تأثیر بازی‌های آموزشی رایانه‌ای بر انعطاف‌پذیری ذهنی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان شهر چمستان

محورهای موضوعی : مدیریت فرهنگی

محسن رضایی ¹ , نادی علیزاده ² , فرانک پایدار ³

1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت آموشی، مرکز محمودآباد، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، محمودآباد، ایران
2 - گروه کامپیوتر، مرکز محمودآباد، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، محمودآباد، ایران (نویسنده مسئول).
3 - گروه مدیریت آموزشی، مرکز محمودآباد، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، محمود آباد، ایران

تاریخ دریافت : 1398/04/26 تاریخ پذیرش : 1398/06/25 تاریخ انتشار : 1400/05/01

کلید واژه: انعطاف‌پذیری ذهنی, پیشرفت تحصیلی, بازی‌های آموزشی رایانه‌ای, دانش آموزان,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: پژوهش حاضربا هدف بررسی تأثیر بازی‌های آموزشی رایانه‌ای بر انعطاف‌پذیری ذهنی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان شهر چمستان انجام گرفت.روش پژوهش: این پژوهش از نوع مطالعات نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش‌آموزان شهر چمستان در سال 1397 بودند. نمونه آماری در این پژوهش شامل 30 دانش‌آموز (15 نفر برای گروه کنترل و 15 نفر برای گروه آزمایش) که به شیوه نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند؛ و سپس به‌ صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه‌ی انعطاف‌پذیری شناختی و معدل به‌ عنوان پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان بود. تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 انجام شد. در این پژوهش برای تجزیه‌ و تحلیل داده‌های به ‌دست‌ آمده و برای بررسی همه فرضیه‌ها و تعیین تأثیر مداخله بر روی گروه آزمایش و ارزیابی تفاضل نمرات دو گروه در فاصله پیش‌آزمون و پس‌آزمون ابتدا از KS جهت نرمال بودن داده استفاده و سپس از تجزیه ‌و تحلیل کوواریانس (ANCOVA)، استفاده شد. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که بازی‌های آموزشی رایانه‌ای بر انعطاف‌پذیری ذهنی و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان شهر چمستان تأثیر دارد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study was to investigate the effect of computer educational games on mental flexibility and academic achievement of students in Chamestan. This research is a semi-experimental study with pre-test-posttest design with control group. The statistical population of this study was all students of Chamestan in 1397. The statistical sample included 30 students (15 in the control group and 15 in the experimental group) who were selected by available sampling method and then randomly assigned into two groups of experiment and control. The data gathering tool was a cognitive and mean flexibility as a student's academic achievement. Data analysis was performed using spss software version 21. In this study, for analyzing the data, we used the KS to normalize the data to examine all the hypotheses and determine the effect of the intervention on the experimental group and evaluate the difference between the two groups in the pre-test and post-test pre-test intervals and then the covariance analysis (ANCOVA) was used. . The findings of this study showed that computer educational games have an impact on mental flexibility and academic achievement of students in Chamestan.

منابع و مأخذ:

آتش‌روز‌‌، بهروز‌‌، پاک‌دامن، شهلا‌‌، عسگری‌‌، علی (1387). پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی براساس میزان دل‌بستگی، خانواده پژوهی.

آنسلمو، ساندرا (1396). رشد در دوره اولیه کودکی، پیش از تولد تا هشت‌سالگی، ترجمه علی آخشینی. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

اتکینسون، اتکینسون، هیلگارد (1396). زمینه روان‌شناسی، ترجمه: براهنی، شاملو، گاهان، کریمی، هاشمیان، تهران، انتشارات: رشد.

احمدوند، محمدعلی (1396). روانشناسی بازی، تهران: دانشگاه پیام نور.

احمدی، شایسته و احمدی، شادی (1395). تأثیر بازی‌های گروهی پرتحرک بر کاهش رفتار پرخاشگرانه دانش‌آموزان، مجله علمی تخصصی علوم انسانی اسلامی، شماره 61،جلد 6.

احمدی، صدیقه (1389). رابطه بازی‌های رایانه‌ای با مهارت‌های اجتماعی و سلامت روان در دانش‌آموزان سوم راهنمایی ناحیه یک آموزش‌ و پرورش شهر شیراز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.

احمدی، آمنه (1392). ضرورت توجه به ویژگی‌های رشدی دانش‌آموزان دوره متوسطه در تعیین ساختار نظام آموزشی، ماهنامه رشد آموزش متوسطه، شماره 1.

