بررسی مدل های ذهنی مدیران موفق سازمان آموزش و پرورش ایران

محورهای موضوعی : آموزش و پرورش

محمد بلال حبشی ¹ , جواد سلیمانپور ^{2 *} , میترا صدوقی ³

1 - دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، گروه مدیریت آموزشی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
2 - استادیار علوم تربیتی، گروه مدیریت آموزشی واحد تنکابن
3 - استادیار علوم تربیتی، گروه مدیریت آموزشی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران

تاریخ دریافت : 1402/03/16 تاریخ پذیرش : 1403/02/26 تاریخ انتشار : 1403/05/30

کلید واژه: مدیریت آموزشی, سازمان آموزش و پرورش, مدل های ذهنی, مدیران موفّق,

چکیده مقاله :

مقدمه:مدل ذهنی نقش مهمی در افزایش عملکرد سازمانها دارد. سازمان هایی که می توانند مدل های ذهنی دقیقی از محیط شغلی شان بسازند و از آن استفاده کنند، نسبت به سازمان هایی که توانایی انجام آن کار را ندارند موفق ترند. هدف : هدف از این پژوهش بررسی مدل‌های ذهنی مدیران موفّق سازمان آموزش و پرورش ایران می‌باشد.
روش شناسی پژوهش: جامعه آماری در این پژوهش ، مدیران موفق سازمان آموزش وپرورش در سال تحصیلی 1401-1400 بودند.روش تحقیق در این پژوهش، روش تحقیق کیفی از نوع پدیدار شناسی است که با روش نمونه‌گیری هدفمند گلوله برفی تا حد اشباع نظری داده‌ها انجام شد .در این پژوهش،مدیران آموزش وپرورش که دارای سابقه خدمت بالای 10سال با مدرک تحصیلی لیسانس و بالاتر و عملکرد موفق درمدیریت بودند، از استان های مازندران،تهران وآذربایجان شرقی برای مصاحبه دعوت شدندودرپژوهش مشارکت کردند.با اشباع نظری 24 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات از ابزار مصاحبه نیمه ‌ساختارمند استفاده شد. پس از جمع‌آوری اطلاعات، تحلیل داده ها با اجرای 7 مرحله ی روش کلایزی انجام گردید.
یافته ها: نتایج یافته‌های این پژوهش کیفی منجر به شناسایی 7 بعد و 77 مؤلفه در 6 شاخص مدل ذهنی مدیران و ارائه یک الگوی مفهومی از مدل‌های ذهنی مطلوب سازمان آموزش و پرورش ایران گردید.
نتیجه گیری: بنابراین نتایج حاصل مصاحبه بر‌اساس جدول رتبه ‌بندی نشان دادکه 39 مولفه تشکیل دهنده‌ی مدل‌های ذهنی بین 5 تا 18 بار تکرار، بیشترین تکرار را داشته است که از جمله آن توانمندسازی و آموزش و گزینش نیروی انسانی، تعامل و ارتباط انسانی، مشارکت پذیری، اولویت ‌بندی برنامه‌ها می‌باشد و 38 مؤلفه با کمترین تکرار بین 1 تا 5 بار تکرار گردید که می‌توان به نقدپذیری، توجه به آمایش سرزمین و تاکید بر تربیت بدنی در کنار آموزش را نام برد.

چکیده انگلیسی:

Introduction : Mental model plays an important role to increase performance of organizations. The organizations which are able to make accurate mental models from their occupational environment and use them are more successful than those organizations which are not able to do that task.
purpose: The purpose of this research is to investigate the mental models of successful managers of the Iranian Education Organization.
Research methodology:The statistical population in this research was the successful managers of the Iranian of Education Organization in academic year of 2021-2022.Research methodology in this research is qualitative being of phenomenology type which was conduected by purposive sampling snowball method up to theoretical saturation limit of data.In this research managers of Education who had past record of service higher than10years with B.A.academic certificate and higher as well as successful performance in management, from mazandaran,Tehran and Azerbaijan,were invited to interview and participated in the reseurch.By theoretical saturation,24 ones were selected as sample. In order to collect data, semi-structured interview tool was used. After collecting the data,data analysis was performed by enforcement of 7 stepsof Kluizi method.
Findings: The results of findings of this qualitative study led to the identification of 7 dimensions and 77 components in 6 indicators of the mental model of managers and presentation of conceptual model of the optimal mental models of the Education Organization of Iran.
Conclusion: Therefore, the results of the interview based on the ranking table showed that 39 components of mental models among 5 to 18 repetitions had the most repetitions including the Empowerment and training and selection of manpower, human interaction and communication,participation,andthe prioritization of programs. And 38 components with the least repetition were repeated among 1 to 5 times including being open to criticism, paying attention to land management, and emphasizing physical education along with education.

متن کامل:



 

Research Paper

 

Examining the mental models of successful managers Education Organization of iran

  Mohammad Balalhabashi1, Jvad Soleymanpour2*, Mitra Sadoughi3

1.phD candidate of Educational Administration, Department of Educational Administration, Tonekabon Branch,

Islamic Azad University, Tonekabon, Iran

2. Assistant Professor of Educational sciences , Department of Educational Administration, Tonekabon Branch, Islamic Azad University, Tonekabon, Iran

3. Assistant Professor of Educational sciences , Department of Educational Administration, Tonekabon Branch, Islamic Azad University, Tonekabon, Iran

 

Received: Accepted: PP:   Use your device to scan and read the article online             DOI:       Keywords: Mental models, educational managment, successful managers, Education organization

Abstract Introduction : Mental model plays an important role to increase performance of organizations. The organizations which are able to make accurate mental models from their occupational environment and use them are more successful than those organizations which are not able to do that task. purpose: The purpose of this research is to investigate the mental models of successful managers of the Iranian Education Organization.                 Research methodology:The statistical population in this research was the successful managers of the Iranian of Education Organization in academic year of 2021-2022.Research methodology in this research is qualitative being of phenomenology type which was conduected by purposive sampling snowball  method up to theoretical saturation limit of data.In this research managers of Education who had past record of service higher than10years with B.A.academic certificate and higher as well as successful performance in management, from mazandaran,Tehran and Azerbaijan,were invited to interview and participated in the reseurch.By theoretical saturation,24 ones were selected as sample. In order to collect data, semi-structured interview tool was used. After collecting the data,data analysis was performed by enforcement of 7 stepsof Kluizi method. Findings: The results of findings of this qualitative study led to the identification of 7 dimensions and 77 components in 6 indicators of the mental model of managers and presentation of conceptual model of the optimal mental models of the Education Organization of Iran. Conclusion: Therefore, the results of the interview based on the ranking table showed that 39 components of mental models among 5 to 18 repetitions had the most repetitions including the Empowerment and training and selection of manpower, human interaction and communication,participation,andthe prioritization of programs. And 38 components with the least repetition were repeated among 1 to 5 times including being open to criticism, paying attention to land management, and emphasizing physical education along with education.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

        

        

 

*Corresponding author: Jvad Soleimanpoor  Address: Assistant Professor of Educational sciences, Department of Educational Administration, Tonekabon Branch, Islamic Azad University, Tonekabon, Iran  Tell: 09113936334 Email: [e-mail]

 

 

 

 

 

Extended Abstract

        

 

Introduction: Mental model plays an important role to increase performance of organizations. The organizations which are able to make accurate mental models from their occupational environment and use them are more successful than those organizations which are not able to do that task.

 

Context: managers of the Iranian Education Organization.

 

Goal: The purpose of this research is to investigate the mental models of successful managers of the Iranian Education Organizat.

Method: : The statistical population in this research was the successful managers of the Iranian of Education Organization in academic year of 2021-2022.Research methodology in this research is qualitative being of phenomenology type which was conduected by purposive sampling snowball method up to theoretical saturation limit of data.In this research managers of Education who had past record of service higher than 10 years with B.A. academic certificate and higher as well as successful performance in management, from mazandaran,Tehran and Azerbaijan,were invited to interview and participated in the reseurch.By theoretical saturation,24 ones were selected as sample. In order to collect data, semi-structured interview tool was used. After collecting the data, data analysis was performed by enforcement of 7 steps of Kluizi method.

 

Findings: The results of findings of this qualitative study led to the identification of 7 dimensions and 77 components in 6 indicators of the mental model of managers and presentation of conceptual model of the optimal mental models of the Education Organization of Iran.

 

Results: the results of the interview based on the ranking table showed that 39 components of mental models among 5 to 18 repetitions had the most repetitions including the Empowerment and training and selection of manpower, human interaction and communication, participation, and the prioritization of programs. And 38 components with the least repetition were repeated among 1 to 5 times including being open to criticism, paying attention to land management, and emphasizing physical education along with education.

 

 مقاله پژوهشی

بررسی مدل­های ذهنی مدیران موفق سازمان آموزش و پرورش ایران

 

محمد بلال حبشی1، جواد سلیمانپور2، میترا صدوقی3

1. دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، گروه مدیریت آموزشی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران

2.  استادیار علوم تربیتی، گروه مدیریت آموزشی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران (نویسنده مسئول)

3.  استادیار علوم تربیتی، گروه مدیریت آموزشی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران

 

تاریخ دریافت: تاریخ پذیرش: شماره صفحات:   از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید              DOI:     واژه­های کلیدی: مدل­های ذهنی،مدیریت آموزشی، مدیران موفّق، سازمان آموزش و پرورش

چکیده مقدمه:مدل ذهنی نقش مهمی در افزایش عملکرد سازمانها دارد. سازمان هایی که می توانند مدل های ذهنی دقیقی از محیط شغلی شان بسازند و از آن استفاده کنند، نسبت به سازمان هایی که توانایی انجام آن کار را ندارند موفق ترند.      هدف : هدف از این پژوهش بررسی مدل­های ذهنی مدیران موفّق سازمان آموزش و پرورش ایران می‌باشد. روش شناسی پژوهش: جامعه آماری در این پژوهش ، مدیران موفق سازمان آموزش وپرورش در سال تحصیلی 1401-1400 بودند.روش تحقیق در این پژوهش، روش تحقیق کیفی از نوع پدیدار شناسی است که با روش نمونه‌گیری هدفمند گلوله برفی تا حد اشباع نظری داده­ها انجام شد .در این پژوهش،مدیران آموزش وپرورش که دارای سابقه خدمت بالای 10سال با مدرک تحصیلی لیسانس و بالاتر و عملکرد موفق درمدیریت بودند، از استان های مازندران،تهران وآذربایجان شرقی برای مصاحبه دعوت شدندودرپژوهش مشارکت کردند.با اشباع نظری 24 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع­آوری اطلاعات از ابزار مصاحبه نیمه ­ساختارمند استفاده شد. پس از جمع­آوری اطلاعات، تحلیل داده ها با اجرای 7 مرحله ی روش کلایزی انجام گردید.  یافته ها: نتایج یافته­های این پژوهش کیفی منجر به شناسایی 7 بعد و 77 مؤلفه در 6 شاخص مدل ذهنی مدیران و ارائه یک الگوی مفهومی از مدل­های ذهنی مطلوب سازمان آموزش و پرورش ایران گردید. نتیجه گیری: بنابراین نتایج حاصل مصاحبه بر­اساس جدول رتبه ­بندی  نشان دادکه 39 مؤلفه تشکیل دهنده­ی مدل­های ذهنی بین 5 تا 18 بار تکرار، بیشترین تکرار را داشته است که از جمله آن توانمندسازی و آموزش و گزینش نیروی انسانی، تعامل و ارتباط انسانی، مشارکت پذیری، اولویت ­بندی برنامه­ها می­باشد و 38 مؤلفه با کمترین تکرار بین 1 تا 5 بار تکرار گردید که می­توان به نقدپذیری، توجه به آمایش سرزمین و تاکید بر تربیت بدنی در کنار آموزش را نام برد.

