نقش واسطهای کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در رابطه مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی
محورهای موضوعی :سمیه صمیمی 1 * , بتول رحیمی 2 , مهدی نامداری پژمان 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی
2 - دانشگاه آزاد اسلامی دارب
3 - گروه آموزشی علوم تربیتی پردیس چمران دانشگاه فرهنگیان
کلید واژه: عملکرد تحصیلی, فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس, مهارت های حل مسئله,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف: با ورود جهان به قرن بیست و یکم، پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش انکارناپذیری در بیشتر ابعاد زندگی پیدا کرده و این ورود در بعد تحصیلی و تربیتی معنادارتر بوده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش واسطهای کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در رابطه مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی دانشآموزان مقطع متوسطه شهر داراب بوده است.
روششناسی پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل دانشآموزان مقطع متوسطه دوم شهر داراب میباشد که تعداد آنها با توجه به آمار دریافتی از آموزش و پرورش 2938 نفر ( تعداد 1750 نفر دختر و 1188 نفر پسر) میباشد، که با شیوه نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای و با توجه به جدول مورگان تعداد 340 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار گردآوری دادهها در این پژوهش شامل سه پرسشنامه حل مسئله هپنر و پترسن (1982)، پرسشنامه عملکرد تحصیلی فام و تیلور (1999) و پرسشنامه پرسشنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس عباسی اصل و همکاران (1390) بوده که روایی و پایایی ابزار مورد تایید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت.
یافتهها: نتایج نشان داد مهارت حل مسائل و فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس رابطه مستقیم و معنادار با عملکرد تحصیلی داشته و در پیشبینی آن مؤثر بوده‌اند. با بررسی و مقایسه میزان ضرایب رگرسیون از مرحله اول تا مرحله سوم میتوان متوجه شد که ضرایب از حالت مستقیم به غیر مستقیم کاهش داشته است و با توجه به شرط بیان شده (کاهش معنادار ضرایب مستقیم بعد از گنجاندن متغیر واسطهگر)، ملاک اصلی مؤید وجود اثر واسطهای است.
بحث و نتیجهگیری: میتوان نتیجهگیری کرد که نقش واسطهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در ارتباط بین مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی مورد تأیید قرار میگیرد.
Introduction: As the world entered the 21st century, the phenomenon of information and communication technology has gained an undeniable role in most aspects of life, and this entry has been more meaningful in terms of education and training. The aim of the present research was to investigate the mediating role of the use of information and communication technology in teaching in relation to problem solving skills and academic performance of secondary school students in Darab city.
research methodology: The present study was applied in terms of purpose and correlational in terms of descriptive method. The statistical population includes students of the second secondary level of Darab city, whose number according to the statistics received from education is 2938 people (1750 girls and 1188 boys), which is based on the multi-stage cluster sampling method and according to According to Morgan's table, 340 people were selected as a sample. The data collection tools in this research included three problem-solving questionnaires by Hepner and Petersen (1982), the academic performance questionnaire by Pham and Taylor (1999) and the questionnaire by Abbasi Asl. Confirmed. Data analysis was done at two levels of descriptive and inferential statistics.
Findings: The results showed that problem solving skills and information and communication technology in teaching had a direct and meaningful relationship with academic performance and were effective in predicting it. By examining and comparing the regression coefficients from the first stage to the third stage, it can be seen that the coefficients have decreased from direct to indirect and according to the stated condition (significant reduction of direct coefficients after including the mediator variable), the main criteria It confirms the existence of a mediating effect.
Conclusion: It can be concluded that the mediating role of information and communication technology in teaching is confirmed in the relationship between problem solving skills and academic performance.
|
ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X
Research Paper
Investigating the Mediating Role of Using ICT in Teaching in Relation to Problem Solving Skills and Academic Performance
Abstract Introduction: As the world entered the 21st century, the phenomenon of information and communication technology has gained an undeniable role in most aspects of life, and this entry has been more meaningful in terms of education and training. The aim of the present research was to investigate the mediating role of the use of information and communication technology in teaching in relation to problem solving skills and academic performance of secondary school students in Darab city. research methodology: The present study was applied in terms of purpose and correlational in terms of descriptive method. The statistical population includes students of the second secondary level of Darab city, whose number according to the statistics received from education is 2938 people (1750 girls and 1188 boys), which is based on the multi-stage cluster sampling method and according to According to Morgan's table, 340 people were selected as a sample. The data collection tools in this research included three problem-solving questionnaires by Hepner and Petersen (1982), the academic performance questionnaire by Pham and Taylor (1999) and the questionnaire by Abbasi Asl. Confirmed. Data analysis was done at two levels of descriptive and inferential statistics. Findings: The results showed that problem solving skills and information and communication technology in teaching had a direct and meaningful relationship with academic performance and were effective in predicting it. By examining and comparing the regression coefficients from the first stage to the third stage, it can be seen that the coefficients have decreased from direct to indirect and according to the stated condition (significant reduction of direct coefficients after including the mediator variable), the main criteria It confirms the existence of a mediating effect. Conclusion: It can be concluded that the mediating role of information and communication technology in teaching is confirmed in the relationship between problem solving skills and academic performance.
|
Citation:.
|
Received: Accepted: PP:
Use your device to scan and read the article online
DOI:
Keywords: Information and Communication Technology in Teaching, Problem Solving Skills, Academic Performance |
Corresponding author: Address: Tell: Email:
|
Extended Abstract
Introduction:
ICT is about to become one of the most widely used educational environments in the world, and information and communication technologies have provided a great opportunity for development. Maybe going through this stage and making this change is a complicated process for educational officials, but opportunities should be used and the educational system should be updated. In this case, schools are strengthened in reaching the desired outcomes, i.e. academic performance and problem solving skills. In this regard, by using the findings of this research and other similar researches, it is possible to present executive suggestions to the guardians of education. The results of this research can help teachers, managers, students and education officials and other people in society to gain a perspective of the use of information and communication technology in teaching, as well as problem solving skills and academic progress. delivered So far, researchers have conducted numerous surveys and researches in the field of information and communication technology application in teaching, but few researches have investigated these variables at the same time; Therefore, the present study addressed the mediating role of the use of information and communication technology in teaching in relation to problem solving skills and academic performance of students.
Context:
The results of this research have implications for policymakers and education teachers in the application of technology in order to solve problems.
Goal:
The goal of present study is investigating the mediating role of information and communication technology in teaching in relation to problem solving skills and academic performance.
Method:
The present study was applied in terms of purpose and correlational in terms of descriptive method. The statistical population includes students of the second secondary level of Darab city, whose number according to the statistics received from education is 2938 people (1750 girls and 1188 boys), which is based on the multi-stage cluster sampling method and according to According to Morgan's table, 340 people were selected as a sample. The data collection tools in this research included three problem-solving questionnaires by Hepner and Petersen (1982), the academic performance questionnaire by Pham and Taylor (1999) and the questionnaire by Abbasi Asl. Confirmed. Data analysis was done at two levels of descriptive and inferential statistics..
Findings:
The results showed that problem solving skills and information and communication technology in teaching had a direct and meaningful relationship with academic performance and were effective in predicting it. By examining and comparing the regression coefficients from the first stage to the third stage, it can be seen that the coefficients have decreased from direct to indirect and according to the stated condition (significant reduction of direct coefficients after including the mediator variable), the main criteria It confirms the existence of a mediating effect.