اسدبیگی، عبدالرضا (1393). تأثیر انعطاف‌پذیری شناختی بر مقاومت در برابر تغییر سازمانی تحت تأثیر رفتار شهروندی سازمانی در شرکت گاز استان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

اسکندری، حسین، پژوه ینیا، شیما و ابویسانی، یلدا (1395). تبیین مشکلات روانی مبتنی بر انعطاف‌پذیری شناختی و تمایزیافتگی خود، شفای خاتم. دوره چهارم، شماره سوم.

امیرخانی، مرضیه و سلمان، زهرا (1394). بررسی تأثیر آموزش یک دوره حرکات منتخب ریتمیک و بازی‌های رایانه‌ای بر هوش اجتماعی نوجوانان دختر، پژوهشنامۀ مدیریت ورزشی و رفتار حرکتی، سال دوازدهم، شماره بیست و چهارم.

بابایی، الدوز (1392). تأثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر هوش اخلاقی و انعطاف‌پذیری شناختی دانشجویان دانشگاه آزاد ساوه.

بیجاری، ملیحه (1392). تأثیر بازی رایانه‌ای آموزش ریاضی بر خود‏ راهبری و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایه پنجم شهر بیرجند، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم تربیتی رشته برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه بیرجند، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

بیابانگرد‌‌، اسماعیل (1396). روان‌شناسی تربیتی (روان‌شناسی آموزشی و یادگیری)، تهران. انتشارات ویرایش.

تقی‌زاده؛ احسان. فرمانی؛ اعظم (1392). بررسی نقش انعطاف‌پذیری شناختی در پیش‌بینی نومیدی و تاب‌آوری در دانشجویان، فصلنامه روانشناسی شناختی دوره 1، شماره 2.

توران غلامی، مرضیه (1390). تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر خلاقیت و رابطه آن با سازگاری روانی دانش‌آموزان، فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 7.

پناهی‌فرد، سیمین (1389). رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای. تهران: انتشارات بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای.

جعفری راینی، رضا (1386). بازی‌های رایانه‌ای و تأثیرات آن. ماهنامه آموزشی- تربیتی پیوند.

جوادی، محمدجعفر، امامی، سوزان و رضایی، زهرا (1388). رابطه بازی‌های رایانه‌ای با پرخاشگری و روابط والد _ فرزند در دانش آموزان. تحقیقات روان‌شناختی، دوره 1، شماره 30 .

حمیدی، مهرزاد (1392). بازی‌های پرورشی. تهران: دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی.

خداپرستی، بهزاد (1385). روایت در بازی‌های رایانه‌ای. فصلنامه هنر.

خشوعی، مهدیه (1388). انعطاف‌پذیری از دیدگاه روان‌شناسی تحولی. پژوهشنامه تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد. شماره 19، سال5.

خوی‌نژاد‌‌، غلامرضا (1396). برنامه‌ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر‌‌، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

رفیعی، زهرا (1394). بررسی تأثیر خستگی شناختی بر انعطاف‌پذیری شناختی با توجه نقش واسطه‌ای نیاز به شناخت در دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان اراک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه ارومیه.

رئیسی، حمید و علی‌آبادی، خدیجه (1393). بررسی تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر مهارت حل مسئله و هماهنگی دیداری - حرکتی پسران. نخستین همایش ملی علوم تربیتی و روان‌شناسی.

رشیدی، علیرضا و شریفی، محسن (1395). بررسی تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر تفکر خلاق و حمایت اجتماعی ادراک‌شده خانواده در بین دانش آموزان دوره متوسطه شهر اصفهان. سومین اجلاس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی.

رودباری‌‌، مسعود‌‌، احمدی‌‌، آزاده‌‌، عبادی‌‌، فربد (1390). تعیین عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران. طب و تزکیه، دوره‌ی 19 شماره‌ی 3‌‌.

روشنیان، محسن (1391). رابطه بین میزان استفاده از بازی‌های رایانه‌ای و توانایی حل مسئله در بین دانش‌آموزان پسر پیش‌دانشگاهی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.

زارع، حسین و جهان‌آرا، عبدالرحیم (1392). تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر چگونگی پردازش اطلاعات نوجوانان. تفکر و کودک، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال چهارم، شمارة اول.