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

مدل های ذهنی نقش و اثر گذاری بسیار بالایی بر شاخص عملکرد سازمان ها دارد (Tadris Hasani et al,2022,p53). افراد درونشان را با ایجاد یک مدل با دنیای بیرون می­سازند (Salami and Taheri Lari, 2016,p 2). توانایی ما در رسیدن به آرزوهایمان، حرف­های ما، تحلیل ما، تفسیرهای ما و همه آنچه که می­گوییم و می­شنویم تابع مدل­های ذهنی ماست ومدل­های ذهنی صحیح­تر موجب عملکرد بهتر و قواعد بهتر تصمیم‌گیری می‌شود و به مدیران کمک می‌کند بر کلیه اطلاعات مهم و مرتبط متمرکز شوند و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک بهتری بگیرند ( Nadafi et al, 2017,p 482). مدل های ذهنی یکی از عملی ترین و اهرمی ترین پنج فرمان سنگه برای تحول یک سازمان سنتی می باشد (Tadris Hasani et al,2022,p 53). همچنین آموزش و پرورش مادر سازمان­ها است و یکی از سازمان‌های مهم اجتماعی است که دانش­آموزان را برای ایفای نقش مناسب در جامعه آینده آماده می­کند                                 (Elfors, Oort & Karston,2012، Imani et al,2018,p 26). از آنجایی که مدل­های ذهنی مدیران آموزش وپرورش تحت­تأثیر دانش و تجربه این  مدیران نیز می­باشد (Rajabali Begloo, et al, 2016,p 9). آنچه مدیران می­بینند، انجام می­دهند و درباره آن تصمیمی می­گیرند تحت­تأثیر نقشه­ای از جهان پیرامون است که در ذهن دارند (Nadafi et al,2017,p 3). چرا مدل­های ذهنی در طرز رفتار مدیران مؤثر هستند؟  سنگه¹ در پاسخ به این سوال بر این باور است که مدل­های ذهنی شکل دهنده ی رفتار های ما هستندوعینک(لنز) است که به چشم می زنیم واز طریق آن دنیا را می بینیم لذا بر دید ما از دنیا مؤثرند و بر این اساس بر گزینش ما اثر می­گذارند (Singh,1988,p 225). به باور پراک وتوماس² (2002:166) مدل ذهنی تصمیم­گیری نسبت به واقعیت و درک محیطی آنها می باشد (Nadafi et al, 2018,p 3). نورث³ (1993) عقیده دارد که نحوه تصمیم­گیری افراد مستلزم تشریح «مدل‌های ذهنی» است (Ehsani et al,2015,p10).

همه انسان­ها در دنیای یکسانی در حال زندگی هستند ولی برداشت­های متفاوتی از آن به عمل می‌آورند. افراد با داشتن مدل­های ذهنی متفاوت برای درک دنیا به برداشت­های متفاوتی دست می­یابند (Salami and Taheri Lari,2015,p 2) آنچه تفاوت ما را می­سازد قبل از تفاوت دانش و استعداد، تفاوت نگرش و مدل­سازی­هایی است که ما از تجربیات قبلی خود و ایده­های دیگران انجام می­دهیم (salami et al,2015,p 3Y singh,1999,p 278).  اگر مدلی حقیقت عینی فرض شود هیچ سعی و تلاشی در جهت تصحیح آن صورت نمی­گیرد (Singh,1998,p 226). به باور جی­فری⁴ (2012) مدیرانی که مدل­های ذهنی درست‌­تر و درک کامل­تری از توانایی سازمان­ و محیط شغلی­شان دارند نتایج عملکرد بالاتری خواهند داشت. لذا مدل ذهنی نقش مهمی در افزایش عملکرد سازمان دارد (Singh,1999;Jeffrey, 2012,p 169).

مدل­های ذهنی افراد می­تواند از طریق مشاهدات، روابط بین کنش­ها و بازخوردهای نظام و مطالعه دست ­نوشته­ های آن تغییر کند و یا تکامل یابد          (Benyon,2001,p 33). تکامل مفهومی مدل­های ذهنی را می­توان از طریق تعریف­هایی که از این مفهوم توسط پژوهشگران ارائه شده است، پیگیری کرد. بررسی مدل­های ذهنی از نظام­های اولّیه ذخیره و بازیابی اطلاعات آغاز شده و به نظام­های کتابخانه­ای، موتورهای کاوش (Moukedad and Large,2001) و سایر نظام­های گسترش پیدا کرده است (Golabian Moghadam, 2019,p 48). 

نتایج تحقیقات پین ⁵ (2005) نشان داد که عوامل فردی و محیطی شامل: هدف­ها، انگیزه­ها، شرایط روحی، پیش دانسته­ها، مهارت ­ها، آموزش، تعامل، شرایط محیطی و ویژگی­های شناختی انسان، قابلیت­های فیزیکی و ... می­توانند در شکل­گیری مدل ذهنی افراد تاثیرگذار باشد (Rajabali Begloo et al,2015,p 10;Payne,2005,p 65) . مدل ذهنی نیز تحت تأثیر تجربه افراد است و این تجربه تحت ­تأثیر و از طریق آموزش رسمی بدست می­آید (Rajabali Beglooet al,2015:10, Fidel, 2012:134). مدل­های ذهنی در حوزه­های مختلفی کاربرد دارد­. در حوزه روانشناسی شناختی برای تحلیل فرایند ذهنی، در حوزه­های تعامل انسان - رایانه باعث استخراج دانش از ذهن افراد می‌شود (Golabian Moghadam,2019,p 46) . مدل‌های ذهنی را می‌توان به روش‌های مختلفی استخراج کرد. از روش­های متداول استخراج مدل­های ذهنی شامل: روش مصاحبه، مشاهده، ترسیم، بلنداندیشی و تکنیک فهرست شبکه­ای است. در اغلب پژوهش­ها- از جمله در این پژوهش- مجموعه ای از تکنیک‌ها به همراه پرسشنامه­ای برای گردآوری اطلاعات شخصی به­عنوان مکمل دیگر ابزارها به کار گرفته شده است (Abbasi Doomshahri,2018,p 6).

پژوهش در زمینه مدل­های ذهنی در ایران اندک و در حال رشد و تکامل است (Ehsani et al,2016,p 24). دستیابی به آینده مطلوب در نظام آموزشی مستلزم توانمندسازی حرفه‌ای معلمان و مدیران مدارس و توجه به مدل های ذهنی آنها است. (Alimohammadi et al,2019,p 9). همچنین مدل­های ذهنی رایج در ایران برای محوریت یافتن و تعیین کننده شدن مفهوم اثربخشی از ظرفیت اندکی برخوردار است (Ehsani et al,2016,p 24).

نمی توان بدون توجه به مدل های ذهنی مدیران به توانمند سازی منابع انسانی که کلید توسعه و پیشرفت سازمان­های آموزشی در مواجهه با تغییرات جهانی است، نایل گردید (Alimohammadi et al,2019,p 7)بنابراین با توجه به ظرفیت اندک مد ل های ذهنی رایج در ایران واهمیت ونقش مدل ذهنی در افزایش عملکرد سازمان ،پژوهش در زمینه ی مدل های ذهنی مدیران ضروری ودغدغه اصلی پژوهشگران ومدیران آموزش وپرورش ایران است.

پیشینه تحقیق

تاریخچه­ی مدل­های ذهنی به دوران باستان بازمی­گردد. داستان مردی که برای حل مشکلات خود عاجزانه از پزشکی خواست به او کمک کند تا بفهمد: چرا در دنیا این همه آدمهای خوشحال وجود دارد؟ و همچنین داستان­لباس جدید امپراطور در اثر معروف «هانسن­کریستین آندرسن»⁶، یا­ نجات ­سربازان مجارستانی در جنگ جهانی دوم با در دست داشتن  نقشه کوه­های آلپ، بیان انسان­هایی است که در بند تصویر ذهنی خود اسیرند (singh,1998,p224;Jeffrey,1999,p169) تحقیقات نشان می­دهد که اولین بارعبارت مدل­های ذهنی توسط روان­شناس ،کنت کریک⁷ (1940) ابداع شد  (Rajabali Begloo et al,2015,p3) . مدل ذهنی یک فرمان از پنجمین فرمان سنگه است (singh,1988,p 5).  به عقیده هچ⁸ (1990) مدل­های ذهنی در جهان تاریخچه­ی بلندی دارد و می‌تواند به کار کلوین⁹، یولتزمن¹⁰، مکس ول¹¹، کریک (1942) و پیرس¹² بازگردد (Singh,1999,p 271) . بررسی پیشینه ی مدل های ذهنی ومبانی نظری حاکی از آن است که مدل های ذهنی نقش واثرگذاری بسیار بالایی بر عملکرد سازمان دارد (Tadris Hasani et al,2022,p 53). اغلب تصمیمات نا کا رآمد مدیران تحت تاثیرمدل های ذهنی ضعیف آنان است(Abbasi Doomshahri,2018,p 2).مدل ذهنی به عنوان نقشه راه مدیران ولنز نگاه مابه سازمان ویکی از اهرمی ترین پنج فرمان سنگه است ک درک دانش مدیریت بدون درک آن امکان پذیر نیست (Singh,1998,p 270) . همچنین جهان هر کس ساخته ذهن اوست ومدل های ذهنی مدیران تحت تاثیر تجربه آنان است ومدیران باید راه هایی که سازمان به موفقیت می رسد رابا یافتن مدل های ذهنی ونحوی شکل گیری آن را دنبال کنند.(Jeffrey,2012,p169). همچنین توانمندسازی منابع انسانی از طریق اشتراک گذاری مدل ذهنی مدیران موفق کلید توسعه وپیشرفت سازمان های آموزشی است.بنابراین مدیرانی که مدل ذهنی درست وکامل تری دارند نسبت به مدیرانی که چنین دانش ومهارت را ندارند موفق تر هستند و عملکرد بالاتری دارند (Abbasi Doomshahri,2018,p9  ; Jeffrey,2012,p171) با وجود اهمیت زیادمدل های ذهنی در مدیریت آموزشی و اثربخشی آن برافزایش عملکرد سازمان ؛تحقیقات در زمینه­ی مدل­های ذهنی در ایران اندک ودر حال رشدوتکامل است .امابررسی ها نشان داده است، درزمینه ی مدل های ذهنی در خارج از کشور تحقیقات گسترده تری نسبت به ایران انجام شده است که به اختصار به شرح زیر است: نتایج پژوهش تدریس حسنی و همکاران (53:1401)  با عنوان " بررسی نقش مدل های ذهنی بر عملکرد  سازمانی مبتنی بر کارت امتیازی متوازن پایدار مورد مطالعه شعب بانک رفاه استان گیلان"نشان  دادکه  مدل های ذهنی مدیران اثر گذاری بسیار بالایی بر شاخص عملکرد سازمانی وایجادتغییرات سازمانی دارد.

