تحلیلی بر آسیب‌شناسی طراحی فضاهای سبز عمومی در مناطق شهری (مطالعه موردی: پارک ارم شهر سبزوار)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیستسید هادی حسینی 1 , غزاله رفیعی 2 , سید حمید جوادیان 3
1 - مسوول مکاتبات): استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی طراحی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
3 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری و کارشناس مرکز پژوهشی جغرافیایی و اجتماعی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.
کلید واژه: آسیب شناسی, طراحی, فضای سبز عمومی, سبزوار, پارک ارم,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: در شهرهای امروزی فضاهای سبز عمومی و به خصوص پارک های شهری تنها مفر وپناهگاه های هستند که زندگی شهرنشینان را تلطیف بخشیده و از مشکلات عصر ماشینی می کاهند . پارک های شهری به واسطه کارکردهای متنوع شان اعم از اکولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و روانی نقش مهمی در کیفیت بخشی به زندگی شهروندان دارند. از جمله عوامل تاثیرگذار بر افزایش کارایی پارک ها در ابعاد مختلف، فرایند برنامه ریزی و به خصوص کیفیت طراحی آن ها می باشد. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر، آسیب شناسی کیفیت برنامه ریزی و طراحی پارک های شهری است. روش بررسی: محدوده مورد مطالعه، پارک ارم در شهر سبزوار می باشد. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است و جهت گردآوری داده های مورد نیاز، علاوه بر مرور مبانی نظری و پیشینه موضوع، از داده های حاصل از بررسی های پیمایشی(مشاهده مستقیم و تصویربرداری از سایت مورد مطالعه) استفاده گردید. یافته ها: یافته های تحقیق گویای آن است که پارک ارم در بخش های مختلف چون طراحی ورودی ها ، خوانایی و هویتمندی، الگوی کاشت درختان و پوشش گیاهی، فضای پارکینگ، مصالح مورد استفاده برای کف سازی، نیازهای گروه های خاص اجتماعی مانند زنان، کودکان و معلولان، طراحی فضاهای تفریحی و ورزشی و ضرورت امکان نظارت اجتماعی بر فضای پارک مورد توجه قرار نگرفته است و کیفیت طراحی در این بخش ها نامطلوب می باشد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج تحقیق، پیشنهاد می گردد علاوه بر درنظر گرفتن توزیع مکانی ـ فضایی مطلوب فضاهای سبز عمومی و پارک های شهری، اهتمام بیشتری در مورد کیفیت طراحی آن ها در ابعاد مختلف نیز منظور گردد
Background and Purpose: Nowadays, Public green spaces in urban areas are the only shelters that soften life of urbanites and reduce the problems of machinism age. Urban parks through their diverse functions such as ecological, social, cultural, economic and psychological functions have important role in improving the quality of citizen's life. One of the factors that affect function and efficiency of urban parks are process of palnning and quality of designing. On this basis, main purpose of this study is pathology of planning and designing of urban parks. Method: the case study is Eram Park in Sabzevar. The methodology used in this study is a descriptive –analytical method. The sources of date gathering are including documentary method in theoretical foundations and related literature and also the data obtained from survey studies (observation and photography of study area). Results: Findings indicated that in designing of Eram Park various aspects such as designing of entrances, readability and identification, pattern of planting, parking spaces, usage of materials for pavement, attention to features and needs of specific social groups, such as women, children and the disabled, and the need for social monitoring of park space have not been taken into account. Conclusion: Finally, it was proposed to pay more attention to the qualitative and quantitative criteria in planning, specially in designing of public green spaces and urban parks.
1- Munier, Nolberto (2006), Hand Book on Urban Sustainability, Springer, the Netherlands.
2- Fargkou, Maria Christina(2009), Evaluation of Urban sustainability through a metabilic perspective, Ph.D. Thesis, Environmental Sciences, Universitat Autonoma de Barcelona.
3- Harper, E. M. and Graedel, T. E. (2004), Industrial ecology: a teenager’s progress. Technology in Society 26: 433-445
4- بهرام سلطانی، کامبیز، 1371، مجموعه مباحث و روش های شهرسازی: محیط زیست، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
5- شکویی، حسین، 1385، جغرافیای شهری، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ اول.
6- Shi, Long (2002), Suitability Analysis and Decision Making Using GIS, Spatial Modeling.
7- ﺻﺎﻟﺤﻲﻓﺮد، محمد و دیگران، 1389، ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ اﺑﻌﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺳﺒﺰ ﺷﻬﺮی ﺑﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ دﻳﺪﮔﺎه ﺷﻬﺮوﻧﺪان، ﻓﻀﺎی ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ، شماره 29.
8- حاتمی نژاد، حسین و عمران زاده، بهزاد، 1389، بررسی، ارزیابی و پیشنهاد سرانه فضای سبز شهری: نمونه مورد کلان شهر مشهد، فصل نامه جغرافیا، سال هشتم، شماره 25، صص 67-85.
9- دهخدا، علی اکبر، 1377، لغت نامه دهخدا- جلد4، انتشارات دانشگاه تهران.
10- ﺣﻜﻤﺘﻲ، جمشید، 1386، ﻣﻬﻨﺪﺳﻲﻓﻀﺎیﺳﺒﺰ، انتشارات سپهر، تهران.
11- مهندسین مشاور رویان، 1389، ضوابط طراحی فضاهای سبز شهری، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، شماره 203.
12- مهندسین مشاور آمایش محیط، 1372، اﺻﻮل و ﺿﻮاﺑﻂ ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﺎرکﻫﺎی ﺷﻬﺮی، ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﺎرکﻫﺎ و ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان.