زنگنه، حسین (1396). بازی‌های رایانه‌ای آموزشی (مبانی نظری و عملی تکنولوژی آموزشی)، تهران: آوای نور.

سادات نوری، زینب (1396). اعتیاد به اینترنت. چاپ هشتم.  قم، انتشارات: پرتو خورشید.

سلطانی، اسماعیل؛ شاره، حسین؛ بحرینیان، عبدالمجید و فرمانی، اعظم (1392). نقش واسطه‌ای انعطاف‌پذیری شناختی در ارتباط بین سبک‌های مقابله‌ای و تاب‌آوری با افسردگی پژوهنده، مجله‌ی پژوهش دانشگاه پزشکی شهید بهشتی).

سیف‌‌، علی‌اکبر (1396). روانشناسی پرورشی‌‌، روانشناسی یادگیری و آموزشی‌‌، تهران: انتشارات آگاه.

شاوردی، تهمینه و شاوردی، شهرزاد (1388). بررسی نظرات کودکان و نوجوانان و مادران نسبت به اثرات اجتماعی بازی‌های رایانه‌ای. فصلنامه تحقیقات فرهنگی.

شبیری، محمد، نوذری، فاطره، کوهی، الهام و میبودی، حسین (1395). بازی‌های رایانه‌ای و اثرات آن بر سلامت روانی دانش آموزان. نشریه روان پرستاری.

شجاعی، ثاراله، دهداری، طاهره، نوری جلیانی، کرامت و دوران، بهناز (1392). بررسی عوامل پیش‌بینی کننده میزان پرخاشگری در نوجوانان کاربر بازی‌های رایانه‌ای خشن. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم. دوره هفتم، شماره سوم.

شریفی، نسترن، گنجی، حمزه، هاشمیان، کیانوش، نجفی زند، جعفر (1390). مقایسه سهم هوش شناختی، خلاقیت و هوش هیجانی در پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان در سطوح مختلف تحصیلی. فصلنامه تازه‌های روان‌شناسی صنعتی، سازمانی، سال دوم، شماره 6.

صدق‌پور، صالح و غلامرضایی، فاطمه (1392). نقش بازی رایانه‌ای انمیشین بر انگیزه پیشرفت و پیشرفت تحصیلی ریاضی. فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی.

صمدی‌‌، معصومه (1390). تأثیر روش‌های تربیتی و خودتنظیمی تحصیلی بر پیشرفت تحصیلی، تازه‌های علوم شناختی‌‌، دوره 9‌‌‌، شماره 1 (مسلسل 33)‌‌‌.

طاهری، فائزه (1392). درآمدی بر آسیب‌شناسی بازی‌های رایانه‌ای. مؤسسۀ فرهنگی هنری تقارب و تبادل فرهنگی.

عباسی‌‌، احمد (1387). خلاقیت شناسی‌‌، کلید سبک‌های رهبری، مجموعه مقاله‌های همایش منطقه‌ای، دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد.

علی‌پور، احمد، آگاه، مژگان، هریس، ندا، گلچین، علیرضا و پرشکوهی، باغبان (1391). بازی‌های رایانه‌ای، فرصت یا تهدید. تهران، انتشارات: ارجمند.

علیزاده جوینی، علی (1396). خشونت در بازی‌های رایانه‌ای، نشریه دانشمند، تهران.

غلامعلی لواسانی‌‌، مسعود‌‌، اژه‌ای، جواد‌‌، افشاری‌‌، محسن (1388). رابطه خودکارآمدی تحصیلی و درگیری تحصیلی با پیشرفت تحصیلی. روانشناسی انگیزش. سال 13 شماره 51‌‌.

قرنلی، مریم (1392) رواسازی مقیاس انعطاف‌پذیری شناختی در بین دانش آموزان مقطع متوسطه شهر قم- پایان‌نامه کارشناسی ارشد.

کبیری، اکبر (1392). بررسی دانش، نگرش و میزان استفاده دانش‌آموزان ششم پسر پایه ششم ابتدایی شهرستان ازنا از بازی‌های رایانه‌ای. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبایی.

کدیور‌‌، پروین (1396). روانشناسی تربیتی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).

کریمیان، علی‌رضا (1387). نقش سواد والدین در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. مجتمع آموزش عالی پیامبر اعظم (ص)، مرکز تربیت‌معلم شهید بهشتی گنبدکاووس.

