بررسی تطبیقی تحدید طلاق از منظر فقهای امامیه و اهل سنت و مخالفت با آن از منظر حقوق کیفری

محورهای موضوعی : آموزه های فقه و حقوق جزاء

امین نجفیان ¹ , هادی خوشنودی ²

1 - استادیار گروه فقه و حقوق، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی، قم، ایران
2 - استادیار گروه فقه و حقوق، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی، قم، ایران

تاریخ دریافت : 1401/08/29 تاریخ پذیرش : 1402/01/27 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: طلاق, تحدید طلاق, شرط عدم‌ طلاق, تحدید قراردادی طلاق,

چکیده مقاله :

تاریخ دریافت: 1401/08/29 تاریخ بازنگری: 1401/09/29 تاریخ پذیرش: 1402/01/27 یکی از مهمترین معضلات و چالش های پیش روی خانواده در سالیان اخیر، طلاق می باشد. بررسی آمار و ارقام از مراجع ذی صلاح همچون سایت ثبت احوال، حکایت از روند رو به تزاید این معضل دارد. هرگونه توافق درباره ی یک قاعده شرعی یا حقوقی، عملاً، در قالب شرط صورت می گیرد. تحدید حق طلاق به صورت قراردادی می تواند به عنوان یکی از راه های کاهش میزان طلاق، مورد اعتنا و توجه باشد. در این تحقیق، با استفاده از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی تطبیقی تحدید طلاق از منظر فقهای امامیه و اهل سنت پرداخته و به این نتایج رسیده است که اولاً، تقبیح طلاق و سعی در یافتن شیوه های تحدید آن، همواره از دغدغه های فقهای امامیه و اهل سنت بوده است؛ ثانیاً، برخی از فقهای امامیه و اهل سنت به صورت مطلق و برخی دیگر به شکل تفصیل، شرط عدم طلاق را پذیرفته و متخلف از آن را گنهکار و طلاق حاصله را نافذ نمی دانند.

چکیده انگلیسی:

Receive Date: 2022/11/20                   Revise Date: 2022/12/20                   Accept Date:  2023/04/16 One of the most important dilemmas and challenges following family in recent years is divorce. Examination of statistics and numbers from competent authorities such as register office site, narrates the increasing process of this dilemma. Each agreement about one canonical or legal rule, practically take place in the form of ‘condition’. Limitation of divorce right as conventional could be noted as one of the reduction methods of divorce degree.  In this research by use of library sources and descriptive analytical method, engaged in comparative examination of the divorce limitation from aspect of Imami jurists and Sunnis and finds the following conclusions that first: the condemnation of divorce and attempt in finding the methods of its limitation was always as Imami jurists and Sunnis challenges. Second: some of Imami jurists and Sunnis absolutely and some others descriptively accepted the non-divorce condition and don’t know the offender as guilty and the occurred divorce operative. 

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

1. ابن ماجه، محمد بن یزید، (بی­تا)، سنن ابن ماجه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.


2. أزهری، سلیمان بن عمر، (بی­تا)، فتوحات الوهاب بتوضیح شرح منهج الطلاب، بیروت، دارالفکر.


3. انصاری، زکریا بن محمد، (بی­تا)، أسنى المطالب فی شرح روض الطالب، بیروت، دار الکتب الاسلامی.


4. بجنوردی، سید حسن، (1419 ق)، القواعد الفقهیة، قم، نشر الهادی.


5. بحرانی، یوسف بن احمد، (1367 ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.


6. ترحینى عاملى، محمد حسن، (1427 ق)، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، قم، دار الفقه.


7. حائرى، سید کاظم حسینى، (1423 ق)، فقه العقود، قم، مجمع فکر اسلامی.


8. حر عاملی، محمد بن حسن، (1409 ق)، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت (ع).


9. حکیم، محمدتقی، (1423 ق)، الاصول العامة للفقه المقارن، قم، مؤسسة آل البیت (ع).


10. حلبی، حمزه بن علی، (1417 ق)، غنیة النزوع الی علمی الاصول والفروع، قم، مؤسسه امام صادق (ع).


11. حلی، جعفر بن حسن، (1409 ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، انتشارات استقلال.


12. حلی، جعفر بن حسن، (1412 ق)، نکت النهایة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.


