واکاوی معامله به قصد فرار از دین برمبنای اصل امنیّت قراردادی

محورهای موضوعی : آموزه های فقه و حقوق جزاء

حسن امیدوار ¹ , مهدی شیداییان ² , یگانه بیرنگ ³ , عدنان عمرانی فر ⁴

1 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 - دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه تهران.
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/08/03 تاریخ پذیرش : 1401/09/26 تاریخ انتشار : 1401/11/01

کلید واژه: فرصت‌طلبی, جهت معامله, معامله به قصد فرار از دین, امنیّت اقتصادی, امنیّت قراردادی,

چکیده مقاله :

از جمله عوامل تهدید کننده امنیّت قراردادی استفاده از شیوه های هوشمندانه از سوی بدهکار برای ممانعت از توقیف اموال و استیفای طلب از سوی طلبکار و به طور کلی فرار از تعهدات اجتماعی و اقتصادی است که در اصطلاح حقوقی، معامله به قصد فرار از دین نام دارد. در این میان آنچه موجب از بین رفتن امنیّت قراردادی و سستی اعتبار در روابط تجاری با دیگران می شود، نیرنگ بدهکار برای فرار از پرداخت دین و اضرار به طلبکار به دلیل عدم استیفای تمام یا بخشی از طلب است. به نظر می رسد با توجه به جهت نامشروع موجود در این نوع معاملات، استناد به اصل 40 قانون اساسی با تأکید بر قاعده لاضرر ، همچنین تقدم اراده باطنی بر اراده ظاهری در عقود و از آنجائی که دارایی بدهکار پشتوانه التزام های مالی او است و طلبکار بر مبنای همین وثیقه عمومی به او اعتماد کرده و با از بین رفتن این پشتوانه نه تنها زیانی ناروا به طلبکاران زده بلکه امنیّت داد و ستد و اعتماد اجتماعی را متزلزل ساخته است، می توان با بازنگری در حکم این نوع از معاملات که مستفاد از ماده 218 ق. م صرفاً در مورد صوری بودن آن ها را باطل می داند، بدون هیچ نوع قید و شرطی حکم به ممنوعیت یا بطلان معاملات به قصد فرار از دین صادر کرد و مبنای بطلان را نظم عمومی ناشی از اصل امنیت قراردادی قرار داد؛ کما اینکه در حقوق فرانسه معاملات به قصد فرار از دین از حیث وضعیت عمل حقوقی، منطبق با عدم قابلیت استناد است و نسبت به طرفین معتبر است؛ ولی نسبت به بستانکار تا حدی که به ضرر وی باشد، قابل استناد نمی باشد؛ ولی اگر ثالث از عمل حقوقی منعقده منتفع گردد، می تواند به آن استناد نماید.

چکیده انگلیسی:

Among the threatening factors of contractual security are the use of clever methods by the debtor to prevent the confiscation of property and the fulfillment of the claim by the creditor and generally evading social and economic obligations, which in legal terms is called a transaction with the intention of evading debt. In the meantime, what causes the loss of contractual security and weak credit in business relations with others is the trick of the debtor to avoid paying the debt and harming the creditor due to non-fulfillment of all or part of the demand. It seems that according to the illegitimate nature of this type of transactions, reference to Article 40 of the Constitution with an emphasis on the La-Zarar rule, as well as the precedence of the internal volition over the external volition in contracts and since the debtor's property is the basis of his financial obligations and the creditor trusted him on the basis of this general guarantee and with the loss of this support, he not only caused an undue loss to the creditors but also undermined the security of trade and social trust. It is possible to review the verdict of this type of transaction, which the user of Article 218 of the Civil Code deems invalid only if they are formal, without any conditions, a sentence can be issued to prohibit or invalidate transactions with the intention of evading debt and the basis of invalidity was the public order arising from the principle of contractual security, but in French law, transactions with the intention of evading debt, in terms of the status of legal practice, are in accordance with the lack of citation and cannot be cited against valid parties, but against the creditor to the extent that it is detrimental to him; but if the third party benefits from the concluded legal action, he can rely on it.  

منابع و مأخذ:

کتاب شناسی

1. ابن عابدین، (بی­تا)، حاشیه رد المحتار علی الدار المختار، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم.