Results:
It can be concluded that the mediating role of information and communication technology in teaching is confirmed in the relationship between problem solving skills and academic performance.
|
|
شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723
مقاله پژوهشی
نقش واسطهای کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در رابطه مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی
تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:
از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید
DOI:
واژههای کلیدی: فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس، مهارت های حل مسئله، عملکرد تحصیلی
|
چکیده مقدمه و هدف: با ورود جهان به قرن بیست و یکم، پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش انکارناپذیری در بیشتر ابعاد زندگی پیدا کرده و این ورود در بعد تحصیلی و تربیتی معنادارتر بوده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش واسطهای کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در رابطه مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی دانشآموزان مقطع متوسطه شهر داراب بوده است. روششناسی پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل دانشآموزان مقطع متوسطه دوم شهر داراب میباشد که تعداد آنها با توجه به آمار دریافتی از آموزش و پرورش 2938 نفر ( تعداد 1750 نفر دختر و 1188 نفر پسر) میباشد، که با شیوه نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای و با توجه به جدول مورگان تعداد 340 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار گردآوری دادهها در اين پژوهش شامل سه پرسشنامه حل مسئله هپنر و پترسن (1982)، پرسشنامه عملکرد تحصیلی فام و تیلور (1999) و پرسشنامه پرسشنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس عباسی اصل و همکاران (1390) بوده که روايي و پايايي ابزار مورد تاييد قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت. یافتهها: نتایج نشان داد مهارت حل مسائل و فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس رابطه مستقيم و معنادار با عملكرد تحصيلي داشته و در پیشبینی آن مؤثر بوده‌اند. با بررسی و مقایسه میزان ضرایب رگرسیون از مرحله اول تا مرحله سوم میتوان متوجه شد که ضرایب از حالت مستقیم به غیر مستقیم كاهش داشته است و با توجه به شرط بیان شده (کاهش معنادار ضرایب مستقیم بعد از گنجاندن متغیر واسطهگر)، ملاک اصلی مؤید وجود اثر واسطهای است. بحث و نتیجهگیری: میتوان نتیجهگیری کرد که نقش واسطهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در ارتباط بین مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی مورد تأیید قرار میگیرد. |
استناد:
مقدمه
گسترش استفاده از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطاتی (فاوا)، جهان درحال تغییر و تحول بزرگی است که از آن به عنوان عصر اطلاعات یاد میشود. امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، آن‌چنان نیرویی را در عرصه‌های گوناگون حیات بشری دارد که بی‌تردید میتوان آن را نماد یک تمدن جدید، یا ظهور یک موج تمدنی جدید دانست (Skvarc et al, 2021). همگام با جهانی‌شدن و ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا)، فشار فزاینده‌ای بر نظام‌های آموزش عالی در مناطق جهان اعمال شده تا به سمت بهره‌گیری از فاوا حرکت کنند (Razmgir, 2022). آموزش و يادگيري در قرن بيست و يكم بسيار تحت تاثير فناوري بوده و تمركز نظام‌هاي آموزشي بر نقش آموزش و يادگيري مبتني بر فناوري در چند سال گذشته افزايش يافته است (Stein & Sim, 2020).
تغییرات مهم ناشی از فناوری اطلاعات، منبع تحولاتی اساسی در کلاسهای درس شده است. مهمترین آنها را میتوان این واقعیت دانست که فناوری، دانشآموزان را قادر ساخته است تا به اطلاعات خارج از کلاس دسترسی پیدا کنند و این مسئله موجب افزایش انگیزش آنان برای فراگیری شده است (Ahmadi, 2018). بانک جهانی نیز در گزارشی تأکید می‌نماید که تربیت معلم، بازآموزی و آماده‌سازی معلمان برای کاربرد فاوا در آموزش، عامل اصلی و اساسی در موفقیت برنامه‌های فناوری در آموزش و پرورش به شمار می‌رود. وارد ساختن فاوا در برنامه‌های مربوط به معلمان و آموزش اطلاعات و مهارتهای این فناوری به آنها، امکان برخورداری از دانش و مهارتهای لازم برای استفاده مؤثر از قابلیت‌ها و نتایج مثبت این فناوری از جمله دستیابی مستمر به دانش و محتوای مورد تدریس، کسب اطلاع نسبت به نتایج پژوهشهای مرتبط و به‌روز نگه‌داشتن مهارتهای حرفه‌ای خود به‌گونه‌ای سهل‌تر و سریع‌تر و همچنین کمک به اشاعه و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در بین شاگردان را میدهد (Madianou, 2021). استفاده از فناوري سيار براي دستيابي به هدف‌هاي يادگيري با كيفيت براي همه اجتناب ناپذير است (Mooshekaf, 2021). به خصوص كه از فناوري براي طراحي مجدد دوره‌ها براي بهبود كيفيت و كاهش هزينه‌ها استفاده ميشود. محققان بر اين باورند كه استفاده از ابزارهاي فناوري سيار در فرآيند ياددهي و يادگيري به منظور افزايش كيفيت شيوه‌هاي تدريس، داراي جايگاه ويژه‌اي در برنامه درسي است زيرا اين ابزارها در توسعه آموزش مداوم و حل مسئله به ياري متخصصان مي‌آيند (Mirzaei & Ahmadbeigi, 2020).
يكي از مهمترين اهداف آموزش و يادگيري در قرن كنوني در ارتباط با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات، تربيت يادگيرندگاني است كه از آمادگي و توانايي لازم براي رويارويي با جامعه در حال تغيير و پيچيدگيهاي عصر اطلاعات برخوردار باشند و به‌عبارتی، توان و مهارت حل مسئله داشته باشند. حل مسئله به تنظیم و اجرای یک راهبرد عملیاتی است که فرد را قادر می‌سازد به یک مقصد نهایی یا یک هدف خاص برسد اشاره دارد (Saif, 2023). بل و دی‌زوریلا (Bell & D'Zurilla, 2009) بر این باورند حل مسئله، مهارتی مقابله‌‌ای و عملی است که موجب افزایش اعتماد به نفس میشود و با سازگاری شخصی ارتباط دارد که شامل پنج گام ادراک خویشتن، تعریف مسئله، تهیه فهرستی از راه حلهای مختلف، تصمیمگیری در مورد مناسب‌ترین راه حل و امتحان کردن راه حل انتخابی است. حل مسئله نه تنها به مثابه عالیترین شکل یادگیری قلمداد میشود، بلکه شامل فرآیندی است که طی آن یادگیرنده از راه ترکیب قواعد از قبل آموخته شده به یادگیری جدید میرسد (Xu, Wang, & Wang, 2023). از طرفی، حل مسئله تنها به کارگیری قاعدهها، تکنیکها، مهارتها و مفاهیم یاد گرفته شده قبلی در یک محیط جدید نیست، بلکه فرآیندی است که یادگیری جدید نیز ایجاد میکند. هنگامی که فرد در برابر مسئلهای قرار میگیرد با یادآوری دانش و تجربه خود میکوشد تا راه حلی بیابد و در فرآیند تفکرش ترکیبی از قاعدهها و مهارتهای یادگرفته شده خود میآزماید و میتواند با وضعیت جدید منطبق شده و راه حل مسئله او باشد. بنابراین، نه تنها مسئله مورد نظر را حل میکند، بلکه چیزهای جدیدی را نیز میآموزد (Mailizar, Maulina & Bruce, 2020).
