تاثیر اصلاح الگوی کشت بر کاهش کود و آب فعالیت‌های کشاورزی: مطالعة موردی استان فارس

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

شهریار نصابیان ¹ , حمید محمدی ² , علی رضا کیخا ³

1 - استادیار دانشکده اقتصاد و حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی، واحدتهران مرکزی
2 - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه زابل*(مسئول مکاتبات)
3 - مربی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه زابل

تاریخ دریافت : 1388/10/01 تاریخ پذیرش : 1389/05/16 تاریخ انتشار : 1393/07/01

کلید واژه: محیط زیست, الگوی کشت, برنامه ریزی فازی غیر خطی, تابع مسافت آرمانی, ریسک, توسعة پایدار, اشتغال,

چکیده مقاله :

در سال های اخیر، اثر سیستم کشاورزی بر محیط زیست موجب افزایش نگرانی دانشمندان و سیاست گذاران کشورهای مختلف شده است. استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی و همچنین، استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی از جمله این اثرات است. در مطالعة جاری با استفاده از الگوی برنامه‌ریزی چند هدفه غیرخطی فازی امکان تحقق آرمان های کاهش مصرف کودشیمیایی و آب در راستای کاهش اثرات مخرب زیست محیطی فعالیت های کشاورزی در مصالحه با اهداف حداکثر کردن بازدة برنامه‌ای، حداقل کردن خطر تولید و افزایش منافع اجتماعی از طریق افزایش سطح اشتغال نیروی کار صورت گرفت. الگوی کشت سه شهرستان واقع در سه منطقة آب و هوایی عمدة استان فارس با روش خوشه ای دو مرحله ای بررسی شد. نتایج نشان داد که هر چند که در بسیاری موارد امکان تحقق کامل این آرمان ها در الگوی چند هدفه در مقایسه با الگوهای تک هدفه وجود ندارد، ولی در نظر گرفتن برآیند نتایج و اختصاص وزن مربوط به هر یک از اهداف از سوی تصمیم گیرنده که در قالب تابع مسافت مرکب آرمانی نمایان می‌شود، نشان داد که الگوی چند هدفه نسبت به الگوی جاری و حتی الگوهای تک هدفه با انجام مصالحه بین آرمان های چندگانه، برتری دارد. اجرای این الگو در مناطق مورد مطالعه علاوه بر تاثیر قابل توجه بر کاهش مصرف آب و کود شیمیایی، افزایش بازدة برنامه‌ای، کاهش خطر و افزایش اشتغال نیروی کار در مناطق را نیز در بر دارد.

چکیده انگلیسی:

In recent years, the increased effects of agricultural systems on the environment concerned scientistsand policy-makers in different countries. The indiscriminate use of chemical fertilizers and use ofexcessive ground water are included in these effects. Current study using a Multiple Goals Fuzzy Non-Linear Programming model, analyzed the possibility of ideals realization reducing consumption offertilizers and water in compromising with maximizing gross margin, minimizing risk of production,and increased social benefits goals in the crop pattern of three cities located in three major weatherRegions of Fars Province. Results showed that in many cases there isn't the possibility of completeideals realization in the multiple goals model in comparison with single goal patterns. But consideringthe outcome and the relevant weight assigned to each of the goals by the decision maker consisting ofthe Fuzzy Composite Distance Function, appeared that the crop patterns based on multiple goals aresuperior to current patterns and even single goal pattern in supply of multiple compromised ideals.Implementation of these models in study areas has significant influence on reducing water andfertilizer uses in addition increasing the gross margin, reducing risk and increasing employment oflabor in the region

منابع و مأخذ:

1. سوری، ع. و م. ابراهیمی (1378). اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست. دانشگاه بوعلی سینا. همدان.
   
   
   1. Bailey, A.P., Rehman,   T., Park, J., Keatinge, J.D.H. and R.B. (1999).Tranter, towards a method for the economic evaluation of environmental indicators for UK integrated arable farming systems. Agriculture, Ecosystem and Environment, 72: 145-158.
   