نتایج یافته های پژوهشی موسوی وهمکاران (41:1399) باعنوان " شناسایی الگوهای ذهنی مدیران درخصوص بهزیستی ذهنی منابع انسانی سازمان ها با کاربست روش کیو Q " نشان داد که  از عناصرمهم در شکل گیری مدل های ذهنی، ایجاد جو رضایت بخشی کارکنان در سازمان، تبادل تجارب و تعهد به سازمان کارکنان است. نتایج یافته های پژوهشی اربابیان وهمکاران (2:1399) باعنوان " ارائه الگوی مدیریت توانمند سازی برای مدیران مدارس متوسطه آموزش و پرورش شهر تهران " نشان داد که از عناصر الگوی توانمند سازی مدیران شامل توانایی های عمومی، توانایی های رهبری، توانایی های بین فردی و توانایی های سازمانی – مدیریتی مدیران و ... می باشد. نتایج پژوهش جریحی و همکاران (47:1398) باعنوان " تدوین و اعتباریابی الگوی طراحی آموزشی مبتنی بر نظریه مدل ذهنی روش ها و مدل های روان-شناختی "نشان داد که از عناصر مهم شکل گیری مدل ذهنی، دسترسی به مدل های ذهنی افراد ماهر، اشتراک گذاری مدل ذهنی، عینی سازی مدل  ذهنی و... است . نتایج پژوهش علی محمدی و همکاران (9:1398) باعنوان «توانمندسازی حرفه ای معلمان در چشم انداز آینده و ارائه مدل» نشان داد که مدل توانمند سازی حرفه ای معلمان از ،63  شاخص و 19مؤلفه و شش بعد زمینه‌سازی ارتقای کیفی توانمندسازی حرفه ای معلمان تشکیل شده است وُبعد مهارت حرفه ای معلم شامل مؤلفه‌های: 1-توسعه دانش 2-توسعه مهارت های تدریس و پژوهش3-توسعه تفکر و خلاقیت وکارآفرینی است.

نتایج پژوهش کاظم پورو همکاران (221:1396) باعنوان« رابطه مدل‌های ذهنی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با رفتار جستجوی وبی آنها » نشان داد که بررسی مدل‌های ذهنی می‌تواند به طراحان نظام‌های اطلاعاتی در بیان نیازهای اطلاعاتی و بهبود عملکرد نظام کمک نماید.  نتایج تحقیقات سلامی و طاهری لاری (2:1395) با عنوان: «شناسایی عوامل موثر در شکل­گیری مدل­های ذهنی مدیران مورد مطالعه شهرداری مشهد» نشان داد که عوامل موثر در شکل­گیری مدل­های ذهنی مدیران شامل ویژگی­های فردی، ریسک­پذیری، سوابق ذهنی، اعتقاد به تحول، آینده­نگری، توانایی ذهنی و ... است.

یافته های پژوهش توئیکا و همکاران¹³ (1:2022)باعنوان"درک الگوهای ذهنی معلمان از تشریک مساعی برای تقویت جامعه یادگیرنده "در فنلاند نشان داد که مدل های ذهنی مدیران نقش مهمی در ایجاد فرهنگ مشارکتی مدرسه، ترویج اصول برنامه ریزی درسی و توسعه یادگیری دارد. نتایج پژوهش جنریچ و همکاران¹⁴ (1:2022)  با عنوان"مدل های ذهنی هدایت کننده اقدام مدیران به سمت مداخلات سازمانی مرتبط با سلامت روان – مروری نظامند بر مطالعات کیفی"در آلمان نشان داد که مدل های ذهنی مدیران باعث ایجاد احساس مشترک مسئولیت در بین مدیران و تقویت کنترل پذیری  درک شده ی آن ها نسبت به شرایط کاری مرتبط با سلامت روان می گردد. نتایج پژوهش سیمونی¹⁵ (3:2022) با عنوان «رهبران آموزشی و زمان آن ها - مطالعه تئوری پایه ای از مدل های ذهنی مدیران مدارس متوسطه در مدارس متوسطه نیویورک غربی » نشان داد که مدل های ذهنی مدیران و رهبران آموزشی بین دو شغل تعادل ایجاد می کند ، مدل های ذهنی باعث می شود مدیران با معاونین خود روابط قوی تری ایجاد کنند، و با واگذاری مسئولیت ها به معاونین خود موفقیت بیشتری را تجربه کنند. نتایج پژوهش اوبن وبیتزن باوئر¹⁶(1:2022)باعنوان«دو بعد شناختی مدل های ذهنی دانشجویان در وفاداری علمی به صداقت و وفاداری عملکردی» نشان داد که درک ضعیف از مدل های ذهنی به عنوان  یکی از منابع اصلی مشکلات یادگیری است. همچنین درک نظری عمیق از ساختار مدل های ذهنی فراگیران در فیزیک کوانتوم ضروری به نظر می رسد. نتایج مطالعات بیتس¹⁷ (2015 :3) و رانتولو¹⁸، (2018) نشان داد که مهارت­های حرفه­ای مورد نیاز نظام آموزشی و معلمان شامل: تعامل، خوش اخلاقی، مسئولیت پذیری، خلاقیت و مدیریت دانش، تفکر انتقادی، برنامه ریزی، انعطاف پذیری ، پاسخگویی و.... است. (Abbasi Doomshahri,2018,p 13) .

نتایج تحقیقات جی فری(170:2012) در موردنظریه ی مدل های ذهنی نشان داد که مردم با خاطرات خوب مدل های ذهنی را به سادگی شکل می دهند. نتایج پژوهش جاکوپز  و هراکلیوس¹⁹(338:2005) در مورد مدل های ذهنی نشان داد که مدل های ذهنی برهان، تفسیر، نهایتاً عمل ما را شکل می دهند. نتایج تحقیقات ژاک²⁰(1998) نشان داده است که جهان هر کس ساخته ذهن اوست و تصویرهای ذهنی بخش فعال ذهن است وآن را شکل می­دهد (Senge 1999,p 170).

به طور کلی نتایج مطالعات در زمینه مدل های ذهنی نشان می­دهد که مد ل های ذهنی مدیران می­تواند از عناصرو مؤ لفه‌های متعددی تشکیل گردد. برخی از این عناصر و مولفه­های تشکیل‌دهنده مدل های ذهنی مدیران به شرح زیر است: اثر گذاری مدل ذهنی برعملکرد سازمانی(Tadris Hasani et al,2022,p 53) توا نمند سازی مدیران ،توانایی های عمومی، توانایی های رهبری، توانایی های بین فردی و توانایی های سازمانی– مدیریتی مدیران و ... (Arbabian et al,2020,p 2) . توانمندسازی حرفه ای معلمان، تبادل تجارب حرفه ای، توسعه دانش و مهارت ها، خلاقیت، بهسازی منابع انسانی، توسعه مدیریت دانایی، نظم پذیری، تعهد، مهارت های تحلیل مسائل و ... (Ali Mohammadi et al,2019,p 25). توانمندسازی نیروی انسانی، اعتقاد به خرد جمعی، مدیریت و رهبری آموزشی، استقرار نظام یاددهی-یادگیری، ارتقای سطح سلامت و بهداشت و توجه به فعالیت های فوق برنامه (Imani et al,2018,p 43) ریسک پذیری، تبادل تجربه، استفاده از تکنولوژی، و ... (Nadafi et al,2017:479) ، مقاومت مدلهای ذهنی در برابر تغییر (اینرسی مدل های ذهنی)، تولید مدل های ذهنی جدید (Abbasi Doomshahri,2018,p 35) . آموزش، مهارت آموزی، تخصص، آشنایی با روش های نوین و ... (Adli et al,2018,p 29) تجربه و دانش پیشین مدیران، توانایی فیزیکی، ویژگی­های شناختی، آموزش، تعامل و .... (Rajabali Begloo et al,2015,p 10; Golabian Moghadam,2019,p 46) همچنین ایجاد فرهنگ مشارکتی در مدرسه، ترویج اصول برنامه ریزی درسی و توسعه یادگیری (Toikka et al,2022,p 1). ایجاد احساس مشترک مسئولیت در بین مدیران  مدارس و تقویت کنترل پذیری  درک شده ی آن ها نسبت  به شرایط کاری (Genrich et al,2022,p 1). ایجاد تعادل  بین دو شغل مدیران،  واگذاری مسئولیت ها به معاونین و کسب موفقیت (Simoni, 2022,p 3). درک مشکلات یادگیری، درک نظری عمیق از ساختار مدل های ذهنی فراگیران (Ubben et al,2022,p 1) . تعامل ، پاسخگویی، خوش اخلاقی، مسئولیت پذیری، خلاقیت و مدیریت دانش و.... (Betes,2015,p3,rantolo,2018،)تسهیل در ­تصمیم­گیری، افزایش عملکرد سازمان، اشتراک­گذاری مدل و... است(Senge,1998;Jeffrey,2012,p 170). 

دویل²¹ و فورد²² در نقدی از مدل­های ذهنی استدلال کردند که زمینه­ی تمایل به پذیرش ابهام در­مورد اصطلاح مدل­های ذهنی مانع پیشرفت و پالایش نظریه­های مدل­های ذهنی شده است ونتایج تحقیقات ترنر²³، بلانکو²⁴ در­مورد   مدل­های ذهنی نشان داد که اصطلاح مدل­های ذهنی گیج‌کننده است( Jeffrey,2018p172) همچنین نتایج تحقیقات سنگه (1999) هم نشان داد که اشتراک­گذاری مدل­های ذهنی جدید باعث بهبود عملکرد سازمان می­گردد ( Jeffrey,2012p171) نتایج بررسی پیشینه ی تحقیقات انجام شده در زمینه مدل های ذهنی نشان داده است که پژوهش در زمینه مدل های ذهنی مدیران آموزش و پرورش در ایران اندک و در حال رشد است. پذیرش ظرفیت اندک مدل­های ذهنی رایج درایران معادل  با نا امید شدن نیست.بنا براین پژوهش حاضر در پی آن است که آیا مدیران سازمان آموزش وپرورش از مدلی واحد ومطلوب در سازمان استفاده می کنند؟بنابر این سوال اصلی تحقیق  این است مدل ذهنی مدیران آموزش وپرورش چگونه است؟ وازچه عناصر ومؤلفه هایی ساخته شده  است؟ 

روش شناسی تحقیق

پژوهش حاضردر طبقه پژوهش­های کاربردی قرار دارد یک روش کیفی با رویکرد پژوهش پدیدار شناسی²⁵ است. هدف از این پژوهش کیفی بررسی و شناسایی عناصر ومؤلفه‌های شرایط زمینه­ای، علّی و میانجی مدل­های ذهنی مدیران موفق سازمان آموزش و پرورش ایران می­باشد.این پژوهش برای دستیابی به جوهره ی تجربه های مدیران براساس پارادایم ساختن گرایانه (ساختن گرایی) باراهبرد پژوهش پدیدار شناسی یا پدیدار شناختی (Cres Well,2009,p51) انجام شد. در این پژوهش کیفی پژوهشگراز طریق پاسخ به سوال اول پژوهش به دنبال شناسایی عناصر و مؤلفه­های تشکیل­دهنده مدل­های ذهنی مدیران موفق سازمان آموزش و پرورش ایران است سپس از طریق یک پژوهش کمی بررسی می­نماید که همبستگی و اهمیت و اولویت­­بندی عناصر تشکیل­دهنده مدل­های ذهنی مدیران موفق سازمان آموزش و پرورش ایران چگونه است ؟ مدل مطلوب آموزش و پرورش ایران کدام است؟به این منظور اصلاً با انجام این پژوهش کیفی زمینه بررسی کمی وارائه یک الگوی ازمدل های ذهنی مدیران موفق آمو زش و پرورش ایران مهیا گردید.