در پژوهشی نشان داده شد که با اطمینان 95 درصد بین استفاده از فناوری سیار با راهبردهای حل مسئله در دانشجویان رابطه وجود دارد (Mirzaei & Ahmadbeigi, 2020). در پژوهشی دیگر پژوهشگران نشان دادند که بین نظر معلمان و مدیران از نظر نقش راهبردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات بر راهبردهای حل مسئله و مولفه‌های آن شامل اعتماد به حل مسئله، سبک گرایش- اجتناب و کنترل شخصی تفاوت معناداری وجود ندارد (Memari & Ahmadbeigi, 2019). در پژوهشي دیگر محققان نشان دادند بين پايه تحصيلي و پذيرش فناوري و حل مسئله رابطه مثبت وجود دارد؛ اما تفاوت معناداري بين دختران و پسران نمونه در پذيرش فناوري و حل مسئله مشاهده نشد (Mazhari & Mazhari, 2018). در دانشجويان سنين 18 تا 36 سال دانشگاه فني استانبول تركيه پژوهشي درباره رابطة استفاده از اينترنت با مهارت هاي حل مسئله انجام شد. نتايج حاكي از آن بود كه بين استفاده از اينترنت با مهارتهاي حل مسئله در بين دانشجويان رابطه وجود دارد (Stein & Sim, 2020). مزايا و محدوديت‌هاي فناوري در يادگيري مبتني بر حل مسئله در ميان 49 نفر از دانشجويان دوره كارشناسي ارشد استخوان‌شناسي انسان در يك دانشگاه كانادايي مورد بررسی قرار گرفت و يافته‌ها نشان دادند كه 88 درصد دانشجويان از فعاليتهاي مبتني بر فناوري در جهت حل مسائل استقبال كردند و 43 درصد از ایشان احساس كردند كه فناوري مانع فرايند يادگيري آنها در يادگيري مبتني بر حل مسئله است (Fukuzawa & Cahn, 2019). بررسي تاثير استفاده از رويكردهاي مبتني بر رايانه بر مهارتهاي حل مسئله در محيط‌هاي پرقدرت فناوري در پژوهش دیگری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد بزرگسالان با تمايل به استفاده از رايانه، توانايي بيشتري در مهارت حل مسئله دارند و دانش رايانه‌ای، براي توانمندی در مهارت حل مسئله ضروري است (Xiao, Barnard-Brak & Lan, 2019).
استفاده فناوری اطلاعات و ارتباطات بهرهوری آموزشی را افزایش داده و موجب بهبود عملکرد تحصیلی فراگیران میشود (Bindu, 2016). موفقیت یا عدم موفقیت تحصیلی هر دو از مهمترین دغدغه‌های هر نظام آموزشی‌اند. پیشرفت تحصیلی در هر جامعه نشان‌دهندۀ موفقیت نظام آموزشی در زمینۀ هدف‌یابی و توجه به رفع نیازهای فردی است؛ بنابراین نظام آموزشی زمانی کارآمد و موفق است که پیشرفت تحصیلی دانشجویان آن در دوره‌های مختلف دارای بیشترین رقم باشد. پیشرفت تحصیلی یک نشانگر مهم آموزشی است که مهمترین عامل موفقیت اجتماعی و فردی محسوب میشود و از این بابت بیشترین نگرانی استادان، مسئولان آموزشی دانشگاه و خانواده‌های دانشجویان را به خود اختصاص داده است (Roshani, 2020). به طور اعم کل جامعه و به طور اخص نظام آموزش و پرورش نسبت به سرنوشت کودکان، رشد و تکامل موفقیت آمیز آنان جایگاه آنها در جامعه علاقه‌مند و نگران است و انتظار دارد دانشآموزان در جوانب گوناگون، اعم از ابعاد شناختی و کسب مهارت و توانایی‌ها و نیز در ابعاد عاطفی و شخصیتی، پیشرفت و تعالی یابند (Namdari Pejman et al, 2017).
در پژوهشی نشان داده شد استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش به طور معناداری موجب بهبود عملکرد تحصیلی و خلاقیت دانشآموزان در مرحله پس آزمون شده است (Razmgir, 2022). در پژوهشی دیگر پژوهشگران نشان دادند، فناوری آموزشی نه تنها در ایجاد انگیزه و در پیشرفت تحصیلی تأثیر دارد؛ بلکه فناوری سبب توسعه رویکرد دانشآموز محوری میشود و همکاری بیش‌تری در امر یادگیری ایجاد میکند، همچنین باعث تعامل بیشتر بین معلم و دانشآموز میشود و کاربرد فناوری در مهارتهای تحصیلی موجب افزایش کار گروهی میشود (Abdolahi et al, 2020). در فراتحلیلی نشان داده شد که بین فناوری اطلاعات و ارتباطات با پیشرفت تحصیلی فراگیران رابطه معناداری وجود دارد (Moeinikia et al, 2019). در پژوهشی دیگر محققان نشان دادند ارتباط مثبت بین استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و عملکرد تحصیلی با استفاده از آن برای سرگرمی در خانه، علاقه دانشآموزان به فناوری اطلاعات و ارتباطات و سن شروع زودتر استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات مرتبط است (Fernández & Mediavilla, 2021). همچنین نتایج پژوهش آنها نشان داد که دسترسی بیشتر به رایانه برای هر دانشآموز در مدارس با سطوح بالاتر عملکرد تحصیلی مرتبط است. در پژوهش دیگر پژوهشگران نشان دادند گسترش فناوری اطلاعات در آموزش، به نفع فرایند آموزش و یادگیری است و سهم فناوری اطلاعات در بهبود فرایند تدریس و یادگیری در مدارس بالاست و فناوری به عنوان نوآوری محسوب میشود و برای رسیدن به بالاترین سطح فناوری اطلاعات یک مدرسه، نه تنها به نوسازی ابزار فناورانه، بلکه به ایجاد تغییر در مدل های تدریس و همچنین نقش معلم نیاز است (Sanjra & Gonjalez, 2010).
فناوری اطلاعات و ارتباطات در شرف تبدیل به یکی از پرکاربردترین محیطهای آموزشی جهان شده و فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی فرصت بسیار خوبی را برای توسعه فراهم کرده است. شاید گذر از این مرحله و ایجاد این تغییر برای مسئولان آموزشی، فرایندی پیچیده باشد ولی باید از فرصت‌ها استفاده کرد و نظام آموزشی را به روز کرد. در این صورت، مدارس در رسیدن به خروجی‌های مطلوب یعنی عملکرد تحصیلی و مهارتهای حل مسئله تقویت میشوند. در این راستا میتوان با استفاده از این یافتههای این پژوهش و سایر پژوهشهای مشابه پیشنهادهای اجرایی به متولیان امر آموزش و پرورش ارائه داد. نتایج حاصل از این تحقیق میتواند معلمان، مديران، دانشآموزان و مسئولان آموزش و پرورش و سایر افراد جامعه را در به دست آوردن چشماندازی از کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و هچنین مهارتهای حل مسئله و پیشرفت تحصیلی را یاری رساند. محققان و پژوهشگران تاکنون بررسیها و پژوهشهای متعددی در زمینه کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس انجام دادهاند، اما کمتر پژوهشی به صورت همزمان به بررسی این متغیرها پرداخته است؛ بنابراین پژوهش حاضر به نقش واسطهای کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در رابطه مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی دانشآموزان پرداخت، که در این راستا فرضیههای زیر مطرح میشود:
۱. فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در رابطه مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی در دانشآموزان نقش واسطهای ایفا میکند.
