اصول اخلاقی

 

«اخلاق انتشار در مجله مطالعات توسعه و مدیریت منابع»

نشریه علمی «مطالعات توسعه و مدیریت منابع» (JDSRM) نشریه فارسی زبان از انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز است. خط‌مشی‌ اخلاق انتشار این نشریه براساس اصول بین‌المللی کمیته  اخلاق انتشار (COPE) است. اعضای هیئت تحریریه و مشاوران علمی، سردبیر، نویسندگان، داوران، ویراستاران و خوانندگان هنگام همکاری با این نشریه باید این اصول اخلاقی را رعایت کنند. در صورت مشاهده هرگونه تخلف از سوی پژوهشگران، نشریه براساس قوانین بین‌المللی (COPE) برخورد می‌کند. مشروح اصول کمیته اخلاق انتشار در آدرس زیر دردسترس است:  http://publicationethics.org

نویسنده و افراد فعال در نشریه (مدیرمسئول،سردبیر مجله، اعضای هیئت تحریریه،دبیر تخصصی، مدیرداخلی، ویراستار و ناشر) می بایست قوانین و منشور اخلاقی  نشریه را قبول کرده و  در آن به توافق رسیده باشند.

 

اصول اخلاقی انتشار مقاله: 

انتشار مقاله در مجله «مطالعات توسعه و مدیریت منابع» دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز؛ منوط به بررسی تخصصی و علمی توسط داوران متخصص در موضوع مرتبط با مقاله می‌باشد. رعایت استانداردهای اخلاقی و رفتاری توسط نویسندگان، ویراستاران و داوران و ناشر به منظور اطمینان از کیفیت بالای نشر مقالات علمی، یافته‌های علمی معتبر و همچنین اعتبار علمی نویسنده بسیار حائز اهمیت است. برخی موارد مهم قوانین کوپ به شرح زیر می‌باشد:

 بیانیه بهترین گردش کار و جلوگیری از تخلفات نشر

مجموعه قوانین کوپ برای سردبیران مجلات، در جهت ایجاد مجموعه‌­ای از حداقل استانداردها طراحی شده است که انتظار می‌­رود تمام اعضای کوپ از آن تبعیت کنند. بهترین دستورالعمل‌ها طرفدار زیادی دارند و در پاسخ به درخواست راهنمایی از سوی سردبیران در مورد طیف وسیع و روزافزون مسائل اخلاقی پیچیده طرح شده­ بودند. اگرچه کوپ انتظار دارد تمامی اعضا از مجموعه قوانین مربوط به سردبیران مجلات تبعیت کنند (و به شکایت­‌های مرتبط با اعضایی که از آن پیروی نکرده‌­اند می‌­پردازد)، متوجه شدیم ممکن است سردبیران قادر به انجام تمام توصیه‌­های بهترین عملکردها (که از همین رو داوطلبانه هستند) نباشند، اما امیدواریم پیشنهادات ما منجر به تشخیص آن دسته از خط مشی مجلات و عملکردهایی شود که نیاز به بازبینی و به بحث گذاشته شدن دارند.
در این نسخه ترکیبی از اسناد، مجموعه قوانین اجباری برای استانداردهای سردبیران مجلات، به‌صورت متون منظم با ماده­‌های شماره‌گذاری‌شده نوشته شده‌­اند.

وظایف و مسئولیت­‌های کلی سردبیر

الف- سردبیر باید در قبال هرگونه مطلبی که در نشریه او به چاپ می­‌رسد پاسخگو باشد.
به این معنی که سردبیر باید:

1- برای مرتفع‌کردن نیاز خوانندگان و نویسندگان بکوشد.

2- برای بهبود مداوم نشریه خود تلاش کند.

3-رویکردهایی برای اطمینان حاصل کردن از کیفیت مطالبی که به چاپ می­‌رساند داشته باشد.

4-مدافع آزادی بیان باشد.

5- حافظ درستی و تمامیت سوابق آکادمیک باشد.

6-به واسطه سازگاری استانداردهای عقلانی و اخلاقی، نیازهای شغلی را برآورده کند.

7- همواره مشتاق چاپ اصلاحات، شفاف‌سازی‌­ها، پوزش و عذرخواهی­‌ها به هنگام نیاز باشد.

بهترین عملکرد برای سردبیران می‌­تواند شامل این موارد باشد:

• فعالانه در جستجوی دیدگاه‌­های نویسندگان، خوانندگان، ویراستاران و اعضای هیات سردبیری در مورد شیوه‌­های بهبود رویکردهای نشریه خود باشد.
• تشویق‌کردن و آگاه‌بودن از تحقیق در رابطه با بازبینی و چاپ و دوباره ارزیابی‌کردن رویکردهای نشریه خود در پرتو یافته­‌های جدید.
• تلاش برای ترغیب ناشران در تهیه منابع مناسب و راهنمایی از جانب کارشناسان (به عنوان مثال طراحان و حقوق‌دانان).
• حمایت از ابتکارات طراحی‌شده برای کاهش مشکلات موجود در پژوهش و انتشار.
• حمایت از ابتکاراتی که در جهت آموزش اخلاق انتشار به محققان ایجاد شده­‌اند.
• ارزیابی تاثیرات خط مشی نشریه بر رفتار نویسنده و مرورگران و سیاست­‌های تجدید نظر در مواقع لزوم که برای تقویت مسئولیت‌پذیری و کاهش مشکلات رفتاری لازم است.
• اطمینان حاصل کردن از این که هرگونه مطلب منتشرشده از جانب نشریه، پیام انتشار مقاله را منعکس کرده و آن را در متن آورده باشد.