   


2. بابا اکبری ساری، م. و ج. ملکوتی 1386. تاثیر بافت خاک در افزایش کارائی زراعی و درصد بازیافت ظاهری کودهای نیتروژنه در گندم. مجموعه مقالات دهمین کنگره علوم خاک ایران، کرج.
   
   
   1. Dwyer, G., Douglas, R., Peterson, D. and Chong, J. (2006), Irrigation externalities: pricing and charges, Staff Working Paper
   
   
   2. Ten Berge, H.F.M.. Van Ittersum, M.K., Rossing W.A.H., Van de Ven G.W.J., Schans J. and P.A.C.M. Van de Sanden (2000). Farming options for The Netherlands explored by multi-objective modeling. European Journal of Agronomy 13: 263–277.
   
   
   3. De Koeijer, T.J., Wossink, G.A.A., Smitc, A.B., Janssens, S.R.M., Renkema J.A. and  Struike.  P.C. (2003). Assessment of the quality of farmers’ environmental management and its effects on resource use efficiency: a Dutch case study. Agricultural System, 78: 85-103.
   
   
   4. Almasri, M. N and J. J. Kaluarachchi (2005). Multi-criteria decision analysis for the optimal management of nitrate contamination of aquifers. Journal of Environmental Management 74: 365-81
   
   
   5. Latinopoulos, D. and Mylopoulos, Y.  (2005). Optimal allocation of land and water resources in irrigated agriculture by means of Goal Programming: Application in Loudias River basin, Global Nest Journal, 7:264-273.
   
   
   6. Bartolini, F., Bazzani, G.M., Gallerani, V., Raggi, M. And Viaggi, D. (2007). The impact of water and agriculture policy scenarios on irrigated farming systems in Italy: An analysis based on farm level multi-attribute linear programming models, Agricultural System, 93: 90-114.
   
   


3. کریم­زادگان، ح، گیلانپور، ا و س. ا. میر حسینی (1385). اثر یارانه کودشیمیایی بر مصرف غیربهینه آن در تولید گندم. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، (55): 133-121.


4. بی نام (1384). سند ملی توسعه استان فارس در برنامه پنج ســاله چهــارم توسعه، موسسه پژوهش هــای برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی. تهران.


5. بی نام (1387 ب). شرکت آب منطقه‌ای استان فارس، سایت: www.frrw.ir.
   
   
   1. Berbel, J. and Gomez-Limon, J.A. (2000). The impact of water-pricing policy in Spain: An analysis of three irrigated areas, Agricultural Water Management, 43: 219-238.
   
   
   2. Doppler, W., Salman, A.Z., Al-Karablieh, E.K. and Wolf, H.P. (2002). The impact of water price strategies on the allocation of irrigation water: the case of the Jordan Valley, Agricultural Water Management, (55): 171-182.
   
   


6. چیذری، ا. و خ. ع. قاسمی (1378). کاربرد برنامه‌ریزی ریاضی در الگوی بهینه کشت محصولات زراعی، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفتم، شماره 28، ص 76-61.


7. کرامت‌زاده، ع.، چیذری، ا.ح. و موسوی، ح. (1384)، "مدیریت منابع آبی از طریق تخصیص بهینه آّب بین اراضی زیرسدها؛ مطالعه موردی سد بازرو شیروان"، مجموعه مقالات پنجمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران، دانشگاه سیستان و بلوچستان.


8. ترکمانی، ج. و ر. صداقت. (1378). تعیین الگوی بهینه تلفیق باغداری و زراعت: کاربرد روش مدل‌سازی ایجاد گزینه‌ها، فصلنامه پژوهشی اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفتم، شماره 28،‌ ص7-  34.
   
   
   1. Torkamani, J. 2006. Measuring and incorporating farmers' beliefs and preferences about uncertain events in decision analysis: A stochastic programming experiment. Indian Journal of Agricultural Economics. 61 (2) 185-199.
   