2. اسماعیل­پور، حامد، شریعت باقری، محمّد جواد، (1393)، « کاوش در مفهوم و جایگاه حق آزادی و امنیّت شخصی »، نشریه حقوق دادگستری، شماره: 86، ص7-33.


3. 3. ایزدی فرد، علی اکبر، کاویار، حسین، (1389)، « معامله به قصد فرار از دین در فقه و حقوق »، نشریه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، شماره: 22، ص31ـ50.


4. برومند، شهرزاد، (1387)، امنیّت اقتصادی در ایران و چند کشور منتخب (مطالعه تطبیقی)، تهران، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، چاپ اول.


5. جعفری لنگرودی، محمّد جعفر، (1375)، ترمینولوژی حقوق، تهران، گنج دانش.


6. حسینی، سید نیما، (1382)، « معامله به قصد فرار از دین »، ماهنامه دادرسی، شماره: 37، ص69-72.


7. حیدریان دولت آبادی، محمدجواد، مظاهری کوهانستانی، رسول، (1398)، « تحلیل کاربردهای معامله به قصد فرار از دین در فقه و حقوق موضوعه ایران »، نشریه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره: 23، ص191ـ227.


8. خمینی، سید روح الله، (1383)، تحریرالوسیله، علی اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ بیست و یکم.


9. زیعلی، فخرالدین، (1313)، تبیین الحقائق، مصر، بی جا، چاپ اول.


10. سیف، الله مراد، (1389)، « مفهوم شناسی امنیّت اقتصادی »، فصلنامه آفاق امنیت، شماره: 9، ص7ـ35.  


11. شهیدی، مهدی، (1383)، حقوق تعهّدات، تهران، انتشارات مجد، چاپ چهارم.


12. شهیدی، مهدی، (1395)، حقوق مدنی، تشکیل قراردادها و تعهّدات، جلد 1، تهران، انتشارات مجد.


13. طاهری، حبیب­الله، (1391)، حقوق مدنی 3 و 4، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم.


14. طباطبایی یزدی، سیّد محمّد کاظم، (1340)، رساله السؤال و الجواب، نجف، مطبعه حیدریه.


15. علیزاده، امیرحسین، علیزاده، قاسم، (1396)، « اثر قانون نحوه­ی اجرای محکومیّت­های مالی بر قواعد ورشکستگی اشخاص، دعوی اعسار آن­ها و معامله به قصد فرار از دین »، نشریه قضاوت، شماره: 92، ص103ـ136.


16. کاتوزیان، ناصر، (1378)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، جلد 2، تهران، نشر نی.


17. کاتوزیان، ناصر، (1389)، دوره مقدّماتی حقوق مدنی: اعمال حقوقی قرارداد-ایقاع، تهران، شرکت سهامی انتشار.


18. گلباغی ماسوله، سیّد علی جبار، ملک مطیعی، ساسان، ( 1401 )، « پیشگیری وضعی با رویکرد طراحی محیطی، در کاهش سرقت منازل اجتماعی »، فصلنامه آموزه‌های فقه و حقوق جزاء, دوره­ی اول، شماره: 3، ص85-106.


19. مغنیه، محمّد جواد، (1977)، فقه الامام جعفر الصادق (ع)، بیروت، دارلعلم الملایین، چاپ دوم.


20. موسوی بجنوردی، سیّد محمّد، (1374)، « معامله به قصد فرار از دین »، مجله حقوقی دادگستری، شماره: 13ـ14، ص31ـ38.  


21. نوروزی، بهروز، (1382)، « وضعیّت حقوقی معامله به قصد فرار از دین »، نشریه کانون، شماره: 45، ص99ـ108


22. همتی، مهدی، حسنی، علیرضا، طاهری، محسن، (1399)، « بررسی شیوه­ی جبران خسارت در بیمه اسلامی (تکافل) و بیمه اتکایی از منظر حقوق شهروندی »، فصلنامه حقوق پزشکی، ویژه­نامه حقوق بشر و حقوق شهروندی، شماره: 12، ص65ـ78.


23. Barnes, Wayne, (2008), The French Subjective of Contract: Separating Rhetoric from Reality, Texas A&M University School of Law 12: 359-393.


