مقایسه قابلیت‌های مدل اکولوژیکی ایران و فائو در برآورد توان اکولوژیکی اراضی برای کاربری مرتع‌داری (مطالعه موردی منطقه میداوود در شرق استان خوزستان)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

زینب رادان ¹ , سید محمود شریعت ² , احمد لندی ³ , نعمت اله جعفرزاده ⁴ , نوشین سنجرانی پور ⁵

1 - دانش آموخته کارشناسی ارشد ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، اهواز، ایران.
2 - استاد دانشکده محیط زیست و انرژی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه خاکشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
4 - استاد مرکز تحقیقات فناوری‌های محیط زیست، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، اهواز، ایران.
5 - دانشجوی دکتری مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1387/03/14 تاریخ پذیرش : 1387/08/18 تاریخ انتشار : 1395/10/01

کلید واژه: ارزیابی توان, خوزستان, مرتع‌داری, سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS), SWOT,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: ارزیابی توان اکولوژیک به معنای عینیت بخشیدن به قابلیت بالقوه سرزمین در قالب کاربری های انجام پذیر و مورد انتظار است. روش بررسی: منطقه میداوود در شهرستان باغملک در استان خوزستان قرار گرفته و دارای سیمای متنوعی از جمله کوهستان، دشت های دامنه ای، اراضی پست، اراضی جنگلی و مراتع می باشد. بخش قابل ملاحظه ای از منطقه مورد مطالعه به مراتع تعلق دارد و در این تحقیق سعی بر آن است که توان بالقوه اراضی جهت کاربری مرتع داری با استفاده از دو مدل کیفی مخدوم و فائو و به کمک نرم افزار [1]GIS، تعیین گردد. در ادامه طبق مدل اکولوژیکی مرتع داری در ایران و با استفاده از زبان پرس و جوی سامانه اطلاعات جغرافیایی، واحدهای دارای قابلیت مرتع داری مشخص شدند. یافته ها: طبق مدل فائو از میان 8 واحد اراضی، پنج واحد برای مرتع داری، مناسب و باقی واحدها نامناسب تشخیص داده شد. طبق مدل مخدوم نیز 238 واحد در طبقه 3 و 71 واحد در طبقه 4 مرتع داری قرار گرفتند. بحث و نتیجه گیری: مقایسه دو مدل نشان داد که یگان های محیط زیستی در مدل مخدوم دارای تعداد بسیار بیش تر و مساحت کم تری نسبت به واحدهای روش فائو می باشند، از طرفی دیگر مدل فائو با کاربری کنونی اراضی تناسب بالاتری را نشان داد. با توجه به کمبود اراضی مناسب مرتع داری در ایران، می توان گفت که مدل مخدوم از نظر اجرایی و طرح های مدیریتی کشور، در منطقه میداوود مناسب نبوده و مدل فائو ترجیح داده می شود. [1]- Geographic Information System

چکیده انگلیسی:

Background and Objective:  Ecological capability evaluation is for identity to ability potential land for executable usage and expected. Method: Meydavood region is located in Baghmalek town in Khuzestan province and include various features such as: mountain, plains, low land, forest land and pastures. The most part of the study area is belong to pastures, and the researching has been trying to potential capability land for using of pasture with using of two models FAO and makhdoom with helping GIS application. Finally potential pastures unit has been recognized based on pastures ecological model in Iran and using searching language in geographical information. Findings: Based on FAO model 5 unit has been recognized suitable for pasture from 8 unit land, and remainder is unsuitable. Based on Makhdoom model 238 unit has been located in third floor and 71 unit has been located in fourth floor of pasture. Discussion and Counclusion:  comparison between 2 models has been shown that environmental units are more in number and lower in area than FAO model; In the other hand FAO model with present using has been shown high proportion. With due attention to shortage of suitable pasture land in Iran, Makhdoom model is not suitable with performance and management plans of country in Meydavood and FAO model is preference.

منابع و مأخذ:

1. مخدوم، مجید. شالوده آمایش سرزمین. چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تهران، 1380.
   
   
   1. FAO.1976. A framework for land evaluation, soil bulletin no. 32, Rome, Italy.
   
   


2. رودگرمی، پژمان، ارزیابی توان اکولوژیک حوضه آبخیز دماوند جهت کاربری مرتعی به وسیله سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). معاونت آموزش و تحقیقات وزارت جهاد سازندگی. خلاصه مقالات منتخب ارائه شده در مجموعه سخنرانی­های شش ماهه اول سال 1376.


3. مهندسین مشاور ساز آب، مطالعات آبخیز داری سد جره، گزارش­های اقتصادی و اجتماعی، اقلیم، هیدرولوژی منابع آب، پوشش گیاهی و خاک­شناسی، 1384.
   
   
   1. Rydin, Y. 2003. Urban and Environmental Planning in the UK, Palgrave Macmillan, Hampshire.
   
   


4. احمدی ثانی، ناصر؛ بابایی کفاکی، ساسان؛ متاجی، اسداله ؛ سلطانی، محمد، کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در مطالعات ارزیابی توان اکولوژیک، همایش ژئوماتیک 90، سازمان نقشه برداری کشور، 1390، تهران، صفحه 10.
   
   
   1. Baskent EZ and Keles S. 2005. Spatial forest planning: A review, Ecological Modelling 188:  145–173.
   
   
   2. Kangas J, Store R, Leskinen P and Mehtatalo L. 2000. Improving the quality of landscape ecological forest planning by utilizing advanced decision-support tools, Forest Ecology and Management 132: 157-171.
   
   


5. ایوبی، شمس الله؛ جلالیان، احمد. ارزیابی اراضی (کاربری­های کشاورزی و منابع طبیعی). چاپ اول. انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان، 1385.


6. سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، موسسه تحقیقات خاک و آب. راهنمای طبقه بندی چند منظوره اراضی. نشریه شماره 212 فائو، 1370.


7. مخدوم، مجید؛ درویش صفت، علی اصغر؛ جعفرزاده، هورفر؛ مخدوم، عبدالرضا. ارزیابی و برنامه ریزی محیط زیست با سامانه های جغرافیایی (GIS)، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1380، 310ص.


8. سالنامه­های هواشناسی استان خوزستان، 1372 تا 1382، هواشناسی استان خوزستان.


9. ارزانی، حسین؛ یوسفی، شیوا؛ جعفری، محمد؛ فرحپور، مهدی، مدل تعیین شایستگی مراتع برای چرای گوسفند با استفاده از GIS، مطالعه موردی منطقه طالقان. مجله علمی پژوهشی محیط شناسی، 1384، شماره 37. ص 68- 59.


10. لقائی، حسنعلی؛ رودگرمی، پژمان، ارزیابی اولیه توان اکولو‍ژیک حوضه آبخیز دماوند جهت کاربری مرتعی به وسیله سیستم اطلاعات جغرافیایی، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، 1378، شماره 1. ص 17- 28.


11. محبی، رضا. ارزیابی توان اکولوژیک به منظور کاربری مرتع با استفاده از GIS (مطالعه موردی حوضه آبخیز تیل‌‌آباد گلستان). پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده مرتع و آبخیزداری دانشگاه گرگان، 1384.