13. حلی،حسن بن یوسف، (1413 ق)، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.


14. حلی، محمّد بن ادریس، (1411 ق)، السّرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.


15. حکیمی­ها، سعید؛ کولایی، محمد علی، (1401)، « جرم انگاری عقلگرایانه با تکیه بر آموزه­های فلسفی »، فصلنامه پژوهشی آموزه های فقه و حقوق جزا، سال اول، شماره1، ص37ـ56.


16. خلخالی، سید محمد مهدی، (1427 ق)، فقه الشیعة، کتاب الاجاره، تهران، مرکز فرهنگی انتشارات منیر.


17. خمینی، سیدروح‌الله، (1421 ق)، کتاب البیع، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.


18. خواجه أمین أفندی، علی حیدر، (1411 ق)، درر الحکام فی شرح مجلة الأحکام، بیروت، دار الجیل.


19. خوئی، سید ابوالقاسم، ( 1413ق)، المستند فی شرح العروة الوثقی:کتاب الاجارة، قم، انتشارات علمیه.


20. دار الإفتاء مصر، (بی­تا)، فتاوی دار الإفتاء المصریة، قاهره، نسخه اینترنتی.


21. زحیلی، وهبه بن مصطفی، (بی­تا)، الفقه الاسلامی و­ ادلته، دمشق، دارالفکر.


22. سیفی مازندرانی، علی اکبر، (بی تا)، دلیل تحریر الوسیلة، احکام الأسرة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).


23. طرابلسی، عبد العزیز بن براج، (1406 ق)، المهذب، قم، دفتر انتشارات اسلامی.


24. طوسی، محمد بن حسن، (1390 ق)، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران، انتشارات اسلامیه.


25. طوسی، محمد بن حسن، (1387 ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران، کتابفروشی مرتضوی.


26. طوسی، محمد بن حسن، (1365)، تهذیب الاحکام، تهران، انتشارات اسلامیه.


27. طباطبایی، سید علی، (1412 ق)، ریاض المسائل، قم، دفتر انتشارات اسلامی.


28. عاملی، زین الدین بن علی، (1413 ق)، مسالک‌ الافهام‌ إلی‌ تنقیح‌ شرائع ‌الاسلام‌، قم، مؤسسه معارف‌ اسلامی‌.‌


29. علی نوری، علیرضا، (1382)، کلیات فقه اسلامى، قم، انتشارات یاقوت.


30. غیتابی حنفی، محمود بن أحمد، (1420 ق)، البنایة شرح الهدایة، بیروت، دار الکتب العلمیة.


31. قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، (1427 ق)، الرسائل، مشهد، دفتر تبلیغات اسلامی.


32. مدنی کاشانی، رضا، (1409 ق)، تعلیقة علی بحث الخیارات و الشروط من کتاب المتاجر للشیخ، قم، انتشارات کتابخانه آیه الله مدنی کاشانی.


33. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407 ق)، الکافی، تهران، انتشارات اسلامیه.


34. لجنه فتواى شبکه اسلامی، (1430 ق)، فتاوی الشبکة الإسلامیة، نسخه اینترنتی.


35. مالکی، محمد بن أحمد، (بی­تا)، فتح العلی المالک فی الفتوى على مذهب الإمام مالک، بیروت، دار المعرفه.


36. ماوردی، أبو الحسن علی بن محمد، (1419 ق)، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی، بیروت، دار الکتب العلمیه.


37. مشکینی اردبیلی، علی، (1418 ق)، الفقه الماثور، قم، نشر الهادی.


38. مکارم شیرازی، ناصر، ( 1427 ق)، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع).


39. محقق داماد، سید مصطفی، (1406 ق)، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.


40. نجفى، محمد حسن، (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.


41. نجفی کاشف الغطاء، علی بن جعفر، (1422ق)، شرح خیارات اللمعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی.


42. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، (1417 ق)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.


43. نوری، حسین بن محمّد تقی، (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت (ع).


44. هیتمی، أحمد بن محمد، (1357 ق)، تحفة المحتاج فی شرح المنهاج، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.


45. وزارت اوقاف و شئون اسلامی کویت، (1427 ق) الموسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت، دار السلاسل.