ارتباط با خوانندگان

 خوانندگان باید در مورد تأمین‌کنندگان مالی یا اجرای پژوهش آگاه باشند و بدانند آیا تامین‌کنندگان مالی نقشی در تحقیق و چاپ آن داشته‌­اند یا خیر و اگر پاسخ مثبت است چه نقشی داشته­‌اند.

بهترین عملکرد برای سردبیران شامل این موارد خواهد بود:

• کسب اطمینان از این که گزارش­‌های چاپ‌شده و بازبینی تحقیق، توسط مرورگرهای واجد صلاحیت صورت گرفته باشد
  (از جمله مرور آماری در جایی‌که لازم باشد).
• کسب اطمینان از اینکه بخش‌­های مرورنشده نشریه کاملا مشخص هستند.
• اتخاذ رویکردهایی که صحت، جامعیت و وضوح گزارش‌­های تحقیقی را تقویت کند، از جمله ویرایش فنی و استفاده از رهنمودها و چک‌لیست‌­های مناسب.
• توجه به بهبود خط مشی شفافیت برای تقویت حداکثر شفافیت در مورد منشاء مقالات غیرتحقیقی.
• اتخاذ سیستم‌­هایی از تالیف یا مشارکت که عملکردهای خوب را ارتقا داده (به عنوان مثال، به‌طوری که فهرست‌سازی به‌طور دقیق نشان دهد چه کسی کار را به انجام رسانده است) و مشکلات (مانند نویسندگان روح و مهمان) را کاهش دهد.
• به خوانندگان اطمینان دهد که نوشته‌های کارکنان نشریه یا هیات تحریریه به‌طور بی‌طرفانه­‌ای مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

ارتباط با نویسندگان

1- تصمیم سردبیر در پذیرش یا رد یک مقاله باید بر اساس اهمیت، اصالت و وضوح مقاله، اعتبار مطالعاتی و ارتباط آن با اهداف نشریه باشد.

2- سردبیر نباید برای قبول نوشته‌ها، تصمیم خود را عوض کند مگر آنکه در مورد نوشته با مشکلاتی جدی روبه‌رو شده باشد.

3- سردبیر جدید نباید تصمیمات سردبیر قبلی را در ارتباط با چاپ نوشته‌ها عوض کند، مگر آنکه مشکلاتی جدی در این باره شناسایی شود.

4- توصیف رویکردهای ارزیابی مجدد باید منتشر شوند و سردبیر باید آماده توجیه هرگونه انحراف عمده از رویکردهای توصیف شده باشد.

5- نشریات باید مکانیزمی را تعریف کنند تا نویسندگان بتوانند در برابر تصمیمات سردبیران به آن استناد کنند.
6- سردبیر باید انتظارات خود را از نویسنده در غالب رهنمودهایی به چاپ برساند. این رهنمودها باید بطور منظمی به‌روزرسانی شده و به این کد ارجاع یا لینک داده شوند.

7- سردبیر باید رهنمودی را در مورد معیار لازم برای تالیف یا این که چه کسی باید به عنوان شریک چنین استانداردهایی را در این زمینه رعایت کند تهیه نماید.

بهترین عملکرد برای سردبیران شامل این موارد خواهد بود:

• بازبینی منظم نظرات نویسنده و ارایه لینک­‌های مرتبط با این رهنمودها.
• انتشار منافع متعارض مرتبط، برای تمام شریکان و انتشار اصلاحات در صورتی که منافع متعارض بعد از چاپ مشخص شده باشند.
• اطمینان حاصل کردن از این که مرورگرهای نوشته‌ها به درستی انتخاب شده‌­اند (به عنوان مثال اشخاصی که قادر هستند مطلب را مرور کنند و از منافع متعارض فاقد صلاحیت مبری هستند).
• احترام به آن دسته از درخواست‌های نویسندگان مبنی بر این که در صورت قابل قبول و قابل اجرا بودن نوشته آن­ها، کسی حق بازبینی آن را نداشته باش.
• در مواردی که تالیف مشکوک به داشتن مشکلات یا مشاجرات باشد به راهنمایی­‌های روندنمای کوپ استناد کند.
• چاپ جزئیات چگونگی حل و فصل موارد مشکوک به داشتن مشکل (به عنوان مثال لینک­ دادن به روندنمای کوپ)‌.
• چاپ تاریخ نوشته‌ها و پذیرش مقالات.

ارتباط با مرورگران

1- سردبیر باید انتظارات خود را از مرورگر از جمله به‌کارگیری مطالب ارائه‌شده جهت کسب اطمینان، در غالب رهنمودی ارائه کند. این رهنمود باید بطور منظم بروزرسانی شده و به این کد ارجاع یا لینک داده شود.
2- سردبیران باید قبل از ارجاع مرور نوشته، مرورگرانی را برای بروز هرگونه منافع متعارض بالقوه در اختیار داشته باشند.

3- سردبیر باید سیستمی را در اختیار داشته باشد تا به واسطه آن اطمینان یابد تشخیص‌­های مرورگرها محفوظ هستند، مگر آنکه مرور آشکاری داشته باشند که نویسندگان و مرورگران از آن مطلع باشند.