24. Brigitte Lefebvre, (1996), La justice contractuelle : mythe ou réalité ? Les Cahiers de droit, vol. 37, No. 1, pp. 17-30.


25. Charles, Fried, (1981), Contract as promise: A theory of contractual obligation, Massachusetts: Harvard university press, 1981.


26. Garello, Pierre, (2002), »The Breach of Contract in French Law: Between Safety of Expectations and Efficiency, International Review of Law and Economics« 22(4):407-420.


27. Ghestin, Jacques, (2001), »Traite de droit Civil, Les Effects du Contrat« , 3e edition, Paris, LGD.


28. Ghestine, Jacques, (2002), » The Contract as Economic Trade« , the essay in the economic of contracts- theories and application, collection of essayes, edited by Eric Brousseau and Jean Michel Glachant, Cambridge: Cambridge University Press.


29. Kim, WG, Brymer, RA, (2011), » The Effects of Ethical Leadership on Manager Job Satisfaction, Commitment, Behavioral Outcomes, and Firm Performance« , International Journal of Hospitality Management; 30(4): 1020-1026.


30. Manekeng Tawali, Joelle, (2015), »Essai sur la Justice Contractuelle, Contribution a l’etude des Fondements Theorique de la Protection de la Partie Vulnerable« , uni de  Quebec, Canada.


31. Mazeaud, Henri, (1998),» Droit Civi« , Premier volume, 2e, Paris, montchrestien.


32. Mathis, K (Klaus), Shannon, D (Deborah) (2009), »Justice and Efficiency. In: Efficiency Instead of Justice?« , Law and Philosophy Library, vol 84. No.2, Springer, Dordrecht, NorwichUnited Kingdom, p. 207.


33. Mohd faiz, Abdullah, Razanah, Ab.Rahman, (2012), »unconsciability and the clash between contractual justice and freedam of contract in Malaysia« , university of putra, Malaysia press, vol 13, pp19-28.


34. Petty, GC, (1991), »Development of the Occupational Work Ethic Inventor« , Knoxville: The University of Tennessee Knoxville; 18: 231-260.

 

1. Ali Zadeh, Amir Hossein, Ali Zadeh, Ghasem, (1396), »Effect Code Execution Style of Financial Convictions on rules of Bankruptcy of Individuals, and Transaction with Intention of Evading Debt« , Judgment journal, No.92, 103-136.


2. Barnes, Wayne, (2008), »The French Subjective of Contract: Separating Rhetoric from Reality« , Texas A&M University School of Law 12, 359-393


3. Brigitte Lefebvre, (1996), »La justice contractuelle : mythe ou réalité ? Les Cahiers de droit« , vol. 37, No. 1, pp. 17-30.


4. Boroumand, Shahrzad, (1387),» Economic Security in Iran and some Elected Countries (comparative study) «, Tehran, Islamic Consultative Assembly, Researches Center, first publication.


5. Charles, Fried, (1981), Contract as promise: A theory of contractual obligation, Massachusetts: Harvard university press, 1981.


6. Ebne Abedin, (no date), Hashiyeh Rad Almohtar Al Aldar Almokhtar, Beyrout, Darolfekr, second publication.


7. Esmaeil Pour, Hamed, Shareiat Bagheri, Mohammad Javad, (1393), »Search in Conception and Position of Liberty and Personal Security Right «, Law of Administration of Justice journal, No.86, 7-33.


8. Garello, Pierre, (2002), »The Breach of Contract in French Law: Between Safety of Expectations and Efficiency, International Review of Law and Economics« 22(4):407-420.


9. Ghestin, Jacques, (2001), »Traite de droit Civil, Les Effects du Contrat« , 3e edition, Paris, LGD.


10. Ghestine, Jacques, (2002), » The Contract as Economic Trade« , the essay in the economic of contracts- theories and application, collection of essayes, edited by Eric Brousseau and Jean Michel Glachant, Cambridge: Cambridge University Press.


11. Golbaghi Masouleh, Sayyed Ali Jabbar, Malek Motiei, Sasan, (1401), » Situational Prevention with Approach of Environmental Design in Decreasing Theft of Social Housing «, quarterly journal of Jurisprudence and Criminal Law Doctrines, No.3, 85-106.


