سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری جوامع شهری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیط زیستی (مطالعه موردی: شهر شیراز)

محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی

لیلا محمدی کاظم آبادی ¹ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.)
محمد علی خانی زاده ² (کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، اداره کل تشخیص و وصول درآمد شهرداری شیراز، شیراز، ایران. *(مسوول مکاتبات))
احمد پوراحمد ³ (استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1397/01/12 تاریخ پذیرش : 1397/10/19 تاریخ انتشار : 1399/08/01

کلید واژه: کیفیت زندگی, تاب آوری, شهر شیراز,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: رشد شهرهای امروزی اغلب بدون رعایت استانداردها و به صورت لجام گسیخته ای دنبال می شود، با این تصویر اگر شهرها دچار سوانح (طبیعی و غیر طبیعی) شوند، بازگشت به شرایط پیش از سوانح بسیار مشکل است. هدف مقاله حاضر سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری جوامع شهری در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیط زیستی شهر شیراز بوده است. روش بررسی: پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از توع تحلیلی-توصیفی می باشد. این پژوهش با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی به دنبال ارزیابی میزان تاب آوری با تاکید بر کیفیت زندگی در شهر شیراز می باشد، در این راستا تعداد 30 پرسشنامه در اختیار متخصصان قرار گرفت و سوالات مشتمل بودند بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی فرهنگی، زیست محیطی و کالبدی، سپس ابعاد یاد شده و زیر معیارهای آنها در روش AHP امیتاز بندی شدند. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که: بیشترین میزان تاب آوری به ترتیب اولویت، به بعد زیست محیطی با میانگین(243/0)، بعد اجتماعی-فرهنگی با میانگین (198/0)، بعد کالبدی- ساختاری با میانگین (191/0) و بعد اقتصادی با میانگین (110/0) اختصاص دارد. بحث و نتیجه گیری: با توجه به یافته های تحقیق می توان ادعا کرد که بین میزان تاب آوری و مولفه های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی رابطه معناداری وجود دارد با این توضیح که هرچه میزان هر یک از مولفه ها بالاتر باشد میزان تاب آوری نیز افزایش پیدا می کند. کمبود آلودگی های زیست محیطی و تنوع زیست محیطی موجب وجود پایداری نسبی در این مقوله گردیده است و از طرفی وجود روابط اجتماعی و بین فردی تقریبا مطلوب بین ساختار سنی و جنسی جامعه وضعیتی تاب آور از حیث اجتماعی و فرهنگی ایجاد کرده است. وجود کاربری های متنوع و ابینه تاریخی در بافت شهری به عنوان امتیازی مثبت و وجود فرسودگی در برخی مکان ها چه از نظر ساختاری و چه از نظر عملکردی به عنوان امتیازی منفی نمایان شده است. متاسفانه پایین بودن توان اقتصادی و مباحث مربوط به اشتغال همانند سایر شهرهای کشور از سطح بسیار پایین و نامطمئنی دارد که لزوم تقویت این بخش به شدت احساس می شود.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: The growth of modern cities is often followed without standards and unbridled. With this picture, if cities suffer from natural and abnormal accidents, it is very difficult to return to pre-disaster situations. Method: The present research is an applied and analytical-descriptive purpose. This study uses a hierarchical analysis model to evaluate resilience with emphasis on quality of life in Shiraz. In this regard, 30 questionnaires were submitted to experts and questions consisted of economic, socio-cultural, and social dimensions. Environmental and physical. Then, these dimensions and their sub-criteria were implemented in the AHP method. Findings: The findings indicate that: the highest level of resilience was given in the order of priority, then environment with average (0.224), socio-cultural dimension with mean (198/0), structural-dimensional dimension with mean (0.191) ) and the economic dimension with an average (0.110). Discussion and Conclusion: According to research findings, it can be claimed that the lack of environmental pollution and environmental diversity have led to relative stability in this category, and on the other hand, the existence of an almost optimal interpersonal and social relationship between the age structure and sex of the community is a resilient state and has created social and cultural aspects. The existence of varied uses and historic aberrations in urban context as a positive point and the existence of exhaustion in some places, both structural and functional, has been shown to be negative. Unfortunately, the economic quality and employment issues, as in other cities of the country, are very low and uncertain, and the need to strengthen this sector is highly felt.

منابع و مأخذ:

1. Zanganeh Shahraki, Saeed, Golin Sharif Edini, Javad, Hasan, Davood, Salari Moghadam, Zahra, 2014, Spatial Analysis of Quality of Life in Informal Settlements of Tehran Metropolitan Area Case Study: Islamabad, Saleh Abad, Geographical Research Human, Volume 46, Issue 1, Pages 177-196. (In Persian)  


2. Salariye Sardari, Imam Ali, Heidari Moghaddam, Mostafa, Sobhani, Nobakht and Arefi, Azam, 2014, Study of the Components of Quality of Life in Urban Spaces (Case Study: Lamerd City), Two Quarterly Journal of Urban Landscape Research, First Year, No. 2, 91-53. (In Persian).  


3. Mitchell, T., Harris, K.(2012), Resilience: a risk management approach, background note, ODI.


4. United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific.


5. Municipality of Shiraz, 2017. (In Persian)


6. Islamic Republic of Iran News Agency (IRNA), 2016, Urban Conservation in Metropolitan Iran, Content Code: 43559.  (In Persian)