جا معه آماری دراین پژوهش ، مدیران موفق سازمان آموزش و پرورش ایران ، شاغل رسمی در سال تحصیلی 1401- 1400 می باشد.معیارهای انتخاب این مشارکت­کنندگان ؛ سابقه خدمت، رشته تحصیلی، تجربه مدیریتی موفق و علاقه­مندی به  موضوع پژوهش می­باشد.  ابزار جمع­آوری اطلاعات در این پژوهش ، مصاحبه نیمه ساختارمند بود.روش نمونه­گیری ، نمونه گیری هدفمند گلوله برفی تا حداشباع نظری داده­ها است. برای جمع­آوری اطلاعات با همکاری سازمان آموزش و پرورش و معرفی مشارکت کنندگان در مصاحبه ،مدیران سازمان آموزش و پرورش که دارای سابقه خدمت بالای 10سال ومدرک تحصیلی لیسانس و بالاتر و عملکرد موفق درمدیریت بودنداستان به استان شناسایی و برای مصاحبه دعوت شدند. به این ترتیب مصاحبه با مشارکت کنندگان در این پژوهش آغاز شد و بلا فاصله در پایان هر مصاحبه متن مصاحبه ونظرات مشارکت کنند گان در مصاحبه با دقت زیادیادداشت برداری شده و مرور وبررسی شدند. نمونه گیری تا حد اشباع داده ها ادامه داشت. سر انجام با توجه به اشباع نظری ، تعداد 24 نفر از مدیران آموزش وپرورش ازاستان های مازندران،تهران وآذربایجان شرقی در این پژوهش مشارکت داشتند وبه عنوان نمونه انتخاب شدند ونمونه‌گیری پایان یافت. سپس بعد از جمع آوری اطلاعات، برای تحلیل داده ها 6 مرحله از 7مرحله ی روش کلایزی ²⁶ (1- مرور کامل متن نوشتاری 2- انتخاب متن و کدگذاری آن3-  سازماندهی داده­ها و حذف موارد تکرار و ادغام دسته‌ها 4- طبقه­بندی داده­ها 5- کدگذاری باز6- کدگذاری محوری) با دقت بر روی داده­ها  اجرا شد.به این ترتیب پس از مرور متن و کدگذاری اطلاعات و سازماندهی داده­ها با مقایسه خط به خط ،عبارت به عبارت و کلمه به کلمه (مقایسه الاکلنگی) ، مفهوم پردازی و طبقه­بندی داده­ها انجام شد(مرحله کدگذاری باز ) . با کمک مفاهیم استخراج شده با یک تحلیل ژرف وعمیق مقوله‌ها (طبقه­ها) گروهبندی شدند و در دسته­های بزرگتری با عنوان مقوله محوری توصیف شدند که شامل مقوله­ها ی مدل ذهنی وابعاد آن است(مرحله کدگذاری محوری).سرانجام داده­ها در جدول شماره 1 (جدول رتبه‌بندی کدهای محوری) قرار گرفتند و به کمک داده های آن نمودار شماره2(نمودار عناصر ومؤلفه‌های مدل‌های ذهنی مدیران سازمان آموزش و پرورش ایران ) با رعایت کامل ملاحظات اخلاقی و امانت داری اطلاعات مشارکت کنندگان تدوین گردید.چون در این پژوهش هدف نهایی  پژوهشگر تدوین یک طرحواره مفهومی یا یک تحلیل مفهومی وتدوین الگوی ذهنی مدیران آموزش وپرورش بود؛ نه تدوین یک نظریه. لذا با الگوگیری از نظریه فرایند شکل گیری مدل ذهنی(Noori and Mehr Mohammadi,2012,p24;Strauss & Corbin,1988,p18) با بکارگیری مجموعه قواعد و مراحل توصیف شده فوق تحلیل داده­ها از مرحله اول تا مرحله ششم به روش کلایزی اجرا شد . سرانجام پس از بررسی اطلاعات بر گرفته از مصاحبه وتحلیل محتوی به روش کلایزی، مقوله های محوری مدل ذهنی و عناصر و مؤلفه های  تشکیل دهنده ی مدل های ذهنی مدیران شناسایی و مفهوم سازی شدند و هدف این مطالعه برآورده گردید و فرایند تحلیل داده ها خاتمه یافت.

ابزار جمع‌آوری اطلاعات 

در این پژوهش کیفی برای جمع آوری اطلاعات در پژوهش از مصاحبه ی نیمه ساختارمنداستفاده شد.با توجه به روش تحقیق پدیدار شناسی ، تحلیل داده ها ی برگرفته از مصاحبه با روش 7مرحله ای کلایزی که یک روش علمی مناسب این پژوهش است،انجام شد.و پژوهشگران زیادی در تحقیقات خود برای استخراج عناصر و مؤلفه های مدل ذهنی مدیران ،فراوان از ابزار مصاحبه و روش کلایزی در کنار سایر ابزارها استفاده کرده اند. با اطلاعات بر گرفته از مصاحبه وتحلیل داده ها به روش کلایزی درکوتاه مدت اطلاعات علمی دقیق وعینی زیادی از نمونه ها بدست آمد ه است و جوهره تجربه های مدیران موفق برای شکل دادن به الگوی ذهنی مدیران و روابط معنایی آن نمایان گردید.

 

 

جدول شماره1.. کدگذاری محوری و کد مصاحبه شونده­ها ( رتبه­بندی کدهای محوری)