۲. عملکرد تحصیلی دانش آموزان بر اساس مهارتهای حل مسئله در آنها پیشبینی میشود.
۳. عملکرد تحصیلی دانشآموزان بر اساس فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس پیشبینی میشود.
۴. مهارتهای حل مسئله دانشآموزان بر اساس فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس پیشبینی میشود.
روش شناسی پژوهش
روش پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل دانشآموزان مقطع متوسطه دوم شهر داراب میباشد که تعداد آنها با توجه به آمار دریافتی از آموزش و پرورش 2938 نفر ( تعداد 1750 نفر دختر و 1188 نفر پسر) بود و با شیوه نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای و با توجه به جدول مورگان تعداد 340 نفر (187 پسر و 153 دختر) به‌عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات شامل موارد زیر بوده است:
الف) پرسشنامه مهارتهای حل مسئله (Heppner and Petersen, 1982): این ابزار برای سنجش درک پاسخ دهنده از رفتارهای حل مسئله‌شان 35 ماده دارد که برای اندازه‌گیری چگونگی واکنش افراد به مسائل روزانه طراحی تهیه شده است. پرسشنامه حل مسئله برمبنای چرخش تحلیل عاملی دارای 3 زیر مقیاس مجزا است: اعتماد به حل مسائل با 11 عبارت، سبک گرایش-اجتناب با 16 عبارت، کنترل شخصی با 5 عبارت. نمرهگذاری پرسشنامه بصورت طیف لیکرت 6 درجهای است. این پرسشنامه توسط رفعتی و با راهنمایی خسروی در سال 1375 ترجمه و برای اولین بار در ایران استفاده شد. با توجه به ضریب آلفای بهدست آمده ( اعتماد به نفس در حل مسئله 85/0، استقبال یا اجتناب از فعالیتهای حل مسئله 84/0 و کنترل هیجانات و رفتار حین حل مسئله 72/0) عاملها از سازگاری درونی مطلوبی برخوردار بودند.
ب) پرسشنامه عملکرد تحصیلی (Pham and Taylor, 1999): این پرسشنامه در حوزه عملکرد تحصیلی است و با ترجمه و اعتباریابی درتاج (۱۳۸۳) برای جامعه ایرانی قابلیت کاربرد دارد. این ابزار دارای ۴۸ سوال بوده و هدف آن ارزیابی عملکرد تحصیلی از حوزه‌های مختلف (خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، برنامه‌ریزی، فقدان کنترل پیامد، انگیزش) میباشد. نمرهگذاری پرسشنامه بصورت طیف لیکرت ۵ درجهای است. این پرسشنامه دارای ۵ بعد خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، برنامه‌ریزی، فقدان کنترل پیامد و انگیزش است. در سنجش روایی محتوا، پرسشنامه به 5 نفر از متخصصان تعلیم و تربیت دانشگاه آزاد مرودشت و 10 نفر از کارشناسان آموزشی آموزش و پرورش داده و نظرات جمع آوری شد و در اکثر سوالها توافق لازم وجود داشت. برای محاسبه روایی پرسشنامه، از روش روایی محتوایی و روایی سازه استفاده شد. روایی محتوا با استفاده از جدول محتوا و هدف و نظر اساتید مورد تأیید قرار گرفت. برای ارزیابی روایی سازه از روش تحلیل عاملی استفاده شد که مؤید وجود پنج عامل خود کارآمدی، برنامه ریزی، تأثیرات هیجانی ، فقدان کنترل پیامد و انگیزش بود. پایایی پرسشنامه نیز از طریق محاسبه ضرایب آلفای کرونباخ تعیین شد که این ضرایب برای مولفه خودکارآمدی 92/0، انگیزش 73/0 و برای کل مقیاس 74/0 محاسبه شد.
د) پرسشنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس (Dolati, Jamshidi & Aminbeidokhti, 2016): این پرسشنامه دارای 23 سوال بوده و هدف آن ارزیابی میزان استفاده معلمان راهنمایی از فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس است. نمرهگذاری پرسشنامه بصورت طیف 5 درجهای است. روایی ظاهری و محتوایی این مقیاس مورد تأیید قرار گرفته است. پایایی این پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ 89/0 بدست آمد. در پژوهش حاضر روایی پرسشنامهها به شیوه صوری مورد تأیید متخصصان قرار گرفت و ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامهها به ترتیب برای مهارتهای حل مسئله 81/0، عملکرد تحصیلی 79/0 و فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس 85/0 محاسبه شد.
برای اندازه گیری و تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد که در سطح آمار توصیفی (محاسبه فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد) و در سطح آمار استنباطی از آزمون تحلیل مسیر به روش بارون و کنی استفاده شد.
یافته ها
یافتههای توصیفی
آمار توصیفی نمرات مرتبط با متغیرهای پژوهش در جدول ۱ نمایش داده شده است.
جدول 1- بررسی میانگین و انحراف استاندارد نمرات مربوط به متغیرهای پژوهش
متغیر | میانگین | انحراف استاندارد |
فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس | 47/89 | 1/11 |
اعتماد به حل مسائل | 63/50 | 6/6 |
سبک گرایش- اجتناب | 17/43 | 07/11 |
کنترل شخصی | 49/16 | 4/6 |
عملکرد تحصیلی | 92/191 | 9/30 |
با توجه به دادههای جدول ۱ میتوان گفت میانگین وزنی نمرات فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس (۱/۱۱+ 47/89) میباشد. در بين مهارتهاي حل مسئله بيشترين میانگین وزنی مربوط به اعتماد به حل مسائل (۶/۶+63/50) است و میانگین نمرات عملکرد تحصیلی (۹/۳۰+47/116) میباشد.
يافتههاي استنباطي
فرضیه اول: فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس میتواند بین مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی نقش میانجیگری را ایفا کند.
برای پاسخگویی به فرضیه نقش واسطهای پژوهش، از رگرسیون چندگانه به صورت همزمان مطابق با مراحل بارون و کنی (1986) استفاده شد. بر اساس این روش، بررسی نقش واسطهای یک متغیر در ارتباط بین دو متغیر دیگر شامل مراحل ذیل میباشد، این مراحل عبارتند از:
· رگرسیون همزمان مهارتهای حل مسئله بر روی عملکرد تحصیلی
· رگرسیون همزمان مهارتهای حل مسئله بر روی فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس
· رگرسیون همزمان فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس بر روی عملکرد تحصیلی
· رگرسیون همزمان فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و مهارتهای حل مسئله بر روی عملکرد تحصیلی
مرحله اول (فرضیه دوم): ضرایب مسیر مستقیم بین متغیر برونزا (مهارتهای حل مسئله) و درون‌زا (عملکرد تحصیلی ) مدل بررسی میشود.
