پهنه‌بندی آسیب‌پذیری آبخوان دشت‌ آبرفتی اردبیل با استفاده از تلفیق سامانه اطلاعات جغرافیایی و مدل دراستیک

محورهای موضوعی : آلودگی های محیط زیست (آب، خاک و هوا)

حجت اله مردان ¹ (کارشناس ارشد، آلودگی‌های محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران*( مسوول مکاتبات))
بهمن یارقلی ² (استادیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی ، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کرج- ایران)

تاریخ دریافت : 1395/05/23 تاریخ پذیرش : 1395/10/15 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: مدل دراستیک, دشت اردبیل, آب‌های زیرزمینی, سامانه اطلاعات جغرافیایی( GIS), هم‌پوشانی وزنی,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: منابع آب زیرزمینی دومین منبع آب شیرین موجود در جهان است و حدود یک سوم جمعیت جهان وابسته به آن می‌باشند. این آب‌ها که توسط چاه‌ها، قنوات و چشمه ها قابل استحصال می‌باشند در مصارف مختلف مورد استفاده گرفته و در عوض حجم زیادی از پساب خانگی، صنعتی و کشاورزی وارد آبخوان‌ها می‌شود. هدف این تحقیق ارزیابی آسیب‌پذیری آبخوان آبرفتی دشت اردبیل برای مدیریت کاربری اراضی، نحوه پایش کیفی منابع آب زیرزمینی و جلوگیری از آلودگی‌های آتی آن می باشد. روش بررسی: در این تحقیق با هدف پهنه‌ بندی آسیب‌پذیری دشت اردبیل از مدل دراستیک و سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شده و پردازش و تجزیه و تحلیل کیفی آبخوان به کمک آنها انجام شده است. همچنین با استفاده از نتایج موجود سنجش نیترات در منابع آب زیر زمینی منطقه، مدل دراستیک برای دشت اردبیل واسنجی شده است. یافته ها: نتایج حاصل از مدل دراستیک نشان می‌دهد که آسیب‌پذیری آبخوان دشت اردبیل بیش‌تر در گروه آسیب‌پذیری متوسط می‌باشد. طبق یافته‌های این تحقیق آسیب‌پذیری متوسط 3/39 درصد، آسیب‌پذیری کم 4/32 درصد و آسیب‌پذیری زیاد 1/21 درصد، آسیب‌پذیری خیلی کم 6 درصد و آسیب‌پذیری خیلی زیاد 1/1درصد به ترتیب بیش‌ترین سهم از مساحت دشت را به خود اختصاص داده است. بحث و نتیجه گیری: بر پایه نتایج حاصل از مدل سازی، آسیب پذیری آبخوان دشت اردبیل تقریبا در نیمه‌شرقی در گروه آسیب پذیری کم و نیمه غربی در گروه آسیب‌پذیری زیاد قرار می گیرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که پتانسیل و میزان آلودگی آبخوان دشت اردبیل بالا می‌باشد. لذا با توجه به اهمیت منابع آب زیرزمینی منطقه که برای اهداف مختلف بکار می‌رود، حفاظت این مناطق به منظور جلوگیری از آلودگی و مدیریت بهینه منابع آب ضروری است.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Groundwater resources are the second largest fresh water resources in the world and almost one third of the world population depend on these resources. These resources that are accessible through wells, canals and springs are utilized for different uses and in return they receive ample amount of domestic, industrial and agricultural waste waters. Assessment of aquifer vulnerability is very useful in land uses management and development, groundwater quality monitoring and prevention of water resources pollution. Method: In current study, DRASTIC model in conjunction with GIS is used for zoning Ardabil plain vulnerability and aquifer quality data processing and analysis is performed accordingly by these tools. It also uses the measurement results of nitrate in groundwater, DRASTIC model is calibrated to the Ardabil plain.  Findings: The results of the drastic model show that the vulnerability of the Ardabil plain aquifer is more in the moderate vulnerability group. According to the findings of this study, moderate vulnerability is 39.3%, low vulnerability is 32.4% and high vulnerability is 21.1%, very low vulnerability is 6% and very high vulnerability is 1.1%, respectively. Discussion and Conclusion: The level of contaminations of Ardabil aquifer was observed to be high and the result of this research revealed that its potential to be polluted is high. Therefore, given the importance of the groundwater resources in the region, it is necessary to establish a management plan to optimize the usage of this valuable resource.

منابع و مأخذ:

1. Vrba, J., A, Zoporozec., 1994. Guidebook on mapping groundwater vulnerability. International Contributions to Hydrogeology. Verlag Heinz Heise GmbH and Co.KG.


2. Antonakos, A.k., Lambrakis N.J., 2007.Develoment and testing of three hybrid methods for the assessment of aquifer vulnerability to nitrates, based on the drastic model, an example from NE Korinthia, Greece. Journal of Hydrology 333,288-304.


3. Tesoriero, A.J., Inkpen, E .L and Voss, F.D., 1998. Assessing ground-water vulnerability using logistic regression. Proceedings for the Source Water Assessment and Protection 98 Conference, Dallas, TX; 157– 65


4. Aller, L., Bennet, T., Lehr et al.1987. DRASTIC: A Standardized System for Evaluating Ground Water Pollution Potential Using Hydro geologic Settings, EPA 600/2-87-035. Ada, Oklahoma: U.S.Environmental Protection Agency.


5. Khodei, K., Shahsavari, y., 2003. Zoning of aquifer vulnerability in Behbahan plain against pollution by drastic method., 22th Earth science conference. In Persian.


6. Tajrishi, M., Abrishamchi, A., Mousavi, S.R., Tafzeili, M., Alamol-Hoda, A.A., Tofigh, M., Pourkashani, F., 1999. Providing a method for evaluating the vulnerability of groundwater to Poisons and pesticides, Collection of research papers at the Faculty of Civil Engineering, Sharif University of Technology. In Persian


7. Khoshdooz-Masooleh, N. Babazadeh, H. Tabatabaei, S, H. Naderi, M. Modifying DRASTIC model to determine groundwater vulnerability in a coastal region. Journal of Soil and Water Resources Conservation Vol.3, No.1, Fall2013. In Persian


8. LeGrand, H.E.,1964. System for evaluating the contamination potential of some waste site. Journal of American Water Works Association 56, 959-974.


9. Babiker, I.S., et al., 2005. A GIS-based DRASTIC model for assessing aquifer vulnerability in Kakamigahara, Heights, Gifu Prefecture, central Japan. Science of the Total Environment 345,127-140.


10. AL-Adamat, R.A.N., Foster, I.D.L., Baban, S.M.J., 2003. Groundwater vulnerability and risk mapping for the Basaltic aquifer of the Azraq basin of Jordan using GIS, remote sensing and DRASTIC. Applied Geography 23,303-324.


11. Evans,B.M., Mayers, W.L., 1990 .A GIS-based approach to evaluating  regional ground

1. Water Pollution Potential With DRASTIC. Journal of Soil and Water Conservation 45, 242-245.

13. Panagopoulos, G.,A., Antonakos, N.,Lambrakis., 2006. Optimization of DRASTIC model for groundwater vulnerability assessment, by the use of simple statistical methods and GIS. Hydrogeology Journal (published Online).


14. Bouwer, H., 1978. Groundwater, New York, Mc Grow, Hill Inc.


15. Todd,P.K., 1980.Ground Water, Hydrology, Kluwer Academic Publisher. 400 p.


16. Yekom Consulting Engineers Co., 2014. Study of Surface and Ground Water Resources Quality in Ardabil Province, Volume II. In Persian