بهترین عملکرد برای سردبیران شامل این موارد خواهد بود:

• تشویق مرورگران برای به‌چالش‌کشیدن سئوالات در زمینه اخلاقی و تحقیقات احتمالی و مشکلات برخاسته از نوشته‌ها در مورد انتشار (به عنوان مثال طراحی غیراخلاقی تحقیق، اطلاعات ناکافی برای حصول رضایت یا حمایت از موضوعات تحقیقی (از جمله حیوانات)، به کارگیری و ارائه نامناسب اطلاعات).
• تشویق مرورگران برای به‌چالش‌کشیدن اصالت نوشته‌ها و آگاهی نسبت به انتشار مطالب دارای اطناب و سرقت ادبی.
• دادن تجهیزات لازم به مرورگران برای شناسایی انتشارات مرتبط (به عنوان مثال دادن لینک منابع ذکرشده و جستجو در زمینه فهرست کتاب).
• اعلام نظرات مرورگران به نویسندگان با تمامیت کامل، مگر آنکه اظهارات اهانت‌آمیز یا افتراآمیز باشند.
• اطمینان یافتن از همکاری مرورگران با نشریه.
• تشویق موسسات آکادمیک به پذیرش فعالیت­‌های مرور به عنوان رویکردی پژوهشی.
• بررسی عملکرد مرورگران و گام برداشتن در جهت حصول اطمینان از استاندارد بالای آن.
• توسعه و حفظ پایگاه داده مرورگران مناسب و به‌روزرسانی آن بر اساس عملکرد مرورگران.
• به‌کارنگرفتن مرورگرانی که اغلب مرورهای سریع، بی‌کیفیت یا با تاخیر دارند.
• حصول اطمینان از اینکه پایگاه داده مرورگران منعکس‌کننده جامعه آن­ها در نشریه است و افزودن مرورگران جدید در صورت نیاز.
• استفاده از طیف وسیعی از منابع (نه صرفاً مخاطبان شخصی) برای تشخیص مرورگران جدید بالقوه (به عنوان مثال پیشنهادات نویسنده، پایگاه داده مربوط به فهرست کتاب).
• پیروی از روندنمای کوپ در مواردی که عملکرد مرورگران دچار مشکل باشد.

 

 ارتباط با اعضای هیات تحریریه

سردبیر باید اعضای هیات تحریریه جدیدی در نظر گرفته و بر اساس انتظاراتی که از آن­ها دارد رهنمودهایی را در اختیار آن­ها بگذارد و اعضا را به تناسب خط مشی­ و توسعه‌­های جدید، به روز نگه دارد.

بهترین عملکرد برای سردبیران شامل این موارد خواهد بود:

• برخورداری از خط مشی لازم برای مدیریت نوشته‌های اعضای هیات تحریریه تا اطمینان حاصل شود که مرور بی‌طرفانه است.
• شناسایی اعضای هیات تحریریه باصلاحیتی که فعالانه در توسعه و مدیریت خوب نشریه همکاری دارند.
• بازبینی منظم ترکیب هیات تحریریه.
• ارایه راهنمای روشنی به اعضای هیات تحریریه در مورد نقش‌­ها و وظایف مورد انتظار که احتمالاً شامل این موارد خواهد بود:

1. فعالیت به عنوان عضو اجرایی نشریه
2. حمایت و ارتقای نشریه
3. جستجوی بهترین نویسنده‌­ها و بهترین آثار (به عنوان مثال از چکیده نشت­ها) و تقویت فعالانه نوشته‌ها
4. ویرایش نوشته‌ها برای نشریه
5. قبول مسئولیت ویراستاری، بازبینی و بیان نظرات در مورد مقالات در حوزه تخصصی خود
6. پیوستن و مشارکت در جلسات هیات تحریریه
7. مشورت دوره­‌ای با اعضای هیات تحریریه (مثلا بطور سالانه) برای بررسی نظرات در مورد اداره نشریه، آگاه‌کردن آن­ها از هرگونه تغییر در خط مشی نشریه و شناسایی چالش­‌های پیش رو

ارتباط با صاحبان و ناشران نشریه

1- ارتباط سردبیر با ناشر و صاحب نشریه اغلب پیچیده است اما باید اساساً بر پایه اصول آزادی سردبیری باشد.

2- سردبیر باید بر مبنای کیفیت و تناسب مقالات با نشریه و بدون دخالت صاحب یا ناشر نشریه، در مورد چاپ مقالات تصمیم بگیرد.

3- سردبیر باید قرارداد کتبی داشته باشد که ارتباط او با صاحب یا ناشر نشریه در آن تنظیم شده باشد.

4- مفاد این قرارداد باید در جهت مجموعه قوانین کوپ برای سردبیران نشریه باشد.

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• ایجاد مکانیزم‌­هایی برای حل و فصل تعارضات بین خود و صاحب یا ناشر نشریه با تشریفات قانونی؛
• ارتباط پیوسته با صاحب و ناشر نشریه خود.

 رویکردهای ویراستاری و بازبینی

1- سردبیر باید مطمئن شود که بازبینی در نشریه او منصفانه، بی‌طرفانه و به‌موقع است.
2- سردبیر باید سیستمی برای حصول اطمینان از این داشته باشد که مطالب ارائه شده در نشریه در حین بازبینی محرمانه باقی می‌­مانند.