13- ربانی، رسول و دیگران، 1390، ﺗﺒﻴﻴﻦﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺧﺘﻲﻛﺎرﻛﺮدﭘﺎرکﻫﺎیﺷﻬﺮی (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﻣﻮردیﭘﺎرکﻫﺎیﺷﻬﺮاﺻﻔﻬﺎن)، مجله مطالعات وﭘﮋوﻫﺶﻫﺎیﺷﻬﺮی وﻣﻨﻄﻘﻪای،شماره 10، صص 111-134.
14- ﺳﻌﻴﺪﻧﻴﺎ، احمد، 1389، کتاب سبز شهرداری (ﻓﻀﺎیﺳﺒﺰﺷﻬﺮی)، سازمان شهرداری های کشور، تهران.
15- محمدی، جواد، 1381، تحلیل پراکندگی فضایی و مکان یابی فضای سبز شهری در منطقة ۲ شهرتبریز، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی.
16- ﺑﺎﺑﺎﭘﻮر، هومن، 1387، بررﺳﻲ راهﻫﺎی ﻧﮕﻪ داﺷﺖ و ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺑـﺎغﻫـﺎ و ﻓـﻀﺎﻫﺎی ﺳـﺒﺰ ﺷـﻬﺮی، ﻣﺠﻠـﻪ ﺷﻬﺮداریﻫﺎ، شماره 5.
17- Roseland, M (Ed) (1997) Eco-city Dimensions: Healthy Communities, Healthy Planet. New Society Publishers, Gabriola Island, BC.
18- Wong, T., B.,Yuen (2011), Eco-City Planning, Springer, Singapore, pp .50- 151
19-عباس زاده، غلامرضا و دیگران،1390، اتحادیه شهرها، شهرهای قابل سکونت، فواید برنامه ریزی محیط زیست شهری، انتشارات صحاف.
20- رزاقیان، فرزانه ودیگران، 1391، تحلیل اکولوژیکی پارک های شهری (مطالعه موردی: مشهد)، محیط شناسی، سال سی و هشتم، شماره 4، صص 155-168.
21- کریم پور، سعید، 1386، اکوپارک ها راهکاری جهت مدیریت منابع طبیعی، مجموعة مقالات دومین همایش ملی کشاورزی بوم شناختی ایران، گرگان.
22- ﻣﺠﻨﻮﻧﻴﺎن، هنریک، 1374، ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﭘﺎرکﻫﺎ، ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰ و ﺗﻔﺮﺟﮕﺎهﻫﺎ، انتشارات ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﺎرکﻫﺎ و ﻓﻀﺎیﺳﺒﺰ، تهران.
23- مهندسین مشاور عمران سرزمین، 1380، ﺿﻮاﺑﻂ ﻃﺮاﺣﻲ فضای سبز ﺷﻬﺮی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، مرکز مدارک علمی و انتشارات، تهران.
24- روحانی، غزاله، 1371، طراحی باغ و احداث فضای سبز، فرهنگ جامع، تهران.
25- ادیبی سعدی نژاد، فاطمه، عظیمی، آزاده 1390، تبیین امنیت در محیط شهری بر مبنای پارامترهای کالبدی و طراحی (مورد شهر بابلسر)، فصل نامه آمایش محیط، شماره 15.
26- عابدی، سپیده، 1389، پارک شهری، فرصت مدنی یاتهدیدجامعه؟، ماه نامه منظر، شماره10.
27- قاسمی، موسی، 1391، مبلمان درمنظر شهری، ماه نامه اطلاع رسانی آموزشی، پژوهشی شهر و منظر، شماره23.
28- گیبونز، جوانا و برنارد اوبرهولستر، 1380، طراحی منظر در خیابان های شهری، سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران،
29- کیامیری، مهدی، 1390، ارائه خدمات به جانبازان و معلولان درمبلمان شهری، فصل نامه سازمان نظام مهندسی ساختمان، شماره 3.
30- ﺗﻘــــﻮاﻳﻲ، مسعود، ﻣــﺮادی، گلشن و ﺻــﻔﺮآﺑﺎدی، اعظم، 1389، ﺑﺮرﺳﻲ و ارزﻳﺎﺑﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﭘﺎرکﻫﺎی ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮای دﺳﺘﺮﺳﻲﻣﻌﻠﻮﻻن وﺟﺎﻧﺒﺎزان، ﻣﺠﻠﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰی ﻣﺤﻴﻄﻲ، شماره 2، صص 47-64.
31- ﻛﺎﻣﻞﻧﻴﺎ، حامد و حقیر، سعید، 1388، اﻟﮕﻮﻫﺎی ﻃﺮاﺣﻲ ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰ در ﺷﻬﺮ دوﺳﺘﺪارﻛﻮدک (ﻧﻤﻮﻧﻪﻣﻮردی : ﺷﻬﺮدوﺳﺘﺪارﻛﻮدک ﺑﻢ)، باغ نظر، سال ششم، ﺷﻤﺎره 12، صص 77-88.
32- پورجعفر، محمدرضا و دیگران، 1389، بررسی تحلیلی چگونگی بر انگیزش آفرینش گری کودکان در طراحی فضاها و محوطه های شهری با تاکید بر خلاقیت و طراحی کالبدی فضاهای بازی کودکان، دو فصل نامه مدیریت شهری، شماره 25.
33- سعیدنیا، احمد، 1383، کتاب سبز شهرداری: طراحی فضاها و مبلمان شهری، سازمان شهرداریهای کشور، تهران.