گیری: بر اساس نقشه نهایی طبقه بندی می توان نتیجه گرفت که پهنه های مساعد جهت توسعه فیزیکی آتی شهرستان باغملک بیش تر در بخش شمالی گسترش یافته است. از طرفی دیگر جهات جنوب شرقی و شرق به دلیل کوهستانی بودن در توسعه آتی محدودیت بیش تری را اعمال می کند.
Background and Objective: Today, urban planners have become interested to consider sustainable development in their planning. Evaluation of ecological capacity for urban development in order to select appropriate locations is the main factor in sustainable development. In this study, it has been attempted to evaluate the ecological capacity in order to determine the best possible regions for urban development in Baghmalek district by applying a combination of Analytical Hierarchy Processes and geographic information system. Method: In order to achieve this objective, first we recognized the effective criteria in urban development using the previous studies and by collecting opinions of the experts by Delphi methodology. Finally 5 criteria and 12 sub-criteria were selected. Then, we determined the priority of the criteria against each other by pairwise comparison method and by applying Analytical Hierarchy Processes. Finally, the required information layers were valuated based on fuzzy logic in environment of Geographical Information System (Arc GIS 10.2), the calculated weights were applied on them and ecological capacity map was prepared by weighted overlaying the layers. Results: The results indicated that %46.65 of the studied area has a completely unsuitable potential, %39.62 has an unsuitable potential, %12.27 has an average potential, %1.17 has a suitable potential and %0.29 has completely a suitable potential for urban development. Conclusion: According to the classification of the final map, it was concluded that the prone areas for future physical development in Baghmalek district can be further expanded in the northern part. On the other hand, Southeast and East directions because of having mountainous regions, face with more restrictions for future development.
1- Mobaraki, o., Mohammadi, J., Zarrabi, A., 2012, Strategy for Sustainable Urban Development: A Case Study of Urmia City, Iran, Greener Journal of Social Sciences, V 2 n (1), p: 41-49.
2- Kheikhah Zarkesh, M.m., Almasi, N., Taghizadeh, F., 2011, Ecotourism Land Capability Evaluation Using Spatial Multi Criteria Evaluation ,Research Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology V3 n(7) p: 693-700
3- Ghamgosar, M., Haghyghy, M., Mehrdoust, F., Arshad, N, 2011, Multicriteria Decision Making Based on Analytical Hierarchy Process (AHP) in GIS for Tourism, Middle-East Journal of Scientific Research V10 n (4) p: 501-507
4- مخدوم، مجید. درویش صفت، علی اصغر.« ارزیابی و برنامه ریزی محیط زیست با سامانه اطلاعات جغرافیایی»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران،1380، 304 صفحه.
5- Phillis, Y.A., L.A.A., 2001, sustainability: an ill-defined concept and its assessment using fuzzy logic, Ecological economic. N (37).p:453-456
6- منوری، مسعود. کاشی ساز، مهناز. افخمی، مهران. کرباسی، عبدالرضا.«کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در ارزیابی توان اکولوژیک توسعه روستایی- شهری منطقه صیدون استان خوزستان»، مجله محیط زیست و توسعه،1389، جلد 1،شماره 1، صفحه 43-50.
7- Polat, E., 2012, an Approach for Land-Use Suitability Assessment Using Decision Support Systems, AHP and GIS, Green and Ecological Technologies for Urban Planning, n (12) P: 1-22
8- Sudhira, H.S., Ramachandra, T.V., Jagadish, K.S., 2004. Urban sprawl: metrics, dynamics and modeling using GIS. Internatoinal Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation. V (5), p: 29-39.
9- Zhang, Y., Sun, Y., Qin, J., 2012, Sustainable development of coal cities in Heilongjiang province based on AHP method, International Journal of Mining Science and Technology V 22, n (1), P: 133–137.
10- Awasthi, A., Chauhan , S., 2012, A hybrid approach integrating Affinity Diagram, AHP and fuzzy TOPSIS for sustainable city logistics planning, science direct journal, V 36 n(2), p:573–584
11- Sehnnaz S., 2010, combining AHP with GIS for landfill site Journal of Engineering Science and Design, V1 N (3) p: 134-144
12- Svoray, T., Tsafra, B., 2005, Urban land-use allocation in a Mediterranean ecotone: Habitat Heterogeneity Model incorporated in a GIS using a multicriteria mechanism, Journal of Landscape and Urban Planning, V 72, p: 337–351
13- Peter H.S., Riad, Max Billib, Ahmed A., Hassan, Maha Abdel Salam ,Mohamed Nour El Din, 2011, application of the overlay weighted model and Boolean logic to determine the best locations for artificial recharge of groundwater, Journal of Urban and Environmental Engineering, v5 n(2), p.57-66.
14- Chen, V.Y.C., 2012, Fuzzy MADM approach for selecting the best wetlands environment plan, Soft Computing and Intelligent Systems (SCIS) and 13th International Symposium on Advanced Intelligent Systems (ISIS), p: 2065 – 2069.
15- Kohpayeh.M., Rashidi nejad, H., rashidi nejad, F., Ghasemi, S., 2013, Determination of the Ecological Potential and Strategic Management of Ecotourism Using MADM Method (Study Case: Qeshm Island), Reef Resources Assessment and Management Technical Paper, Vol. 38, n (5), p: 410 -419
16- قدسی پور، سید حسن،« فرآیند تحلیل سلسله مراتبی»، چاپ نهم، انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، 1390، 222صفحه.
17- Saaty, T.L., 1977. A scaling method for priorities in hierarchical structures. Journal of Mathematical Psychology V15 n (3), 231–281.
18- وزارت نیرو، سازمان آب و برق خوزستان، گزارش هواشناسی،1384، بازنگری مطالعات مرحله اول نیروگاه برقابی، صفحه 1-136.
19- مرکز آمار ایران،1389، برآورد جمعیت شهرستان های استان خوزستان.
20- سرور، رحیم، 1387، «جغرافیـای کـاربردی و آمـایش سرزمین»، چاپ سوم، انتشارات سمت،1387،241 صفحه.
21- احمدی، حسن،« ژئومورفولوژی کاربردی: بیابان- فرسایش بادی»، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران،1385، جلد دو ،706 صفحه.
22- شورت جان رنای. هیوم کیم یونگ. جهانی شدن وشهر. ترجمه پوراحمد احمد. رستمی شایان.چاپ 2. تهران. انتشارات؛ جهاد دانشگاهی. 1385. 272صفحه.