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• حصول اطمینان از این که افراد مشغول به کار ویراستاری (از جمله خود) از آموزش کافی برخوردارند و بهره‌مندی از جدیدترین رهنمودها، توصیه­‌ها و شواهد در مورد بازبینی و مدیریت نشریه.
• آگاهی از تحقیقات صورت‌گرفته در مورد بازبینی و پیشرفت­‌های تکنولوژیک؛
• اتخاذ مناسب­‌ترین روش‌های بازبینی برای نشریه و انجمن پژوهشی آن؛
• بررسی دوره‌­ای عملکردهای بازبینی­ برای بهبود احتمالی آن­ها؛
• ارجاع موارد مشکل‌­ساز به کوپ، به‌خصوص هنگامی که سئوالاتی مطرح شده‌­اند که در روندنمای کوپ پاسخ داده نمی‌شوند، یا گمان می­‌رود مشکلات جدیدی در مورد نشریه وجود دارد؛
• داشتن جلسه‌ای با حکم به منظور داوری در مورد شکایاتی که قادر به حل آن نبوده‌­اند.

تضمین کیفیت

1- سردبیر باید گام­های معقولی در جهت حصول اطمینان از کیفیت مطالبی که چاپ می­کند بردارد، با توجه به این که نشریات و بخش­های درون نشریات اهداف و استانداردهای متفاوتی خواهند داشت.

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• داشتن سیستمی برای شناسایی اطلاعات نادرست (به عنوان مثال عکس­هایی که در جای مناسب به کارگرفته نشده‌اند یا متون سرقت‌شده) هنگام بروز گمانه‌زنی­ها؛
• اتخاذ تصمیمات مربوط به صفحه‌آرایی نشریه بر پایه شواهد مرتبط با فاکتورهایی که کیفیت گزارشات را بالا می­برند، به جای این که بر پایه دلایل زیبایی‌شناسی یا ترجیح شخصی باشند.

حفاظت از اطلاعات شخصی

1- سردبیر باید در قضاوت­های خود، از اصول محرمانه بودن پیروی کند. صرف نظر از قوانین داخلی، آن­ها باید همواره اطلاعات اشخاصی را که در طول تحقیق یا تعاملات حرفه­ای به‌دست آمده­اند، محرمانه نگه دارند (به عنوان مثال بین دکتر و بیمار). بنابراین همواره لازم است رضایت کتبی آگاهی از انتشار را از افرادی گرفت که ممکن است شناخته‌شده باشند یا توسط دیگران شناسایی شوند (به عنوان مثال از نوع گزارش یا عکس­ها).

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• انتشار خط مشی خود در چاپ اطلاعات فردی (به عنوان مثال اطلاعات یا تصاویر شخصی) و توضیح کامل آن برای نویسنده؛
• توجه کنید که رضایت مشارکت در تحقیق یا مسائل مربوط به آن، مشابه با رضایت انتشار اطلاعات، تصاویر یا نقل‌قول­های شخصی نیست.

تشویق رعایت موارد اخلاقی (به عنوان مثال تحقیقات دربرگیرنده انسان­ و حیوانات)

1- سردبیر باید اطمینان یابد تحقیقی که منتشر می­کند بر اساس رهنمودهای اخلاقی بین‌المللی پذیرفته، صورت گرفته است (به عنوان مثال  Declaration of Helsinki برای تحقیقات کلینیکی و رهمنودهای AERA و BERA برای تحقیقات تحصیلی)

2- سردبیر باید تضمین بجوید که تمام تحقیقات توسط هیات ذی‌صلاحی که در حال حاضر وجود دارد به تایید رسیده­اند (به عنوان مثال کمیته تحقیقات اخلاقی). با این حال، سردبیر باید بداند چنین تاییداتی، اخلاقی بودن تحقیق را تضمین نمی­کند.

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• آمادگی برای درخواست شواهد تایید اخلاقی بودن تحقیق و سئوال از نویسندگان در مورد جوانب اخلاقی (مانند چگونگی کسب رضایت شرکت‌کننده یا روش به‌کاررفته برای به حداقل رساندن آزار حیوان) در صورت بروز نگرانی­ها یا نیاز به شفاف‌سازی؛
• اطمینان یافتن از این که گزارش آزمایشات کلینیکی بر مبنای Declaration of Helsinki، Good Clinical Practice و دیگر رهنمودهای مربوط به تامین امنیت شرکت‌کننده صورت گرفته­ اند؛
• اطمینان یافتن از این که گزارش آزمایشات یا مطالعات انجام‌شده بر روی حیوانات، در جهت رهنمودهای سازمان بهداشت جهانی و خدمات انسانی برای مراقبت و استفاده از حیوانات آزمایشگاهی یا دیگر رهنمودهای مرتبط صورت گرفته­اند؛
• تعیین مشاور یا هیات اخلاقی نشریه برای مشورت کردن در مورد امور خاص و بازبینی دوره­ای خط مشی نشریه.

برخورد با تخلفات احتمالی

1- سردبیر موظف است در صورت مشاهده تخلفات یا نشانه­ای از بروز تخلفات وارد عمل شود. این وظیفه شامل مقالات چاپ ‌شده و چاپ ‌نشده می­شود.

2- سردبیر نباید به سادگی مقالاتی را که مشکوک به داشتن تخلف هستند رد کند. او از نظر اخلاقی باید چنین مواردی را پیگیری کند.

3- سردبیر باید از روندنمای کوپ در هر جای ممکن پیروی کند.

4- نخست سردبیر باید در جستجوی پاسخی از موارد مشکوک به تخلف باشد. اگرپاسخ قانع‌کننده­ای نیافت باید از کارکنان، موسسه یا بعضی از افراد ذی‌صلاح خواهان رسیدگی شود.