ردیف	کدگذاری محوری (استخراج مفهوم)		مقوله		تعداد تکرار		کد مصاحبه شونده­ها
1	توانمندسازی و آموزش و گزینش نیروی انسانی متخصص و حرفه ای گرایی و تخصص محوری (فنی و عملکردی )		شرایط مداخله‌گر		18		1،3،4،5،6،7،8،12،13،14،16،17،19،20،21،22،23،24
2	تعامل و ارتباط انسانی مناسب (فنی – رفتاری)		شرایط علّی		17		1،2،3،5،7،9،13،14،16،17،19،20،21،22،23،24
3	مشارکت پذیری ( فنی – رفتاری)		پیامدها		15		2،6،7،8،9،10،11،15،17،18،19،20،21،22،23،24
4	نظارت بر مدیریت و نظارت ارزیابی عملکرد ( منابع مالی، رسانه آموزشی، تکنولوژی، ارتباط انسانی، زمان ، مدیریت بحران، مدیریت دانش و...(فنی-عملکردی)		راهبردها		14		2،3،5،6،7،11،14،16،19،20،21،22،23،24
5	محصول­گرایی و علم­گرایی(دانش محوری، پژوهش محوری) توجه به برون داد و پیامد ها(فنی – عملکردی)		راهبرد		13		2،9،10،11،12،15،17،18،19،20،21،22،23،24
6	بهره گیری از ظرفیت ها و امکانات  ( نیروی انسانی و ابزار ، فناوری اطلاعات، نرم افزارها، سخت افرازها( داخلی و خارجی، مدل­ها ) ( فنی عملکردی )		پیامدها		12		3،5،6،7،10،14،15،17،18،20،21،22
7	ارتقای معیشت و رضایتمندی  کارکنان (انسانی)		شرایط مداخله‌گر		11		2،3،4،8،9،10،14،19،22،23،24
8	تبادل تجارت مدیران موفق  ( بهره گیری از تجارب نخبگان مدل های بومی و... ( فنی عملکردی )		شرایط زمینه­ای		11		4،6،7،9،10،15،19،22،23،24
9	افزایش عملکرد سازمان و کیفیت بخشی عملکرد، مدیریت کیفیت ( فنی – عملکردی)		راهبردها		10		4،6،11،13،16،19،21،22،24
10	تفویض اختیار و جایگزین پروری و دادن آزادی عمل و مدیریت غیر متمرکز و مانع زدایی فاصله گیری از کارهای دستوری (اخلاقی)		راهبرد		10		1،2،7،10،12،15،20،21،23،24
11	دور نگری و واقع بینی(آینده­نگری، چشم­انداز) (فنی - عملکردی)		راهبرد		10		2،4،7،12،16،18،21،22،23،24
12	تعهد و دلبستگی به سازمان مسئولیت پذیری (فنی-  رفتاری)		شرایط مداخله­گر		10		2،4،12،14،15،16،20،21
13		انعطاف‌پذیری مدل ( فنی – عملکردی )		شرایط زمینه­ای		9		2،7،10،14،16،18،22،23،24
14		اولویت بندی نیازها (فنی – عملکردی)		راهبرد		9		3،5،7،12،18،19،20،22،24
15		تولید محوری و تحول آفرینی (مدل کارآمد، پویایی مدل، مدل تلفیقی، تکامل و رشد مدل) (فنی – عملکردی)		شرایط مداخله‌گر		9		3،9،10،12،15،16،20،22،23
16		اخلاق محوری و توجه و کرامت انسانی(رقابت سالم، وجدان کاری،جو دوستانه، تقویت روابط عمومی، اعتماد به نفس) (فنی – رفتاری)		پیامد		8		5،12،13،19،20،21،22،24
17		پاسخگویی به نیازهای مخاطبان و نیازسنجی(کارکنان، دانش آموزان، والدین و جامعه) (فنی – عملکردی)		راهبرد		8		3،9،10،15،19،22،23،24
18		برنامه­ریزی و پیگیر و اطلاع رسانی یافته­ها و ارائه راهکار (فنی – عملکردی)		شرایط علی		8		1،5،7،9،15،19،21،22
19		باور به تغییر و چرخه­­ی  عمر مدل  فرایند محوری مدل و رویکرد پدیدارشناسانه مدل(شرایط)		شرایط زمینه ای		8		3،9،10،15،16،22،24
20		تاکید بر کار تیمی و کار گروهی  (فنی – عملکردی)		شرایط زمینه‌ای		8		2،11،17،18،21،22،23،24
21		مخاطب محوری (شاگرد محوری) (فنی – عملکردی)		شرایط علّی		8		1،7،10،12،15،21،23،24
22		اولویت بندی برنامه­ها (فنی – عملکردی)		راهبرد		8		1،5،7،9،15،19،21،22
23		اجرای عدالت (انسانی)		راهبرد		8		1،6،12،14،18،22،23،24
24		قانون مداری(رعایت سلسله مراتب اداری) (فنی- رفتاری)		شرایط زمینه­ای		8		3،8،11،13،18،22،23،24
25		مقابله با چالش­ها (فنی – عملکردی)		شرایط علّی		8		3،5،7،10،13،18،22،23
26		تاکید بر الگوی دانشمندپروری و شایسته سالاری (فنی – عملکردی)		پیامد		7		1،3،4،14،22،23،24
27		تبدیل محدودیت­ها، تهدیدها و چالش­ها به فرصت (فرصت سازی، پیگیری محدودیت­ها) (فنی – عملکردی)		راهبردها		7		6،11،12،15،19،21،22
28		اعتقاد به خرد جمعی و مشورت محوری و اعتماد افزایی (فنی – عملکردی)		شرایط زمینه‌ای		7		4،7،12،17،20،22،24
29		تاکید بر مدل تلفیقی(ترکیب خرده مدل­ها، تولید مدل تلفیقی ) و شناسایی و پالایش مدل (فنی – عملکردی)	راهبردها		7		5،9،10،15،22،23،24
30		ابتکار و خلاقیت محوری با تاکید بر تفکر خلاق (انسانی)	شرایط علّی		6		2،5،6،18،19،22
31		افزایش کارایی و اثربخشی (فنی – عملکردی)	راهبردها		6		1،3،7،8،15،20
32		تاکید بر مهارت آموزی  و دانش کاربردی ، مهارت محوری، مهارت مدیریت، مهارت شغلی و مهارت­های زندگی دانش کاربردی (فنی – رفتاری)	راهبردها		6		4،5،19،20،22،23
33		سلامت و امنیت نیروی انسانی و ایجاد محیط امن و بهبود فضای همکاری (کارکنان، دانش­آموزان) (فنی – عملکردی)	پیامدها		6		6،13،16،18،20،22
34		تسهیل در گسترش آموزش و فرهنگ یاددهی و  یادگیری و تغییر سازمانی و توسعه تفکر سیستمی با مدل و تقویت سازمان یادگیرنده (فنی – عملکردی)	پیامدها		6		4،6،8،15،16،18
35		قابلیت اجرایی مدل (فنی – عملکردی)	شرایط زمینه ای		5		9،11،17،22،23
36		هدفمندی مدل (آشنایی وتحقق اهداف، عبور از وضع موجود به وضع مطلوب (فنی – عملکردی)	راهبردها		5		5،8،17،18،23
37		پرهیز از سیاسی گری و حزبی نگری(پرهیز از مداخلات مخرب) (فنی - رفتاری)	شرایط علّی		5		1،2،14،18،22
38		همخوانی و انطباق با اسناد بالادستی، همخوانی با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (فنی – عملکردی)	شرایط علّی		5		6،8،10،11،22
39		کاهش مقاومت تغییر مدل (گشودگی خاطر برای پذیرش تجربه جدید باور به تغییر مدل (فنی – عملکردی)	شرایط مداخله­گر		5		2،8،18،20،22
40		فایده مندی مدل (مالی)	پیامدها		4		2،10،16،19
41		نقد پذیری (فنی – رفتاری)	راهبردها		4		14،16،21،22
42		تقویت فرهنگ سازمانی (فنی – عملکردی)	پیامدها		4		2،10،16،19
43		تسهیل در تصمیم گیری (فنی – عملکردی)	شرایط زمینه­ای		4		7،9،10،17
44		امکان سنجی ابزارها و وسایل و صرفه جویی منابع  (مالی)	راهبردها		4		3،6،10،22
45		توجه به زیرساخت­ها و ساختارهای اجتماعی، فرهنگی،اداری، اقتصادی،مدیریتی، پشتیبانی و دانش آموزشی و توجه به ساختارمدل (پویایی و جامعیت وسیالی مدل ) (فنی- عملکردی)	شرایط علّی		4		3،10،19،22
46		انگیزه درونی و حرکت فردی (کارکنان، دانش آموزان) (فنی – رفتاری)	شرایط مداخله­گر		4		24،15،16،21
47		توجه به جنبه­های آموزشی و پرورشی و بعد تکوینی آموزشی(فنی – عملکردی)	شرایط علّی		4		9،10،17،22
48		پرهیز از تقلید صرف علمی و کپی­برداری علمی (فنی – عملکردی)	راهبردها		4		3،9،10،12
49		سازماندهی مجدد نظام مدیریت و نظامندی انتخاب مدیران و توجه به سابقه‌ی حرفه ای مدیریتی و (حداقل 5 سال مدیریت آموزشی و حداقل 10 سال سابقه‌ی تدریس آموزشی)(فنی- عملکردی)	شرایط زمینه­ای		3		9،10،12
50		اجرای  فوق برنامه­ها و طرح­های تربیتی مثل طرح کرامت، آموزش مهارت زندگی، طرح شهاب و با تاکید بر بعد روانشناختی و مدیریت استعدادها (پرورشی)	شرایط زمینه­ای		3		9،13،19
51		نظارت بررهبری آموزشی ومدیریت کلان (فنی – عملکردی)	شرایط زمینه­ای		3		1،22،24
52		به­کارگیری مدیریت و رهبری کارآمد و نظارت بر آن (انسانی)	شرایط زمینه‌ای		3		2،13،17
53		بازخورد دهی  (فنی – عملکردی)	راهبردها		3		5،8،12
54		دقّت و سادگی و قابل فهم بودن مدل (فنی – عملکردی)	شرایط مداخله‌گر		3		20،21،24
55		چالش­انگیزی مدل یا چالش کشیدن سازمان (فنی – عملکردی)	پیامدها		3		4،22،23
56		مقبولیت عمومی مدل (انسانی)	پیامدها		3		10،17،23
57		دستیابی به اهداف و موفقیت سازمان (فنی – عملکردی)	پیامدها		3		21،23،24
58		توجه به رویکردها و روش­های نوین و تحولات جهانی (فنی- رفتاری)	شرایط مداخله‌گر		3		2،3،24
59		توجه به تاییدات سازمانی و استقرار نظام تشویق و تنبیه سازمانی(سازمان­های هم­عرض و ذی­ربط تایید نخبگان علمی و مقامات بالادستی) (فنی – عملکردی)	شرایط مداخله­گر		3		2،11،22
60		توجه به دانش اجزا و ارکان مدیریت آموزشی و رهبری آموزشی (فنی- عملکردی)	شرایط علّی		3		2،4،15
61		هماهنگی فعالیت­ها و وحدت و همدلی و  هدایت گروهی (فنی – عملکردی)	پیامدها		3		20،22،23
62		دقت و جامعه نگری مدل (چندجانبه نگری مدل) (فنی – عملکردی)	پیامدها		3		15،17،23
63		ریسک پذیری مدیر (اخلاق حرفه­ای)	راهبردها		2		22،24
64		توجه به آمایش سرزمینی (فنی – عملکردی)	شرایط زمینه ‌ای		2		3،12
65		تقویت هویت ملی-مذهبی و فرهنگ اسلامی و توجه به ارزش­ها و ذائقه فرهنگی (فنی- رفتاری)	شرایط علّی		2		2،3
66		ارتقای سطح فنی و حرفه­ای کارکنان و گسترش آموزش(فنی- عملکردی)	راهبردها		2		2،5
67		ترک تعصب تأیید مدل و مثبت نگری (فنی-رفتاری)	شرایط مداخله گر		2		19،23
68		اجرای سیستم ارزیابی سوات)  (swot و ارزیابی عملکرد سالانه (فنی- عملکردی)	راهبردها		2		19،23
69		توجه به ابعاد مدل(اخلاقی، مالی،انسانی، آموزشی، پرورشی، فنی(عملکردی-رفتاری)	راهبردها		2		2،24
70		یادگیری با  آموزش راه دور، مجازی و ضمن خدمت (فنی- عملکردی)	راهبردها		2		7،21
71		ارزش محوری (ارزش گذاری)، به جنبه­های اصلی آموزش وپرورش و توجه به تفاوت های فردی مدیران و کارکنان و  دانش­آموزان (فنی- عملکردی)	شرایط زمینه ای		2		3،22
72		نیازسنجی برنامه­ها  (کارکنان، دانش آموزان) (فنی- عملکردی)	مداخله گر		2		5،18
73		تاکید بر  تربیت بدنی و  بازی و تفریح در کنار آموزش (پرورشی)	راهبردها		2		4،5
74		تنش زدایی مدل (اخلاق حرفه ای )	راهبردها		2		22،23
75		تاکید بر اصلاحات آموزشی و ارتقای آموزش(آموزشی)	شرایط علّی		2		15،11
76		تغییر  نگاه مصرفی به وزارت آموزش و پرورش (فنی-رفتاری)	پیامدها		1		8
77		همسویی با مراکز آموزشی و دانشگاهی (فنی- عملکردی)	شرایط مداخله‌گر		1		2

با مراجعه به جدول 1 ( جدول رتبه­بندی کدهای محوری) بر اساس باور پژوهشگران در شرایطی که هدف اصلی مطالعه پژوهشگر تدوین یک طرحواره مفهومی یا تحلیل مفهومی است.با بکارگیری مجموعه قواعد و با اجرای دو مرحله (مرحله کدگذاری باز و مرحله کدگذاری محوری) هدف مطالعه برآورده شد ه و فرآیند تحلیل داده‌ها نیز می یابد.  (Noori and Mehr Mohammadi,2012p24;Strauss & Corbin,1988p18). بنابراین از آنجایی که در این پژوهش کیفی، پژوهشگر قصد دارد عناصر و مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده مدل های ذهنی مدیران سازمان آموزش و پرورش ایران را بررسی و شناسایی نماید. باتاکید بر نظریه اشتراس و کوربین²⁷ (18:1988) و نوری و مهر محمدی (24:1390)فرایندتحلیل داده ها،در این تحقیق کیفی با رویکرد پژوهش پدیدار شناسی وبا اجرای 7مرحله ی ر وش کلایزی، با به کار گیری راهبرد تطبیق پیوسته کرس ول²⁸ (2007) انجام شد.بنابراین 6مرحله اول روش کلایزی (از مرحله اول تا پایان کدگذاری محوری) در این پژوهش به اجرا درآمد و تحلیل داده ها پایان یافت. سرانجام براساس مدل (Cres Well,2012;Mohebzadegan et al,2013,p14) عناصر و مؤلفه­های تشکیل دهنده مدل­های ذهنی مدیران سازمان آموزش و پرورش ایران در ابعاد شرایط علّی، زمینه­ای، پدیده محوری، راهبردها و پیامدها و شرایط میانجی (مداخله­گر) به ترتیب رتبه­هابراساس جدول شماره 1 (جدول رتبه‌بندی کدهای محوری ) از بیشترین تکرار عناصر و مؤلفه‌های تشکیل‌دهنده مدل‌های ذهنی از جانب مشارکت‌کنندگان تا کمترین تکرار در مصاحبه تدوین و تنظیم گردید.سرانجام با الگوگیری ازنمودارشماره1 (مدل مفهومی -Cres Well,2009;Mohebzadegan et al,2013,p14) نمودار شماره 2 (نموداررتبه بندی عناصرومؤلفه های تشکیل‌دهنده الگوی مدل‌های ذهنی مدیران سازمان آموزش پرورش ایران ) تدوین وارائه شد. 

 

           

نمودار شماره 1. الگوی مفهومی مدل ذهنی (کرس ول2009 و 2012 ،محب‌زادگان و همکاران14:1392).