   
   2. Kumar, B. (1995). Trade-off between Return and Risk in Farm Planning: MOTAD and Target MOTAD Approach, Indian Journal of Agricultural Economics, 50: 193-199.
   
   
   3. Suresh, K. R. and Mujumdar, P. P. (2004). A fuzzy risk approach for performance evaluation of an irrigation reservoir system. Agricultural Water Management, 69: 159-177.
   
   
   4. Francisco, S. R and A. Mubarik (2006). Resource allocation tradeoffs in Manila's peri-urban vegetable production systems: An application of multiple objective programming. Agric. Sys. 87, 147–168.
   
   


9. ترکمانی، ج. و ع. کلایی. (1378). تأثیر ریسک بر الگوی بهینه بهره‌برداران کشاورزی: مقایسه روش‌های برنامه‌ریزی توأم با ریسک موتاد و تارگت موتاد، فصلنامه پژوهشی اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال هفتم، شماره 25،‌ ص7-28.


10. حسن­شاهی، م (1385). تصمیم­گیری زراعی تحت شرایط مخاطره: مطالعه موردی شهرستان ارسنجان، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال چهاردهم، شماره 54،‌ ص161- 178.
    
    
    1. Torkamani J. (2005). Using a whole-farm Modeling approach to assess prospective technologies under uncertainty. Agricultural Systems, 85:138-154.
    
    
    2. Barnes, E.M. And D. Jones (2000). Fuzzy composite programming to combine remote sensing and crop models for decision support in precision crop management. Agricultural System, 65: 137-158.
    
    


11. آذر، ع. و ح. فرجی (1381). علم مدیریت فازی. انتشارات اجتماع، تهران.


12. اسدپور، ا. (1384). نظریه و کاربرد مدل برنامه ریزی فازی در تولید محصولات زراعی. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، ویژه نامه بهره وری و کارآیی.
    
    
    1. Hannan, E.L. (1981). On Fuzzy goal programming. Decision Science, 12 (3): 522-531.
    
    
    2. Narasimhan, R. (1980). Goal programming in a Fuzzy environment. Decision Science, 11: 325-336.
    
    
    3. Bender, M.J and S.P. Simonovic (2000). A fuzzy compromise approach to water resource systems planning under uncertainty. Fuzzy Sets and Systems, 115: 35-44.
    
    
    4. Ghosh, S. and P.P. Mujumdar (2006). Risk minimization in water quality control problems of river system. Advances in water Resources, 29: 458-470.
    
    
    5. Maqsood, I., G.H. Huang and J. Scott Yeomans (2005). An interval-parmeter fuzzy two-stage stochastic program for water resources management under uncertainty. Euopean Journal of Operational Research, 167: 208-225.
       
       
       1. Zadeh, L. A. (1965). Fuzzy sets. Information and Control, 8(3), 338–343.
       
       
       2. Cerioli, A. and Zani, S. (1990). A fuzzy approach to the measurement of poverty. In C. Dagum, & M. Zenga (Eds.), Income and wealth distribution, inequality and poverty, 272–284, Berlin: Springer-Verlag.
       
       
       3. Chiappero Martinetti, E. (1996). Standard of living evaluation based on Sen’s Approach: Some methodological suggestions. Notizie di Politeia, 12: 37–53.
       
       
    
    


13. حیاتی، د. (1374). سازه‌‌های اجتماعی-اقتصادی و تولیدی-زراعی مؤثر بر دانش فنی، دانش کشاورزی پایدار و پایداری نظام زراعی در بین گندم‌‌کاران استان فارس. پایان نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة کشاورزی، دانشگاه شیراز.


14. بی نام (1387 الف). بانک اطلاعات زراعت وزارت جهاد کشاورزی، سایت: WWW.Agri-Jahad.ir.


15. علیزاده، ا. و غ. کمالی (1386). نیاز آبی گیاهان در ایران. دانشگاه امام رضا. مشهد.
    
    
    1. Brooke, A., D. Kendrick and A. Meeraus. (1988). GAMS: A Users's Guide. The Scientific Press.