5- سردبیر باید تمام تلاش خود را به کار گیرد تا مطمئن شود رسیدگی درستی در مورد تخلف انجام شده است؛ اگر چنین چیزی صورت نپذیرد سردبیر باید تمام تلاش خود را در جهت یافتن راه حلی برای این مشکل به کار گیرد. این وظیفه­ ای دشوار اما مهم است.

اطمینان از درستی سوابق آکادمیک

1- خطاها یا اشتباه در نوشته‌ها باید بر اساس درجه اهمیت سریعاً تصحیح شوند.

2- سردبیر باید از رهنمودهای کوپ در اصلاح اشکالات استفاده کند.

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• حرکت در جهت کاهش مطالب هجوآمیز مستتر در چاپ (به عنوان مثال تمام موارد کلینیکی باید به ثبت برسند)؛
• حصول اطمینان از این که مطالب چاپ‌شده به طریقه امنی آرشیو شده­اند (به عنوان مثال مخزن‌های دائمی مانند PubMed Central)؛
• در اختیار داشتن سیستمی برای این که به نویسنگان فرصت ارائه آزادانه مقالات تحقیقی را بدهد.

مالکیت فکری

1- سردبیر باید نسبت به مساله مالکیت فکری آگاه باشد و با ناشر خود برای مدیریت توانایی نقض قوانین و تعهدات مالکیت فکری همکاری کند.

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• اتخاذ سیستمی برای کشف سرقت ادبی (به عنوان مثال نرم‌افزاری برای جستجوی عناوین مشابه)؛ مقالات ارایه‌شده
  (بطور عادی یا به هنگام رویارویی با موارد مشکوک)؛
• حمایت از نویسندگانی که کپی‌رایت برای آن­ها رعایت نشده است یا قربانی سرقت ادبی بوده­اند؛
• داشتن آمادگی برای همکاری با ناشر در جهت دفاع از حقوق نویسنده و تحت پیگرد قرار دادن متجاوزان (به عنوان مثال با درخواست بازپس‌گیری یا برداشتن آن از وب سایت‌ها) صرف نظر از اینکه آیا نشریه کپی رایت را رعایت می­کند یا خیر.

تشویق تبادل نظر

1- سردبیر باید مشوق و مشتاق رسیدگی به انتقادات متقاعدکننده از آثاری باشد که در نشریه به چاپ می‌رساند.

2- باید به نویسنده مطلب مورد انتقاد فرصت پاسخگویی داده شود.

3- از مطالعه گزارش کار نتایج منفی نباید چشم‌پوشی شود.

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• آزادی عمل برای تحقیق در مواردی که مطالب به‌چاپ‌رسیده در نشریه را به چالش می­کشد.

شکایات

1- سردبیر باید سریعاً به شکایات رسیدگی کند و بداند شکایات حل و فصل نشده، شکایات بیشتری به بار می‌آورند. این مکانیزم و چگونگی ارجاع مسائل حل‌نشده به کوپ باید در نشریه روشن شده باشد.

2-سردبیر باید از رویه­ای که در روندنمای کوپ برای شکایات در نظر گرفته شده پیروی کند.

ملاحظات اقتصادی

1- نشریات باید خط مشی و سیستمی داشته باشند تا مطمئن شوند ملاحظات اقتصادی، تداخلی با تصمیمات سردبیری ندارد
(به عنوان مثال دپارتمان آگهی باید مستقل از دپارتمان ویراستاری عمل کن).
2- سردبیر باید خط مشی تبلیغاتی روشنی در مورد محتوای نشریه و رویکردهای مورد نیاز برای اسپانسری داشته باشد.

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• چاپ توضیحی کلی از منبع درآمد نشریه (به عنوان مثال سهم درآمدی از قسمت تبلیغات، فروش، ملزومات اسپانسری و غیره)؛
• حصول اطمینان از اینکه رویه اسپانسری بازبینی همانند اسپانسری خود نشریه است؛
• حصول اطمینان از اینکه موارد گنجانده‌شده در اسپانسری فقط بر پایه شایستگی آکادمیک و جذابیت داشتن برای خوانندگان در نظر گرفته شده­اند و تصمیم‌گیری در مورد این ملزومات تداخلی با ملاحظات تجاری ندارد.

تعارض منافع

1- سردبیر باید سیستمی برای مدیریت برخورد منافع خود و همچنین کارکنان، نویسندگان، داوران و اعضای هیات تحریریه داشته باشد.

2- نشریات باید رویه آشکاری برای حل و فصل نوشته‌های از جانب سردبیران، کارکنان یا اعضای هیات تحریریه داشته باشند تا مطمئن باشند بازبینی بی‌طرفانه است.

بهترین عملکرد برای سردبیر شامل این موارد خواهد بود:

• چاپ فهرست منافع مشترک (مالی، آکادمیک یا انواع دیگر) کارکنان ویراستاری و اعضای هیات تحریریه (که هر ساله باید به روز رسانی شوند).

در این مجله ضروری است که تمامی نویسندگان از نظر اخلاق حرفه ای خود را ملزم به رعایت چارچوب های شناخته شده و استانداردهای مربوطه در حوزه علم دانسته و مقالات ارسالی می بایست حاصل تلاش خود نویسندگان بوده و در صورت استفاده از سایر منابع علمی، رعایت قواعد صحیح رفرنس دهی که در راهنمای نویسندگان آورده شود، الزامی است.

تصمیم‌گیری‌های نشر و چاپ

قوانین حق تکثیر و اقتباس از سایر آثار ادبی می بایست توسط نشریه رعایت شده و حق افراد در هنگام انتشار محفوظ باشد.