12. Hosseini, Sayyed Nima, (1382), »Transaction with the Intention of Evading Debt «, Proceedings journal, No.37, 69- 72.


13. Heidaryan Dolat Abadi, Mohammad Javad, Mazaheri Kouhestani, Rasoul, (1398), »Analysing Applications of Transaction with the Intention of Evading Debt in Jurisprudence and Law of Iran « , Jurisprudence Foundations of Islamic Law, No.23, 191-227.


14. Hemmati, Mahdi, Hasani, Alireza, Taheri, Mohsen, (1399), »Examining the Method of Compensation in Islamic Insurance and Etkaei Insurance From an aspect of Citizenship Laws «, quarterly journal of Medicine Law, Special Issue of Human Rights and Citizenship Rights, No.12, 65-78.


15. Izadi Fard, Ali Akbar, Kaviar, Hossein, (1389), »Transaction with the Intention of Evading Debt in Jurisprudence and Law « , journal of Jurisprudence and Islamic Law Researches, N0.22, 31-50.


16. Jaefari Langroudi, Mohammad Jaefar, (1375), Law Terminology, Tehran, Ganje Danesh.


17. Katouzian, Naser, (1378), Civil Law, General Rules of Contracts, Vol.2, Nei publication.


18. Katouzian, Naser, (1389), Preliminary Period of Civil Law: Legal Acts of Contract – Unilateral Contract, Sahami Corporation publication.


19. Khomeini, Rouh Allah, (1383), Tahrir Alvasileh, Ali Eslami, Qom, Islamic Publications Office, 21th publication.


20. Kim, WG, Brymer, RA, (2011), » The Effects of Ethical Leadership on Manager Job Satisfaction, Commitment, Behavioral Outcomes, and Firm Performance« , International Journal of Hospitality Management; 30(4): 1020-1026.


21. Maghnieh, Mohammad Javad, (1977), Feghh Alemam Jaefar Alsadegh, Beirout, Dar Alelm Almalaeen, 2^nd publication.


22. Manekeng Tawali, Joelle, (2015), »Essai sur la Justice Contractuelle, Contribution a l’etude des Fondements Theorique de la Protection de la Partie Vulnerable« , uni de  Quebec, Canada.


23. Mazeaud, Henri, (1998),» Droit Civi« , Premier volume, 2e, Paris, montchrestien.


24. Mathis, K (Klaus), Shannon, D (Deborah) (2009), »Justice and Efficiency. In: Efficiency Instead of Justice?« , Law and Philosophy Library, vol 84. No.2, Springer, Dordrecht, NorwichUnited Kingdom, p. 207.


25. Mohd faiz, Abdullah, Razanah, Ab.Rahman, (2012), »unconsciability and the clash between contractual justice and freedam of contract in Malaysia« , university of putra, Malaysia press, vol 13, pp19-28.


26. Mousavi Bejnordi, Sayyed Mohammad, (1374), » Transaction with Intention of Evading Debt« , Law Administration of justice journal, No.13 & 14, 31-38.


27. Norouzi, Behrouz, (1382), » Legal Position of Transaction with Intention of Evading Debt «, Kanoun journal, No.45, 99-108.


28. Petty, GC, (1991), »Development of the Occupational Work Ethic Inventor« , Knoxville: The University of Tennessee Knoxville; 18: 231-260.


29. Seif, Allah Morad, (1389), »Conceptology of Economic Security« , Security quarterly journal, No.9, 7-35.


30. Shahidi, Mahdi, (1383), Obligations Laws, Tehran, Majd publications, 4th publication.


31. Shahidi, Mahdi, (1395), Civil Law, Forming Contracts and Obligations, Vol.1, Tehran, Majd Scientific and Cultural Organization publication.


32. Taheri, Habib Allah, (1391), Civil Law 3 & 4, Islamic Publications Office, 3th publication.


33. Tabatabaei Yazdi, Sayyed Mohammad Kazem, (1340), Resaleh Soal va Javab, Najaf, Matbaeh Heidarieh.


34. ZiAli, Fakhroddin, (1313), Tabeen Alhaghaegh, Egypt, no place, first publication.