کوثری، مسعود (1396). مطالعات فرهنگی و بازی‌های ویدئویی و رایانه‌ای. تهران، انتشارات همشهری.

گانتر، بری (1396). اثر بازی‌های رایانه‌ای و ویدئویی بر کودکان. ترجمه سید حسن ‌پورعابدی نائینی. تهران: جوانه رشد.

لواسانی، مسعود، راستگو، لیلا، آذرنییاد، آرش، احمدی، طاهر (1393). اثر آموزش شادکامی به شیوه شناختی رفتاری بر باورهای خودکارآمدی و استرس تحصیلی. فصلنامه راهبردهای شناختی در یادگیری. دوره دوم، شماره 3.

محمدی، مریم و اسماعیلی، زهره (1394). بررسی تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر یادگیری دانش‌آموزان مدارس دوره ابتدایی. مجله علمی تخصصی رویکردهای پژوهشی در علوم اجتماعی. سال اول، شماره 2.

ملک مکان‌‌، مراد (1390). بررسی رابطه بین نگرش مادر نسبت به شیوه‌های فرزند پروری با یادگیری خودتنظیمی و پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان سال سوم راهنمایی آباده. کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت‌معلم.

مهر افروز‌‌، حجت‌الله (1387). بررسی رابطه نگرش نسبت به شیوه‌های فرزند پروری مادر (اقتدار منطقی‌‌، استبدادی‌‌، آزاد گذار) با مکان کنترل و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان پسر پایه چهارم ابتدایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد منتشرنشده، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی‌‌، دانشگاه تربیت‌معلم تهران.

منصوری، محبوبه (1390). تأثیر بازی‌های رایانه‌ای بر پرورش مهارت حل مسئله و خلاقیت در کودکان 15 - 10 سال شهر اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه کاشان.

منطقی، مرتضی (1396). راهنمای والدین در استفاده‌ی فرزندان در استفاده از فناوری‌های ارتباطی جدید. تهران: عابد.

مهجور، سیامک رضا (1396). روان‌شناسی بازی. چاپ نهم. تهران، انتشارات: راهگشا.

مهرابی‌فر، فاطمه، مرتضوی، حمید و لسانی، مهدی (1391). بررسی انواع و مدت ‌زمان استفاده از بازی‌های رایانه‌ای و رابطه آن با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مدارس شهر کرمان، پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، دوره 9، شماره 34.

واحدی، مهدی و بیگدلی، زیور (1397). اثربخشی بازی‌های سازمان‌دهی شده بر میزان یادگیری و هوش نو آموزان پیش‌دبستانی، فرهنگ مشاور و روان‌درمانی. دوره 9، شماره 33.

ولایتی، الهه (1390). تأثیر بازی رایانه‌ای آموزشی بر یادگیری، یادداری و انگیزش پیشرفت تحصیلی در مفاهیم ریاضی دانش‌آموزان ک متوان ذهنی پایه دوم ابتدایی. پایان نامه کارشناسی ارشد تهران: دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.

Aazami, M (2016). The role of play in the academic achievement of elementary school children. Tehran: Tehran Publication.

Anderson, C. A & Bushman, B. J (2013). Effects of violent video game on aggressive behavior, aggressive cognition, aggressive effect, psycological arousal and prosocial behavior. Psychological Science.

Anderson C, Dill K (2008). Video Games and Aggressive Thoughts, Feelings, and Behavior in the Laboratory and in Life. Journal of Personality and Social Psychology.

Amiri H, Afsharinia K, editors (2012) The role of performing computer games and children's behavioral disorders. Regional Conference on Child and Adolescent Psychological Issue;; Kermanshah: Islamic Azad Univeristy, Kermanshah Branch.

Bacigalupa C (2010). The use of video games by kindergartners in a family child care setting. Early Child Educ J.;33(1):25-30.

Baki, K & Mahmud, K (2009). Computer games development and appreciative learning approach in enhancing student's creative perception. Computer & Education.

Burden, P. R & Byerd, D. M (2017). Method for effective teaching (Fourth Edition). Boston: Allyn & Bacon.

Clark, J. E, Lanphear, A.K and Riddick, C. C (2009). The effects of videogame playing on the response selection processing of elderly adults. Journal of Gerontology.

Colwel J, Payner I (2008). Negative correlates of computer game play in adolescents. Br J Psychiatr.