  
تصمیم‌گیری منصفانه درباره مقالات

تصمیم گیری درباره مقالات در هر مرحله ای بدون توجه به نژاد، جنسیت ، گرایش جنسی ، باورهای مذهبی ، قومی، شهروندی، و یا فلسفه سیاسی نویسندگان انجام شود.

محرمانه بودن اطلاعات

اطلاعات شخصی نویسندگان مقالات برای تمامی افرادی که به  آن دسترسی دارند مانند سردبیر، اعضای هیات تحریریه و مدیر داخلی و اجرایی نشریه و سایر عوامل فعال (غیر از نویسنده مربوطه) مانند داوران، مشاوران ، ویراستار و ناشر امانتدار می بایست کاملاً محرمانه بوده و در هر زمانی از آن محافظت شود.

رعایت منافع اشخاص

امکان استفاده از نتایج تحقیقات سایرین می بایست با ارجاع دهی و اجازه کتبی و صریح از نویسنده  انجام شود. 

کلیه مقالاتی که وارد مرحله معرفی داور می شوند توسط سامانه همیاب (مشابهت یاب مقالات) بررسی شده و گزارش آن در اختیار داوران قرار می گیرد. و  در صورت مشاهده، تخلف گزارش آن علاوه بر نویسندگان به دانشگاه یا سازمان مربوطه آنها ارسال و از طریق مراجع  قانونی پی گیری خواهد شد.

وظایف داوران

1-کمک به تصمیم گیری تحریریه

داوران در بررسی کیفی، محتوایی و علمی مقالات، به سردبیر نشریه یاری رسانده و یا از طریق ارتباط اعضای تحریریه با نویسنده محترم به بهبود و ارتقاء کیفی و محتوایی مقالات کمک کنند.

  
2- سرعت عمل

داوران انتخاب شده می بایست بعد از بررسی اولیه، بلافاصله سردبیر نشریه را در جریان نتیجه آن قرار دهند که شامل:

عدم داوری مقاله به دلیل نبودن موضوع مقاله در حوزه کار داور، کمبود وقت یا... است.

داوری همراه با تآخیر به دلیل شلوغ بودن وقت، عدم دسترسی به امکانات کافی و... است.

  
3-  محرمانه بودن اطلاعات

کلیه اطلاعات موجود در مقالات می بایست برای داور محرمانه تلقی شده و داور در حفظ آن بکوشد .

  
4-  داوری با ارائه مستندات و استدلال‌های علمی و شفاف

  داوری مقالات می بایست بر اساس مستندات علمی و استدلال کافی باشد، با وضوح و به روشنی بیان شود و این مدارک به نشریات و نویسندگان ارائه شود و از اعلام نظر سلیقه ای، شخصی ، نژادی و مذهبی و غیره در داوری مقالات خودداری کند.

  
5-  توجه به منابع استفاده شده در مقاله

 توجه به منابع استفاده شده در مقاله از دیگر وظایف داوران است. کلیه تحقیقات، موضوعات و نقل قول هایی که در مقاله استفاده شده است می بایست با ارجاع دهی کامل در کتابنامه همراه باشد.

6- عدم داوری مقالات با مقاصد شخصی

داوران مقالاتی که منافع اشخاص، موسسات و شرکت های خاصی به وسیله آن حاصل می شود و یا روابط شخصی در آن مشاهده می شود  را نمی بایست برای داوری قبول کنند.

وظایف نویسندگان

1- ارائه مقالات علمی و استاندارد

نویسندگان مقالات به صورت علمی و منسجم، مطابق استاندارد نشریات آماده کنند. روش به کار رفته در مقاله با دقت و عینی انجام گرفته و داده ها به صورت صحیح گزارش شود. از طریق ارجاع دهی کامل، حقوق سایر اشخاص در مقاله رعایت شود. از ابراز موضوعات حساس و غیراخلاقی، سلیقه ای و شخصی، نژادی و مذهبی و اطلاعات جعلی و نادرست و ترجمه از آثار دیگران بدون ذکر عنوان در مقاله خودداری شود.

  
2- ارائه داده های خام در صورت نیاز

  از نویسنده  خواسته شود در صورت نیاز داده های خام، مصاحبه‌ها و یا پرسشنامه ها و سایر ابزار به کار رفته در تحقیق را ارائه  و معرفی نماید. دسترسی عمومی به این اطلاعات ( سازگار با بیانیه ALPSP –STM) به بهبود کار مقالات کمک می نماید.

  
3- اصالت مقاله ارائه شده

مقالات ارائه شده توسط نویسندگان می بایست کار خود نویسنده ارائه کننده مقاله بوده و هر گونه استفاده از تحقیقات سایر افراد با ذکر منبع در مقاله آورده شود.

  
4- عدم انتشارهمزمان یک مقاله و یا مقاله پذیرش و چاپ شده

  ارائه همزمان یک مقاله به چند نشریه و یا مقالات منتشر شده و یا پذیرش شده به سایر نشریات خلاف قوانین است.

  
5- ذکر ارجاع‌دهی مناسب

ارجاع دهی شامل ذکر کلیه کتاب ها، نشریات و پایگاه های اینترنتی و سایر تحقیقات اشخاص در کتابنامه است.