بعد راهبردها - نظارت بر مدیریت و نظارت و ارزیابی عملکرد و مدیریت بحران و مدیریت دانش  - محصول گرایی (علم گرایی) و توجه به بروندادها و پیامدها   - افزایش عملکرد و کیفیت بخشی سازمان   - تفویض اختیار قانونی و جایگزین پروری  و دادن آزادی عمل و مدیریت غیر متمرکز و مانع زدایی  و فاصله گیری از کارهای دستوری - دورنگری و واقع بینی   - اولویت بندی نیازها - پاسخگویی به نیازهای مخاطبان و نیازسنجی و رضایتمندی آنها - اولویت بندی برنامه ها - اجرای عدالت   - تبدیل محدودیت ها و تهدیدها و چالش ها  به فرصت  - تأکید بر مدل تلفیقی و شناسایی و پالایش مدل   - افزایش کارایی و اثربخشی  - تأکید بر مهارت آموزی و دانش کاربردی   - هدفمندی مدل   - نقدپذیری   - امکان سنجی ابزار و وسایل و صرفه جویی منابع - پرهیز از تقلید علمی و کپی برداری علمی  - بازخورددهی - ریسک پذیری مدیر  - ارتقا سطح فنی و حرفه ای کارکنان و گسترش آموزش  - اجرای سیستم ارزیابی سوات  swot  و ارزیابی عملکرد سالانه  - توجه به ابعاد مدل های ذهنی : فنی :(فنی عملکردی، فنی رفتاری) انسانی اخلاقی، مالی، آموزشی و پرورشی  - یادگیری با آموزش راه دور و ضمن خدمت  - تأکید بر تربیت بدنی (تاکید بر بازی و تفریح در کنار آموزش از طریق مدارس ورزشی) - تنش زدایی  مدل

        

 

بعد شرایط مداخله گر -توانمند سازی آموزشی و گزینش نیروی انسانی متخصص و حرفه ای گرایی و تخصص محوری   - ارتقای معیشت و رفاه و رضایتمندی کارکنان - تعهد و دلبستگی به سازمان و مسئولیت پذیری   - تولید محوری و تحول آفرینی مدل (تحول افزایی)  - کاهش مقاومت تغییر مدل   -انگیزه درونی و حرکت فردی  - دقت و سادگی و قابل فهم بودن مدل  - توجه به روش ها و رویکردهای نوین و تحولات جهانی  - تأییدات سازمانی و استقرار نظام تشویق و تنبیه سازمانی  - ترک تعصب تایید مدل و مثبت نگری و اعتماد افزایی   - نیازسنجی برنامه ها   - همسویی با مراکز آموزشی و دانشگاهی

بعد شرایط علّی - تعامل و ارتباط انسانی  - برنامه ریزی و پیگیری و اطلاع رسانی یافته و ارائه راهکارها  -مخاطب­محوری (شاگردمحوری)  - مقابله با چالش ها  -ابتکار و خلاقیت با تاکیدبر تفکر خلاق - پرهیز از سیاسی گری و حزبی نگری و مداخلات مخرب  - همخوانی با اسناد بالادستی و سند تحویل بنیادین آموزش و پرورش -توجه به زیرساخت ها و ساختارهای اجتماعی فرهنگی ، اداری ، مدیریتی و توجه به ساختار مدل  - توجه به جنبه های آموزشی و پرورشی و بعد تکوینی پرورش  -توجه به دانش اجزا و ارکان مدیریت آموزشی و رهبری آموزش  -تقویت هویت ملی و فرهنگ اسلامی و ارزش ها و ذائقه فرهنگی  -تاکید بر اصلاحات آموزشی وارتقای آموزش

 

بعد پیامدها -مشارکت پذیری - بهره گیری از ظرفیت ها و امکانات نیروی انسانی و ابزارها  - اخلاق محوری  و توجه به کرامت انسانی - تاکید بر الگوی دانشمند پروری و شایسته سالاری  - سلامت و امنیت نیروی انسانی و ایجاد محیط امن و بهبود فضای کار  - تسهیل و گسترش آموزش و  فرهنگ یاددهی--یادگیری مستمر، تغییر سازمانی و توسعه تفکر سیستمی با مدل یادگیری محور و تقویت سازمان یادگیرنده - فایده مندی مدل  - تقویت فرهنگ سازمانی - چالش انگیزی مدل، به چالش کشیدن سازمان  - مقبولیت عمومی مدل  - دستیابی به اهداف و موفقیت های سازمانی - هماهنگی فعالیت ها ، وحدت و همدلی و هدایت گروهی کارکنان  - دقت و جامع نگری مدل و توصیف دقیق سازمان  - تغییر نگاه مصرفی به سازمان آموزش و پرورش

 

 

 

 

 

 

 

 

پدیده اصلی: مدل‌های ذهنی مدیران سازمان آموزش و پرورش ایران

 

 

 

 

بعد شرایط زمینه ای - تبادل تجارب مدیران موفق و معلمان و نخبگان  - انعطاف پذیری مدل  - باور به تغییر و چرخه عمر مدل و فرایند محوری مدل و توجه به رویکرد پدیدارشناسانه مدل  - تأکید بر کار تیمی و کارگروهی  - قانونمداری  - اعتقاد به خرد جمعی و مشورت محوری و اعتمادافزایی  -قابلیت اجرایی مدل - تسهیل  در تصمیم گیری - سازمان دهی مجدد نظام مدیریت و نظام­مندی انتخاب مدیران با توجه به سابقه حرفه­ای و مدیریتی آموزشی -اجرای فوق برنامه­ها و طرح­های تربیتی مثل طرح کرامت،مهارت های زندگی،شهاب و مدیریت استعدادها - نظارت بر رهبری آموزشی و مدیریت کلان  - بکارگیری مدیریت و رهبری کارامد و نظارت بر آن  - توجه به آمایش سرزمین  - ارزش محوری، ارزش گذاری به جنبه­های اصلی آموزش و پرورش و توجه به تفاوت های فردی مدیران و کارکنان و دانش آموزان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودارشماره 2. رتبه­بندی عناصر و مؤلفه‌های تشکیل­دهنده ی الگوی مدل‌های ذهنی مدیران موفق سازمان آموزش و پرورش ایران برحسب تعداد تکرار در مصاحبه با رویکرد پژوهش کیفی پدیدار شناختی، با الگو گیری از الگوی مفهومی مدل ذهنی کرس ول (2009) و الگوی بالندگی اعضای هیئت علمی با رویکرد نظریه داده بنیان ، محب زادگان و همکاران (14:1392).

بحث و نتیجه­گیری 

با توجه به داده­های جدول شماره 1 (جدول رتبه‌بندی کدهای محوری)، نمودار شماره 2 ( نمودار ابعاد و عناصر تشکیل­دهنده مدل‌های ذهنی مدیران ) تدوین گردید. بر اساس داده های نمودار (2) می‌توان گفت: هفت بعد و 77 عناصر و مؤلفه­های تشکیل‌دهنده مدل‌های ذهنی مدیران سازمان آموزش وپرورش ایران در این پژوهش کیفی استخراج شدند و به ترتیب اولویت بر حسب تعداد تکرار در مصاحبه در ابعاد: (شرایط علّی، شرایط زمینه­ای، شرایط مداخله­گر، راهبردها و بعد پیامدها) مطابق نمودار رتبه ­بندی عناصر (نمودار شماره 2) ارائه گردید. عناصر و مؤلفه های استخراج شده در هر بعد براساس نمودار  (نمودار 2) با الگو  گیری از مدل (Cres Well,2009,2012; Mohebzadegan,2013,p14) به اختصار به شرح زیر است: 

الف) در بعد شرایط علّی؛ عناصر و مؤلفه­های تشکیل­دهنده­ی مدل­های ذهنی مدیران موفق سازمان آموزش و پرورش ایران شامل: تعامل، برنامه‌ریزی، شاگردمحوری، مقابله با چالش­ها، ابتکار و خلاقیت، پرهیز از سیاسی‌گری، همخوانی با اسناد بالادستی،  توجه به زیر­ساخت­های اجتماعی، توجه به جنبه­های آموزشی و پرورشی، توجه به دانش اجزا و ارکان مدیریت آموزشی، تقویت هویت ملی و فرهنگ اسلامی، تاکید بر اصلاحات آموزشی وارتقای آموزش است. غفلت و بی‌توجهی به هر یک از این مؤلفه­های یادشده می‌تواند زمینه­ساز بحران در نظام آموزش و پرورش باشد. 

ب) در بعد شرایط زمینه­ای؛ عناصر و مؤلفه‌های تشکیل­دهنده­ی مدل­های ذهنی مدیران موفق شامل: تبادل تجارب، انعطاف‌پذیری، باور تغییر، تأکید بر کار گروهی­، قانونمداری­، اعتقاد به خرد جمعی­، قابلیت اجرایی، تسهیل در تصمیم­گیری­ها، سازماندهی مجدد نظام مدیریت، اجرای فوق برنامه­ها، انتخاب وزیر، بکارگیری مدیریت کارآمد، توجه به آمایش سرزمین و ارزش محوری (ارزش‌گذاری) است.

پ) در بعد شرایط مداخله­گر ؛عناصر و مولفه­های تشکیل‌دهنده مدل­های ذهنی مدیران موفق شامل: توانمندسازی آموزشی، ارتقای معیشت و رضایت­مندی، تعهد و دلبستگی به سازمان، تولید محوری، کاهش مقاومت تغییر مدل، انگیزه و سادگی، توجه ، دقت به روش­های نوین، تاییدات سازمانی، ترک تعصب ، نیاز سنجی برنامه و همسویی با مراکز آموزشی و دانشگاهی است.

ت) در بعد راهبردها؛ دراین مدل ذهنی تعداد25 راهبرد اساسی واثربخش برای دستیابی به اهداف سازمان وگذر از وضع موجود به وضع مطلوب از جانب مدیران موفق ومجرب آموزش وپرورش در مصاحبه مطرح شد.ند و به عنوان عناصر و مولفه های تشکیل‌دهنده‌ی مدل­های ذهنی مدیران موفق در بعد راهبرد پیشنهاد گردیدندکه شامل: نظارت بر مدیریت، علم­گرایی، افزایش عملکرد، تفویض اختیار، دورنگری، اولویت­بندی نیازها، پاسخگویی، اولویت بندی برنامه­ها، اجرای عدالت، تبدیل محدودیت­ها به فرصت، تأکید بر مدل تلفیقی، افزایش کارایی، تاکید بر مهارت آموزی، هدفمندی، نقدپذیری، امکان سنجی، پرهیز از تقلید علمی، بازخورد دهی، ریسک­پذیری، ارتقاع سطح فنی و حرفه­ای کارکنان، اجرای ارزیابی سیستم سوات²⁹ ، توجه به ابعاد مدل، آموزش راه دور و ضمن خدمت، تاکید بر تربیت بدنی و تنش­زدایی است .

ث) در بعد پیامدها؛ عناصر و مؤلفه­های تشکیل­دهنده مدل ذهنی مدیران موفق شامل: مشارکت­پذیری، بهره­گیری از ظرفیت­ها، اخلاق محوری، دانشمند­پروری، سلامت و امنیت نیروی انسانی، تسهیل و گسترش آموزش، فایده­مندی، تقویت فرهنگ سازمانی، چالش‌انگیزی مدل، مقبولیت عمومی مدل، دستیابی به اهداف، هماهنگی فعالیت­ها، دقت و جامعه نگری مدل و تغییر نگاه مصرفی به آموزش و پرورش است.دستیابی به این پیامدهای مهم در گروی اجرای دقیق راهبرد های مطرح شده در این مدل ذهنی مدیران است.