در این مرحله مهارتهای حل مسئله در پیشبینی عملکرد تحصیلی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحلیل در جدول 2 آورده شده است.
جدول 2- خلاصه مدل رگرسیون، تحلیل واریانس و مشخصه‌های آماری رگرسیون مهارتهای حل مسئله بر روی عملکرد تحصیلی
الگو | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | R | R2 | تعدیل شده R | P |
رگرسیون | 46/66989 | 3 | 82/22329 | 1/29 | 45/0 | 21/0 | 20/0 | 001/0 |
باقیمانده | 39/257677 | 336 | 89/766 | |||||
کل | 86/324666 | 339 |
|
همانگونه که نتایج جدول 2 نشان میدهد میزان F (1/29) معنی‌دار میباشد (01/0>p) و ضریب R تعدیل شده برابر با 20/0 معادل 20 درصد از واریانس عملکرد تحصیلی توسط مهارتهای حل مسئله تبیین میشود. برای بررسی سهم آن ، در جدول 3 نتایج ضرایب رگرسیون آمده است.
جدول 3- مشخصه آماری رگرسیون، مهارتهای حل مسئله بر روی عملکرد تحصیلی
متغیرپیش بین | عملکرد تحصیلی | ||||
B | خطای استاندارد | β | t | p | |
مقدار ثابت | 13/86 | 19 |
| 5/4 | 0001/0 |
اعتماد به حل مسائل | 09/2 | 28/0 | 45/0 | 5/7 | 0001/0 |
سبک گرایش- اجتناب | 20/0- | 20/0 | 07/0- | 99/0- | 3/0 |
کنترل شخصی | 52/0 | 31/0 | 11/0 | 6/1 | 09/0 |
نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه در جدول 3 نشان میدهد که سطح معناداری به دست آمده برای سبك گرايش-اجتناب و كنترل شخصي بیشتر از 05/0 است؛ لذا اين دو متغير از معادله خارج ميشوند. در مورد مهارت اعتماد به حل مسائل، طبق جدول 3 ، سطح معناداری کمتر از 05/0 است؛ (45/0 =β، 0001/0>ρ) و مهارت اعتماد به حل مسائل رابطه مستقيم و معنادار با عملکرد تحصیلی داشته و در پیشبینی آن مؤثر بوده است.
مرحله دوم (فرضیه سوم): ضرایب مسیر مستقیم از متغیر برونزا (مهارتهای حل مسئله) به متغیر واسطهای (فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس ) بررسی میشود.
در این مرحله مهارتهای حل مسئله در پیشبینی فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحلیل در جدول 4 آورده شده است.
الگو | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | R | R2 | تعدیل شده R | P |
رگرسیون | 73/4020 | 3 | 24/1340 | 7/11 | 31/0 | 09/0 | 09/0 | 001/0 |
باقیمانده | 97/38453 | 336 | 45/114 | |||||
کل | 71/42474 | 339 |
|
همانگونه که نتایج جدول 4 نشان میدهد میزان F (7/11) معنی‌دار شده (01/0>p) و ضریب R تعدیل شده برابر با 09/0 معادل 9 درصد از واریانس فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس توسط مهارتهای حل مسئله تبیین میشود. برای بررسی سهم آن، در جدول 5 نتایج ضرایب رگرسیون آمده است.
جدول 5- مشخصه آماری رگرسیون، مهارتهای حل مسئله بر روی فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس
متغیر پیش بین | فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس | ||||
B | خطای استاندارد | β | t | p | |
مقدار ثابت | 72/53 | 34/7 |
| 3/7 | 0001/0 |
اعتماد به حل مسائل | 60/0 | 11/0 | 36/0 | 6/5 | 0001/0 |
سبک گرایش- اجتناب | 16/0 | 08/0 | 15/0 | 6/1 | 058/0 |
کنترل شخصی | 09/0 | 12/0 | 05/0 | 78/0 | 4/0 |
نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه در جدول 5 نشان میدهد که سطح معناداری به دست آمده برای سبك گرايش-اجتناب و كنترل شخصي بیشتر از 05/0 است؛ لذا اين دو متغير از معادله خارج ميشوند. در مورد مهارت اعتماد به حل مسائل، طبق جدول 5، سطح معناداری کمتر از 05/0 است؛ (36/0 =β، 0001/0>ρ) و مهارت اعتماد به حل مسائل رابطه مستقيم و معنادار با فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس داشته و در پیشبینی آن مؤثر بوده است.
مرحله سوم (فرضیه چهارم): ضرایب مسیر مستقیم از متغیر واسطهای (فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس) به متغیر درون زا (عملکرد تحصیلی ) بررسی میشود.
در این مرحله فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در پیشبینی عملکرد تحصیلی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحلیل در جدول 6 آورده شده است.
جدول 6- خلاصه مدل رگرسیون، تحلیل واریانس و مشخصه‌های آماری رگرسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس بر روی عملکرد تحصیلی
الگو | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | R | R2 | تعدیل شده R | P |
رگرسیون | 16/41978 | 1 | 16/41978 | 1/50 | 36/0 | 13/0 | 13/0 | 001/0 |
باقیمانده | 69/282688 | 338 | 3۶/836 | |||||
کل | 86/324666 | 339 |
|
همانگونه که نتایج جدول 6 نشان میدهد میزان F (1/50) معنی‌دار شده(01/0>p) و ضریب R تعدیل شده برابر با 127/0 معادل 7/12 درصد از واریانس عملکرد تحصیلی توسط فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس تبیین میشود. برای بررسی اینکه سهم آن به چه میزان است، در جدول 7 نتایج ضرایب رگرسیون آمده است.
جدول 7- مشخصه آماری رگرسیون، فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس بر روی عملکرد تحصیلی
متغیرپیش بین | عملکرد تحصیلی | ||||
B | خطای استاندارد | β | t | p | |
مقدار ثابت | 97/102 | 65/12 |
| 1/8 | 0001/0 |
فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس | 99/0 | 14/0 | 36/0 | 08/7 | 0001/0 |
از مقایسه ضریب رگرسیون مشاهده میشود که فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس رابطه مستقیم و معنادار (36/0=β، 0001/0>ρ) با عملکرد تحصیلی داشته و در پیشبینی آن مؤثر بوده است.
مرحله چهارم، ضرایب مسیر درون زا قبل و بعد از اضافه کردن متغیر واسطهای مقایسه میشود.
برای بررسی نقش واسطهای مطابق نظر بارون و کنی، از رگرسیون چندگانه (به شیوه همزمان) استفاده شد. بدین صورت که متغیر واسطهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و مهارتهای حل مسئله که هر دو متغیر به عنوان متغیر پیشبین می‌باشند، بر روی متغیر عملکرد تحصیلی به عنوان متغیر ملاک وارد الگو شد تا بتوان بررسی کرد که چه میزان متغیر عملکرد تحصیلی توسط این دو متغیر تبیین میشوند.
در این مرحله فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و مهارتهای حل مسئله در پیشبینی عملکرد تحصیلی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحلیل در جدول 8 آورده شده است.