  
6-ذکر فرد مسئول و همکاران در مقاله و دقت در عدم وجود اسامی غیرمرتبط

فرد مسئول مقاله کسی است که در تهیه، آماده سازی، طراحی و اجرای مقاله سهم عمده را به عهده داشته است و سایر نویسندگان نیز به عنوان همکار در مقاله ذکر می شوند و نویسنده اصلی مقاله می بایست نسبت به وجود نام و اطلاعات تمامی نویسندگان و عدم وجود نامی غیر از نویسندگان مقاله اطمینان حاصل کند همچنین کلیه نویسندگان مقاله را مطالعه و نسبت به ارائه آن به توافق رسیده باشند.

  
7-ذکر پشتیبان‌های مالی

نویسندگان می بایست کلیه پشتیبان ها مالی مقاله خود را نیز معرفی نمایند.  

  
8-اعلام وجود خطاهای اساسی در مقالات

نویسنده در هر زمانی که متوجه هر گونه خطا و بی‌دقتی در مقاله خود شود نشریه را در جریان آن قرار داده، نسبت به اصلاح آن اقدام و یا مقاله را بازپس گیرد.

همچنین نویسندگان باید موارد زیر را رعایت بفرمایند:

1-    مقالات ارسالی باید در زمینه تخصصی مجله و حاصل کار پژوهشی نویسنده یا نویسندگان باشد. مقالات ارسالی یا بخشی از آن نباید پیشتر یا به‌طور همزمان برای هیچ مجله‌ای در داخل و خارج از کشور ارسال شده باشد، به‌همین دلیل تکمیل فرم تعهدنامه نویسنده مبنی بر عدم ارسال مقاله برای سایر نشریات به منظور چاپ یا داوری، در زمان ثبت نام و ارسال مقاله الزامی است.

2-    هیأت تحریریه مجله در رد یا قبول، ویرایش، تلخیص یا اصلاح ادبی مقاله‌های دریافتی آزاد است.

3-    اصلاح و خلاصه‌کردن مطالب با نظر نویسندگان انجام می‌شود و مسئولیت صحت محتوای مقالات بر عهده نویسندگان است و چاپ آن به معنای تأیید آن نیست.

4-    نویسنده مسئول عهده‌دار مکاتبات با دفتر مجله خواهد بود.

5-    مقاله تألیف شده تا زمان انتشار به‌عنوان امانت نزد دفتر مجله خواهد بود.

6-    اطلاعات شخصی نویسندگان مقالات برای تمامی افرادی که به آن دسترسی دارند مانند سردبیر، اعضای هیأت تحریریه و مدیر داخلی و اجرایی مجله و سایر عوامل فعال (غیر از نویسنده مربوطه) مانند داوران، مشاوران،ویراستار و ناشر امانت‌دار می‌بایست کاملاً محرمانه بوده و در هر زمانی از آن محافظت شود.

7-    مقالات ارائه شده باید از نتایج تحقیقات نویسندگان مقاله باشد و هرگونه استفاده از تحقیقات سایر افراد باید با ذکر منبع در مقاله آورده شود.

8-    نویسنده مسئول و همکاران در مقاله و دقت در عدم وجود اسامی غیر مرتبط باید لحاظ گردد. نویسنده مسئول مقاله می‌بایست نسبت به وجود نام و اطلاعات تمامی نویسندگان و عدم وجود نامی غیر از افراد فعال در فعالیت علمی مرتبط با مقاله اطمینان حاصل کند و همچنین کلیه نویسندگان مقاله را مطالعه و نسبت به ارائه آن به توافق رسیده باشند.

9-  نویسندگان باید نام کلیه حمایت کنندگان مالی مقاله خود را معرفی نمایند.

10-  نویسنده در هر زمانی که متوجه هرگونه خطا و بی‌دقتی در مقاله خود شوند باید دفتر مجله را در جریان آن قرار دهند و نسبت به اصلاح یا بازپس‌گیری مقاله اقدام نمایند.

11-  نویسندگان موظفند در هر زمانی که لازم باشد داده‌های خام مقاله را دراختیار هیأت تحریریه قرار دهند.

 سرقت علمی چیست؟

منبع:  http://www.samimnoor.ir/view/fa/ArticleView?itemId=14

زهره عباسیان، امیرحسین رجب‌زاده عصارها / کارشناسان پژوهشی «نور»

سرقت یا دستبرد علمی، دزدی ادبی، ایده‌دزدی، دزدی کلمات، محتواربایی و معادل عربی آن انتحال و معادل انگلیسی آن پلی‌جریسم[1]و ... واژگانی هستند که به اقدامی غیر اخلاقی و نوعی تخلف در حوزهٔ پژوهش و نگارش اشاره دارند. به نظر می‌رسد که می‌توان ده‌ها عبارت و واژهٔ دیگر هم جایگزین کرد. اما آنچه درست‌تر و بهتر به نظر می‌رسد، این است که متخصصان و صاحب‌نظران و فرهنگستان علوم ترجمه‌ای واحد برای Plagiarism انتخاب کنند و تنها آن را به‌کارببرند. آن‌چنان که این مفهوم در زبان انگلیسی تنها با این واژه (Plagiarism) شناخته می‌شود و همگان این واژه را به کار می‌برند.