بررسی نتایج این پژوهش کیفی نشان داد:این مدل ذهنی مدیران موفق آموزش و پرورش ایران مجموعاً از 77 عناصر ومؤلفه های اساسی تشکیل شده است .توجه وکاربرد هریک از این عناصر و مؤلفه ها برافزایش عملکرد سازمان ودستیابی به اهداف سازمانی وچشم اندازها اثربخشی دارند.از بین این عناصر ومؤلفه های تشکیل دهنده ی مدل ذهنی مدیران مجموعا39 عناصر و مولفه­های پرتکرار بین 5 تا 18 بار تکرار و تعداد38 عناصر و مولفه­ها با کمترین تکرار بین یک تا پنج بار تکرار شناسایی شدند. با توجه به داده‌ها و بررسی جدول رتبه‌ بندی کدهای محوری جدول شماره (1) مؤلفه‌  توانمندسازی و آموزش نیروی انسانی متخصص و حرفه‌ای‌گرایی در اظهارات 18 نفر درمصاحبه تکرار گردیده است . لذا رتبه اول به این مقوله اختصاص یافت. نیز مؤلفه تغییر نگاه مصرفی به وزارت آموزش و پرورش و همسویی با مراکز آموزشی و دانشگاهی مشترکاً فقط یک بار توسط یک مصاحبه شونده مطرح گردیده است. بنابراین در رتبه آخر قرار گرفت.همچنین در این مدل ذهنی مدیران ،عناصر ومؤلفه های مهم جدیدی ظهور کردند و در مصاحبه با مدیران موفق مطرح شدند. برای نمونه: عنا صر ومؤلفه هایی همچون :دلبستگی به سازمان ،اجرای سیستم ارزیابی سوات،توجه به تربیت بدنی  در کنار آموزش، دورنگری، نیاز سنجی ، توجه وتکریم کرامت انسانی کارکنان، اجرای عدالت آموزشی و...را می توان نام برد. بررسی ها نشان داده است که عناصر ومؤلفه های تشکیل دهنده این مدل ذهنی مدیران با مدل های پژوهش های قبلی تفاوت دارند. اما در بیشتر عناصر ومؤلفه ها همسو است.بنابراین عناصر مؤلفه های این مدل ذ هنی مدیران موفق آموزش وپرورش بانتایج تحقیقات داخلی در زمینه ی مد ل های ذهنی ،در عناصر و مؤلفه‌های همچون: اثر گذاری مدل ذهنی بر عملکرد سازمانی(Tadris Hasani et al,2022,p53) عناصر ایجاد جو رضایت بخشی در سازمان، افزایش رضایت بخشی کارکنان، تبادل تجارب، تعهد به سازمان کارکنان(Mousavi et al,2020,p9) توا نمند سازی مدیران سازمان، توانایی های عمومی، توانایی های رهبری، توانایی های بین فردی و توانایی های سازمانی – مدیریتی مدیران و ... (Arbabian et al,2020,p2). دسترسی به مدل های ذهنی افراد ماهر، اشتراک گذاری مدل ذهنی، عینی سازی مدل  ذهنی و بهبود کیفیت و ارتقای مهارت یادگیرنده و... (Jarihi et al,2019,p 47) همسو است. همچنین عناصر و مؤلفه های این مدل ذهنی با نتایج تحقیقات دیگران در عناصر و مولفه های؛ توانمند سازی حرفه ای معلمان و گسترش فرهنگ یادگیری اخلاق حرفه­ای، مسئولیت­پذیری، خلاقیت و مدیریت دانش (Betes,2015,p3; Ali Mohammadi et al,2019,p9،Rantolo,2018) بهبود در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک (Nadafi et al,2017:469) ،حوزه ‌های کاربرد مدل، تعمیم مدل ذهنی، تعامل، شناخت کامل نیازه های کاربران (Golabian Moghadam,2019,p46)، اعتقاد به خرد جمعی  و ارتقای فوق برنامه ها (Imani et al,2018p43)، بهبود عملکرد نظام، تعامل کاربر با نظام اطلاعات، بیان نیازهای اطلاعاتی و... (Kazempour et al,2017:221) ریسک پذیری و اعتقاد به تحول (Salami et al,2015,p 2)، تعهد و دلبستگی، وفاداری به سازمان و رضایت‌مندی (Ehsani et al,2015,p 10)، ریسک پذیری و ترک تعصب و تأثیر آموزش و تجربه‌ها در شکل‌گیری مدل ذهنی (Rajabali Begloo et al,2015,p 15) توسعه ظرفیت مدیریتی مدیران آموزشی، توسعه فردی مدیریتی یا ارزیا بی عملکرد فردی مدیران (Khalkhali,2012,p 138) همسویی دارد. همچنین بررسی نتایج پژوهش هاحاکی از آن است که نتایج این پژوهش با نتایج تحقیقات پژوهشگران خارجی در عناصرومؤلفه‌های زیادی همچون : ایجاد فرهنگ مشارکتی مدرسه، ترویج اصول برنامه ریزی درسی و توسعه یادگیری (Toikka et al,2022,p 1). ،  واگذاری مسئولیت ها به معاونین و کسب موفقیت (Simoni, 2022,p 3). احساس  مسئولیت مشترک  مدیران ،درک عمیق و تقویت شرایط کاری (Genrich et al,2022,p 1). بهبود عملکرد مدیران سازمان، توانمندسازی آموزش کارکنان (Menon and Yao ,2017) تأثیر سطح تخصص بر عملکرد نظام، درک قابلیت استفاده مدل ذهنی (Juarez and Gonzalez,2013; Golabian Moghaddam,2018,p50) افزایش عملکرد مدیران سازمان (Jeffrey,2012,p169) همسواست.همچنین نتایج این پژوهش با نتایج سایر تحقیقات قبلی در عناصر ومؤلفه هایی همچون عوامل فردی شکل‌گیری مدل‌های ذهنی و مهارت‌ها و تعامل انسانی (Fidel,2012,p134) افزایش عملکرد سازمان‌ها و تسهیل در تصمیم‌گیری‌های سازمانی (Sighn,1998,p 5;Jeffrey,2012,p171) مسئولیت پذیری، خلاقیت و مدیریت دانش و....(Betes,2015,p3) مؤلفه‌های شکل‌گیری مدل ذهنی و تفسیرعمل ( Jacobe and Heracleous,2005,p338) مهارت، آموزش، تعامل، شکل‌گیری مدل‌های ذهنی ( Payne,2005,p65) و... همسویی دارد. به طور کلی ، بررسی و مقایسه ی نتایج پژوهش های انجام شده داخلی وخارجی در زمینه ی مدل های ذهنی نشان دادکه مدل ذهنی مدیران موفق آموزش وپرورش ایران در این پژوهش ،تقریبا در بیشترعناصر ومؤلفه های تشکیل دهنده ی مدل ذهنی مدیران همچون:برنامه ریزی،تعامل،دقت ، دورنگری، تعهد، آموزش کارکنان ،  باور تغییر ، خلاقیت ،هدفمندی، تبادل تجارب ،نقد پذیری ، پاسخگویی و....با نتایج تحقیقات قبلی ازجمله:نتایج پژوهش تدریس حسنی وهمکاران (1401)،موسوی وهمکاران(1399) ،اربابیان وهمکاران (1399)،پورمیرزاوسجادی (1392)،توئیکا وهمکاران (2022)، جنریچ وهمکاران (2022)،سیمونی(2022)، رانتولو( 2018)،منون ویاو0(2005)،سنگه (1998)و.......همسویی دارد..همچنین این مدل ذهنی مدیران باداشتن عناصر ومؤلفه های نوظهور وجدید وکلیدی خوداز جمله : جایگزین پروری،تنش زدایی، اجرای عدالت آموزشی واجرای سیستم ارزیابی سوات وتوجه وتکریم کرامت انسانی وتوجه به تربیت بدنی وورزش در کنار آموزش ،تعهد ودلبستکی سازمانی و.... محصول باورهاو تبادل تجارب زنده مدیران، بهره گیری ازخرد جمعی و اجماع نظر مدیران موفق ومجرب وصاحب نظردرآموزش وپرورش است ومدلی پویا ونقد پذیر است ودر عین حال انعطاف پذیری بالایی دارد.با توجه به ترکیب کلی مدل ذهنی، این مدل اشره به عواملی دارد که در  تصویری روشن از مدل ذهنی مدیران موفق سازمان آموزش و پرورش ایران را ترسیم می کند. در این مدل ذهنی با ترکیبی از مقوله‌های دقیق، عینی، عقلانی از شرایط علّی، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها مواجه هستیم این الگوی  مدل ذهنی مدیران می­تواند در هدایت و بهینه‌سازی مدیریت آموزشی سازمان آموزش و پرورش ایران موثر باشد سرانجام به کمک عناصر و مولفه‌های این مدل ذهنی یک الگوی مفهومی مدل ذهنی  مناسب سازمان آموزش و پرورش ایران طراحی و ارائه گردید که کاربرد این الگوی از مدل ذهنی در سازمان آموزش و پرورش و مراکز آموزشی ذیربط می­باشد و به نظر می‌رسد می‌تواند سازمان آموزش و پرورش ایران را از وضع موجود به وضع مطلوب خود هدایت کند

پیشنهادات کاربردی وپژوهشی

1-اجرای این الگوی مدل ذهنی مدیران موفق آموزش و پرورش ایران که حاصل تجارب وخرد جمعی آنان است، به وزارت آموزش و پرورش پیشنهاد می گردد.

2-برای دستیابی به اهداف سازمانی،اجرای راهبردهای مطرح  شده در این مدل ذهنی  مدیران ازجمله: اجرای سیستم ارزیابی سوات(swot) ،ارزیابی عملکرد سالانه آموزش و پرورش ،توجه به تربیت بدنی درکنار آموزش ،همسویی با مراکزآموزشی ودانشگاهی و... به وزارت آموزش وپرورش ایرا ن پیشنهاد می گردد. 

3- استفاده از این الگوی مدل های ذهنی مدیران موفق با بهره گیری از قوانین رسمی کشور برای گرفتن تصمیمات سازمانی و خط مشی گذاری های آموزشی وراهبردی به وزارت آموزش وپرورش پیشنهاد می گردد.

4-براساس این الگوی مدل ذهنی مدیران پیشنهادمی گردد ،اگر مدیران آموزش وپرورش بخواهند در سازمان موفق باشندباید عناصر ومؤ لفه های تشکیل دهنده ی این مد ل ذهنی و راهبردهای آن راازجمله :دورنگری،ریسک پذیری،ترک تعصب،انعطاف پذیری،نقد پذیری،تکریم کرامت انسانی ،اجرای عدالت آموزشی،صرفه جویی و.... را در مدیریت خود بکار گیرند.

5- بررسی رابطه ی بین شباهت ها وتفاوت های بین فردی مدیران آموزش وپرورش بامدل های ذهنی آنان پیشنهاد می گردد. 

6- به متولیان تعلیم وتربیت کشور پیشنهاد می گردد اثربخشی عناصر و مؤلفه های این مدل ذهنی مدیران را به عنوان مکمل طرح تحول بنیادین نظام آموزش وپرورش ایران بررسی نمایند.