جدول 8- خلاصه مدل رگرسیون، تحلیل واریانس و مشخصه‌های آماری رگرسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و مهارتهای حل مسئله بر روی عملکرد تحصیلی
الگو | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | R | R2 | تعدیل شده R | P |
رگرسیون | 91/86601 | 4 | 48/21650 | 4/30 | 5۲/0 | 27/0 | 2۶/0 | 0001/0 |
باقیمانده | 95/238064 | 335 | 64/710 | |||||
کل | 86/324666 | 339 |
|
همانگونه که نتایج جدول 8 نشان میدهد میزان F (4/30) معنی‌دار (01/0>p) و ضریب R تعدیل شده برابر با 258/0 معادل 8/25 درصد از واریانس عملکرد تحصیلی توسط فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و مهارتهای حل مسئله تبیین میشود. برای بررسی اینکه سهم هر یک از متغيرها به چه میزان است، در جدول 9 نتایج ضرایب رگرسیون آمده است.
جدول 9- مشخصه آماری رگرسیون، فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و مهارتهای حل مسئله بر روی عملکرد تحصیلی
متغیرپیش بین | فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و مهارت های حل مسئله | ||||
B | خطای استاندارد | β | t | p | |
مقدار ثابت | 77/47 | 69/19 |
| 4/2 | 01/0 |
فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس | 71/0 | 1۴/0 | 2۶/0 | 2/5 | 0001/0 |
اعتماد به حل مسائل | 6/1 | 28/0 | 35/0 | 9/5 | 0001/0 |
سبک گرایش- اجتناب | 31/0- | 19/0 | 11/0- | 5/1- | 1/0 |
کنترل شخصی | 59/0 | 29/0 | 12/0 | 6/1 | 059/0 |
نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه در جدول 9 نشان می دهد که سطح معناداری به دست آمده برای سبك گرايش- اجتناب و كنترل شخصي بیشتر از 05/0 است؛ لذا اين دو متغير از معادله خارج ميشوند. در مورد مهارت اعتماد به حل مسائل (35/0 =β، 0001/0>ρ) و فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس (258/0 =β، 0001/0>ρ) ، سطح معناداری کمتر از 05/0 است؛ و اين دو متغير رابطه مستقيم و معنادار با عملكرد تحصيلي داشته و در پیشبینی آن مؤثر بوده اند.
بررسی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای پیش بین بر عملکرد تحصیلی با توجه به مدل ساختاری
به منظور روشن شدن بهتر و بررسی نقش واسطهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در جداول زیر اثر مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای پیشبین بر عملکرد تحصیلی آمده است.
جدول 10- جمع اثرات مستقیم، اثرات غیرمستقیم و اثر کل مهارتهای حل مسئله و فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس به روی عملکرد تحصیلی
متغیر ها | اثر مستقیم | اثر غیرمستقیم | اثر کل |
اعتماد به حل مسائل | 4۵/0 | 35/0 | 8/0 |
فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس | 36/0 | --- | 36/0 |
مدل نهایی تحقیق:
مدل تحقیق بر اساس مطالعات انجام گرفته تدوین و ارائه شد. بدین صورت که در اعتماد به حل مسائل و عملکرد تحصیلی، فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش میانجی را بازی میکند. برای هر کدام از ارتباطات بیان شده حداقل پنج پژوهش رابطه را تأیید و مورد بررسی قرار دادهاند. با بررسی و مقایسه میزان ضرایب رگرسیون از مرحله اول تا مرحله سوم میتوان متوجه شد که ضرایب از حالت مستقیم (446/0 و 36/0) به غیر مستقیم (354/0) كاهش داشته است و با توجه به شرط بیان شده (کاهش معنادار ضرایب مستقیم بعد از گنجاندن متغیر واسطهگر، ملاک اصلی مؤید وجود اثر واسطهای است) میتوان نتیجهگیری کرد که نقش واسطهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در ارتباط بین مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی مورد تأیید قرار میگردد.
شکل 1- بررسي مدل نهايي بين تمامي متغير ها
بحث و نتیجه گیری
نتایج حاصل نشان داد مهارت اعتماد به حل مسائل و فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس رابطه مستقيم و معنادار با عملكرد تحصيلي داشته و در پیشبینی آن مؤثر بوده است. با بررسی و مقایسه میزان ضرایب رگرسیون از مرحله اول تا مرحله سوم میتوان متوجه شد که ضرایب از حالت مستقیم به غیر مستقیم كاهش داشته است و با توجه به شرط بیان شده (کاهش معنادار ضرایب مستقیم بعد از گنجاندن متغیر واسطهگر، ملاک اصلی مؤید وجود اثر واسطهای است) میتوان نتیجه گیری کرد که نقش واسطهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس در ارتباط بین مهارتهای حل مسئله و عملکرد تحصیلی مورد تأیید قرار میگردد. نتایج این فرضیه با پژوهشهای دیگران همسو است (Xiao, Barnard-Brak & Lan, 2019; Fukuzawa & Cahn, 2019; Stein & Sim, 2020; Mazhari & Mazhari, 2018; Moeinikia et al, 2019). فناوری اطلاعات و ارتباطات با امکانات بسیاری که در اختیار دارد، یادگیری را غنی‌تر می‌سازد. امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از امکاناتی است که به خاطر داشتن قابلیت‌های بی‌پایان در تحقق اهداف آموزشی یادگیری، میتواند توسط معلمان و دانشآموزان به کار گرفته شود. فناوری اطلاعات و ارتباطات در قسمت‌های طراحی، اجرا و ارزشیابی آموزش قابلیت دارد و معلمان و دانشآموزان، در هر کدام از این مراحل، باید اصول و سازوکار‌هایی را رعایت کنند و دانش و آگاهی لازم در خصوص استفاده از امکانات موجود را داشته باشند. لذا ضرورت دارد معلمان، دانشآموزان و سایر عوامل مربوط به آموزش و پرورش، در خصوص استفاده از امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات و اصول به‌کارگیری آنها برای مقاصد آموزشی، دانش و مهارت و همچنین نگرش‌های لازم را کسب کنند. آنچه از اين تحقيق استنتاج ميشود اين است كه فناوري اطلاعات و ارتباطات زماني منجر به بهبود عملکرد تحصيلي دانشآموزان ميشود كه معلمين و دانشآموزان امكان دسترسي به اين منابع و نحوة استفاده از اين امكانات را داشته باشند. استفاده از فنآوري اطلاعات و ارتباطات نه تنها منجر به پيشرفت تحصيلي دانشآموزان ميشود بلكه باعث عمق بخشيدن به مطالب فرا گرفته شده، افزايش ميزان يادگيري، تسهيل فرايند يادگيري، آشنايي با فناوري جديد و... ميشود.