در نگاه نخست، به نظر می‌رسد فهم مفهوم و چیستی سرقت علمی چندان دشوار نباشد و اگر به طورکلی از افراد مختلف و حتی دانشجویان تازه‌وارد بپرسیم که سرقت علمی چیست، (در حالت خوشبختانه) اکثر افراد می‌توانند این سؤال را پاسخ دهند؛ اگرچه ممکن است پاسخ، جامع و دقیق نباشد. پاسخی که اغلب در یک مصاحبهٔ غیررسمی از دانشجویان شنیده شد این بود: «وقتی از مقاله یا کتاب شخصی استفاده کنیم و استناد ندهیم مرتکب سرقت علمی می‌شویم». این تعریف در نگاه اول صحیح است به این دلیل که دو جزء استفاده و استناد را داراست؛ اما درعین حال این تعریف به دلیل ناقص و سطحی بودن نمی‌تواند چندان راهگشا باشد و چه‌بسا این تعریف ناقص پیامدهای نامطلوبی در پی داشته باشد.

باید دقت کرد که سرقت علمی تنها هنگام استفاده از مختص مقاله یا کتاب رخ نمی‌دهد، هرگونه استفادۀ بی‌ملاحظه از متن، تصویر، ایده یا طرح مضبوط و غیرمضبوط که خالق اصلی آن شما نباشید را در بر می‌گیرد. از سوی دیگر به کاربردن واژهٔ «استفاده» در این تعریف، صحیح است اما باید توجه داشت که معنای استفاده تنها منوط به کپی‌برداری مستقیم نمی‌شود، بلکه نقل به مضمون، ترجمه، خلاصه‌سازی، اشاره، تفسیر و ... را نیز در برمی‌گیرد. گاهی اوقات، افراد، این انواع استفاده را جزء مصادیق سرقت علمی در نظر نمی‌گیرند و  در هنگام نوشتن متون علمی ناخواسته دچار مشکل می‌شوند.

از آن‌جا که امکان رخ دادن سرقت علمی در همهٔ حیطه‌ها و حوزه‌های علم و پژوهش وجود دارد، عالمان هر حوزه از علم، نکاتی را از دیدگاه خود در زمینۀ سرقت علمی به رشتۀ تحریر درآورده‌اند و در نتیجه تعاریف گوناگونی از این پدیده ارائه داده‌اند. با مطالعۀ موارد مختلفی که دانشمندان علوم مختلف در این زمینه بیان کرده‌اند، مفهومی یکسان را به عنوان نقطۀ مشترک تمامی این تعاریف مختلف می‌توان  تشخیص داد. سرقت علمی نوعی فریب‌کاری در محیط علمی است و در خوشبینانه‌ترین حالت و در صورت غیرعمدی بودن آن، نوعی سهل‌انگاری است. یکی از جامع‌ترین تعاریف سرقت علمی، توسط کمیته اخلاق نشر[2] ارائه شده است: سرقت علمی به استفادهٔ غیرعمدی[3] یا دانسته[4] و یا بی‌ملاحظه[5] از کلمات، ایده‌ها، عبارات، ادعا و یا استنادات دیگران بدون قدردانی و توضیح و استناد مناسب به اثر، صاحب اثر یا سخنران ایده گفته می‌شود.(1)   

برای پرهیز از وقوع سرقت علمی در هنگام نوشتن، پیچیدگی‌ها و دشواری‌های زیادی پیش روی نویسندگان است؛ اما موضوع زمانی که قرار است آثار غیرنوشتنی خلق شوند، به مراتب پیچیده‌تر هم می‌شود. توضیح این که در آثار مکتوب وقتی از آثار دیگران وام گرفته می‌شود قوانین و استانداردهایی برای استناد و اذعان به آثار استفاده شده وجود دارد؛ اما در مورد آثار غیر مکتوب به این استانداردها کمتر پرداخته شده است. برای مثال هنگامی که یک نقاش برای خلق اثر خود که ایدهٔ آن را از اثر دیگری گرفته است، چگونه باید این موضوع را مطرح کند؟ در عنوان اثر خود ذکر کند؟ در توضیحات نقاشی خود ذکر کند؟ در تصویر؟! پاسخ به این سؤال آسان نیست و استانداردی برای آن وجود ندارد.(2) یا اگر هنرمند دیگری مانند یک مجسمه‌ساز برای خلق اثر خود، آثار و ایده‌های دیگران را قرض گرفته است و قصد دارد، استناد دهد و ذکر کند که مالک این ایده و یا بخش‌هایی از آن وی نیست، چگونه و در کجا باید استناد دهد؟ به همین دلیل است که سرقت علمی و ادبی، دامنه، عمق و پیچیدگی بیشتری پیدا می‌کند.

در یک جمع‌بندی باید گفت که آفرینندگان آثار علمی و ادبی باید هنگام خلق آثار خود استفاده از آثار دیگران را با دقت ثبت کنند و این استفاده را به نحو متناسب به آگاهی مخاطبان برسانند تا علاوه بر حفظ صداقت، از اتهام فریبکاری و سهل‌انگاری مصون بمانند.

منابع

1. Committee on Publication Ethics (COPE). Plagiarism policy and guideline: Writing to avoid plagiarism1990 Feb 14, 2015. Available from: Available from http://publicationethics.org/resources
2. Bailey J. Plagiarism Today - Plagiarism is More Than Just Text Problem 2015 [Mar 05, 2015].

 [1]Plagiarism

[2]COPE (Committee On Publication Ethics)

[3]Intentional

[4] Knowing

[5]Reckless

می‌توانید برای استناد به این مطلب از روش زیر استفاده کنید:

 عباسیان، زهره، و رجب‌زاده عصارها، امیرحسین (1394). سرقت علمی چیست. بازیابی روز ماه سال، از http://www.samimnoor.ir/view/fa/ArticleView?itemId=1