7- با توجه به نظام آموزشی کیفی-توصیفی در ایران مقایسه ی بین عناصر ومؤلفه های تشکیل دهنده ی مد ل های ذهنی مدیران مقاطع دوره ی ا ول ودوم ابتدایی ،متوسطه ی اول ومتوسطه ی دوم مدارس دولتی پیشنهاد می گردد.

8- به پژوهشگران علاقمند پژوهش در زمینه محدوده  های اشتباهات  مدل های ذهنی مدیران آموزش وپرورش وتا ثیرآنها برعملکرد سازمانی پیشنهاد می گردد.

9- با توجه به چرخه ی عمر و انعطاف پذیری مدل ،به پژوهشگران پیشنهاد می گردد که ضمن ترک تعصب وپرهیز از سیاسی کاری در زمینه ی شناسایی وتولید عناصر ومؤلفه های جدیدمدل های ذهنی مدیران آموزش وپرورش پژوهش نمایند.

10- ...

منابع

1.       . Adli, Fariba and Metabli Verkani, Abu Talib (2017), school principals' understanding of their specialized and professional nature and function, Scientific-Research Quarterly of School Management, 6th Volume, 2nd Number: 29.

2.       . Ali Mohammadi, Gholam Ali; Jabari, Negin and Niazazri, Kiyomarth (2018), Professional empowerment of teachers in the future perspective and presentation of the model, Educational Innovations Quarterly, Year 18, Number: 69, Spring 2018, 7.

3.       . Jarihi, Abdurrahman, Nili, Mohammadreza, Nowrozi, Dariush and Saadipour, Ismail (2018) Compilation andvalidation of the educational design model based on the mental model theory of psychological methods and models/10th year number35/Spring: 47-67.

4.       . Kazempour, Zahra; Captain, Maryam; Mirzabigi, Mahdieh and Nakhsineh, Nader (2016), the relationship between the mental models of postgraduate students of Isfahan University of Medical Sciences and their web search behavior, Health Information Management Quarterly, 14th volume, 5th issue, December 2016: 221.

5.       . Khalkhali, Ali (2014), advanced management theory (reading and reconstructing the role of disciplines), Scientific Publications Center of Islamic Azad University, Tonkabon Branch, Chapter 6, 138.

6.       .North, D.C. (1993)Five Propositions about institutional change. Economics working paper Archive ar wustl.

7.       Abbasi Domshahri, Zahra (2017), Management of mental models in the process of organizational change, International Conference on Management and Sustainable Development, August 24, 2017, Tehran-Iran, 1-15.

8.       Arbabian, Zahra. Khurshidi, Abbas. Shahriari, Mohammad Reza, Sharifi, Mani. (2019). Presenting an empowerment management model for secondary school principals of education and training, Tehran: Occupational and Organizational Consulting Journal, Volume 12(45):2.Imani, Javad and Bagheri, Mehdi and Ghorchian, Nader Gholi and Jafari, Parivash (2018),Investigating the components and indicators of school effectiveness to present a model for improving the school education system, Quarterly Journal of Leadership Research and Educational Management, Allameh Tabatabai University, Fourth Year No. 14, 61-25.[ in Persian]

9.        Bazargan, Abbas (2017), Introduction to quantitative-qualitative research methods, Didar Publishing, seventh edition.[ in Persian]

10.       Benyon, David .(2001(. Designing iterctive systems. Acomprehensive guid to hci and interaction design and edition. Harlow: pearson Education limited. Pp. 33.

11.       Betes,A.W (2015). teaching in a digital age.open Educatyional resources collection.6.

12.       Corarid,s.&taylor,c (2004).combening methoods in education and social research.new York: open university press.

13.       Cres well.J.W & Brown.M.L (1992). How chirpsons. Enhanve faculty research: agranded theory study. The review of higher educationl16(1)41-62.

14.       Cress Well, John W,(2009), Research Design Quantitative-Qualitative Approaches, Combined, 5.Translated by Alireza Kiamanesh, - Dr. Maryam Danaei Toos, Fall 2017. Publisher of Jihad Daneshgahi Allameh Tabatabai Branch: 51-41.[ in Persian]

15.       Creswell,J.w (2007). Qualitative inquiry & research design: choosing among fove approach. Sage publications: thousands oaks, London, new Delhi.pp16.

16.       Creswell,J.w (2012). educathinal research: planning,condacting and evaluating quantitative and qualilitive resarch4th edition boston:pearson publication.

17.       Ehsani, Vahid Vaezi, Musa and Najafi, Seyed Mohammad Baqer, Soheili, Faramarz (2015), An Introduction to Explaining the Position of the Concept of Effectiveness in the Common Mental Model in Iran, in order to Investigate the Causes of Lack of Attention to the Effectiveness of Country Processes Research .[ in Persian]

18.       Ehsani, Vahid; Vaezi, Musa; Najafi, Seyyed Mohammad Baqer and Sohaili, Faramarz (2015), an introduction to explaining the place of the concept of effectiveness in the common mental model in Iran, in order to investigate the reasons for the lack of attention to the effectiveness of the country's process researches, Promotional Scientific Quarterly, Policy Science and Technology, sixth year, number: 2, summer 1995, 5-27.

19.       Elfers,L.,Oort,F.J.,& Karsten,s.(2012). Making the connection: throle of social and academic school experiences in studens emotional engagement with school in post-secondary vocational education, Learning and Individual Differences, 22(2),242-250.

20.       Fidel,raya (2012).human information intraction:an ecologicalapproach to information behavior.london,Massachusetts in institute of technology.pp134.

21.       Friedman va soldon (2004).learning to make more effective decisions:changingbeliefs as a prelude to action, the learning organization,vol.11 no2 , pp110-128.

22.       Genrich, M, Angerer, P, Worringer, B, Gundel H, Kroner, F, Muller, A. (2022). International Journal of Environmental Research and Public Health. 19: 1-33.

23.       Golabian Moghadam, Marzieh, (2019), Mental Models in the Information System of Electronic Journal, Belt Volume 10 Number 41-40 Fall and Winter 1397: 46.[ in Persian]

24.       Jacobe, clausd.; Heracleous (2005), loizos Th.; Ansewers for questions to come: reflective dialogue as and enabler of strategic innovations, journal of organizational change management; vol 18 no. 4, PP. 338-352.

25.       Jeffrey A. Miles, P.N(2012). management and of canization theory, chapter. 20. PP: 169.

26.       Juarez, R. & Gonzalez , V. M. (2013, October). Mental models, performance and usability of a complex interactive system : The case of Twitter. In Computer Science (ENC). Mexican International Conference on (pp. 7-12). IEEE.

27.       Menon,A.R,& Yao,D.A.(2017),Rationalizing outcomes: mental model- cuided Learning in competitive markets.

28.       Mohebzadegan, Yousef, Pardakhtchi, Mohammad Hassan, Ghahremani, Mohammad and Faraskhah, Maghsoud, (2013), Developing a model for faculty growth with an approach based on data theory of the foundation, Quarterly Journal of Research and Planning in Higher Education. Issue 70, 2013: 25-1. [in persian]

29.       Moukedad H.& large , A (2001), users perfection of the web asd revealed by transaction log analysis. Online in formation review,V,25.6,349-358.

30.       Mousavi Seyyed Najmuddin; Sephond, Reza and Bagherzadeh Khoda Shahri, Razieh (2019): Identifying the mental patterns of managers regarding the mental well-being of human resources of organizations using the Q-Q method, Scientific-Research Quarterly of Social Well-being - Volume (20), Number (78), Tehran - Iran: 9-46

31.       Nadafi Tahereh and Aboui Ardakan, Mohammad and Gholipour, Arian, (2017), A Study of Mental Models of Managers in the Strategic Thinking Process, Quarterly Journal of Business Management, Volume10Number2: 486-461. Faculty of Management, University of Tehran.[ in Persian]

32.       Nouri, Ali and Mehr Mohammadi: Mahmoud,(2012), A Model for Utilizing the Theory of Data- Based Theory in Educational Research, Iranian Curriculum Studies Quarterly, Year 6, Issue 23, Winter 2011: 8-35.[ in Persian]

33.       Payne,S.J(2005), mental models in human computer interaction.human computer intraction handbook:fundamentals,evolving technologies, and emerging applications. Edited by A.sears&J.A.jacko. newyork: taylor&francis.

34.       Porac,J.F,&Tomas,H (2002), maaging cognition and strategy:issues,trendes and future direction handbook of strategy and manegment,163-181.

35.       Rajabali Begloo, Reza and Fattahi, Rahmatullah and Parikh, October (2015), Development and Evolution of the Concept of the Mental Model of Receiving Information Systems from a General Perspective to Performance Prediction, Journal of Library and Information Science Studies, Shahid Chamran University of Ahvaz, Fall and Winter 2015, Serial Issue 16: 18-1.[ in Persian]

36.       Salami, Taktam, Taheri Lari, Massoud (2015), Factors Affecting the Formation of Mental Models of Managers (Case Study of Mashhad Municipality), International Conference on New Management on the Horizon (2016-2016): 3.[ in Persian]

37.       Santos,ma valle.,garsia,ma Teresa,organizational chang: the role of manegers, mental models؛journal of change  manegment؛ vol6,no.3,305-320,September 2006.

38.       Senge , Peter (1992), "Mental models: Putting strategies Deas in to practice" . Planning Review (A publication of the planning forum, vol. 20, No.2, PP 90-97.

39.       Senge, P.M (1992). Mental models. Planning review 20 (2), 4-44.

40.       Simoni, J.(2022). Education leaders and their time: A grounded theory study of the mental of secondary school principals in Western New York State secondary school. Fisher Digital Publications:1-4.

41.       Strauss, A. 8 corbin,J.(1990).Basics of qualitative research: corounded theory procejures and techniques. Newbury Park, CA: sage.

42.       Strauss,A . & corbin,J (1998), Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing crounded theory 2nd ed . sage publications, thousand oaks,CA,USA.

43.       Teaching Hosni, Masoumeh. Amiri, Maqsood. Rahmansorasht, Hossein. Yousefli, Amir. (1401). Investigating the role of mental models on organizational performance based on sustainable balanced scorecard in the study of Refah Bank branches in Gilan province, Journal of Decision Making and Research in Operations, Volume 7, Number (1): 54-53.

44.       Toikka, T, Tarnanen, M.(2022). Understanding teacher’s mental models of collaboration to enhance the learning community. Taylor and Francis Group: 1-20.

45.       Ubben, M.s & Bitzenbauer. P.(2022). Tow cognitive Dimensions of Students’ mentalmodels in Science: fidelity of gestalt and funcitional fidelity,mdpi.

46.       Young.india(2008), mental models : aligning design strategy  whit human behavior. New york :Rosenfeld media.

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  .senge

[2]  .porac&tomas

[3]  .north

[4]  jeffrey

[5]  .payne

[6] . Hansen Christian Andersen

[7] . Count creek

[8] . Hiche

[9] . kelvin

[10] . Youltezman

[11] . Max Val

[12] . Pierce

[13]  .Toikka & et al

[14]  .Genrich& et al

[15]  .Simoni

[16]  .Ubben & Bitzen bauer

[17]  .bites

[18]  .Rantolo

[19]  . Jacobs & Heraclius

[20] . Jac

[21] . Doyle

[22] . Ford

[23] . ،Turner

[24] . Blanco

[25] .phenomenology

[26] .collaizi

[27]  . Strauss and Corbin

[28]  . Cres Well

[29]  .swot