Dennis JP, Vander WalJ JS (2010). The cognitive flexibility inventory: instrument development andestimates of reliability and validity. Cognit Ther Res.

Edvardsen, Frej & Kulle, Halsten (2017). Educational Game, New York: Nova science publishers, Inc. 

Dennis JP, Vander Wal JS (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cog Therap Res.

Dorman Steve, M (2012). Video and Computer Games: Effect on Children and Implications for Health Education. Journal of School Health, Vol. 67.

Drew, D and Waters J (2013). Video games: Utilization of a novel strategy to improve perceptual motor skills and cognitive functioning in the noninstitutionalized elderly

Farhoodi, H (2013). Effects of educational computer games on primary school children increase creativity. MSc Thesis, School of Education Tarbiat Moallem University.

Engelhardt CR, Hilgard J, Bartholow BD (2015). Acute exposure to difficult (but not violent) video games dysregulates cognitive control. Comput Hum Behav.

Franklins, S, Peat, M & Lewis, A (2010). Non-traditional intervention to simulation discussion: The use of games and puzzles. Biological Education.

Greenfield, P.M and Subrahmanyam, K (2012). Effect of video game practice on spatial skills in girls and boys. Journal of Applied Developmental Psychology.

Greene, B.A, Miller, R.B, Crowson, M, Duke, B.L & A Key, K. L (2010). Predicting high school students Cognitive engagrment and achievement: Contributions of classroom perception and motivation.Contemproray Educational Psychology.

Jacques, S & Zelazo, P. D (2013). On the possible roots of cognitive flexibility. In B. D. Homer & C. S. Tamis-LeMonda (Eds.), the development of social cognition and communication. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.

Kim-Cohen, j (2010). Resilience and Developmental Psychopathology. Child and adolescent psychiatric clinics of North America.

Kim, S, Chang, M (2010). Computer Games for the Math Achievement of Diverse Students. Educational Technology & Society.

Klein, J. D (2008). Effects of using an instructional game on motivation and performance. Journal of education research.

Lonescue, Thea (2012). Exploning the nature of cognitive flexibility Department of psychology 30.

Macdonald, A (2013). Revised scale for ambiguity tolerance: Reliability and validity. Psychol Rep.

Martin MM, Staggers SM, Anderson CM. (2012). The relationshipsbetween cognitive flexibility with dogmatism, intellectual flexibility, preference for consistency, and self-compassion. Commun Res Rep.

Mazzocco.M.M.M & kover, S.T. (2010) A. long inxtinal assessment of executive function skills and their association with math performance. Child Neuropsychology.

Manuela. Cruz-Cunha, Maria & white. (2011). Computer Gamesas Educationa and Management Tools. Information Science Reference (an imprint of IGI Global.

Miller, P (2013). The Effect of Frequent Computer Play on Eye-hand Coordination Skills of Young Children with Spina Bifida, Doctoral Dissertation, School of Medicine, John Hopkins University.

Orosy-Fildes, C and Allan, R. W (2015). Psychology of computer use: XII. Video game play: Human reaction time to visual stimuli. Perceptual and Motor Skills, 69.

Quittner J. (2014). Are video games really so bad? Time.

Roe, K., & Muijs, D (2010). Children and computer game: A profile of the heavy user. European Journal of Communication.

Sally, P (2015). Playing games and learning mathematics: The result of two intervention studies. International Journal of Early Years Education.

Samadi J (2011). The relationship between the use of computer games and guidance school students' mental health and academic performance]. Roudehen: Islamic Azad University, Roudehen branch.

Saidpour, M, Momenirad, A & Ghorbani, M (2017). Cognitive Management in Computer Educational Games. Quarterly Journal of Technology Education.

Sherry J (2012). Video game uses and gratification as predictors of use and game preference. International Communication Association.

Thalemann R, Griffiths MD (2015). Excessive computer game playing: evidence for addiction and aggression? Cyberpsychol Behav.

Vaupel, C (2017). The Effects of Video Game Playing on Academic Task Performance and Brain Wave Activity, Unpublished PhD Thesis, University of Tennessee.

Zaparyniuk,V (2018). The exploration of video game as a tool for problem solving and cognative development.unpublished masters thesis department of psychology. EdmontonUAlberta.

Zong, J. G, Cao, X. Y, Cao, Y, Shi, Y. F, Wang, Y. N, Yan, C (2010). Coping flexibility in college students with depressive symptoms. Health and Quality of Life Outcomes.