حل مسئله، مهارت شناختی فوق العاده پیچیدهای است که مستلزم سطوح بالاتری از پردازش اطلاعات است و معرف یکی از هوشمندانهترین فعالیتهای بشری است؛ به طوری که حل مسئله سبب میشود توجه، ادراک، حافظه و سایر فرایندهای پردازش اطلاعات به شیوهای هماهنگ برای دستیابی به هدف برانگیخته شوند. از این رو حل مسئله حتی در مورد تکالیف و مسئلهای که ساختار روشن و تعریف شدهای دارند، به عنوان یکی از پیچیدهترین شکلهای رفتار آدمی تلقی میشود. میتوان گفت آموزش مهارت حل مسئله مجموعهای از مراحل است که شرایطی را برای فرد فراهم میکند تا در موقعیتهای اجتماعی با پاسخهای سازگارانه نسبت به همسالان عمل کند. مواردی که برای ارائه راه حل لازم است عبارتند از توصیف دقیقی از مسئله، توصیفی از عوامل محدود کننده و یا منفی درگیر در مسئله، توصیفی از عوامل سازنده و مثبت در مسئله، توصیف دقیقی از دامنه مشکل، چه مدت است که این مسئله وجود دارد، چگونه افراد دیگر را تحت تأثیر قرار میدهد و توصیف دقیق پیامدها. در صورتیکه مسئله حل نشود و ارائه لیستی از راه حلهای مطرح شده در برابر مسئله، سیستم درجهبندی هر راه حل و نهایتاً فرایند تصمیمگیری. مهارت حل مسئله باعث می شود قوه ابتکار، استدلال و تفکر و توانایی دانشآموزان گسترش یابد و آنها بتوانند از آموختههای خود برای حل مشکلات نهایت استفاده را نمایند و تجربیات بسیاری از حل مشکلات زندگی روزمره و مسایل تحصیلی کسب نماید.
در آموزش مهارت حل مسئله، با ارائه منظم آموزش مهارتهای شناختی و رفتاری، به فرد کمک میشود تا موثرترین راه حل مشکل را شناسایی کرده و به طریقی موثر با مشکلات روزمره و مشکلاتی که در آینده پیش میآیند برخورد نماید. به نظر میرسد هدف اصلی شیوه حل مسئله تعیین موثرترین بدیل است، که میتوان به دنبال آن از سایر عملیات کنترل شخصی سود جست تا مراجع به عمل کردن در مسیری که برگزیده شده است برانگیخته شود و به آن ادامه دهد. بنابراین حل مسئله به مرحله حیاتی اولیهای در فرایند کلیتر کنترل خود بدل میشود که اغلب با عبارتهایی از قبیل «استقلال»، «شایستگی» و اتکای به نفس توصیف میشود. امروزه علیرغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوههای زندگی و تجددگرایی، بسیاری از افراد در رویارویی با مسایل زندگی فاقد تواناییهای لازم و اساسی هستند و همین امر آنان را در مواجهه با مشکلات و مسایل روزمره زندگی ناتوان و آسیبپذیر ساخته است. سبكهاي اعتماد در حل مسئله، بيانگر اعتقاد در توانايي فرد براي حل مشكلات و نگرش مثبت به مشكلات و تمايل به مقابله رودرو با آنها را نشان ميدهد. رويارويي و برخورد مناسب با موقعيتهاي مسئله دار، حس كارآمدي و اثربخشي را به همراه دارد و عامل مهمي است كه از شكستهاي احتمالي پيشگيري ميكند. شكستهايي كه ميتوانند به راحتي سبب تغيير خلق شوند. به بيان ديگر ، افرادي كه از رويارويي با مشكلات هراس ندارند و به شكل رودررو در راستاي حل مسايل تلاش میکنند و از اعتماد بالايي براي حل مشكلات برخوردارند، در مقايسه با افرادي كه از رويارويي پرهيز ميكنند، از حمايت اجتماعي بيشتري برخوردارند و همین امر، اعتماد به هنگام رویارویی با مشکلات را به همراه داشته و به تبع آن عدم استرس و اضطراب و در نتیجه عملکرد تحصیلی بهتر نتیجه بهکار گیری این سبک خواهند بود.
در تبیین نتایج نیز میتوان گفت، یادگیری هنگامی افزایش چشمگیری مییابد که با بافت حل مسئله در ارتباط باشد. کلاسهای آموزشی سنتی دارای اثر بخشی چندانی نیستند، زیرا وابسته به زمان و مکان خاصاند و نمیتوانند بافت واقعی و مناسب برای یادگیری فراهم آورند. متنهای چاپی نیز به سبب محدودیتهای خاص که چیزی بیش از متن، تصویر و طرح خطی نیستند مشکل آفرین هستند. مهمترین اهداف این رویکرد ایجاد محیطهای یادگیری مشارکتی است که به یادگیرندگان و معلمان اجازه میدهد به جست وجو بپردازند و انواع مسئلهها را بررسی کنند. افزایش منابع اطلاعاتی (روزنامه، رادیو، تلویزیون و اینترنت، سی دی و مواد چندرسانهای دیگر) و رشد سریع دانش به خصوص در زمینه علوم و فناوری نه تنها نیاز به روزآمد کردن مطالب درسی را افزایش داده است، بلکه نیاز به بازبینی مجدد طراحی برنامه درسی و تدریس دروس به شکل میان رشتهای را نیز آشکار میکند. اولین و مهمترین ویژگی تعلیم و تربیت مسئله محور و تفکر محور، فعال ساختن دانشآموز و ساختن دانش به وسیله خود او است. فناوری اطلاعات و ارتباطات تسهیل کننده یادگیری مسئله محور است. فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی به خودی خود تأثیر اندکی بر کیفیت تدریس و یادگیری دارند. شک نیست که این فناوریها فرصتهای فراوانی برای ایجاد محیطهای یادگیری فراهم میآورند، هرچند این فناوریهای سبب میشوند تعامل آموزشی قابل توجهی به وجود آید، اما نمیتوانند به تنهایی کیفیت یادگیری و تدریس را افزایش دهند. محتوای فعالیتهای یادگیرنده، اجرای فعالیتهای یادگیری، فرآیند سنجش عملکرد یادگیرندگان، و فرآیند بازخورد باید به گونهای مناسب شکل گیرد، در غیر این صورت تضمینی وجود ندارد که هدفهای آموزشی تحقق یابند.
فناوری اطلاعات و ارتباطات میتواند یاددهی- یادگیری را از محدودیتهای برنامه درسی خطی برهاند. بین یادگیری در مدرسه و خارج از مدرسه، خانه و مکان‌های دور دست پلی بزند و پایه و اساسی برای مفهوم یادگیری برای زیستن با هم و در کنار هم فراهم سازد که از آن به «یادگیری برای بودن» تعبیر میشود. هدف «یادگیری برای بودن»، رشد و توسعه شخصیت و توانایی عمل کردن با استقلال بیشتر، نقادی و موشکافی، برخورداری از قدرت تمیز و عهده‌دار شدن مسئولیت‌های فردی است. در این باره، آموزش نباید هیچ یک از ابعاد و ظرفیت‌های فردی شامل حافظه، استدلال، زیباشناسی، احساسات، توان فیزیکی و مهارتهای برقراری ارتباط را نادیده بگیرد. مدرسه‌های سنتی، غالباً چیزی را که «گنج درون» نامیده میشود و همان استعداد‌های نهفته در وجود هر فرد است، نادیده می‌گیرند. فناوری اطلاعات و ارتباطات با امکانات بسیاری که در اختیار دارد، یادگیری را غنی‌تر می‌سازد. امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از امکاناتی است که به خاطر داشتن قابلیت‌های بی‌پایان در تحقق اهداف آموزشی یادگیری، میتواند توسط معلمان و دانشآموزان به کار گرفته شود. فناوری اطلاعات و ارتباطات در قسمت‌های طراحی، اجرا و ارزشیابی آموزش قابلیت دارد و معلمان و دانشآموزان، در هر کدام از این مراحل، باید اصول و سازوکار‌هایی را رعایت کنند و دانش و آگاهی لازم در خصوص استفاده از امکانات موجود را داشته باشند. لذا ضرورت دارد معلمان، دانشآموزان و سایر عوامل مربوط به آموزش‌و‌پرورش، در خصوص استفاده از امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات و اصول به‌کارگیری آنها برای مقاصد آموزشی، دانش و مهارت و همچنین نگرش‌های لازم را کسب کنند. آنچه از اين تحقيق استنتاج ميشود اين است كه فناوري اطلاعات و ارتباطات زماني منجر به بهبود عملکرد تحصيلي دانش آموزان ميشود كه معلمين و دانشآموزان امكان دسترسي به اين منابع و نحوة استفاده از اين امكانات را داشته باشند. استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات نه تنها منجر به پيشرفت تحصيلي دانشآموزان ميشود بلكه باعث عمق بخشيدن به مطالب فرا گرفته شده، افزايش ميزان يادگيري، تسهيل فرايند يادگيري، آشنايي با فناوري جديد و... ميشود.
در نهایت پیشنهاد میشود معلمان در طرح درس‌هایشان، ابعاد و بخش‌هایی از تدریس را که در آن از فناوری اطلاعات و ارتباطات استفاده میشود، مشخص کنند و از ویژگی‌های خاص فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد استفاده آگاه باشند تا عملکرد تحصیلی دانشآموزان را بهبود بخشند. همچنین پیشنهاد میشود معلمان مؤثرترین و مناسب‌ترین ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات را برای دستیابی به اهداف آموزش خود و کار کردن با آنها را با بررسی نقادانه نرم‌افزارهای خاص یا عمومی انتخاب کنند و هنگام استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، یادگیری دانشآموزان و چگونگی استفاده آنها از فناوری اطلاعات و ارتباطات را زیر نظر بگیرند و ارزشیابی کنند تا مهارتهای حل مسئله دانشآموزان تقویت گردد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در مطالعه حاضر فرمهای رضایت نامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنیها تکمیل شد.
حامی مالی
هزینههای مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تأمین شد.
مشارکت نویسندگان
طراحی و ایده پردازی: سمیه صمیمی- بتول رحیمی روش شناسی و تحلیل دادهها: سمیه صمیمی- بتول رحیمی ؛ نظارت و نگارش نهایی: سمیه صمیمی- بتول رحیمی
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.
2. Ahmadi, M. (2018). Legitimate IT and communications policies in the development of education and knowledge in the eductional system of the country. Journal of Civil & Legal Sciences, 2(6), 341-357. [in Persian]
3. Bell, A. C. & D' Zurilla, T. J. (2009). Problem-solving therapy for depression: A meta-analysis. Clinical Psychology Review, 29, 348-353.
4. Bindu, C. N. (2016). Impact of ICT on Teaching and Learning: A Literature Review. International Journal of Management and Commerce Innovations, 4 (1), 24- 31.
5. Dolati, A. A., Jamshidi, L., & Aminbeidokhti, A. A. (2016). Essential Characteristics of Teachers in Improving Teaching- Learning Process at Smart Schools. Journal of Instruction and Evaluation, 9(34), 77-96. [in Persian]
6. Fernández, N., & Mediavilla, M. (2021). Exploring the relationship between Information and Communication Technologies (ICT) and academic performance: A multilevel analysis for Spain. Socio-Economic Planning Sciences, 77, 101009.
7. Fukuzawa, S., & Cahn, J. (2019). Technology in Problem-Based Learning: Helpful or Hindrance? International Journal of Information and Learning Technology, 36(1): 66-76.
8. Madianou, M. (2021). A second-order disaster? Digital technologies during the COVID-19 pandemic. Social Media & Society July Society, 6(3), 25-39.
9. Mailizar, A., Maulina, A., & Bruce, S. (2020). Secondary school mathematics teachers’ views on E-learning implementation barriers during the COVID-19 pandemic: The case of Indonesia. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 16(7), em1860.
10. Mazhari, M. M., & Mazhari, Z. (2018). Investigating the Impact of Technology Adoption on the Problem Solving Levels of First High School Students in Damghan. Journal of Pouyesh in Education and Consultation, 7, 131-149. [in persian]
11. Memari, R., & Ahmadbeigi, F. (2019). Evaluating the role of information and communication technology (ICT) on problem solving strategies in female students of the second year of elementary school from the point of view of teachers and administrators. Educational Leadership and Management Quarterly, 13(2), 233-247. [in persian]
12. Mirzaei, A., & Ahmadbeigi, F. (2020). The relationship between the use of mobile technology and problem-solving strategies in students of the Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Tehran North Branch. Journal of Knowledge Studies, 13(48), 89-99. [in persian]
13. Moeinikia, M., Zahed Babelan, A., Aryani Ghizghapan, E., & Bigdeli, Z. (2019). Meta-analysis of the role of the application of ICT in teaching and learning process on students learning outcomes. Technology of Education Journal, 13(3), 687-699. [in Persian]
14. Mooshekaf, M. (2021). The role of information and communication technology literacy on increasing the knowledge of technology integration and teaching quality of primary school teachers in Taibad city in the academic year 2019-2020. Master's thesis, Islamic Azad University, Taibad branch, Department of Educational Sciences. [in persian]
15. Namdari Pejman, M., Ghanbarian, P., Ghanbari, S., & Basiri, I. (2017). Effectiveness of Lesson Study on Teachers Professional Skills in Hamadan Province Exceptional Education. Journal of New Educational Approaches, 12(1), 46-74. [in persian]
16. Razmgir, V. (2022). The impact of information and communication technology in education on the creativity and academic performance of sixth grade female students in Ivan city. Master's thesis of Bakhtar Ilam Institute of Higher Education, Faculty of Humanities. [in persian]
17. Roshani, T. (2020). Investigating the Relationship between Parents' Information Literacy and Achievement of Elementary School Students. Quarterly Resources and Information Services Management, 7(3), 49-58. [in Persian]
18. Saif, A. A. (2023). Modern educational psychology: psychology of learning and education. Tehran: Doran Publication. [in persian]
19. Sanjra, A., & Gonjalez, S. (2010). The role of information & communication technology in improving teaching & learning processes in primary & secondary school. Journal of Research in Learning Technology, 18(3), 207-220.
20. Skvarc, D. R., Talbot, M., Harries, T., Wilson, C. J., Joshua, N., & Byrne, L. K. (2021). Home Information and Communication Technology Use and Student Academic Performance: Encouraging Results for Uncertain Times. Frontires in Psychology, 12, 638319.
21. Stein, S. J., Sim, K. N. (2020). Enhancing the roles of information and communication technologies in doctoral research processes. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 17(1), 34.
22. Xiao, F., Barnard-Brak, L., Lan, W. (2019). Examining problem-solving skills in technology-rich environments as related to numeracy and literacy. International Journal of Lifelong Education, 3(11),327-338.
23. Xu, E., Wang, W., & Wang, Q. (2023) The effectiveness of collaborative problem solving in promoting students’ critical thinking: A meta-analysis based on empirical literature. Humanities and Social Sciences Communications, 10(16) ,74-93.